Phân bón là thức ăn của cây trồng docx

Phân bón là thức ăn của cây trồng, nguồn dinh
dư
ỡng chủ yếu cho cây phát triển. Trên từng loại
đất, từng loại cây trồng cũng như ở các giai
đoạn sinh truởng và phát triển mà cây cần
những số lượng và chất lượng khác nhau. Theo
khối lượng, chất dinh dưỡng có 2 nhóm, đa
lượng: nitơ, photpho, kali và vi lượng: Mg, Mn,
Bo, Zn…. Theo nguồn gốc, phân bón chia thành
hai loại: Phân bón hữu cơ có nguồn gốc từ động
thực vật và phân vô cơ được tổng hợp từ các
loại hóa chất hoặc khoáng chất phân rã.
Trong hoạt động sản xuất nông nghiệp, phân
bón đã góp phần đáng kể làm tăng năng suất
cây trồng, chất lượng nông sản. Theo đánh giá
của Viện Dinh dưỡng Cây trồng Quốc tế (IPNI),
phân bón đóng góp khoảng 30-35% tổng sản
lượng cây trồng. Như vậy cho thấy vai trò của
phân bón có ảnh hưởng đến năng suất, sản
lư
ợng quốc gia và thu nhập của nông dân thật là
to lớn!
Lượng phân bón vô cơ đã sử dụng ở Việt Nam
theo Cổng thông tin điện tử của Bộ Nông nghiệp
và Phát triển Nông thôn từ năm 2000 đến 2007
của phân đạm (N), phân lân (P2O5), phân Kali
(K2O) và phân hỗn hợp NPK như sau: (Đơn vị
tính: nghìn tấn N, P2O5, K2O)
Năm N P2O5

K2O NPK N+P2O5+K2O

2000 1332,0

501,0

450,0

180,0

2283,0
2005 1155,1

554,1

354,4

115,9

2063,6
2007 1357,5

551,2

516,5

179,7

2425,2
Tuy nhiên, không phải tất cả lượng phân bón
trên được cho vào đất, được phun trên lá….cây

sẽ hấp thụ hết để nuôi cây lớn lên từng ngày.
Theo số liệu tính toán của các chuyên gia trong
l
ĩnh vực nông hóa học ở Việt Nam, hiện nay hiệu
suất sử dụng phân đạm mới chỉ đạt từ 30-45%,
lân từ 40-45% và kali từ 40-50%, tùy theo chân
đất, giống cây trồng, thời vụ, phương pháp bón,
loại phân bón… Như vậy, còn 60-65% lượng
đạm tương đương với 1,77 triệu tấn urê, 55-
60%
lượng lân tương đương với 2,07 triệu tấn supe
lân và 55-60% lượng kali tương đương với 344
nghìn tấn Kali Clorua (KCl) được bón vào đất
nhưng chưa được cây trồng sử dụng.
Lượng phân bón vô cơ chưa sử dụng hết sẽ đi
về đâu?
Trong số phân bón cây không sử dụng được,
một phần còn được giữ lại trong các keo đất là
nguồn dinh dưỡng dự trữ cho vụ sau; một phần
bị rửa trôi theo nước mặt và chảy vào các ao,
hồ, sông suối gây ô nhiễm nguồn nước mặt; một
phần bị trực di (thấm rút theo chiều dọc) xuống
tầng nước ngầm và một phần bị bay hơi do tác
động của nhiệt độ hay quá trình phản nitrat hóa
gây ô nhiễm không khí….Như vậy gây ô nhiễm
môi trường của phân bón trên diện rộng và lâu
dài của phân bó là việc xẩy ra hàng ngày hàng
giờ của vùng sản xuất nông nghiệp.
Phân bón vô cơ dư thừa đi vào môi trường có
ảnh hưởng như thế nào?

Phân bón đi vào nguồn nước mặt gây ảnh
hưởng xấu như: Gây phì hóa nước và tăng n
ồng
độ nitrat trong nước.
Hiện tượng tăng độ phì trong nước (còn gọi là
phú dưỡng) làm cho tảo và thực vật cấp thấp
sống trong nước phát triển với tốc độ nhanh
trong toàn bộ chiều sâu nhận ánh sáng mặt trời
của nước. Lớp thực vật trôi nổi này làm giảm
trầm trọng năng lượng ánh sáng đi tới các lớp
nước phía dưới, vì vậy hiện tượng quang hợp
trong các lớp nước phía dưới bị ngăn cản,
lượng oxy được giải phóng ra trong nước bị
giảm, các lớp nước này trở nên thiếu oxy. Mặt
khác, khi tảo và thực vật bậc thấp bị chết, xác
c
ủa chúng bị phân hủy yếm khí, tạo nên các chất
độc hại, có mùi hôi, gây ô nhiễm nguồn nước.
Nồng độ Nitrat trong nước cao (do phân đạm
chứa Nitrat) làm ảnh hưởng đến sức khỏe con
người, đặc biệt đối với trẻ em dưới 4 tháng tuổi.
Trong đường ruột, các Nitrat bị khử thành Nitrit,
các Nitrit được tạo ra được hấp thụ vào máu kết
hợp với hemoglobin làm khả năng chuyên chở
oxy của máu bị giảm. Nitrit còn là nguyên nhân
gây ung thư tiềm tàng.
Phân bón bị rửa trôi theo chiều dọc xuống tầng
nước ngầm chủ yếu là phân đạm vì các loại
phân lân và kali dễ dàng được giữ lại trong keo
đất. Ngoài phân đạm đi vào nguồn nước ngầm

còn có các loại hóa chất cải tạo đất như vôi,
thạch cao, hợp chất lưu huỳnh, Nếu như phân
đạm làm tăng nồng độ nitrat trong nước ngầm
thì các loại hóa chất cải tạo đất làm tăng độ
mặn, độ cứng nguồn nước.
Phân bón trong quá trình bảo quản hoặc bón vãi
trên bề mặt gây ô nhiễm không khí do bị nhiệt
làm bay hơi khí amoniac có mùi khai, là hợp
chất độc hại cho người và động vật. Mức độ gây
ô nhiễm không khí trường hợp này nhỏ, hẹp
không đáng kể so với mức độ gây ô nhiễm của
các nhà máy sản xuất phân đạm nếu như không
xử lý triệt để.
Phân bón ảnh hưởng đến môi trường chủ yếu là
do con người gây ra:
- Bón dư thừa các yếu tố dinh dưỡng hoặc bón
phân không đúng cách
Phân bón gây ô nhiễm môi trường là do lượng
dư thừa các chất dinh dưỡng do cây trồng chưa
sử dụng được hoặc do bón không đúng cách…
Nguyên nhân chính là do chưa nắm bắt đượcsố
lượng , chất lượng và cách bón phân đúng cách
để cây cối hấp thụ.
Phần lớn bà con nông dân sử dụng phân đạm
(urê) là chính với số lượng lớn mà không cân
đối với kali, lân… nên hiện tượng lúa lốp, cây dễ
nhiễm sâu bệnh, dễ bị đổ ngã, mía dể đỗ ngã
Nếu sử dụng bảng so màu lá thì sẽ sớm được
khắc phục.
Cách bón phân hiện nay chủ yếu là bón vãi trên

mặt đất, phân bón ít được vùi vào trong đất. Xét
về mặt hoá học đất, các keo đất là những keo
âm (-) còn các yếu tố dinh dưỡng hầu hết là
mang điện tích dương (+). Khi bón phân vào đ
ất,
được vùi lấp cẩn thận thì các keo đất sẽ giữ lại
các chất dinh dưỡng và nhả ra từ từ tuỳ theo
yêu cầu của cây trồng theo từng thời kỳ sinh
trưởng của cây. Như vậy, bón phân có vùi lấp
không chỉ có tác dụng hạn chế sự mất dinh
dưỡng, tăng hiệu suất sử dụng phân bón mà
còn làm giảm bớt ô nhiễm môi trường.
Các yếu tố vi lượng như Đồng (Cu), Kẽm (Zn)…
rất cần thiết cho cây trồng sinh trưởng và phát
triển và có khả năng nâng cao khả năng chống
chịu cho cây trồng. Tuy nhiên khi lạm dụng các
yếu tố trên lại trở thành những loại kim loại nặng
khi vượt quá mức sử dụng cho phép và gây độc
hại cho con người và gia súc.
- Sử dụng phân bón có chứa một số chất độc hại

Phân bón vô cơ có thể chứa một số chất gây
độc hại cho cây trồng và cho con người như các
kim loại nặng, các chất kích thích sinh trư
ởng khi
vượt quá mức quy định.
Theo quy định hiện hành, các loại kim loại nặng
có trong phân bón gồm Asen (As), Chì (Pb),
Thủy ngân (Hg) và Cadmium (Cd). Phân bón
được sản xuất từ nguồn phân lân nhập khẩu từ

các nước vùng Nam Mỹ hoặc Châu Phi thường
có hàm lượng Cd cao ở mức trên 200 ppm.
Theo quy định, một số chất kích thích sinh
trưởng như axit giberillic (GA3), NAA, một số
chất kích thích sinh trư
ởng có nguồn gốc từ thực
vật được phép sử dụng trong phân bón để kích
thích quá trình tăng trưởng, tăng tỷ lệ đậu hoa,
đậu quả, tăng quá trình trao đổi chất của cây
trồng, tăng hiệu suất sử dụng phân bón làm t
ăng
năng suất, phẩm chất cây trồng. Mức quy định
hiện hành cho phép tổng hàm lượng các chất
kích thích sinh trưởng không được vượt quá
0,5% khối lượng có trong phân bón.
- Nhà máy sản xuất phân bón nếu không có bi
ện
pháp xử lý ô nhiễm triệt để sẽ gây ô nhiễm đến
môi trường xung quanh.
Đây là nguyên nhân gây ảnh hưởng đến môi
trường tập trung và đe dọa trực tiếp nhất, tuy
nhiên ở một “tình huống cố định”, căn cứ vào
các quy chuẩn, tiêu chuẩn môi trường mà nhà
quản lý có biện pháp cụ thể. Mỗi nhà máy, hàng
năm đều có chương trình quan trắc môi trường
để kiểm tra và có hướng khắc phục cụ thể.
Th.s Nguyễn Văn Vinh