Ngứa có nguy hiểm và phiền phức không? pot

Ngứa có nguy hiểm và phiền phức không?

Ngứa là triệu chứng chính của bệnh lý về da nhưng nó cũng là một biểu hiện quan
trọng của một chứng bệnh nội tạng hay hệ thống mà từ lâu đã được biết là gây ra
ngứa. Với tiến bộ mới trong 10 năm qua đã cung cấp cái nhìn sâu vào bệnh học thần
kinh của ngứa và đã mở ra những khả năng thú vị để cải thiện điều trị.
Đi tìm… đường dẫn của ngứa
BS sẽ khám để biết ngứa là do bệnh lý nội tạng hay do nguyên nhân nào đó hay là do
bệnh lý về da liễu.
Khi các bệnh lý nội tạng là nguyên nhân gây ngứa, bệnh nhân (BN) có thể có làn da bình
thường hoặc xuất hiện tổn thương phụ, chẳng hạn như: vết trầy xước da do gãi, các nốt
sẩn ngứa, hoặc dấu hiệu của nhiễm khuẩn thứ phát. BN có thể có các dấu hiệu ban cánh
bướm ở mặt - dấu hiệu đặc trưng của lupus ban đỏ hệ thống (ban đỏ ở 2 gò má bắc cầu
qua sống mũi). Hay những dấu hiệu khác của bệnh nội tạng khác như sau:
- Ngứa do bệnh suy thận: khô da lan tỏa, tổn thương móng tay. BN có thể có các dấu hiệu
của đau thần kinh ngoại biên, mệt mỏi, phù, cao huyết áp… và các dấu hiệu của tăng urê
máu khác…
- Ngứa do ứ mật: dấu hiệu của bệnh gan bao gồm vàng da, xanh xao, nốt giãn mạch hình
nhện, lách to và cổ trướng…
- Ngứa do bệnh lý nội tiết: BN suy giáp có móng tay giòn và khô, da và tóc khô dễ gãy và
rụng. BN tăng năng tuyến giáp có dấu hiệu như: nhịp tim nhanh, run tay, lồi mắt, rung
nhĩ…
- Ngứa do bệnh lý huyết học: BN thiếu sắt có thể bị ngứa và thường biểu hiện: da xanh
xao, niêm mạc mắt nhạt màu…
- Ngứa và các bệnh ác tính: BN có bệnh Hodgkin có thể phát hiện được do nổi một hay
nhiều hạch. Hạch ở cổ, nách, hoặc bẹn, sốt kéo dài, đổ mồ hôi đêm, yếu mệt, sụt cân dù
việc ăn uống vẫn bình thường, ho hoặc khó thở, ngứa ngoài da.
Khi ngứa đi kèm với sang thương ngoài da gợi ý bệnh lý chuyên khoa da liễu nhiều hơn.
Xét nghiệm cần làm khi bị ngứa dai dẳng và không có
tổn thương trên da
Kiểm tra chức năng thận.

Công thức máu.
Xét nghiệm hormone tuyến giáp, tuyến cận giáp.
Xét nghiệm chức năng gan, Xquang, CT Scan, MRI cũng
có thể hữu ích trong ngứa khu trú do bệnh lý thần kinh: ví
dụ do khối u tủy sống, do bệnh thoái hóa cột sống…
Tầm soát ung thư được chỉ định khi nghi ngờ (giảm cân, thay đổi tính chất và thói quen
đại tiện…). Xét nghiệm HIV được chỉ định khi có vấn đề (sút giảm cân nặng, sử dụng
các chất gây nghiện không an toàn, tình dục không an toàn…).
Xét nghiệm phân, máu tìm ký sinh trùng.
Điều trị ngứa như thế nào?
Việc điều trị chứng ngứa do bệnh lý nội tạng hay hệ thống thay đổi tùy theo nguyên nhân
gây bệnh. Liệu pháp mới dựa trên những tiến bộ trong sự hiểu biết về cơ chế gây ngứa.
Tuy nhiên, không cần phải điều trị dứt điểm chứng bệnh mà chỉ điều trị triệu chứng nhằm
xoa dịu dấu hiệu ngứa làm BN khó chịu mà thôi. Nếu bị chứng ngứa toàn thân thì trước
hết, nên giữ mát cơ thể vì cường độ của ngứa thường bị tăng lên khi da bị nóng hoặc tăng
tiết mồ hôi. Bạn nên tránh các loại thực phẩm nhiều gia vị và đồ uống có cồn.
Menthol trong kem calamin dùng để bôi tại chỗ cũng được đánh giá cao ở nhiều BN, gây
ra một cảm giác làm mát, dịu triệu chứng ngứa.
Kem capsaicin 0,025%: có thể làm cho vùng da và khớp ít nhạy cảm với đau và ngứa do
suy yếu chất P trong tế bào thần kinh cảm giác ngoại biên, giảm dẫn truyền cảm giác. Chỉ
nên áp dụng với ngứa khu trú.
Khô da là một nguyên nhân gây ngứa và luôn cần được khắc phục bằng duy trì độ ẩm cho
da bằng các dung dịch hay kem làm ẩm da, cải thiện môi trường sống, uống nước đủ và
tránh xà phòng. Khô da là trình trạng hay gặp ở người lớn tuổi và đặc biệt quan trọng
trong chứng khô da do suy thận mãn tính.
Thuốc kháng histamin thường hiệu quả không cao, trừ khi cơ chế gây ngứa chủ yếu qua
trung gian của histamine, ví dụ như: mề đay, nhờ tác động an thần của thế hệ thuốc kháng

histamine H1 đầu tiên có thể hữu ích trong các trường hợp khác của ngứa kinh niên
Thuốc này thuộc dạng mua không cần toa, BN có thể tự ý dùng được nhưng nhớ đọc kỹ

hướng dẫn trước khi dùng.
Những trường hợp ngứa khu trú, chỉ cần sử dụng thuốc bôi tại chỗ capsaicin. Trong
trường hợp không đáp ứng thì sử dụng kỹ thuật kích thích thần kinh bằng điện qua da
(thượng bì) thường rất hiệu quả.
Ngoài ra, một số biện pháp khác thường được bác sĩ chỉ định như:
Corticosteroid dùng theo đường toàn thân hay tại chỗ không phải bản chất là thuốc chống
ngứa và chỉ có hiệu quả làm giảm ngứa do kết quả của tình trạng viêm da.
Liệu pháp dùng tia cực tím B (có bước sóng 311nm) là có lợi trong tình trạng ngứa toàn
thân do hầu hết các nguyên nhân, và đặc biệt hữu ích trong ngứa do suy thận giai đoạn
cuối.
Dùng doxepin theo đường uống, một thuốc chống trầm cảm ba vòng (tricyclic), là một
chất ức chế không đặc hiệu hấp thu lại adrenaline và noradrenaline ở hậu synap và là một
thuốc có tác dụng chống ngứa hiệu quả. Ban đầu nên sử dụng với liều lượng thấp, và sử
dụng hết sức thận trọng ở BN gan hoặc bệnh tim mạch. Không nên đột ngột ngưng hoặc
dùng đồng thời với thuốc chống trầm cảm khác. Nó không bị chống chỉ định ở BN suy
thận, do đó rất hữu ích trong những trường hợp này.
Thuốc đối kháng opioid: như naltrexone dạng uống, có hiệu quả trong một số BN, đặc
biệt là ở người bệnh bị ngứa do ứ mật. Thuốc này bị chống chỉ định ở BN bị bệnh gan
nặng, BN nghiện opioid và người đang điều trị giảm đau bằng opioid. Liều dùng nên bắt
đầu thấp và được tăng dần để tránh biến chứng.
Butorphanol, một thuốc có tác dụng đối kháng i-receptor và chủ vận e-receptor, được
dùng dưới dạng xịt mũi, đã cho thấy có sự hứa hẹn đáng kể trong việc quản lý chứng
ngứa “cứng đầu”.
Gabapentin là thuốc chống co giật, đã được ủng hộ như là một thuốc chống ngứa mạnh
và đã nhận được ít nhất từ một nghiên cứu mù đôi, đối chứng giả dược ở những BN chạy
thận nhân tạo.
Các loại thuốc khác có thể đã được thử nghiệm gồm: mirtazepine, một loại chất đối
kháng receptor serotonin type 3, paroxetin, một chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn
lọc (SSRI) và thalidomide cũng được sử dụng để điều trị chứng ngứa.
Như vậy, ngứa có thể là triệu chứng đơn giản nhưng cũng có thể là triệu chứng của một

bệnh lý nguy hiểm. Do đó, người bệnh nên lưu ý các triệu chứng kèm theo và các yếu tố
thuận lợi làm bộc phát hay làm nặng lên chứng ngứa để báo với BS nhằm tìm cách điều
chỉnh tốt hơn. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng tìm được nguyên nhân thực thể gây
ngứa và cũng có trường hợp rất khó đáp ứng.
BS. NGÔ HỮU LỘC