Nhà văn Tạ Duy Anh

Tạ Duy Anh
Nhà văn Tạ Duy Anh (các bút danh khác: Lão Tạ, Chu Quý, Bình Tâm) tên
khai sinh là Tạ Viết Dãng, sinh năm 1959; quê quán: Hoàng Diệu, Chơng Mĩ, Hà
Tây; Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; hiện công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
Tác phẩm đã xuất bản: Bớc qua lời nguyền (tập truyện, 1990), Khúc dạo đầu
(tiểu thuyết, 1991), L o Khổã (tiểu thuyết, 1992), Hiệp sĩ áo cỏ (truyện vừa cho
thiếu nhi, 1993), Luân hồi (tập truyện, 1994); ánh sáng nàng (tập truyện, 1997);
Quả trứng vàng (tập truyện thiếu nhi, 1998); Vó ngựa trở về (tập truyện thiếu nhi,
2000)
Nhà văn đã đợc nhận: Giải thởng truyện ngắn nông thôn (báo Văn nghệ, báo
Nông nghiệp và Đài Tiếng nói Việt Nam tổ chức); Giải thởng truyện ngắn của tạp
chí Văn nghệ quân đội; Giải thởng truyện ngắn trong cuộc thi viết "Tơng lai vẫy
gọi" của báo Thiếu niên Tiền phong; Hai giải thởng của Nhà xuất bản Kim Đồng
cho hai tập truyện: Quả trứng vàng và Vó ngựa trở về.
(TT&VH) - Ban u khi nghe chỳng tụi alụ xin c hi chuyn v vn chng
nh trng cng nh tỏc phm Bc tranh ca em gỏi tụi, nh vn T Duy Anh
vin c ó, ang n nờn khụng mun núi gỡ thờm v vn chng, c bit
l vn chng trong nh trng. Nhng ri, ti giỏo dc nh hoc ó chm
vo ni nim ca mt con ngi tõm huyt, trỏch nhim vi th h tng li ca
t nc nờn ụng li lai rai vi chỳng tụi v nhng vn y khụng bit chỏn!
ang bin tr con thnh nhng ụng gi!
Nh vn T Duy Anh tõm s: Sau khi vit khỏ nhiu cho tr con thỡ tụi nhn thy
mt iu, y l th gii tr con phc tp vụ cựng, nhng cng vụ cựng cụng
minh (hn th gii ngi ln rt nhiu). Nú phỏn xột tt c mi th bng trc
quan nhy cm ca nú, m dng nh trc quan y mt dn khi chỳng thnh
ngi ln. Mt a tr ch vi thỏng tui cú th hn h vi ngi ny nhng li
khúc thột lờn vi ngi khỏc. ú nh l s nhy cm tri t ban tng. Vỡ vy,
khụng th yờu gi v vi tr. Nú s phn ng rt chun xỏc thm chớ lm cho
chỳng ta phỏt ngng.
Khi c hi v cht lng ca nn giỏo dc nc mỡnh hin nay, ụng thng
thn núi: Khụ cng, ỏp t, dự SGK hin nay ó khc phc c mt vi nhc

im, ang cú xu hng cho tr con tip cn vi nhng giỏ tr mang tớnh nhõn
bn hn v ó tin gn hn ti cỏi bn cht giỏo dc - giỏo dc v lũng thin cho
con ngi - t c s t ú lm ny sinh nhng tỡnh cm tt p hn.
Chỳng ta cng nờn bit v nờn nh rng tõm hn a tr l ni mi th cú th
sinh ra thỡ giỏo dc ban u phi lm sao hn ch ti a s ny ra nhng cỏi
cõy cú hi, m cn to ra nhng cõy p, khu vn p. Bn s rt bun nu
như thấy một đứa trẻ bước ra khỏi lớp học với một bộ mặt buồn rầu, mệt mỏi,
già nua.
Tôi không nói giáo dục nước mình làm hại đến trẻ mà chỉ thấy rằng nền giáo dục
hiện nay đang biến trẻ con thành những ông già sớm và những ông già khó tính,
mất đi tính hồn nhiên và sớm nghi ngờ tương lai, thay thế giới mơ mộng thần
tiên của trẻ bằng thế giới trần trụi mà nổi bật lên là những hành động vụ lợi của
người lớn. Khi trong cặp của trẻ bao gồm cả bảng cửu chương, những kiến thức
lịch sử hào hùng của dân tộc, lẫn những tờ đơn viết sền sẵn của cô giáo để dạy
thêm và tiền bạc…thì làm sao không khiến chúng trở nên nghi kỵ thế giới chung
quanh, chống lại những điều đó bằng việc khẳng định mình và điều đó rất nguy
hiểm. Nếu cứ như vậy mãi thì người ta sẽ không còn tin vào nền giáo dục quốc
gia mà sẽ rút lui về giáo dục gia đình ”

Bắt hàng triệu học sinh hiểu như nhau về một tác phẩm
Nhà văn Tạ Duy Anh cho rằng cách dạy văn của Việt Nam xứng đáng xếp vào
nhóm nước lạc hậu nhất thế giới, bắt hàng triệu người hiểu như nhau về một tác
phẩm. Hãy nghe ông giải thích: “Ngay cả triệu viên gạch cùng được làm ra từ
một khuôn cũng khác nhau huống chi một triệu con người… Một đứa trẻ ở nông
thôn đọc Chí Phèo chắc chắn sẽ có những cảm nhận khác với một đứa trẻ ở
thành phố. Làm sao giống nhau được! Vậy mà một tác phẩm văn chương bắt
người ta hiểu giống nhau bằng cách ra những đáp án. Đó là một sự xúc phạm
với tác giả nói riêng và sáng tạo nói chung! Một triệu người đọc phải là một triệu
cảm nhận khác nhau bên cạnh những giá trị chung. Mà những giá trị chung ấy là
phần rất nhỏ thôi, đôi khi có những ý nghĩ rất tinh vi mà có thể thay đổi được cả

cuộc đời.

Một điểm nữa là, giáo dục của chúng ta lại khích
lệ những đứa trẻ học thuộc lòng. Đó chưa phải
là phương pháp hay, tốt mà cần khích lệ học
sinh khám phá, khuyến khích tính độc lập, sáng
tạo của trẻ.
Tôi cho rằng, hiện có quá nhiều thứ hấp dẫn đáp ứng sự lười biếng nhưng trẻ
vẫn là đối tượng chăm đọc nhất. Nhưng đọc cái gì thì cần bàn lại. Hồi còn đi học
tôi rất thích bài thơ “Chào lớp 1”, thích cái nhịp của nó như nhịp tâm hồn, dù ý
của bài thơ khá mộc mạc, đơn giản nhưng nó đi đúng vào nhịp tâm hồn, tình
cảm và khao khát của tâm hòn trẻ thơ (Lớp một ơi lớp một/ Đón em vào năm
trước/ Nay giờ phút chia tay/ Gửi lời chào tiến bước…). Mà tôi tin sẽ có rất nhiều
người nhớ những bài thơ như thế. Văn học trong nhà trường, nhất là ở bậc Tiểu
học cũng nên chọn những bài như thế in vào SGK”.
Trước khi tiễn chúng tôi ra về, nhà văn Tạ Duy anh “chốt” lại ý kiến của mình về
việc tuyển chọn các tác phẩm văn học vào SGK: “Văn chương không thiếu tác
phẩm hay để đưa vào SGK. Bao giờ dám đưa những tác phẩm, chẳng hạn một
số truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp, tác phẩm của Bảo Ninh hoặc như “Bước
qua lời nguyền”(*) vào SGK dạy một cách đàng hoàng. Tôi không tự “đề cử”
cho tác phẩm của mình hay tự đề cao mình, nhưng đúng là có những tác phẩm
rất hay, đáng in vào SGK đã, đang bị bỏ quên”.
(*)“Bước qua lời nguyền” – tên một truyện ngắn của nhà văn Tạ Duy Anh.
Yên Khương (ghi)
Nhà văn Tạ Duy Anh “tái bản” 2 cuốn sách… báo chí
(TT&VH Online) - Ba đào ký và Ngẫu hứng sáng trưa chiều tối tập hợp các bài
báo của nhà văn Tạ Duy Anh vừa được NXB Hội Nhà văn tái bản ngay trong
tháng 6 này.

Tạ Duy Anh được biết đến với truyện ngắn Bước qua lời nguyền, tiểu thuyết

Thiên thần sám hối… Tuy nhiên, với bút danh Lão Tạ ký dưới các bài báo viết
phiếm chỉ (không nêu đích danh một ai) mới là nguồn sống chính của nhà văn
chứ không phải nhuận bút truyện hay tiểu thuyết. Mặc dù viết báo để… “kiếm
cơm”, song giọng văn của “lão” Tạ Duy Anh vẫn giữ được những nét riêng: hóm
hỉnh, tinh tế và nhiều lúc chua cay. Trong quá khứ và hiện tại, nhà văn đi viết báo
“Một nhà sư phạm thực sự thì
phải biết cách truyền được đam
mê, khao khát cho trẻ. Trước đây
tôi từng được học cô giáo như thế.
Về mặt kiến thức, có thể sau này
tôi nhận ra ở cô quá nhiều khiếm
khuyết nhưng quan trọng là cô đã
tạo dựng được lòng tin trong lòng
chúng tôi. Những khi máy bay
trên trời bay vù vù mà có cô giáo
ở cùng ở dưới hầm thì cảm giác rõ
ràng là sẽ không có bất cứ điều gì
xảy ra vì có cô bên cạnh. Cô như
một “tấm chắn vĩ đại”, một vị
thần hộ mệnh không bom đạn nào
có thể vượt qua để chạm được vào
chúng tôi. Đó là sức mạnh của
niềm tin” (tâm sự của nhà văn Tạ
Duy Anh).
không phải của hiếm. Nhưng viết báo để rồi in thành sách, mà sách lại được tái
bản… quả thật không nhiều.
Hoàng Nhân
Nhà văn Tạ Duy Anh: Viết để tránh tính đố kỵ cho trẻ em
(TT&VH) - Sau hơn 5 năm đưa vào giảng dạy chính thức trong chương trình
Ngữ văn lớp 6, truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi đã chinh phục hàng chục

triệu trái tim các em học sinh. Và chính tác giả của truyện ngắn – nhà văn Tạ
Duy Anh cũng không ngờ rằng tác phẩm của mình lại “đánh trúng” tâm lý và
nhận được sự đồng cảm nhanh chóng đến thế từ các độc giả nhỏ tuổi …
*Từ suy ngẫm về tính đố kỵ của các “á thần”
“Trẻ con chính là một loại “á thần” (một nửa là thần) – nhà văn Tạ Duy Anh tâm
niệm - mà những ‘á thần” thì thường hay sống tách ra khỏi thế giới thần linh và
rất thích khám phá cái thế giới trần ai thực tại. Ở trẻ con có đầy đủ những bản
tính của một thiên thần. Đó chính là sự trong sáng, nhạy cảm, sự mong manh,
và hấp dẫn. Thế nhưng, xã hội loài người lại đầy rẫy những thói hư tật xấu…”
Nhà văn Tạ Duy Anh và Minh họa tác phẩm Bức tranh của em gái tôi (SGK lớp
6, tập 2)
Và, nhà văn tiết lộ, truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” chính là kết quả của
một quá trình nghiền ngẫm khá lâu dài và kỹ lưỡng về những thói hư tật xấu của
con người mà hằn lên trong đó rõ nhất là tính đố kỵ. Ông cho rằng, tật xấu kìm
hãm mọi sự phát triển, đồng thời tạo ra những quái dị về mặt nhân cách của tâm
hồn, khiến con người dễ mắc phải. Trước những thành công và những gì tốt đẹp
mà người khác đạt được, người có tật đố kỵ không những không có phản ứng
văn hóa là nên chia sẻ, chúc mừng, tìm cách cộng hưởng điều tốt đẹp ấy lên mà
phần nhiều lại làm ngược lại, tự cảm thấy khó chịu và muốn kéo xuống…
Chính từ những suy ngẫm trên mà ông cảm thấy “mình nhất định phải viết một
truyện ngắn nào đó mang tính giáo dục về tính đố kỵ để trẻ em hiểu được đố kỵ
là một tật xấu cần tránh xa”. Tuy nhiên, dù ý tưởng sẵn có nhưng cũng phải mất
nhiều năm sau nhà văn mới tìm được cách “giải thoát cho ý tưởng ra trang giấy”
bằng “Bức tranh của em gái tôi” với những lời văn giản dị, trong sáng và gần gũi
nhất với các em ở lứa tuổi học trò.
* Đến “Bức tranh ” đáp lại thói nhỏ nhen
“Bức tranh của em gái tôi” là một truyện ngắn giản dị, trong sáng, gần gũi nhưng
vô cùng ấn tượng và có sức ám ảnh lạ lùng. Toàn bộ câu chuyện do người anh
– nhân vật “tôi” kể lại. Người anh có một cô em gái tên Kiều Phương, có biệt
danh là Mèo. Là một cô bé vô cùng hiếu động, Kiều Phương lại có tài vẽ tranh.

Chính nhờ tài năng của mình mà Kiều Phương luôn được quan tâm, chiều
chuộng và thu hút sự chú ý của mọi người. Điều đó khiến người anh luôn cảm
thấy tức tối.
Người anh không những không yêu quý em Mèo mà thậm chí chỉ cần một lỗi
nhỏ của Mèo là có thể gắt um lên. Sau này, Kiều Phương được đi dự trại vẽ
tranh quốc tế và được giải cao nhất. Người anh cảm thấy vô cùng khó chịu trước
thành công ấy của em mình nên khi Kiều Phương từ trại vẽ trở về thì bị ông anh
“viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra”. Nhưng điều bất ngờ đã xảy ra khi người
anh phát hiện bức tranh được giải của Kiều Phương chính là bức vẽ chân dung
mình với cái tên “Anh trai tôi”.
Bức tranh của Kiều Phương như một món quà cô bé tặng anh trai mình và “Bức
tranh của em gái tôi” lại chính là món quà mà tác giả dành tặng cho độc giả, đặc
biệt là với những độc giả nhỏ tuổi, qua đó hàm ý nhắc nhở: hãy biết loại bỏ tính
đố kỵ. Nhà văn Tạ Duy Anh nói: “Trong “Bức tranh của em gái tôi” tính phê phán
rất ít, vì thực ra nhân vật có những suy nghĩ và hành động rất logic. Chuyện
thằng bé (nhân vật anh trong truyện) cáu với em gái là rất bình thường. Vì em
gái khá nghịch ngợm còn anh trai thì tự cho mình cái quyền nạt nộ em. Trẻ em
vẫn như vậy. Tất cả những điều ấy với một đứa trẻ không là vấn đề gì cả, thậm
chí cũng là nét đáng yêu. Nhưng khi anh trai bắt đầu ý thức về sự thua kém của
mình thì căn bệnh đố kỵ bắt đầu nảy ra từ đó.
* Lúc đầu là lỗi, nhưng thêm một chút thôi sẽ thành tội
“Tuy nhiên về sau, từ những cái trẻ con, hồn nhiên vô tội ấy có thể dần dần
chuyển sang hành vi tội lỗi” – ông phân tích - “Lúc đầu là lỗi, nhưng chỉ cần thêm
một chút thôi là thành tội. Có lần tôi nói với bọn trẻ là tôi đã đặt kết thúc truyện ở
đúng điểm cần phải dừng lại. Tức là lỗi chỉ đến mức ấy thôi là quay lại. Nhưng
nếu như không kết thúc ở đấy mà đi quá vạch đỏ của lỗi thì sẽ thành tội. Lỗi thì
có thể sửa nhưng nếu thành tội thì không đơn giản nữa mà nó đã chuyển sang
một phạm trù khác, hậu quả cũng khác. Đó là sự méo mó về nhân cách, liên
quan đến sự phán xét và có thể gây tai họa. Ở truyện này, tôi đã biết mức độ
dừng lại nên có lẽ được trẻ em thích cũng không có gì là ngạc nhiên cả”.

Có thể nói, “Bức tranh của em gái tôi” đã đánh trúng tâm lý và đời sống tình cảm
của các em và nhận được sự đồng cảm rất nhanh từ chúng, nhất là với các em
học sinh. Truyện đã chọn lòng nhân hậu, tính bao dung, độ lượng …để đáp lại
thói nhỏ nhen tầm thường – một căn bệnh vô cùng dễ mắc ở lứa tuổi đang còn
ngồi trên ghế nhà trường. Câu chuyện như tấm gương cảnh tỉnh, để mỗi người
có thể soi và biết “dừng lại” trước khi là quá muộn.
Yên Khương
Nhà văn Tạ Duy Anh: Được “vào” SGK - vừa hạnh phúc, vừa rắc rối!
(TT&VH) - Từ khi truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi được đưa vào giảng dạy trong
SGK, nhà văn Tạ Duy Anh đã trải qua rất nhiều cuộc gặp gỡ, trao đổi, tranh luận về tác
phẩm của mình với độc giả mọi lứa tuổi. “Tôi rất hạnh phúc trong những dịp như vậy,
mặc dù nhiều phen chỉ muốn “bỏ của chạy lấy người” - ông “thú thực”.
* Thấy mình có một chút phẩm chất của nhà giáo dục
Truyện ngắn Bức tranh
của em gái tôi in lần đầu
tiên trên báo Thiếu niên
Tiền phong và được giải
Nhì cuộc thi viết “Tương
lai vẫy gọi” cũng trên tờ
báo này. Năm 2005 Bức
tranh của em gái tôi
chính thức được đưa vào
giảng dạy trong chương
trình Ngữ Văn 6 (tập 2).
Ông nói: “Khi truyện ngắn được giải thì không có gì đáng bàn, vì giải là do người lớn
trao, nhưng khi đưa vào SGK thì có một điều rất lạ là: Thứ nhất, trẻ đồng cảm rất nhanh,
chúng thích và nhớ cũng rất nhanh, thậm chí thần tượng tác giả. Điều đó cũng khiến tôi
có một chút tự hào, vì mình đã góp một chút giá trị tinh thần cho nền giáo dục. Tự dưng
cảm thấy tôi cần có một chút phẩm chất của nhà giáo dục trong các công việc, hoạt động

hàng ngày. Vì mình đang dạy trẻ con, hàng ngày chúng vẫn đang học tác phẩm của mình,
những ý tưởng mình muốn truyền cho chúng, từ đó cảm thấy mình cần phải có trách
nhiệm hơn trong việc giáo dục trẻ con. Đơn giản là khi có người khác yêu quý mình thì
Nhà văn Tạ Duy Anh
mình cần có những giá trị tương ứng đáp lại, cần phải giữ mình và cần cẩn trọng trong
ứng xử.
Tôi làm báo, hay viết văn cho trẻ con cũng vậy, rất cẩn trọng trong việc chọn lựa ngôn
ngữ, trích dẫn tài liệu. Nói đơn giản, muốn giáo dục người khác trước hết anh phải giáo
dục được chính bản thân anh.”
* Phải xuất đầu lộ diện vì “Bức tranh ” gặp “rắc rối”
Nhà văn Tạ Duy Anh kể tiếp: “Có lần, ông đến thăm một trường học, gặp gỡ các em học
sinh lớp 11, 12 đã được học tác phẩm Bức tranh của em gái tôi từ khi bắt đầu cải cách.
Dù đã học cách đây 5, 6 năm rồi nhưng nghe thấy tên tác giả là lập tức chúng vây quanh,
xin chữ ký ngay.
Tôi đã khá bất ngờ và hỏi lại: “Con đã đọc cái gì của chú?” Thì nhận được câu trả lời:
“Chúng cháu đọc và rất thích tác phẩm Bức tranh của em gái tôi mà chú viết”. Sau đó,
các em hỏi rất nhiều điều xoay quanh tác phẩm, nào là nhân vật chính, nhân vật phụ, đại
ý của bài văn này ”
Không chỉ có thế, một lần khác nữa, chính vì truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi mà
đích thân tác giả phải “xuất đầu lộ diện” để “giải quyết” những tranh luận xoay quanh tác
phẩm của mình. Chuyện là, khi dạy đến tác phẩm này, rất nhiều thầy giáo tâm huyết đã
có những bài viết khá nghiêm túc, đi sâu vào việc phân tích tâm trạng của người anh, đi
tìm chủ để, nhân vật chính, ý đồ thẩm mỹ, đạo đức mà tác giả đặt vào các nhân vật trong
truyện. Những bài viết ấy đã khiến cho nhà văn Tạ Duy Anh không khỏi bất ngờ về tác
phẩm của mình. Như ông nói: “Tôi chưa bao giờ nghĩ Bức tranh của em gái tôi lại gieo
vào lòng người đọc nhiêu xúc động va sự yêu mến đến thế. Khi sáng tác, tôi là tác giả,
còn giờ đây tôi cũng chỉ là một độc giả của chính mình không hơn không kém…”. Điều
đáng nói là, có rất nhiều những ý kiến trái ngược nhau đã tạo nên những cuộc tranh luận
sôi nổi và để giải quyết, cách tốt nhất là “mời tác giả lên tiếng”. Vậy là nhà văn Tạ Duy
Anh đã phải viết cả một bài dài để trao đổi, phân tích về chính tác phẩm của mình.

*Văn chương là “đời sống cấp cao” của trẻ em
Với nhà văn Tạ Duy Anh, văn chương rất quan trọng đối với trẻ em, văn chương là “đời
sống cấp cao” đối với chúng. Đời sống bình thường của chúng là ăn, chơi, ngủ, khóc…
Nhưng đời sống tinh thần, đời sống mà chúng có thể bắt chước chính là nghệ thuật.
Vì thế theo ông, sáng tác văn chương cho trẻ con, thứ nhất là phải trong sáng. Thứ hai
phải thân thiện, phải khéo léo, kín đáo lồng vào đó ý giáo dục. Không phải giáo dục thô
thiển mà giáo dục sinh động từ cuộc sống. Điều quan trọng là hãy tạo ra môi trường cho
trẻ thấy được việc gì nên làm, việc gì không nên làm. Viết cho trẻ con mình phải là bạn
của chúng, có khả năng chơi đùa với chúng.

Yên Khương