Sang kiến kinh nghiệm về tổ chức giờ học thể dục

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
Sỏng kiến kinh nghiệm:
để sử dụng số liệu thống kờ trong dạy học địa lớ 9 cỳ hiệu quả.
A phần mở đầu:
Sỏch giỏo khao địa lớ lớp 9 theo chương trỡnh đổi mới được biờn soan
theo tinh thần cung cấp cỏc tỡnh huống, cỏc thụng tin đỳ được lựa chọn để giỏo
viờn cỳ thể tổ chức hướng dẫn học sinh tập phừn tớch, tổng hợp và xử lớ thụng
tin, tạo điều kiện cho học sinh trong quỏ trỡnh hocj tập vừa khỏm phỏ được kiến
thức vừa rốn luyện đựoc cỏc kỹ năng và nắm được phương phỏp học tập.
địa lớ kinh tế xỳ hội luụn gắn với cỏc số liệu. Trong sỏch giỏo khoa địa lớ
lớp 9 số liệu thụng kờ ( SLTK) là một kờnh thụng tin kiến thức với 46 bảng số
liệu, rất nhiều cỏc số liệu rời và cỏc số liệu đỳ được biểu đồ hoỏ. Vỡ vậy cỏc
giỏo viờn được phừn cụng dạy địa lớ 9 cần phảI cỳ phương phỏp sử dụng số liệu
thụng kờ cỳ hiệu quả.
Hiện nay dạy học được coi là quỏ trỡnh phỏt triển của bản thừn học sinh.
Việc học tập khụng chỉ là quỏ trỡnh lĩnh hội kiến thức cỳ sẵn mà cũn là quỏ
trỡnh học sinh tự khỏm phỏ, tự tỡm đến với kiến thức nhờ sự giỳp đỡ hướng dẫn
của giỏo viờn, vỡ vậy phương phỏp dạy học nỳi chung trong đỳ cỳ PP sử dụng
SLTK nỳi riờng cần phảI được quan từm đỳng mức để đỏp ứng với nhu cầu của
đổi mới phương phỏp dạy học.
Được giao nhiệm vụ dạy mụn địa lớ lớp 9 mười năm nay, với kinh
nghiệm và kết quả thu được bản thừn tụI mạnh dạn xin đưa ra phương phỏp sử
dụng SLTK trong dạy học địa lớ lớp 9 để cỏc đồng nghiệp tham khảo và rất
mong nhận được sự đỳng gỳp ý kiến của cỏc đồng nghiệp để bài viết được hoàn
thiện hơn.
B. Nội dung.
I. Cơ sở khoa học.
Đất nước đang phỏt triờn trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế. con người
là nhừn tố quyết định đến sự thành bại đối với sự phỏt triển nền kinh tế hiện nay.
1
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.

Vỡ vậy giỏo dục với nhừn tố đào tạo con người phảI đI trước một bước. Chất
lượng dạy học nỳi chung và dạy học địa lớ nỳi riờng trở thành mối quan từm
chung của cỏc nhà sư phạm, cỏc nhà quản lớ giỏo dục và toàn xỳ hội.
Nghị quyết TW IV khoỏ VII chỉ rừ: “ Đổi mới phương phỏp dạy học ở tất
cả cỏc cấp học, bậc học. Kết hợp học với hanh, học tập với lao động sản xuất,
thực nghiệm và nghiờn cứu khoa học, găn nhà trường với xỳ hội, ỏp dụng những
phương phỏp hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sỏng tạo, năng
lực giảI quyết vấn đề”.
Nghị quyết TW II khoỏ VIII tiếp tục khảI định ý chớ đổi mới phương
phỏp dạy học: “ Khắc phục lối truyền thụ một chiều, rốn luyện thành nếp tư duy
sỏng tạo của người học. Từng bước ỏp dụng cỏc phương phỏp tiờn tiến và
phương tiện hiện đại vào quỏ trỡnh dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự
học, tự nghiờn cứu cho học sinh”.
Để thực hiện cỏc nghị quyết của TW, cỏc cấp học, ngành học, mụn học
khụng ngừng cảI tiến chương trỡnh, cảI tiến phương phỏp dạy học để quỏ trỡnh
dạy học đạt kết quả cao nhất. Đổi mới PP DH giỳp cho học sinh chủ động hơn
trong học tập luụn luụn cỳ nhu cầu tỡm hiểu kiến thức, cỳ PP tự học. Qua đỳ học
sinh cỳ cỏch nhỡn nhận đỏnh giỏ khỏch quan chớnh xỏc cỏc vấn đề địa lớ.
II. Cơ sở thực tiễn.
Sỏch giỏo khoa soạn theo chương trỡnh đổi mới trong đỳ cỳ SGK địa lớ 9
viết theo lối “mở”. Lối mở đỳ mở ra nhiều khả năng đề giỏo viờn lựa chọn cỏc
PP phự hợp, nhằm thực hiện tốt mục tiờu của từng tiết học. Cấc SLTK cũng
được dẫn vào theo tinh thần cung cấp thụng tin để học sinh tập phừn tớch, tổng
hợp và xử lớ thụng tin. Bờn cạnh đỳ nỳ cũn mở ra khả năng để học sinh phảI
tỡm kiến cỏc SLTK ngoài SGK để minh hoạ hoặc mở rộng thờm kiến thức cơ
bản.
2
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
Trứoc đừy trong SGK cũ SLTK được dẫn vào phần lớn đều dưới dạnh
minh hoạ, vỡ vậy cỏc giỏo viờn đỳ quen với lối diễn giảng cỏc vấn đề địa lớ rồi

sau đỳ mới đem số liệu vào để minh hoạ. Lối truyền thụ kiến thức đỳ cũn đeo
đẳng ở một bộ phận khụng nhỏ giỏo viờn, nỳ làm hạn chế vai trũ to lớn SLTK
làm cho học sinh tiếp nhận thụng tin một cỏch thụ động và khụng rốn luyện
được cho cỏc em thỳi quen tự học và phỏt triển tư duy.
Mặt khỏc, cỏc SLTK trong địa lớ, đặc biệt là địa lớ kinh tế xỳ hội luụn
biến đổi, vỡ thế người giỏo viờn luụn luụn phảI biết cập nhật số liệu. Thực tế
cho thấy cỳ nhiều giỏo viờn chưa qua tậm đỳng mức đến vấn đề này làm cho giờ
dạy thiếu sự thuyết phục đối với người học.
Xuất phỏt từ những thực tiền nờu trờn tụI đỳ chọn đề tài này nhằm đỳng
gỳp một vài kinh nghiệm của mỡnh vào việc dạy học mụn địa lớ lớp 9.
III. Biện phỏp thực hiện:
1. Chuẩn bị SLTK trong khừu soạn bài.
Khi chuẩn bị bài giảng giỏo viờn phảI dựa vào SGK để xỏc định vị trớ
của bài trong giỏo trỡnh. Xỏc định rừ mục tiờu để biết những kiến thức cơ bản
nao, những kĩ năng nào càn rốn luyện cho học sinh. Để chuẩn bị tốt, giỏo viờn
cần:
a. Lựa chọn sỳ liệu thống kờ:
Lựa chọn SLTK trước hết là tỡm được cỏc số liệu làm nổi bật cỏc kiến
thức cơ bản. Trờn cơ sở nghiờn cứu tài liệu sỏch giỏo khoa và tài liệu
tham khảo
Giỏo viờn xỏc định đỳng nội dung cần thực hiện qua đỳ lựa chọ SLTK
chớnh xỏc điển hỡnh phự hợp với mục tiờu bài giảng. Trong sỏch giỏo khoa địa
lý 9 cỳ những bảng số liệu gồm cỳ rất nhiều số liệu thụng kờ. Tuy nhiờn trong
một tiết lờn lớp do điều kiện thời gian mà giỏo viờn cần phảI cừn nhắc xem
SLTK nào cần được quan từm ngay tại lớp để làm nỏi bật kiến thức cơ bản cũn
3
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
những số liệu nào thỡ hưỡng dẫn học sinh về nhà tỡm hiểu. Vớ dụ: khi dạy bài
1- Cộng đồng cỏc dừn tộc Việt Nam sỏch giỏo khoa cỳ dẫn vào bảng số liệu về
số dừn của 54 thành phần dừn tộc xếp theo thứ tự. Giỏo viờn khụng cỳ đủ thời

gian cho học sinh làm việc với từng số liệu mà chỉ hướng cỏc em quan từm đến
mọt vài số liệu cần thiết nhất nếu trong lớp chỉ toàn là học sinh người kinh thỡ
chỉ cần hỏi em thuộc dừn tộc nào? Dừn tộc em cỳ số dừn là bao nhiờu? Đứng
thứ mấy về số dừn trong cộng đồng cỏc dừn tộc Việt Nam? Nếu trong lớp cỳ
thờm cỏc học sinh thiểu số thỡ hướng học sinh làm việc với số liệu của cỏc dừn
tộc đỳ, cũn lại giỏo viờn yờu cầu học sinh tỡm hiểu ở nhà.
Ngoài ra trong một tiết dạy để làm phong phỳ thờm bài giảng hoặc để học
sinh hiểu sừu sắc hơn những kiến thức cơ bản cỳ thể giỏo viờn cỳ thể tỡm kiếm
cỏc số liệu ở bài học khỏc hoặc ở ngoài sỏch giỏo khoa. Việc dẫn thờm cỏc số
liệu đỳ tạo điều kiện để học sinh cỳ thể so sỏnh, đối chiếu và cỳ cỏch nhỡn nhận,
đỏnh giỏ khỏch quan cỏc vấn đề địa lý.
Trong khi dạy cỏc vấn đề địa lý vựng, miền, quốc gia nếu thấy cần thiết
giỏo viờn nờn dẫn số liệu về địa lý địa phương mà học sinh sinh sống, việc dẫn
thờm số liệu địa lý địa phương sẽ giỳp học sinh hiểu thấu đỏo hơn về kiến thức
trọng từm của bài dạy và cũn mở rộng được kiến thức về địa phương mỡnh.
Đặc biệt do tớnh chất của bộ mụn địa lý dừn cư xỳ hội luụn biến đỏi theo
thời gian cho nờn người giỏo viờn luụn phảI biết cập nhật số liệu trong sỏch
giỏo khoa địa lý 9. Hầu hết cỏc số liệu đều từ năm 2003 trở về trước. Năm nay
là năm 2009 cỏc số liệu đỳ đỳ thay đổi. Nừu giỏo viờn khụng biết cập nhật số
liệu thỡ sẽ khụng phản ỏnh đỳng thực trạng dừn cư kinh tế xỳ hội của nước ta.
Điều này chắc chắn sẽ khụng thuyết phục người học và chất lượng của tiết dạy
sẽ thấp.
Như vậy việc lựa chọn SLTK chớnh xỏc, cần thiết, điển hỡnh và cập nhật
là một khừu cực kỡ quan trọng để sử dụng SLTK cỳ hiệu quả.
4
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
b. Hỡnh dung trứơc cỏch sử dụng số liệu:
Đừy là bước thiết kế cụ thể giờ lờn lớp và sử dụng cỏc SLTk đối với từng
đơn vị kiến thức, từng loại kỹ năng. Giỏo viờn phảI hỡnh dung trước cỏch sử
dụng SLTK một cỏch phự hợp và logic với nội dung khoa học của bài .

Để làm được việc trờn giỏo viờn phảI nghiờn cứu kỹ số liệu, số liệu nào
được làm dẫn chứng minh hoạ, số liệu nào được dựng phỏt triển tư duy cho học
sinh, số liệu nào để rốn luyện kỹ năng kỹ xảo…chỉ khi nắm rừ số liệu giỏo viờn
mới cỳ phương phỏp sử dụng số liệu phự hợp và sỏng tạo.
c. Dự kiến trước cỏc phương tiện dạy học cỳ SLTK:
Để chủ động sử dụng số liệu giỏo viờn phảI dự kiến trước cỏc phương
tiện dạy học cần thiết. Cỳ những số liệu cần phải sơ đồ hoỏ hoặc biểu đồ hoỏ để
thuận lợi cho tiấn trỡnh bài giảng và hỡnh thành được cỏc loại kỹ năng cho học
sinh. Việc chuẩn bị trước sẽ trỏnh được sai sỳt, đảm bảo tớnh khoa học của số
liệu và quan trọng nhất là giải quyết đỳng trọng từm cần nờu ra, phự hợp với
mục tiờu bài học.
Do sự tiến bộ của khao học hiện nay người ta đỳ xừy dựng được cỏc băng
vidio giỏo khoa và chương trỡnh trờn mỏy vi tớnh phục vụ cho nội dung dạy
học nỳi chung và dạy học địa lý 9 nỳi riờng. Trong cỏc chương trỡnh vi tớnh và
băng hỡnh cỳ sự kờt hợp giữa số liệu với sơ đồ, biểu đồ, bản đồ và cỏc hỡnh ảnh
tạo ra mối liờn hệ khi trỡnh bày nội dung kiến thức của bài. Đừy là cỏch dạy học
trực quan rất cỳ hiệu quả bởi nỳ tạo được nhiều hứng thỳ cho người học. Tuy
nhiờn khụng phải trường nào cũng cỳ điều kiện thuận lợi để giỏo viờn dạy học
qua băng video và mỏy vi tớnh, vỡ vậy giỏo viờn cần phảI cỳ cỏch vận dụng
linh hoạt.
2.Việc sử dụng số liệu thống kờ trong khi tiến hành bài giảng:
5
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
Bài học trờn lớp là biểu hiện cụ thể của trỡnh độ nắm kiến thức cũng như
kỹ năng vận dụng PPDH của giỏo viờn. Để phỏt huy vai trũ của SLTK giỏo
viờn cần chỳ ý:
a. Sử dụng SLTK trong bài giảng với nhiều mục đớch khỏc nhau:
Cỏc số liệu thống kờ dựng minh hoạ thớch hợp với PP diễn giảng và PP
hỏi đỏp. Giỏo viờn cỳ thể dẫn vào hoặc cho học sinh dẫn vào sau khi đỳ đề cập
đến một đơn vị kiến thức cơ bản nào đỳ. Vớ dụ: Khi dạy bài 2, dừn số và sự gia

tăng dừn số, để học sinh nắm rừ việt nam là nước cỳ số dừn đụng, giỏo viờn để
học sinh dẫn vào số liệu dừn số việt nam năm 2003 để học sinh biết dừn số của
việt nam đụng như thế nào và để thuyết phục người học, giỏo viờn phảI dẫn
thờm số liệu dừn số việt nam năm 2008.
Cỏc SLTK dựng để rốn luyện kỹ năng và phỏt triển tư duy là thớch hợp
với PP nờu vấn đề, đàm thoại gợi mở, làm việc nhỳm. Cỏc SLTK này nờn chỳ
ý:
- Đối với cỏc số liệu rời thỡ giỏo viờn cỳ thể tạo biểu tượng về độ lớn của
số liệu, tớnh toỏn số liệu, so sỏnh cỏc số liệu với nhau, chuyển số liệu tuyệt đối
sang số liệu tương đối…Vớ dụ: Diện tớch đất của đồng bằng sụng cửu long gấp
ba lần đồng bằng sụng Hồng; Đồng bằng sụng Cửu long chiến khoảng 52% tổng
sản lượng thuỷ sản cả nước ( Năm 2004). Năm 1999 cừy cà phờ của Từy
nguyờn chiến 89% sản lựơng cà phờ của cả nước.
Làm như vậy việc sử dụng số liệu đỳ giỳp cỏc em khỏm phỏ được kiến
thức và rốn kuyện cỏc kỹ năng địa lý.
- Đối với bảng số liệu, trước hết giỏo viờn phảI làm cho học sinh hiểu
được nội dung của cột dọc, hàng ngang và cỏch trỡnh bày bảng, cỏch sắp xếp
cỏc số liệu trong bảng, hiểu được cỏc số liệu trong bảng. Sau khi học sinh đỳ
hiểu kỹ về bảng số liệu gaớo viờn cỳ thể tổ chức cho học sinh làm việc với bảng
số liệu theo nhiều cỏch khỏc nhau.
6
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
+ Tớnh toỏn bảng số liệu. Vớ dụ: Hỳy tớnh toỏn để hoàn thành bảng số
liệu sau:
Loại rừng Rừng sản xuất Rừng phũng hộ Rừng đặc dụng Tổng cộng
Diện tớch(nghỡn
ha)
4733.0 5397.5 1442.5 11573.0
Tỷ lệ % ? ? ? ?
+ Phừn tớch bảng số liệu theo một chủ đề và rỳt ra nhận xột, giảI thớch.

Vớ du: Dựa vào bảng số liệu dưới đừy nờu nhận xột và giảI thớch về sự thay đổi
trong sử dụng lao động theo cỏc thành phần kinh tế của nước ta.

Cơ cấu sử dụng lao động theo thành phần kinh tế ( %):
Năm 1985 1990 1995
Khu vực nhà nước 15.0 11.3 9.0
Cỏc khu vực kinh tế khỏc 85.0 88.7 91.0
+ Dựa vào bảng số liệu viết một bỏo cỏo ngắn gọn nhận định về tỡnh
hỡnh, đặc điểm, sự phỏt triển… của một địa phương. Vớ dụ: Bài thực hành so
sỏnh tỡnh hỡnh sản xuất cậy cụng nghiệp lừu năm ở trung du và miền nỳi bắc bộ
với từy nguyờn.
+ Chuyển bảng số liệu thành biểu đồ rồi rỳt ra nhận xột và giảI thớch. Vớ
dụ: Cho bảng số liệu:
cơ cấu giỏ trị sản xuất ngành chăn nuụI ( %)
Năm Tổng số Gia sỳc Gia cầm Sản phầm
trứng sữa
Phụ phẩm
chăn nuụi
1990 100.0 63.9 19.3 12.9 3.9
2000 100.0 64.4 17.8 15.2 2.6
Qua bảng số liệu hỳy vẽ biểu đồ hỡnh cột thể hiện cơ cấu giỏ trị san xuất
ngành chăn nuụI ở nước ta. Qua biểu đồ cho nhận xột và giảI thớch.
7
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
b. Cỏch thức dựng SLTK trong băng video giỏo khoa khi tiến hành bài
học trờn lớp:
Như đỳ khẳng định trong phần dự kiến cỏc phương tiện dạy học, dạy qua
băng video, qua mỏy vi tớnh là PPDH trực quan cỳ hiệu quả cao. Vởy để sử
dụng băng video và vi tớnh trong quỏ trỡnh bài giảng, giỏo viờn tiến hành như
thế nào để đạt hiệu quả cao nhất? Qua quă trỡnh nghiờn cứu thực tiễn giờ dạy,

hứng thỳ của học sinh, tụI thấy cỳ nhiều cỏch để thực hiện. Giỏo viờn cần xem
kỹ nội dung và nắm rừ đối tượng học sinh để chọn cỏch nào cho phự hợp trong
cỏc cỏch sau:
- Cỏch thứ nhất: Giỏo viờn cỳ thể giảng bài trước, học sinh xem băng
sau. Khi đến đoạn cỳ SLTK giỏo viờn dừng lại để phừn tớch, lý giảI nhằm khắc
sừu những số liệu cỳ quan hệ với nội dung của bài.
- Cỏch thứ hai: Giỏo viờn cỳ thể giảng bài từng đoạn, sau đỳ học sinh
xem băng cỳ số liệu của phần giảng tạo cho học sinh nhận thức, suy nghĩ, liờn
tưởng tới nội dung kế tiếp. Học sinh cỳ thẻ ghi số liệu cập nhật mà sỏch khụng
cỳ nhằm giỳp cỏc em nhận thức đỳng về tỡnh hỡnh dừn cư, kinh tế, xỳ hội ở
nước ta.
- Cỏch thứ ba: Giỏo viờn cỳ thể cho học sinh xem toàn bộ băng mà khụng
giảng. Sau đỳ yờu cầu học sinh ghi chộp lại số liệu, phỏt vấn cừu hổi xung
quanh số liệu đỳ hoặc nờu cỏc vấn đề liờn qua đến số liệu rồi dành cho học sinh
thời gian tự nghiờn cứu tỡm ra nội dung kiến thức để phỏt triển tư duy, rốn
luyện kỹ năng cho học sinh.
C. Kết quả ỏp dụng:
Qua một thời gian ỏp dụng sỏng kiến này, tụI thấy chất lượng học sinh
được nang lờn rừ rệt, học sinh hứng thỳ, say mờ hơn với mụn học, cỏc em yếu
8
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM – GV: NGUYỄN THỊ ĐÀO – TRƯỜNG THCS TÂY THÀNH – NĂM HỌC 2008 – 2009.
đỳ mạnh dạn hơn, kỹ năng làm việc với SLTK nhanh hơn, cỳ em đỳ trở thành kỹ
sảo. Hỡnh thành được cho cỏc em phương phỏp tự học.
Nhiều học sinh đỳ phỏt huy được năng lực bản thừn, tham gia thi học sinh
giỏi huyện, tỉnh, đậu và đạt nhiều giải cao.
Đối với chất lượng đại trà, tụI đỳ sủ dụng PP khảo sỏt ở lớp 9 với cỏc
dạng bài tập như: Tớnh toỏn bảng số liệu, qua bảng số liệu phừn tớch một vấn
đề địa lý; Qua bảng số liệu vẽ biểu đũ thể hiện tỡnh hỡnh của đối tượng địa lý,
nờu nhận xột và giảI thớch. Kết quả thu được như sau:
Lớp sĩ số

Trứơc khi ỏp dụng Sau khi ỏp dụng
ĐạtTB % ĐạtTB %
9A 49 21 43% 45 92%
9B 50 22 44% 46 92%
9