Ngứa có nguy hiểm và phiền phức không? pps

Ngứa có nguy hiểm và phiền
phức không?



Ngứa là triệu chứng chính của bệnh lý về da nhưng nó cũng là
một biểu hiện quan trọng của một chứng bệnh nội tạng hay hệ thống mà
từ lâu đã được biết là gây ra ngứa. Với tiến bộ mới trong 10 năm qua đã
cung cấp cái nhìn sâu vào bệnh học thần kinh của ngứa và đã mở ra
những khả năng thú vị để cải thiện điều trị.
Đi tìm… đường dẫn của ngứa
BS sẽ khám để biết ngứa là do bệnh lý nội tạng hay do nguyên nhân
nào đó hay là do bệnh lý về da liễu.
Khi các bệnh lý nội tạng là nguyên nhân gây ngứa, bệnh nhân (BN) có
thể có làn da bình thường hoặc xuất hiện tổn thương phụ, chẳng hạn như: vết
trầy xước da do gãi, các nốt sẩn ngứa, hoặc dấu hiệu của nhiễm khuẩn thứ
phát. BN có thể có các dấu hiệu ban cánh bướm ở mặt - dấu hiệu đặc trưng
của lupus ban đỏ hệ thống (ban đỏ ở 2 gò má bắc cầu qua sống mũi). Hay
những dấu hiệu khác của bệnh nội tạng khác như sau:
- Ngứa do bệnh suy thận: khô da lan tỏa, tổn thương móng tay. BN có
thể có các dấu hiệu của đau thần kinh ngoại biên, mệt mỏi, phù, cao huyết
áp… và các dấu hiệu của tăng urê máu khác…
- Ngứa do ứ mật: dấu hiệu của bệnh gan bao gồm vàng da, xanh xao,
nốt giãn mạch hình nhện, lách to và cổ trướng…
- Ngứa do bệnh lý nội tiết: BN suy giáp có móng tay giòn và khô, da
và tóc khô dễ gãy và rụng. BN tăng năng tuyến giáp có dấu hiệu như: nhịp
tim nhanh, run tay, lồi mắt, rung nhĩ…
- Ngứa do bệnh lý huyết học: BN thiếu sắt có thể bị ngứa và thường
biểu hiện: da xanh xao, niêm mạc mắt nhạt màu…
- Ngứa và các bệnh ác tính: BN có bệnh Hodgkin có thể phát hiện
được do nổi một hay nhiều hạch. Hạch ở cổ, nách, hoặc bẹn, sốt kéo dài, đổ

mồ hôi đêm, yếu mệt, sụt cân dù việc ăn uống vẫn bình thường, ho hoặc khó
thở, ngứa ngoài da.
Khi ngứa đi kèm với sang thương ngoài da gợi ý bệnh lý chuyên khoa
da liễu nhiều hơn.
Xét nghiệm cần làm khi bị ngứa dai dẳng và không có tổn thương
trên da
Kiểm tra chức năng thận.
Công thức máu.
Xét nghiệm hormone tuyến giáp, tuyến cận giáp.
Xét nghiệm chức năng gan, Xquang, CT Scan, MRI cũng có thể hữu
ích trong ngứa khu trú do bệnh lý thần kinh: ví dụ do khối u tủy sống, do
bệnh thoái hóa cột sống…
Tầm soát ung thư được chỉ định khi nghi ngờ (giảm cân, thay đổi tính
chất và thói quen đại tiện…). Xét nghiệm HIV được chỉ định khi có vấn đề
(sút giảm cân nặng, sử dụng các chất gây nghiện không an toàn, tình dục
không an toàn…).
Xét nghiệm phân, máu tìm ký sinh trùng.
Điều trị ngứa như thế nào?
Việc điều trị chứng ngứa do bệnh lý nội tạng hay hệ thống thay đổi
tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Liệu pháp mới dựa trên những tiến bộ trong
sự hiểu biết về cơ chế gây ngứa. Tuy nhiên, không cần phải điều trị dứt điểm
chứng bệnh mà chỉ điều trị triệu chứng nhằm xoa dịu dấu hiệu ngứa làm BN
khó chịu mà thôi. Nếu bị chứng ngứa toàn thân thì trước hết, nên giữ mát cơ
thể vì cường độ của ngứa thường bị tăng lên khi da bị nóng hoặc tăng tiết
mồ hôi. Bạn nên tránh các loại thực phẩm nhiều gia vị và đồ uống có cồn.
Menthol trong kem calamin dùng để bôi tại chỗ cũng được đánh giá
cao ở nhiều BN, gây ra một cảm giác làm mát, dịu triệu chứng ngứa.
Kem capsaicin 0,025%: có thể làm cho vùng da và khớp ít nhạy cảm
với đau và ngứa do suy yếu chất P trong tế bào thần kinh cảm giác ngoại
biên, giảm dẫn truyền cảm giác. Chỉ nên áp dụng với ngứa khu trú.

Khô da là một nguyên nhân gây ngứa và luôn cần được khắc phục
bằng duy trì độ ẩm cho da bằng các dung dịch hay kem làm ẩm da, cải thiện
môi trường sống, uống nước đủ và tránh xà phòng. Khô da là trình trạng hay
gặp ở người lớn tuổi và đặc biệt quan trọng trong chứng khô da do suy thận
mãn tính.
Thuốc kháng histamin thường hiệu quả không cao, trừ khi cơ chế gây
ngứa chủ yếu qua trung gian của histamine, ví dụ như: mề đay, nhờ tác động
an thần của thế hệ thuốc kháng histamine H1 đầu tiên có thể hữu ích trong
các trường hợp khác của ngứa kinh niên Thuốc này thuộc dạng mua không
cần toa, BN có thể tự ý dùng được nhưng nhớ đọc kỹ hướng dẫn trước khi
dùng.
Những trường hợp ngứa khu trú, chỉ cần sử dụng thuốc bôi tại chỗ
capsaicin. Trong trường hợp không đáp ứng thì sử dụng kỹ thuật kích thích
thần kinh bằng điện qua da (thượng bì) thường rất hiệu quả.
Ngoài ra, một số biện pháp khác thường được bác sĩ chỉ định như:
Corticosteroid dùng theo đường toàn thân hay tại chỗ không phải bản
chất là thuốc chống ngứa và chỉ có hiệu quả làm giảm ngứa do kết quả của
tình trạng viêm da.
Liệu pháp dùng tia cực tím B (có bước sóng 311nm) là có lợi trong
tình trạng ngứa toàn thân do hầu hết các nguyên nhân, và đặc biệt hữu ích
trong ngứa do suy thận giai đoạn cuối.
Dùng doxepin theo đường uống, một thuốc chống trầm cảm ba vòng
(tricyclic), là một chất ức chế không đặc hiệu hấp thu lại adrenaline và
noradrenaline ở hậu synap và là một thuốc có tác dụng chống ngứa hiệu quả.
Ban đầu nên sử dụng với liều lượng thấp, và sử dụng hết sức thận trọng ở
BN gan hoặc bệnh tim mạch. Không nên đột ngột ngưng hoặc dùng đồng
thời với thuốc chống trầm cảm khác. Nó không bị chống chỉ định ở BN suy
thận, do đó rất hữu ích trong những trường hợp này.
Thuốc đối kháng opioid: như naltrexone dạng uống, có hiệu quả trong
một số BN, đặc biệt là ở người bệnh bị ngứa do ứ mật. Thuốc này bị chống

chỉ định ở BN bị bệnh gan nặng, BN nghiện opioid và người đang điều trị
giảm đau bằng opioid. Liều dùng nên bắt đầu thấp và được tăng dần để tránh
biến chứng.
Butorphanol, một thuốc có tác dụng đối kháng i-receptor và chủ vận
e-receptor, được dùng dưới dạng xịt mũi, đã cho thấy có sự hứa hẹn đáng kể
trong việc quản lý chứng ngứa “cứng đầu”.
Gabapentin là thuốc chống co giật, đã được ủng hộ như là một thuốc
chống ngứa mạnh và đã nhận được ít nhất từ một nghiên cứu mù đôi, đối
chứng giả dược ở những BN chạy thận nhân tạo.
Các loại thuốc khác có thể đã được thử nghiệm gồm: mirtazepine, một
loại chất đối kháng receptor serotonin type 3, paroxetin, một chất ức chế tái
hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) và thalidomide cũng được sử dụng để
điều trị chứng ngứa.
Như vậy, ngứa có thể là triệu chứng đơn giản nhưng cũng có thể là
triệu chứng của một bệnh lý nguy hiểm. Do đó, người bệnh nên lưu ý các
triệu chứng kèm theo và các yếu tố thuận lợi làm bộc phát hay làm nặng lên
chứng ngứa để báo với BS nhằm tìm cách điều chỉnh tốt hơn. Tuy nhiên,
không phải lúc nào cũng tìm được nguyên nhân thực thể gây ngứa và cũng
có trường hợp rất khó đáp ứng.