Thực hành về Thành Ngữ Điển Cố

Tìm thành ngữ trong
đoạn thơ, phân biệt
với từ ngữ
thôngthường về cấu
tạo và đặc điểm ý
nghĩa?
Bài tập 1:
Tìm và giải nghĩa thành ngữ:
- Một duyên hai nợ: một
mình phải đảm đang công
việc gia đình để nuôi cả
chồng và con.
- Năm nắng mười mưa: vất
vả cực nhọc, chịu đựng dãi
dầu nắng mưa.


Phân tích giá trị
nghệ thuật của
các thành ngữ
in đậm về tính
hình tượng, tính
biểu cảm và
tính hàm súc?
Bài tập 2:

Phân tích giá trị nghệ thuật của thành
ngữ:
- Đầu trâu mặt ngựa: tính hung bạo, thú
vật, vô nhân tính của bọn quan quân đến
nhà Kiều khi gia đình nàng bị vu oan.
- Cá chậu chim lồng: cảnh sống tù túng,
chật hẹp, mất tự do
- Đội trời đạp đất: lối sống và hành động
tự do, ngang tàng, không chịu bó buộc,
không chịu khuất phục bất cứ uy quyền
nào.
→ Dùng nói khí phách hảo hán, ngang
tàng của Từ Hải.
⇒ Các từ ngữ đều dùng hình ảnh cụ thể
và đều có tính biểu cảm thể hiện sự đáng
giá đối với điều được nói đến.


Đọc lại chú thích các
điển cố in đậm trong
hai câu thơ và cho
biết thế nào là điển
cố?
Bài tập 3:
Hình thành khái niệm điển cổ:
- Giường kia: gợi lại chuyện Trần
Phồn thời Hậu Hán…
Đàn kia: Gợi lại chuyện Bá Nha –
Chung Tử Kỳ …
⇒ Điển cố:

- Chữ dùng ngắn gọn mà biểu hiện
được tình ý sâu xa, hàm xúc.
- Điển cố: là những sự việc trước đây
hay câu chữ trong sách đời trước
được dẫn ra và sử dụng lồng ghép
vào bài văn, vào lời nói để nói những
điều tương tự.
- Muốn sử dụng và lĩnh hội được
điển cố phải có vốn sống, vốn văn
hóa phong phú.


Phân tích
tính hàm
súc, thâm
thúy của
điển cố
trong những
câu thơ?
Bài tập 4:
Phân tích tính hàm súc, thâm thúy
của điển cố:
Ba thu: Dùng điển cố này, câu thơ
trong “Truyện Kiều” muốn nói: Khi
Kim Trọng đã tương tư Kiều thì
một ngày không thấy mặt nhau có
cảm giác như lâu ba năm.
Chín chữ: Dẫn điển cố này, Kiều
nghĩ đến công lao cha mẹ đối với
bản thân mình, mà mình thì sống

biền biệt ở nơi đất khách quê người,
chưa hề báo đáp được cah mẹ.


Phân tích
tính hàm
súc, thâm
thúy của
điển cố
trong những
câu thơ?
- Liễu Chương Đài: gợi chuyện xưa của người
đi làm quan ở xa, viết thư về thăm vợ, có câu:
“Cây liễu ở Chương đài xưa xanh xanh, nay có
còn không, hay là tay khác đã vịn bẻ mất rồi”
→ Dẫn điển cố này, Kiều mường tượng đến
cảnh Kim Trọng trở lại thì nàng đã thuộc về
người khác mất rồi.
- Mắt xanh: Nguyễn Tịch đời Tấn quý ai thì
tiếp bằng mắt xanh (lòng đen của mắt), không
ưa ai thì tiếp bằng mắt trắng (lòng trắng của
mắt)
→ Dẫn điển cố này, Từ Hải muốn nói với Kiều
rằng chàng biết Thúy Kiều ở chốn lầu xanh,
hàng ngày phải tiếp khách làng chơi, nhưng
chưa hề ưa ai, bằng lòng với ai. Câu nói thể
hiện lòng quý trọng, đề cao phẩm giá nàmg
Kiều.

Thay thế
thành ngữ
trong những
câu saubằng
các từ ngữ
thông thường
tương đương
về nghĩa.
Nhận xét về
sự khác biệt
và hiệu quả
của mỗi cách
diễn đạt?
Bài tập 5: Thay thế thành ngữ … Nhận xét
sự khác biệt và hiệu quả của mỗi cách
diễn đạt
a/ Ma cũ bắt nạt ma mới: Người cũ cậu
quen biết nhiều mà lên mặt, bắt nạt, dọa
dẫm người mới đến.
→ có thể thay bằng cụm từ: bắt nạt người
mới.
- Chân ướt chân ráo: vừa mới đến, còn lạ
lẫm
b/ Cưỡi ngựa xem hoa: làm việc qua loa,
không đi sâu sát, không tìm hiểu thấu
đáo, kỹ lưỡng … thì không thể ngắm kỹ
để phát hiện được…
→ Có thể thay bằng cụm từ “qua loa”.

Thay thế
thành ngữ
trong những
câu saubằng
các từ ngữ
thông thường
tương đương
về nghĩa.
Nhận xét về
sự khác biệt
và hiệu quả
của mỗi cách
diễn đạt?
Nhận xét: Nếu thay các
thành ngữ bằng các cụm từ
thông thường tương đương
thì có thể (được) biểu hiện
được phần nghĩa cơ bản
nhưng mất đi phần sắc thái
biểu cảm, mất đi tính hình
tượng mà sự diễn đạt lại có
thể dài dòng


Đặt câu với
những
thành ngữ
đã cho?
Bài tập 6: Đặt câu với thành ngữ đã cho:
1 Chị ấy mẹ tròn con vuông là chúng tôi

mừng lắm rồi.
2/ Mày chỉ trứng khôn hơn vịt.
3/ Anh ấy ngày đêm nấu sử sôi kinh.
4/ Bọn chúng nó là lòng lang dạ thú.
5/Anh thật là phú quý sinh lễ nghĩa, bày
đặt nhiều quá.
6/Tớ chả đi guốc trong bụng các cậu rồi.
7/Tao nói với mày như nước đổ đầu vịt.
8/Thôi! Tôi với bác dĩ hòa di quý.
9/Con chớ nên con nhà lính tính nhà
quan.
10/ Chẳng biết! Tôi có phải thấy người
sang bắt quàng lầm họ không đây.


Đặt câu với
những điển
cố đã cho?
Bài tập 7: Đặt câu với điển cố
1/Chỗ ấy chính là cái gót chân Asin
của đối phương đấy.
2/Vợ chồng họ nợ như chúa chổm.
3/ Phải có bản lĩnh trong công việc,
tránh đẽo cày giữa đường.
4/ Ở thời buổi bấy giờ thiếu gì những
gã Sở Khanh chuyên lừa gạt những
người phụ nữ thật thà, ngay thẳng.
5/ Lớp trẻ đang tấn công vào những
lĩnh vực mới với sức trai Phù Đổng.