THỰC HÀNH VỀ THÀNH NGỮ, ĐIỂN CỐ

TIẾNG VIỆT 11

BÀI TẬP 1/TRANG 66(SGK) :
Lặn lội thân cò khi quảng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công.
(Trần Tế Xương-Thương vợ)
Tìm thành ngữ trong đoạn thơ trên , phân biệt
với từ ngữ thông thường về cấu tạo và đặc
điểm ý nghĩa ?(giải nghĩa các thành ngữ đó )

Bài làm : đoạn thơ gồm có các thành ngữ sau :
-Một duyên hai nợ :(duyên chỉ có một duyên vợ
chồng , nợ thì đến hai : nợ chồng, nợ con )  một
mình phải đảm đang công việc gia đình để nuôi cả
chồng và con.
-Năm nắng mười mưa: (chịu năm cơn nắng, mười
cơn mưa )dãi dầu mưa nắng, chịu đựng nhiều
nỗi vất vả , nhọc nhằn.
-So sánh với cách nói thông thường( giải nghĩa như
trên ) các thành ngữ ngắn gọn, cô đọng, có cấu
tạo ổn định, sử dụng hình ảnh cụ thể , sinh động để
thể hiện nội dung khái quát, có tính biểu cảm cao
hơn.

-Các thành ngữ trên phối hợp với nhau và phối
hợp với cả các cụm từ (trong hai câu thơ kế
tiếp) gần giống thành ngữ : “lặn lội thân cò;
eo sèo mặt nước “  góp phần khắc họa rõ

nét hơn hình ảnh một người vợ vất vả, tần tảo,
đảm đang, tháo vát .

BÀI TẬP 2/TRANG 66 (SGK) :
Phân tích giá trị nghệ thuật của các thành ngữ in
đậm (về tính hình tượng, tính biểu cảm , tính
hàm súc)trong các câu thơ sau :
Người nách thước, kẻ tay đao,
Đầu trâu mặt ngựa, ào ào như sôi .
Một đời được mấy anh hùng,
Bõ chi cá chậu chim lồng mà chơi !
Đội trời đạp đất ở đời,
Họ Từ tên Hải vốn người Việt Đông.
(Nguyễn Du-Truyện Kiều )

BÀI LÀM :
-Đầu trâu mặt ngựa :(hình ảnh so sánh cụ thể )
biểu hiện tính chất hung bạo, thú vật, vô nhân
tính của bọn quan quân đến nhà Thúy Kiều khi gia
đình nàng bị vu oancăm ghét , oán giận.
-Cá chậu chim lồng( so sánh )biểu hiện cảnh sống
bị gò bó, tù túng, mất tự dothan thở, đau xót .
-Đội trời đạp đất : cuộc sống tự do, ngang tàng,
không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào khí
phách anh hùng của Từ Hảitự tin , ngưỡng mộ
 Hình ảnh so sánh cụ thể, giàu tính biểu cảm, thể
hiện thái độ , cảm xúc của người viết.

Nêu khái niệm về Thành ngữ ? Cấu tạo và giá
trị nghệ thuật của Thành ngữ ?

-Thành ngữ cụm từ cố định,có cấu tạo ngắn
gọn , cô đọng, hàm súc , giàu hình ảnh.
-Các giá trị của thành ngữ :
+Tính hình tượng
+Tính khái quát về nghĩa .
+Tính biểu cảm.
+Tính cân đối , có nhịp hay có vần trong cụm
từ.

BÀI 3/66(SGK): Những điển cố in đậm :
-Giường kia - Đàn kia hai điển cố dùng nói về
tình bạn thắm thiết keo sơn.
-Chữ dùng ngắn gọn nhưng tình ý sâu xa, hàm súc
Điển cố là gì ?
-Điển cố là dùng những sự kiện , sự tích cụ thể trong
văn học , lịch sử từ xưa để nói lên những điều mang ý
nghĩa triết lí , khái quát trong cuộc sống .
-Cấu tạo ngắn gọn (một từ, cụm từ nhắc lại sự kiện
cũ ), nội dung rất hàm súc , sâu xa.