Quan hệ biện chứng giữa tự nhiên và XH

mục lục
mục trang
phần mở đầu 1
Vấn đề là gì? 1
Mục đích của đề tài 2
phần chính
1. Cơ sở lí luận 3
1.1. Các khái niệm 3
1.2. Mối quan hệ biên chứng giữa tự nhiên và xã hội 3
1.2.1. Xã hội - bộ phận đặc thù của tự nhiên 3
1.2.2. Tự nhiên - Con ngời - Xã hội nằm trong 4
một chỉnh thể thống nhất
1.2.3. Tự nhiên - nền tảng của xã hội 5
1.2.4. Tác động của xã hội đến tự nhiên 5
1.2.5. Những yếu tố tác động đến mối quan hệ giữa 6
tự nhiên và xã hội
1.2.6. Môi trờng - vấn đề của chúng ta 7
2. Vấn đề bảo vệ môi trờng hiện nay ở Việt Nam 7
2.1. Khái quát về môi trờng và các nguồn tài nguyên của 7
Việt Nam
2.1.1. Tài nguyên đất Việt Nam 12
2.1.2. Tài nguyên nớc Việt Nam 12
2.1.3. Tài nguyên khoáng sản Việt Nam 13
2.1.4. Môi trờng và tài nguyên biển Việt Nam 13
2.1.5. Tài nguyên rừng và đa dạng sinh học 13
2.1.6. Vấn đề môi trờng ở Việt Nam 15
2.2. Nhìn ra thế giới - Những bài học 17
1
2.2.1. VÊn ®Ò m«i trêng trªn thÕ giíi 17
2.2.2. ThÕ giíi hµnh ®éng - Lèi tho¸t 18
2.3. ViÖt Nam hµnh ®éng 20

phÇn kÕt 22
tµi liÖu tham kh¶o 23
2
phần chính
Vấn đề là gì?
Trái Đất một hành tinh kì diệu và khác biệt. Nó khác với mọi hành tinh khác
ở chỗ nó có sự sống và nó là ngôi nhà duy nhất của chúng ta. Sự sống trên Trái
Đất đã bắt đầu từ những thành phần nhỏ bé nhất. Sự sống ấy đã phát triển lên
ngày một lớn mạnh. Thế rồi con ngời xuất hiện. Kể từ lúc ấysự sống trên Trái Đất
đã thực khác trớc. Con ngời đã làm biến đổi thế giới xung quanh họ một cách
mạnh mẽ hơn bất kì sinh vật nào khác cùng tồn tại trên Trái Đất này. Điều gì đã
làm cho họ có đợc khả năng đó - đó là t duy để hành động.
Một trong số những vấn đề làm cho con ngời phải t duy nhiều nhất, có lịch sử
lâu dài nhất là mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội. Tự nhiên và xã hội là hai khái
niệm lớn nhất và gần gũi nhất với con ngời. Con ngời đồng thời tồn tại và là sản
phẩm của tự nhiên và xã hội do đó con ngời quan tâm đến hai thực thể này là lẽ
đơng nhiên.
Kể từ khi ra đời quan điểm về mối quan hệ này đã thay đổi khá nhiều.
Trong một thời gian rất dài hai khái niệm này đã đợc đem đối lập nhau, theo quan
điểm đó tự nhiên và xã hội hoàn toàn tách rời nhau, không liên quan đến nhau.
Quan điểm này ngày nay vẫn còn tồn tại trong quan điểm nhiều ngời đã dẫn đến
nhiều hành vi phá hủy thiên nhiên mà họ không biết rằng đang phá hủy tơng lai
chính con em mình.
Quan niệm này quả là một sai lầm lớn, thc tế và lí luận khoa học đều chứng
tỏ rằng tự nhiên và xã hội có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nó cùng nằm trong
một tổng thể bao gôm tự nhiên, con ngời và xã hội.
Con ngời và xã hội đã dựa trên nền tảng tự nhiên mà tồn tại và phát triển, nhng
chính trong quá trình tồn tại và phát triển ấythì nền tảng tự nhiên lại bị phá hủy,
đăc biệt là trong thời đại hiện nay khi khoa học kĩ thuật phát triển mạnh mẽ va
dân số toàn cầu đang bùng nổ thì tự nhiên và môi trờng càng bị phá hủy mạnh mẽ

hơn. Các nhà bác học nhìn xa trông rộng nh Z.Lamark, 1820 đã viết: "Mục đích
3
của con ngời dờng nh là tiêu diệt nòi giống mình, trớc hết là làm cho Trái Đất trở
thành không thích hợp với sự c trú".
Nếu chúng ta không muốn tiên đoán oan nghiệt này trở thành sự thật thì đã
đến lúc để hành động trớc khi quá muộn. Đã đến lúc con ngời cần xác định rõ
mối quan hệ giữa xã hội của họ vơí tự nhiên và quan tâm đến các vấn đề môi tr-
ờng.
Việt Nam một nớc đang trong quá trình CNH-HĐH đất nớc, chúng ta cũng có
những vấn đề về môi trờng, chúng ta cần phải có quan điểm đúng đắn để giải
quyết những vấn đề này trớc khi mọi việc trở nên quá tồi tệ.
Mục đích của đề tài
Tiểu luận này đợc viết nhằm nêu lại quan điểm của Triết học Mác-Lênin về
mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội đồng thời trên cơ sở: Mối quan hệ biện
chứng giữa tự nhiên và xã hội phân tích vấn đề bảo vệ môi trờng hiện nay ở
Việt Nam.
Bên cạnh đó nó cũng đợc hi vọng có thể thay đổi đợc nhận thức xã hội nhằm
tạo ra những thay đổi tích cực trong hành động của mỗi cá nhân, tạo thuận lợi cho
việc bảo vệ môi trờng ở Việt Nam.
4
phần một
1. Cơ sở lí luận:
Mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội đã đợc con ngời quan tâm từ rất sớm, cho
đến nay quan niệm về vấn đề này đã trở nên hoàn thiện hơn bao giờ hết.
1.1. Các khái niệm:
Để bắt đầu chúng ta hãy làm rõ các khái niệm:
Tự nhiên: theo nghĩa rộng tự nhiên là toàn bộ thế giới vật chất vô cùng vô tận.
Theo nghĩa này thì con ngời vã xã hội loài ngời cũng là một bộ phận của tự
nhiên.
Chúng ta xem xét tự nhiên theo nghĩa này.

Xã hội: xã hội là hình thái vận động cao nhất của vật chất, hình, thái này lấy mối
quan hệ của con ngời và sự tác động lẫn nhau giữa ngời với ngời làm nền tảng.
Theo Mác: "Xã hội không phải gồm các cá nhân ngời. Xã hội biểu hiện tổng số
mối liên hệ và những quan hệ của các cá nhân với nhau".
1.2. Mối quan hệ biên chứng giữa tự nhiên và xã hội:
Tự nhiên và xã hội thực sự có một mối quan hệ rất chặt chẽ với nhau:
1.2.1 Xã hội - bộ phận đặc thù của tự nhiên:
Theo định nghĩa tự nhiên là toàn bộ thế giới vật chất tồn tại khách quan vậy
con ngời và xã hội loài ngời cũng là một bộ phận của thế giới vật chất ấy - con
ngời và xã hội ncũng là bộ phận của tự nhiên.
Nguồn gốc của con ngời là tự nhiên. Quá trình phát triển của tự nhiên đã sản
sinh ra sự sống và theo quy luật tiến hóa, trong những điều kiện nhất định, con
ngời đã xuất hiên từ động vật. Con ngời sống trong giới tự nhiên nh mọi sinh vật
khác bởi con ngời là một sinh vật của tự nhiên. Ngay cả bộ óc con ngời, cái mà
con ngời vẫn tự hào cũng chính là sản phẩm cao nhất của vật chất. Chính tự nhiên
là tiền đề cho sự tồn tại và phát triển của con ngời.
Con ngời ra đời không chỉ nhờ những quy luật sinh học mà còn nhờ lao động.
Lao động là một quá trình đợc tiến hành giữa con ngời với tự nhiên, trong quá
5
trình này con ngời khai thác và cải tiến giới tự nhiên để đáp ứng nhu cầu tồn tại
của mình. Trong lao động cấu tạo cơ thể ngời dần hoàn thiện và do nhu cầu trao
đổi thông tin ngôn ngữ xuất hiện. Lao động và ngôn ngữ là hai kích thích chủ yếu
chuyển biến bộ não động vật thành bộ não ngời, tâm lý động vật thành tâm lý ng-
ời.
Sự hình thành con ngời đi kèm với sự hình thành các quan hệ giữa ngời vứi ng-
ời, cộng đồng ngời dần thay đổi từ mang tính bầy đàn sang một cộng đồng mới
khác hẳn về chất, ta gọi đó là xã hội. Đây cũng là quá trình chuyển biến từ vận
động sinh học thành vận động xã hội.
Vậy xã hội là gì?
Xã hội là hình thái vận động cao nhất của vật chất, hình thái này lấy mối quan

hệ của con ngời và sự tác động lẫn nhau giữa ngời với ngời làm nền tảng. Xã hội
biểu hiện tổng số mối liên hệ và những quan hệ của các cá nhân với nhau, "là sản
phẩm của sự tác động qua lại giữa những con ngời".
Nh vậy xã hội cũng là một bộ phận của tự nhiên. Song bộ phận này có tính đặc
thù thể hiện ở chỗ: phần còn lại của tự nhiên chỉ có những nhân tố vô thức và mù
quáng tác động lẫn nhau; còn trong xã hội, nhân tố hoạt động là của con ngời có
ý thức, hành động có suy nghĩ và theo đuổi những mục đích nhất định. Hoạt động
của con ngời không chỉ tái sản xuất ra chính bản thân mình mà còn tái sản xuất ra
giới tự nhiên.
1.2.2. Tự nhiên - Con ngời - Xã hội nằm trong một chỉnh thể thống nhất:
Con ngời và xã hội không chỉ là một bộ phận của tự nhiên. Hơn thế tự nhiên -
con ngời - xã hội nằm trong một chỉnh thể thống nhất.
Theo nguyên lí về tính thống nhất vật chất của thế giới thì thế giới tuy vô cùng
phức tạp, đa dạng và đợc cấu thành từ nhiều yếu tố khác nhau song suy đến cùng
có ba yếu tố cơ bản là tự nhiên, con ngời và xã hội loài ngời. Ba yếu tố này thống
nhất với nhau trong một hệ thống tự nhiên - con ngời - xã hội bởi chúng đều là
những dạng thức khác nhau, những trạng thái, đặc tính, mối quan hệ khác nhau
của vật chát đang vận động.
6
Thế giới vật chất luôn luôn vận động theo những qui luật, tất cả các quá trình
trong tự nhiên, con ngời và xã hội đều chịu sự chi phối của những qui luật phổ
biến nhất định. Sự hoạt động của các qui luật đó đã nồi liền các yếu tố của thế
giới thành một chỉnh thể thống nhất vĩnh viễn và phát triển không ngừng trong
không gian và theo thời gian.
Con ngời là hiện thân của sự thống nhất giữa tự nhiên và xã hội:
Con ngời là sản phẩm của tự nhiên. Con ngời tạo ra xã hội. Con ngời vốn tồn
tại trong tự nhiên nhng sau khi tạo ra xã hội thì lại không thể tách rời xã hội. Để
trở thành một con ngời đích thực con ngời cần đợc sống trong môi trờng xã hội,
trong mối quan hệ qua lại giữa ngời với ngời với ngời.Con ngời mang trong mình
bản tính tự nhiên và bản chất xã hội.

Chính vì thế ta có thể nói rằng con ngời còn là hiện thân của sự thống nhất
giữa xã hội và tự nhiên.
1.2.3. Tự nhiên - nền tảng của xã hội:
Xã hội và tự nhiên thống nhất với nhau nên nó tơng tác với nhau. Đây là một
mối quan hệ biện chứng hai chiều, trớc hết ta xét chiều thứ nhất là những tác
động của tự nhiên lên xã hội loài ngời.
Tự nhiên vô cùng quan trọng với xã hội .Tự nhiên vừa là nguồn gốc của sự
xuất hiện xã hội vừa là môi trờng tồn tại và phát triển của xã hội.
Tự nhiên là nguồn gốc của sự xuất hiện xã hội vì xã hội đựoc hình thành
trong sự tiến hóa của thế giới vật chất.
Tự nhiên là môi trờng tồn tại và phát triển của xã hội vì chính tự nhiên đã
cung cấp những điều kiện cần thiết nhất cho sự sống của con ngời và cũng chỉ có
tự nhiên mới cung cấp đợc những điều kiện cần thiết cho các hoạt động sản xuất
xã hội. Theo Mác, con ngời không thể sáng tạo ra đợc cái gì nếu không có giới tự
nhiên, nếu không có thế giới hữu hình bên ngoài. Đó là vật liệu trong đó lao động
của con ngời đợc thực hiện, trong đó lao động của con ngời tác động, từ đó và
nhờ đó, lao độn của con ngời sản xuất ra sản phẩm.
Tóm lại tự nhiên đã xung cấp mọi thứ cho sự tồn tại của xã hội, mọi thứ mà
lao động của con ngời cần. Mà chính lao động đã tạo ra con ngời và xã hội do đó
7
vai trò của tự nhiên với xã hội là vô cùng to lớn. Tự nhiên có thể tác động thuận
lợi hoặc gây khó khăn cho sản xuất xã hội; có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm xã hội
phát triển bởi nó là nền tảng của xã hội.
1.2.4. Tác động của xã hội đến tự nhiên:
Tự nhiên tác động đế xã hội nhiều nh thế nào thĩ xã hội cũng tác động lại vào
tự nhiên nh thế.
Trớc hết phải khẳng định lại rằng xã hội là một bộ phận của tự nhiên nh vậy
mỗi thay đổi của xã hội cũng có nghĩa là tự nhiên thay đổi.
Bên cạnh đó xã hội còn tơng tác với phần còn lại của tự nhiên một cách mạnh
mẽ. Sự tơng tác này thông qua các hoạt động thực tiễn của con ngời trớc hết là

quá trình lao động sản xuất. Lao động là đặc trng cơ bản đầu tiên phân biệt hoạt
động của con ngời với động vật. Song lao động cũng là yếu tố đầu tiên, cơ bản
nhất, quan trọng nhất tạo nên sự thống nhất hữu cơ giữa xã hội và tự nhiên. Bởi
"lao động trớc hết là một quá trình diễn ra giữa con ngời và tự nhiên, một quá
trình trong đó bằng hoạt động của chính mình, con ngời làm trung gian, điều tiết
và kiểm soát sự trao đổi chất giữa họ và tự nhiên".
Sự trao đổi chất giữa con ngời và tự nhiên thể hiện ở chỗ: tự nhiên cung cấp
cho con ngời điều kiện vật chất để con ngời sống và tiến hành hoạt động sản xuất.
Cũng chính trong quá trình sử dụng những nguồn vật chất này con ngời đã làm
biến đổi nó và các điều kiện môi trờng xung quanh tức là làm biến đổi tự nhiên
một cách mạnh mẽ. Hoạt động sống và lao động sản xuất của con ngời trong xã
hội là vô cùng phong phú nên sự tác động vào tự nhiên cũng vô cùng phong phú
nên sự tác động vào tự nhiên cũng vô cùng phong phú nh khai thác khoáng sản,
đánh bắt cá hay kể cả đốt rừng, đẩy trả rác thải ra tự nhiên...
Thực tế xã hội luôn tác động tự nhiên. Giờ đây với sức mạnh của khoa học
công nghệ, một lực lợng dân số khổng lồ, sự tác động này trở nên mạnh mẽ hơn
bao giờ hết.
Vấn đề hiện nay là trong quá trình tác động nàycon ngời cần kiểm tra, điều
tiết việc sử dụng khai thác, bảo quản các nguồn vật chất của tự nhiên, nếu không
thì khủng hoảng sẽ xảy ra, sự cân bằng của hệ thống tự nhiên - xã hội sẽ bị đe
8
dọa. ấy vậy mà hiện nay con ngời lại đang đi ngợc lại với những điều đúng đắn:
Con ngời chính là sinh vật có khả năng làm biến đổi tự nhiên nhiều nhất - Chính
vì vậy họ đang là sinh vật tàn phá thiên nhiên khủng khiếp nhất.
Tóm lại trong mối quan hệ với môi trờng tự nhiên xã hội có vai trò ngày càng
quan trọng. Để giữ gìn môi trờng tồn tại và phát triển của mình con ngời cần nắm
chắc các qui luật tự nhiên, kiểm tra điều tiết sử dụng hợp lí, bảo quản khai thác
có hiệu quả đảm bảo khả năng tái tạo các nguồn vật chất của tự nhiên, đảm bảo
cân bằng hệ thống tự nhiên - xã hội.
1.2.5. Những yếu tố tác động đến mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội:

Có nhiều yếu tố tác động đến mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội trong đó
quan trọng nhất là trình độ phàt triển của xã hội và sự độ nhận thức, vận dụng qui
luật tự nhiên, xã hội vào hoạt động thực tiễn của con ngời.
Mối quan hệ tự nhiên và xã hội phụ thuộc vào trình độ phát triển của xã
hội:
Thông qua các hoạt động của con ngời lịch sử tự nhiên và lịch sử xã hội đã
trở nên gắn bó và quy định lẫn nhau. Sự gắn bó và quy định này phụ thuộc vào
trình độ phát triển của xã hội mà tiêu chí để đánh giá là phơng thức sản xuất. Sự
ra đời của những phơng thức sản xuất mới quyết định sự biến chuyển về chất của
xã hội loài ngời. Chính phơng thức sản xuất quy định tính chất của mối quan hệ
giữa tự nhiên và xã hội vì mỗi phơng thức sản xuất khác nhau sẽ có những công
cụ lao động khác nhau để khai thác giới tự nhiên, sẽ có những mục đích tiến hành
sản xuất khác nhau. Khi công cụ thay đổi, mục đích sản xuất của mỗi chế độ sản
xuất thay đổi thì tính chất của mối quan hệ giữa xã hội và tự nhiên cũng thay đổi
theo.
Ngày nay, khi có khoa học và kĩ thuật phát triển song với chế độ sở hữu t nhân
t bản chủ nghĩa thì con ngời coi tự nhiên không chỉ là môi trờng sống mà còn là
đối tợng chiếm đoạt nhằm mục đích lợi nhuận. Khủng hoảng môi trờng đã xảy ra
ở nhiều nơi và đang đe dọa sự sống của nhân loại. Để tồn tại và phát triển con ng-
ời phải chung sống hòa bình với thiên nhiên, thay đổi cách đối xử với tự nhiên mà
quan trọng nhất là phải xóa bỏ chế độ t hữu t nhân t bản chủ nghĩa - nguồn gốc
9
sâu xa của việc phá hoại tự nhiên nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Nhiệm vụ này là
nhiệm vụ của tất cả mọi ngời.
Mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội phụ thuộc vào trình độ nhận thức và
vận dụng các quy luật trong hoạt động thực tiễn:
Mối quan hệ giữa tự nhiên và con ngời đợc thể hiện thông qua hoạt động của
con ngời. Song con ngời hành động theo suy nghĩ do đó mối quan hệ giữa tự
nhiên và xã hội phụ thuộc vào trình độ nhận thức, trớc hết là nhận thức các quy
luật và việc vận dụng nó trong các hoạt động thực tiễn.

Một nhận thức tốt đi kèm với những hành động theo quy luật thì con ngời đã
tạo ra một thế giới hài hỏa, thuận lợi cho sự phát triển lâu dài của xã hội. Ngợc
lại, nếu làm trái quy luật, chỉ khai thác, chiếm đoạt những cái có sẵn trong giới tự
nhiên thì sự nghèo nàn đi của giới tự nhiên và việc phá vỡ cân bằng hệ thống tự
nhiên - xã hội là không tránh khỏi. Con ngời sẽ phải trả giá và chịu diệt vong.
Việc nhận thức quy luật tự nhiên cần đi kèm việc nhận thức quy luật của xã
hội và đồng thời vận dụng chúng trong thực tiễn.
Thời đại ngày nay khoa học kĩ thuật phát triển, nhận thức đã đợc nang lên
nhiều vấn đề còn lại là phải hành động cho đúng.
Để tuân theo các quy luật tự nhiên thì việc xóa bỏ chế độ t bản chủ nghĩa là
con đờng duy nhất.
1.2.6. Môi trờng - vấn đề của chúng ta:
Nằm trong mối quan hệ giữa tự nhiên và xã hội, môi trờng và ảnh hởng của nó
đến sự tồn tại và phát triển của xã hội có lẽ là vấn đề quen thuộc nhất, nó thờng
xuyên đợc nhắc đến quanh ta.
Môi trờng là gì?
Môi trờng là toàn bộ những điều kiện mà trong đó con ngời sinh sống. Khái
niệm này bao hàm cả môi trờng tự nhiên và môi trờng xã hội. ở đây chúng ta sẽ
chỉ chủ yếu xét đến môi trờng tự nhiên.
10