Một vài kinh nghiệm trong tổ chức biên soạn tài liệu dạy học lịch sử địa phương

5
 PHAN VĂN KIẾN
(Sở Giáo dục - Đào tạo)
Giải B
I- ĐẶT VẤN ĐỀ:
Trong nhận thức lòch sử, cũng như biên soạn lòch sử của nhân dân ta từ trước
đến nay, những tri thức về lòch sử đòa phương chiếm một vò trí quan trọng. Từ tư duy
lòch sử của người xa xưa mà chúng ta rút ra được những hiểu biết về cội nguồn dân
tộc, tổ tiên, đất nước. Khi nền sử học nước ta ra đời, kể từ trước thế kỷ XIII, bên cạnh
các chính sử do Quốc sử viện, Quốc sử quán biên soạn xuất hiện ngày càng nhiều
các “đòa chí”. Các đòa chí ấy dành một phần không nhỏ cho lòch sử một đòa phương.
Dưới thời Pháp thuộc, lòch sử dân tộc bò coi nhẹ, thực dân Pháp đem lòch sử
“mẫu quốc” để dạy cho học sinh, làm cho học sinh quên tổ tiên Lạc Hồng, mà chỉ
biết tổ tiên là người “Ganleis”, quên cả tên nước Đại Cồ Việt, Đại Việt thân thương
mà chỉ học thuộc lòng “Tổ quốc ta là xứ Gaule”, tức nhiên lòch sử một đòa phương
(làng, huyện, phủ, tỉnh) cũng bò xóa mờ trong sự hiểu biết và tình cảm của học sinh.
Tuy nhiên, những người yêu nước không chỉ sử dụng lòch sử dân tộc mà cả lòch sử đòa
phương làm phương tiện, công cụ, mục đích để giáo dục tinh thần, ý thức dân tộc, đấu
tranh cho độc lập, tự do cho dân tộc, quê hương, chống lại âm mưu của kẻ thù làm cho
nhân dân ta quên lãng Tổ quốc, cội nguồn.
Lòch sử đòa phương có ý nghóa đặc biệt quan trọng đối với việc học tập và
nghiên cứu lòch sử dân tộc. Chính vì vậy, từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945,
Đảng và Nhà nước ta rất chú trọng đến những tiết lòch sử đòa phương. Từ cải cách
giáo dục lần thứ nhất (năm 1950) cho đến đổi mới chương trình giáo dục phổ thông
bậc trung học vào năm 2002, việc dạy - học lòch sử đòa phương ở trường phổ thông đã
đi vào nề nếp và có hệ thống. Hầu như các tỉnh, thành phố đều biên soạn được tài
liệu lòch sử đòa phương để giảng dạy và nhiều tỉnh đã in thành sách dưới dạng sách
giáo khoa. Tuy vậy vẫn còn nhiều thiếu sót, yếu kém tồn, đọng trong việc biên soạn,
giảng dạy lòch sử đòa phương. Đó là không ít cán bộ quản lí ngành giáo dục, giáo viên
chưa nhận thức và coi nhẹ lòch sử đòa phương. Ở một số trường, các tiết giảng dạy lòch
sử đòa phương chưa được thực hiện nghiêm túc, thậm chí còn bỏ trống. Việc dạy học

các tiết lòch sử đòa phương còn giới hạn ở việc sao chép các tài liệu của lòch sử đòa
phương, thường là lòch sử Đảng bộ để kể chuyện cho học sinh.
6
Những năm gần đây, việc biên soạn, giảng dạy và học tập lòch sử đòa phương
được đẩy mạnh đã góp phần không nhỏ vào việc hiểu biết đầy đủ, toàn diện, sâu sắc
lòch sử dân tộc, cũng như việc bồi dưỡng giáo dục truyền thống quê hương, đất nước.
Trong chương trình giảng dạy môn Lòch sử, ngành giáo dục và đào tạo đều dành một
số tiết ở từng khối lớp để giảng dạy lòch sử đòa phương của mỗi tỉnh, thành. Nội dung
giảng dạy là do đòa phương biên soạn và tổ chức thực hiện.
Bắt đầu năm học 2002 - 2003, khi tiến hành đổi mới chương trình giáo dục
phổ thông, để đồng bộ về nội dung và phương pháp dạy học theo tinh thần thay sách
giáo khoa mới, các tỉnh, thành trong cả nước đều tiến hành tổ chức biên soạn lại phần
giảng dạy lòch sử đòa phương của tỉnh, thành mình. Riêng tỉnh An Giang chưa có công
trình nghiên cứu nào trong việc biên soạn lại chương trình và nội dung giảng dạy
phần lòch sử đòa phương An Giang theo tinh thần đổi mới sách giáo khoa phổ thông
hiện nay của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Chính vì vậy, việc tổ chức biên soạn chương
trình và nội dung lòch sử đòa phương An Giang giảng dạy cho các trường phổ thông là
rất cần thiết.
Mặt khác, việc biên soạn tài liệu này còn góp phần giáo dục thế hệ trẻ lòng
yêu quê hương, con người An Giang cần cù và sáng tạo trong lao động sản xuất, anh
dũng, kiên cường trong chống giặc ngoại xâm; từ đó có thái độ và trách nhiệm trong
việc góp phần xây dựng quê hương An Giang giàu đẹp và phát triển nhanh về mọi
mặt trên con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá hiện nay.
II- NỘI DUNG, BIỆN PHÁP GIẢI QUYẾT:
1. Thực trạng dạy - học Lòch sử đòa phương An Giang ở trường phổ thông:
Theo phân phối chương trình hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy
đònh, thời lượng giảng dạy lòch sử đòa phương ở bậc Trung học như sau :
- Lớp 6 : 1 tiết, tiết 35 trong phân phối chương trình.
- Lớp 7 : 3 tiết, tiết 68, 69, 70 trong phân phối chương trình.
- Lớp 8 : 1 tiết, tiết 52 trong phân phối chương trình.

- Lớp 9 : 2 tiết, tiết 51, 52 trong phân phối chương trình.
- Lớp 10 : 1 tiết, tiết 52 trong phân phối chương trình.
- Lớp 11 : 1 tiết, tiết 70 trong phân phối chương trình.
- Lớp 12 : 2 tiết, tiết 51, 52 trong phân phối chương trình.
Thực hiện qui đònh của Bộ Giáo dục và Đào tạo, để tổ chức giảng dạy được
phần lòch sử đòa phương An Giang trong các trường phổ thông, năm 1990, Hội đồng
bộ môn Lòch sử Sở Giáo dục và Đào tạo An Giang đã tổ chức biên soạn tài liệu giảng
dạy dưới dạng bài đọc thêm. Nội dung như sau :
- Văn hoá Óc Eo.
7
- Chùa Giồng Thành.
- Đền thờ Quản cơ Trần Văn Thành
- Ngôi nhà lưu niệm thời niên thiếu của Chủ tòch Tôn Đức Thắng.
- Đồi Tức Dụp.
- Chùa Bà Lê
- Cột dây thép.
- Khởi nghóa Bảy Thưa.
- An Giang trong Cách mạng tháng Tám 1945.
- Phong trào chống Pháp xâm lược của nhân dân An Giang 1867 - 1918.
- An Giang trong kháng chiến chống Pháp 1945 - 1954.
Dựa vào tài liệu này, Sở Giáo dục và Đào tạo quy đònh tiết dạy lòch sử đòa
phương An Giang ở các trường phổ thông trong thời gian qua như sau :
Lớp 6 : Tiết 35. Giới thiệu Văn hóa Óc Eo.
Lớp 7 : - Tiết 68. Giới thiệu chùa Giồng Thành.
- Tiết 69. Ngôi nhà lưu niệm thời niên thiếu của Chủ tòch Tôn Đức Thắng.
- Tiết 70. Đồi Tức Dụp.
Lớp 8 : Tiết 52. Giới thiệu cuộc khởi nghóa Bảy Thưa.
Lớp 9 : - Tiết 51. Giới thiệu Cột dây thép.
- Tiết 52. An Giang trong Cách mạng tháng Tám 1945.
Lớp 11 : Tiết 33. Phong trào chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân An

Giang 1867 – 1918.
Lớp 10 : Chưa bố trí được nội dung tiết dạy.
Lớp 12 : Chưa bố trí được nội dung tiết dạy.
Như vậy, tài liệu giảng dạy lòch sử đòa phương An Giang cho những nội dung
vừa nêu trên đã được biên soạn từ lâu, rời rạc, chưa đảm bảo tính hệ thống và logic
lòch sử, không còn phù hợp với mục tiêu và phân phối chương trình bộ môn Lòch sử
bậc Trung học hiện hành, thiếu cập nhật thông tin và hình ảnh, đặc biệt là không đảm
bảo được nội dung và phương pháp giảng dạy theo chương trình đổi mới sách giáo
khoa hiện nay. Chính vì vậy, việc tổ chức biên soạn chương trình và nội dung lòch sử
đòa phương An Giang dạy - học ở các trường phổ thông là rất cần thiết.
Mặt khác, theo Phân phối hiện hành của Bộ qui đònh: Việc bố trí nội dung
giảng dạy các tiết ở các lớp học phải đảm bảo theo nguyên tắc tương ứng với từng
giai đoạn lòch sử dân tộc ở từng khối lớp như lớp 6 : học sinh học lòch sử Việt Nam từ
8
nguồn gốc đến năm 938, phần lòch sử đòa phương có 1 tiết, trong giai đoạn này ở đòa
phương có sự kiện nào nổi bật thì tổ chức cho học sinh học tập để hiểu biết thêm lòch
sử đòa phương mình. Tương tự từ lớp 7 cho đến lớp 12 đều cũng phải như thế. Như
vậy, việc tổ chức giảng dạy các nội dung trên không phù hợp với chủ trường của Bộ
qui đònh.
2. Biện pháp và tổ chức tiến hành:
2.1. Xây dựng đề cương
a/. Xác đònh mục đích, yêu cầu và ý nghóa của việc biên soạn tài liệu dạy -
học lòch sử đòa phương
Trước khi bắt tay vào biên soạn tài liệu lòch sử đòa phương, những người
biên soạn cần xác đònh mục đích, yêu cầu và ý nghóa của cuốn lòch sử đòa phương.
Điều này có ý nghóa đònh hướng cho nội dung và phương pháp trong giảng dạy.
Viết cuốn lòch sử đòa phương dưới dạng thông sử, tức là viết toàn bộ tiến trình lòch
sử về các mặt của lòch sử đòa phương, một giai đoạn lòch sử của đòa phương như lòch
sử đòa phương thời cổ trung đại, lòch sử kháng chiến chống Pháp (1946 - 1954), lòch
sử cuộc kháng chiến chống Mó cứu nước (1954 - 1975),… hay lòch sử đòa phương

dưới dạng chuyên đề (kinh tế, văn hóa, giáo dục đòa phương…). Viết để phục vụ
đối tượng nào. Bước này có ý nghóa đònh hướng đúng đắn, cụ thể cho việc biên
soạn tài liệu lòch sử đòa phương.
Khi biên soạn theo lối thông sử, cần tránh khuynh hướng biên soạn theo lối
biên niên, liệt kê các sự kiện lòch sử. Phải đảm bảo tính tư tưởng của tài liệu biên
soạn. Phải chú ý nhấn mạnh mặt chủ yếu, nổi bật trong từng thời kì, những đặc điểm,
thành tựu của đòa phương, chú trọng vai trò, đóng góp của quần chúng nhân dân đòa
phương. Đồng thời, cũng phải chú ý đến việc nêu tên và công lao của một số cá nhân
đối với sự phát triển của đòa phương. Việc nêu tên và công lao của một nhân vật ở
một đòa phương vào tài liệu giảng dạy nhất thiết phải được tập thể lãnh đạo đòa
phương nhất trí. Tránh nêu tràn lan, làm ảnh hưởng đến tác dụng giáo dục của cuốn
lòch sử đòa phương. Người biên soạn phải hết sức tránh thiên vò, chủ quan, đề cao cá
nhân một cách tùy tiện.
Khi soạn một bài giảng lòch sử đòa phương vừa phải chú ý trình bày đầy đủ
các giai đoạn phát triển lòch sử đòa phương đó trên tất cả các mặt kinh tế, chính trò,
văn hóa, xã hội,… vừa phải làm rõ được mối quan hệ giữa đòa phương với lòch sử cả
nước, vùng và cả tỉnh. Từ đó, học sinh mới thấy được những quy luật chung của quá
trình phát triển lòch sử của dân tộc và những nét đặc trưng của lòch sử đòa phương
mình, thấy được lòch sử của quê hương gắn bó và đóng góp tích cực vào lòch sử dựng
nước và giữ nước của dân tộc, từ đó càng tự hào về truyền thống của quê hương và
hiểu sâu sắc thêm lòch sử dân tộc.
9
b/. Xác đònh phạm vi biên soạn
Khi biên soạn một cuốn lòch sử đòa phương, chúng ta thường lúng túng khi
xác đònh vò trí, không gian của một đòa phương mà ta nghiên cứu. Vì trong thực tế, đòa
danh và phạm vi đòa giới của nhiều đòa phương thường có sự thay đổi qua các thời kì
lòch sử (về tên gọi, đòa giới hành chính). Do đó, khi biên soạn lòch sử đòa phương cần
phải ghi đúng đòa danh của đòa phương trong từng thời điểm lòch sử cụ thể. Về phạm
vi không gian (đòa giới, đòa bàn) của đòa phương thường là xác đònh không gian của
đòa phương theo đơn vò hành chính ở mỗi thời kì (do quá trình tách, nhập các đơn vò

hành chính tạo nên).
Ở An Giang, về không gian, đòa giới hành chính An Giang trong quá khứ rộng,
hẹp tuỳ theo từng giai đoạn lòch sử. Tài liệu biên soạn chỉ nghiên cứu những vấn đề
lòch sử thuộc phạm vi không gian đòa giới tỉnh An Giang ngày nay. Khi giới hạn phạm
vi nghiên cứu, các tác giả có tính đến sự thay đổi về đòa giới hành chính qua các thời
kì lòch sử. Về thời gian, tài liệu biên soạn giới hạn từ khi có cư dân sinh sống trên
vùng đất An Giang đến năm 2000. Cụ thể, vào thế kỉ I, Vương quốc Phù Nam được
thành lập trên vùng đất An Giang ngày nay; và đến năm 2000, là năm kết thúc thế kỉ
XX, bước sang kỉ nguyên mới, cũng là năm tỉnh An Giang đạt được nhiều thành tựu
quan trọng trên tất cả các lónh vực chính trò, kinh tế, văn hoá, xã hội sau hơn 10 năm
tiến hành công cuộc đổi mới.
c/. Xác đònh phương pháp biên soạn
Sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục.
* Phương pháp nghiên cứu tư liệu:
- Sưu tầm, nghiên cứu các loại tư liệu có liên quan về lòch sử vùng đất An
Giang từ thế kỉ I cho đến năm 2000. Từ đó, tiến hành tổng hợp, so sánh, đối chiếu,
phân tích
- Sử dụng phương pháp lòch sử và phương pháp logic.
- Phương pháp hệ thống hoá : Hệ thống lại những vấn đề được viết tản
mạn, rải rác trong các tư liệu và nhiều nguồn tư liệu khác nhau có liên quan đến
vùng đất An Giang. Phương pháp hệ thống hoá là cơ sở để trình bày những nội
dung trong đề tài.
- Phương pháp so sánh : Dùng phương pháp này để đối chiếu các mặt hoạt
động kinh tế - xã hội ở các vùng đòa phương trong tỉnh hoặc với các tỉnh khác
trong vùng.
- Phương pháp liên ngành : Trong quá trình thực hiện đề tài, kết hợp chủ yếu
các loại tài liệu và kế thừa thành tựu nghiên cứu của các ngành khác nhau như đòa lí,
kinh tế, thống kê,…
- Phương pháp khảo sát điền dã : tiếp xúc với người Khmer, Chăm, Hoa để
10

hiểu biết thêm về sinh hoạt đời sống vật chất và tinh thần. Đồng thời, tiếp xúc với
những người trồng lúa ở Long Kiến, nghề mộc ở Long Điền A (huyện Chợ Mới),
nghề dệt ở huyện Tân Châu, nghề gốm ở huyện Tri Tôn, nghề đá ở Núi Sập, nghề
sản xuất gạch ngói ở huyện Châu Thành, làm mắm ở thò xã Châu Đốc,… Bên cạnh
đó, còn thu thập tài liệu điền dã để có thêm cơ sở nhận đònh về lòch sử đòa phương
An Giang.
- Sử dụng phương pháp liên ngành : Kết hợp các tư liệu và kế thừa thành tựu
nghiên cứu của các ngành khảo cổ học, đòa lí, văn học, thống kê…
* Phương pháp xin ý kiến chuyên gia:
- Các cấp lãnh đạo tỉnh An Giang.
- Khoa Lòch sử Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
* Phương pháp thực nghiệm:
- Chọn đòa bàn thực nghiệm : Long Xuyên, Châu Thành, Châu Phú, Châu Đốc,
Thoại Sơn, Tri Tôn, An Phú, Tân Châu, Phú Tân và Chợ Mới. Đối với trung học cơ sở,
mỗi đơn vò cấp huyện chọn 1 trường để giảng dạy thực nghiệm; đối với trung học
phổ thông, mỗi cụm chọn 1 hoặc 2 trường tổ chức dạy thực nghiệm.
- Nội dung thực nghiệm : Tổ chức lấy ý kiến của giáo viên giảng dạy bộ môn
Lòch sử về nội dung kiến thức đã được biên soạn. Tổ chức dạy thực nghiệm và rút
kinh nghiệm để hoàn chỉnh về nội dung lòch sử và phương pháp dạy học.
d/. Xây dựng đề cương biên soạn tài liệu
Nội dung giảng dạy là do mỗi đòa phương biên soạn và tổ chức thực hiện.
Việc bố trí nội dung giảng dạy các tiết ở các lớp học phải đảm bảo theo nguyên tắc
tương ứng với từng giai đoạn lòch sử dân tộc ở từng khối lớp như lớp 6 : học sinh học
lòch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến năm 938, phần lòch sử đòa phương có 1 tiết, trong
giai đoạn này ở đòa phương có sự kiện nào nổi bật thì tổ chức cho học sinh học tập để
hiểu biết thêm lòch sử đòa phương mình. Tương tự ở lớp 7 cho đến lớp 12 đều cũng
phải như vậy. Trên cơ sở đó, nội dung tài liệu dạy - học lòch sử đòa phương An Giang
từ lớp 6 - 12 được biên soạn thành những chủ đề chính, cụ thể như sau :
Bài 1 : Sơ lược về lòch sử đòa giới hành chính và con người An Giang.
Bài 2 : An Giang trước thế kỉ XVII.

Bài 3 : Quá trình khẩn hoang, lập làng ở An Giang từ thế kỉ XVII - XIX.
Bài 4 : Tình hình kinh tế - xã hội ở An Giang dưới triều Nguyễn.
Bài 5 : Thoại Ngọc Hầu và công cuộc đào kênh ở An Giang vào thế kỉ XIX.
Bài 6 : Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân An
Giang từ 1867 đến những năm đầu thế kỉ XX.
11
Bài 7: Khởi nghóa Bảy Thưa (1867 - 1873).
Bài 8: Những biến đổi về kinh tế - xã hội ở An Giang trong cuộc khai thác
thuộc đòa của Pháp (cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX).
Bài 9: Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tòch Tôn Đức Thắng (1888 - 1980).
Bài 10: Quá trình đấu tranh giành chính quyền của nhân dân An Giang (1930
- 1945).
Bài 11: An Giang trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).
Bài 12: Cuộc kháng chiến chống Mó của nhân dân An Giang (1954 - 1975).
Bài 13: An Giang trong công cuộc xây dựng chủ nghóa xã hội (1975 - 2000).
Bài 14: Đặc điểm văn hoá các dân tộc thiểu số ở An Giang.
Bài 15: Những thành tựu chính của nhân dân An Giang trong xây dựng và bảo
vệ quê hương.
2.2. Thành lập ban chỉ đạo và phân công tổ chức biên soạn
Ban này gồm một Trưởng ban, một Phó ban (giúp việc Trưởng ban, thường là
lo việc hậu cần) và một số thành viên tham gia biên soạn.
Ban chỉ đạo, mà trực tiếp là Trưởng ban, căn cứ vào số lượng người tham gia,
chủ đề nghiên cứu để tổ chức, phân công công việc nghiên cứu cho từng nhóm, từng
thành viên với những nhiệm vụ chuyên môn khác nhau. Nếu là nghiên cứu toàn diện
các lónh vực chính trò, kinh tế, văn hóa, xã hội trong suốt tiến trình lòch sử của đòa
phương, thì có thể phân từng nhóm nghiên cứu theo từng lónh vực. Nhóm nghiên cứu
về kinh tế, nhóm nghiên cứu về chính trò, nhóm nghiên cứu về văn hóa,… qua các
thời kì lòch sử. Nếu nghiên cứu theo chuyên đề, thì chia nhóm nghiên cứu theo từng
giai đoạn lòch sử. Mỗi nhóm từ 2 - 3 người do một nhóm trưởng điều hành công việc
được ban chỉ đạo phân công.

2.3. Công tác sưu tầm và nghiên cứu tư liệu
a/. Nghiên cứu các tư liệu về lòch sử An Giang
Trước đây, chương trình giảng dạy lòch sử đòa phương An Giang chủ yếu biên
soạn có tính đối phó, rời rạc, không tập trung, chưa thể hiện tính khoa học lòch sử. Nên
công việc nghiên cứu lần này chủ yếu dựa vào bố cục chung của chương trình đổi mới
giáo dục hiện nay. Các sự kiện lòch sử đòa phương có liên quan đến những biến cố
chung của lòch sử dân tộc đều được nghiên cứu như khởi nghóa Bảy Thưa của Trần Văn
Thành, giai đoạn cách mạng 1930 - 1945, giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp
1945 - 1954, giai đoạn kháng chiến chống Mó cứu nước 1954 - 1975, công cuộc đổi mới
của tỉnh nhà, lòch sử đơn vò hành chính tỉnh An Giang xưa và nay, phản ánh tình hình
kinh tế - xã hội dưới triều Nguyễn, thời Pháp thuộc, việc nghiên cứu nhân vật lòch sử
Tôn Đức Thắng hay đặc điểm văn hoá các dân tộc thiểu số ở An Giang,
12
Nhìn chung, việc nghiên cứu lòch sử đòa phương An Giang nhằm góp phần bổ
sung lòch sử dân tộc, vừa có ý nghóa xây dựng được tài liệu dạy - học phần lòch sử đòa
phương cho các trường phổ thông, tạo mối quan hệ giữa lòch sử dân tộc và lòch sử đòa
phương. Nghiên cứu biên soạn tài liệu phải xây dựng nhiều chuyên đề khác nhau,
tạo cho chương trình giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh thêm phong
phú hơn.
b/. Công tác sưu tầm tư liệu
Công tác sưu tầm tư liệu lòch sử có ý nghóa quyết đònh kết quả biên soạn lòch
sử đòa phương. Các tư liệu lòch sử đòa phương An Giang được lưu trữ ở nhiều thư viện
lớn tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tài liệu gồm có tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Việt;
các tư liệu, quyết đònh của chế độ cũ để lại còn lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia
II, Thư viện Khoa học xã hội và nhân văn Quốc gia, Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.
Hồ Chí Minh,… Ngoài ra, còn có sách, báo chí đề cập đến nhiều ngành, nhiều lónh
vực nghiên cứu đòa phương An Giang theo chuyên đề hoặc bài viết đơn lẻ. Như vậy,
việc dựng lại bức tranh lòch sử đòa phương An Giang không thể ít tư liệu, sự kiện lòch
sử được.
Trong công việc sưu tầm tài liệu cần chú ý mấy điểm sau :

- Trước khi bắt tay vào sưu tầm tư liệu, cần xác đònh không gian, thời gian và
các loại tư liệu cần sưu tầm.
- Cách thức sưu tầm tư liệu: Thông thường có hai cách sưu tầm, thu thập tư
liệu : Theo hệ thống dọc và hệ thống ngang. Theo hệ thống dọc là sưu tầm tài liệu
theo từng chủ đề, chuyên đề (cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, cuộc khởi nghóa,
nghề thủ công nghiệp truyền thống…). Theo hệ thống ngang là sưu tầm, thu thập tư
liệu về tất cả các mặt kinh tế, chính trò, xã hội, văn hóa ở từng giai đoạn lòch sử.
- Phương cách ghi chép khi sưu tầm, thu thập tư liệu. Phát hiện tư liệu phải ghi
đầy đủ, không được tùy tiện tự cắt xén, lược bỏ. Nếu là tài liệu thành văn thì ghi rõ theo
thứ tự : tên tác giả, tên tài liệu, năm tháng biên soạn tài liệu, đòa chỉ lưu trữ tài liệu
Việc tìm tòi và làm rõ sự thật lòch sử trong công tác biên soạn là quá trình rất
công phu, gian nan, phức tạp. Thu thập và sử dụng nhiều nguồn sử liệu là điều kiện
quan trọng, giúp cho chúng tôi tiếp cận từ nhiều phía dưới nhiều hình thức khác nhau.
Các nguồn sử liệu để nghiên cứu lòch sử đòa phương An Giang
Khi nghiên cứu và biên soạn tài liệu dạy - học phần lòch sử đòa phương An
Giang, thì điều đầu tiên là sưu tầm và chỉnh lí tư liệu. Trong quá trình nghiên cứu,
chúng tôi dựa vào nhiều nguồn tư liệu khác nhau như khảo cổ học về văn hoá Óc Eo,
nguồn tư liệu nước ngoài thì dựa vào bản dòch là chính, các hiện vật còn lưu lại, các
công trình kiến trúc, các di tích lòch sử,… có giá trò, giúp chúng tôi hình dung được phần
nào về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân đang sinh sống ở An Giang. Qua đó kết
hợp với tư liệu hành văn và rút ra kết luận đảm bảo tính khoa học, chính xác.
13
Nguồn tư liệu hành văn là nguồn tư liệu chiếm đòa vò hàng đầu để biên soạn
lòch sử đòa phương An Giang. Nguồn tư liệu rất phong phú và đa dạng. Trước hết là
những công trình được ghi chép của nhà Nguyễn như Phủ biên tạp lục của Lê Quý
Đôn (1726 - 1783); Gia Đònh thành thông chí của Trònh Hoài Đức (1765 - 1825) được
viết vào thời vua Gia Long (1802 - 1820); Đại Nam thực lục của Quốc sử quán triều
Nguyễn, được vua Minh Mệnh cho biên soạn vào năm 1821; Quốc triều chánh biên
toát yếu của Quốc sử quán triều Nguyễn; Đòa bạ Nam Kì lục tỉnh được lập năm 1836
dưới thời vua Minh Mạng; Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn,

được biên soạn vào năm Tự Đức thứ 29 (1875) và hoàn thành vào khoảng năm 1881.
Trong thời thực dân Pháp cai trò và trở lại xâm lược (1867 - 1954) có một số
sách đòa phương chí về tỉnh Long Xuyên, tỉnh Châu Đốc do người Pháp biên soạn
như: Đặc khảo về tỉnh Châu Đốc (năm 1902), Đặc khảo về tỉnh Long Xuyên (năm
1905), Các tỉnh Nam Kì - Long Xuyên (năm 1907), Đòa phương chí tỉnh Long Xuyên
năm 1953, Đòa phương chí tỉnh Châu Đốc năm 1953, đề cập các mặt hành chính,
kinh tế, văn hoá, xã hội. Đồng thời, năm 1941, công trình khai hoang ở An Giang đã
được nhắc đến trong bài viết Mảnh sử liệu việc khai hoang ở Nam Kì dưới triều Nguyễn
của tác giả Tiên Đàm (Báo Tri Tân, số 21).
Thời kỳ 1954 - 1975 có nhiều công trình nghiên cứu về vùng đất Nam bộ,
vùng đất An Giang được công bố như Tân Châu xưa của Nguyễn Văn Kiềm và Huỳnh
Minh; Việt sử xứ Đàng Trong của Phan Khoang được viết vào những năm 1970; Thoại
Ngọc Hầu và công cuộc khẩn hoang vùng Hậu Giang của Nguyễn Văn Hầu được xuất
bản năm 1973; Lòch sử khẩn hoang miền Nam của Sơn Nam xuất bản năm 1973; Người
Chàm Hồi giáo miền Tây Nam phần Việt Nam của Nguyễn Văn Luận xuất bản năm
1973; Người Việt gốc Miên của Lê Hương xuất bản 1969.
Từ sau năm 1975, có nhiều công trình nghiên cứu về đồng bằng sông Cửu
Long và An Giang, với những vấn đề sâu hơn như Lòch sử khai phá vùng đất Nam bộ
do Huỳnh Lứa chủ biên; Những trang về An Giang của Trần Thanh Phương xuất bản
1984; Lòch sử An Giang của Sơn Nam được xuất bản vào năm 1988; Văn hoá và cư
dân đồng bằng sông Cửu Long của Nguyễn Công Bình, Lê Xuân Diệm, Mạc Đường
xuất bản năm 1990; Về dân tộc ở đồng bằng sông Cửu Long xuất bản năm 1991; Chế
độ công điền công thổ trong lòch sử khẩn hoang lập ấp ở Nam Kì lục tỉnh của Nguyễn
Đình Đầu được xuất bản năm 1992; Văn hóa dân gian Nam bộ những phác thảo của
Nguyễn Phương Thảo xuất bản 1997; Góp phần tìm hiểu vùng đất Nam bộ các thế kỉ
XVII, XVIII, XIX của Huỳnh Lứa xuất bản năm 2000; Lược sử vùng đất Nam bộ Việt
Nam của Vũ Minh Giang chủ biên xuất bản năm 2006; Công tác binh vận tỉnh An
Giang trong cuộc kháng chiến chống Mó 1954 - 1975 xuất bản năm 1999; Lực lượng
vũ trang nhân dân An Giang 30 kháng chiến 1945 - 1975 xuất bản 2001; Lòch sử
Đảng bộ tỉnh An Giang 1927- 1954 xuất bản 2002; Đòa chí An Giang xuất bản năm

2003; Vương quốc Phù Nam lòch sử và văn hóa của Lương Ninh được xuất bản 2005;
Lòch sử Đảng bộ tỉnh An Giang 1954 - 1975 xuất bản 2007;…
14
Các bài viết trong các Kỉ yếu hội thảo khoa học như Nam bộ và Nam Trung bộ
những vấn đề lòch sử thế kỉ XVII - XIX do Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí
Minh tổ chức, Lòch sử phát triển kinh Vónh Tế, Lòch sử hình thành vùng đất An Giang
do Uỷ ban nhân dân tỉnh An Giang, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy An Giang và Sở Khoa học
Công nghệ Môi trường tỉnh An Giang đã phối hợp với Viện Khoa học xã hội tại Thành
phố Hồ Chí Minh tổ chức, ; các bài viết trên các báo chuyên ngành được công bố
thường xuyên có liên quan đến An Giang.
Bia Thoại Sơn, bia Vónh Tế cung cấp những tư liệu quý về kinh tế, xã hội, văn
hoá của vùng đất An Giang mà trong chính sử không thấy ghi chép. Các ngôi chùa,
đình làng còn lưu giữ những hiện vật, kể cả những nét sinh hoạt văn hoá xưa, phong
tục tế lễ, cúng đình cũng là nguồn tư liệu quý cho quá trình biên soạn lòch sử đòa
phương An Giang.
Ngoài ra còn có nhiều nguồn sử liệu chưa được công bố như những hồi kí
cách mạng, văn kiện Đảng hoặc các tư liệu của chính quyền Sài Gòn để lại. Quá trình
sử dụng, chúng tôi phân loại cẩn thận, có thái độ và xử lí đúng theo yêu cầu khoa
học. Gần đây có nhiều nguồn tư liệu về dân tộc học như người Hoa ở An Giang; một
số tập tục của người Chăm An Giang của Lâm Tâm; các công trình nghiên cứu của
Văn nghệ dân gian về phong tục tập quán của các dân tộc thiểu số ở An Giang mà
chúng tôi tham khảo.
Về sử liệu ngôn ngữ học mà cụ thể là phương ngôn và đòa danh. Đòa danh ở
An Giang là nguồn gốc để xác đònh đòa điểm và nguồn gốc cư dân, phát triển đòa bàn
cứ trú có liên quan đến nghề nghiệp. Đòa danh tên làng, tên xóm cũng được nghiên
cứu như Long Xuyên (trước đây là Đông Xuyên, có lúc người ta hiểu Đông Xuyên
tức là vùng Tân Châu, Phú Tân ngày nay). Về phương ngôn, chúng tôi dựa vào đây để
lí giải nguồn gốc nhóm người ảnh hưởng đến mối quan hệ làng xóm. Đôi lúc phương
ngữ chỉ tồn tại trong quá khứ mà nay không còn nữa như Hạt (đơn vò hành chính
tương đương cấp tỉnh dưới thời Pháp thuộc vào cuối thế kỷ XIX.

c/. Xử lí các nguồn sử liệu
Khi có khá đầy đủ nguồn tư liệu cần thiết, chúng tôi tiến hành chỉnh lí, xác
minh nhằm tạo ra những tư liệu đáng tin cậy. Thuận lợi cho công việc biên soạn đề
tài này chính là các tư liệu mà chúng tôi sử dụng đều được thông qua Hội đồng khoa
học tại An Giang. Nhưng điều quan trọng nhất là chúng tôi phải chọn lọc những kiến
thức cơ bản nhất để đưa vào bài giảng, cho vừa sức học sinh theo từng khối lớp học,
từng lứa tuổi học sinh từ cấp trung học cơ sở đến trung học phổ thông.
2.4. Công tác biên soạn
a/. Xây dựng đề cương chi tiết.
Sưu tầm tư liệu và xử lí tư liệu xong, chúng tôi tiến hành xây dựng đề cương
chi tiết, đảm bảo theo nội dung giảng dạy mà Bộ Giáo dục và Đào tạo qui đònh trong
15
phân phối chương trình hiện hành. Đề cương chi tiếp được tập thể ban biên soạn thảo
luận, điều chỉnh, bổ sung và có ý kiến đóng góp của lãnh đạo đòa phưong. Tiếp theo,
chúng tôi họp ban biên soạn và các thành viên Hội đồng bộ môn Lòch sử để hoàn
chỉnh đề cương chi tiết. Sau đó tiến hành phân công các thành viên biên soạn từng
bài cụ thể dựa trên quan điểm mác-xít, sử liệu chính xác, khoa học và sắp xếp theo
quá trình lòch sử, dựng lại bức tranh quá khứ về lòch sử đòa phương, nêu những truyền
thống tốt đẹp.
b/. Cấu trúc và nội dung biên soạn một cuốn sách lòch sử đòa phương
Về cấu trúc một cuốn sách Lòch sử đòa phương thông thường bố cục và nội
dung như sau :
- Trước hết (phần mở đầu) phải có bài giới thiệu khái quát hoàn cảnh lòch sử
đòa phương, điều kiện chính trò- xã hội, dân cư, truyền thống tốt đẹp của nhân dân.
- Tiếp theo (phần nội dung) phải có các bài viết dưới dạng thông sử, cấu trúc
nội dung cuốn sách thông thường theo tiến trình lòch sử, lần lượt biên soạn qua các
thời kỳ lòch sử của lòch sử đòa phương tương ứng với từng thời kì của lòch sử dân tộc
(trong từng thời kì lòch sử trình bày đầy đủ các mặt chính trò, kinh tế, xã hội và văn
hóa của đòa phương).
- Cuối cùng (phần cuối) phải có bài cần làm nổi bật và khẳng đònh được

những truyền thống quý báu của đòa phương; vò trí, vai trò của đòa phương đối với
toàn quốc.
Trong quá trình biên soạn từng bài cụ thể. Ngoài viêc sử dụng các nguồn sử
liệu chính xác, có chỉnh lí. Chúng tôi biên soạn từng bài cụ thể theo quy trình tương
tự hình thức biên soạn một bài lòch sử trong sách giáo khoa hiện nay mà Bộ Giáo dục
và Đào tạo áp dụng cho các cấp học từ trung học cơ sở đến trung học phổ thông, nên
rất hạn chế về nội dung kiến thức được đề cập trong từng bài, theo các tiêu chí sau :
tên bài, tên mục, nội dung từng mục (chia làm 2 loại kênh chữ và kênh hình). Kênh
chữ gồm có chữ bình thường và chữ nhỏ để minh họa như nói về truyền thuyết, vấn
đề chỉ mang tính chất tham khảo hoặc số liệu,… Kênh hình gồm có bản đồ, lược đồ
và tranh ảnh. Ở cuối bài có câu hỏi hoặc bài tập. Cùng với kênh chữ, việc bố trí kênh
hình, hệ thống câu hỏi cũng phải đảm bảo tính khoa học và sư phạm, sao cho nội
dung giảng dạy đúng theo phân phối chương trình và thời gian của 1 tiết dạy học,
cũng như làm chuyển biến việc đổi mới phương pháp dạy - học hiện nay. Đồng thời
ở cuối bài có hệ thống câu hỏi, bài tập lòch sử nhằm xác đònh kiến thức cơ bản cho
giáo viên giảng dạy và học tập của học sinh. Ngoài ra, tài liệu phải có bổ sung một số
bài đọc thêm nhằm cung cấp thêm kiến thức cơ bản cho giáo viên giảng dạy và học
tập của học sinh.
Tuy nhiên, do khuôn khổ từng bài bò khống chế, nên không cho phép viết
dài. Vì vậy, trong quá trình giảng dạy một bài lòch sử đòa phương An Giang, giáo viên
16
cần phải đọc thêm nhiều tư liệu để bổ sung kiến thức cho bài giảng của mình thêm
phong phú.
Công việc tiếp theo của công tác biên soạn là hoàn chỉnh dự thảo các nội
dung đã được biên soạn.
2. 5 Tổ chức xin ý kiến chuyên gia
Sau khi tổ chức biên soạn xong, tiến hành xin ý kiến chuyên gia ở các cơ
quan và cá nhân sau : Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy An Giang, Trường Đại học Sư phạm
Thành phố Hồ Chí Minh và một số giáo viên dạy giỏi của tỉnh.
Khi xin ý kiến chúng ta phải có mẫu yêu cầu cần đóng góp những ý kiến

chung, cụ thể từng bài soạn.
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
AN GIANG BẢN GÓP Ý NỘI DUNG
——o0o—— BÀI SOẠN LỊCH SỬ ĐỊA PHƯƠNG AN GIANG
Tên bài:

Họ và tên người góp ý :
Đơn vò :
NỘI DUNG GÓP Ý
1- Kiến thức trong bài có hợp lí không ? (nội dung dài, ngắn, câu chữ như thế nào?
cần thêm bớt nội dung gì cho phù hợp ?,…)



Đề nghò :


2- Câu hỏi trong từng bài (cách hỏi, câu hỏi có phù hợp với nội dung hay tính vừa
sức đối với học sinh không ?)


17

Đề nghò câu hỏi khác :


3- Về kênh hình, theo thầy (cô) kênh hình có phù hợp với đối tượng học sinh
không ?

Đề nghò kênh hình khác :


4 - Phần đọc thêm, nội dung đó có phù hợp không, số lượng ít hay nhiều ?


Đề nghò :


5- Những vấn đề thầy (cô) chưa rõ trong bài cần giải thích thêm hoặc những vấn
đề khác liên quan đến lòch sử đòa phương.


Nhận lại góp ý, ban biên tập tiếp tục bổ sung, chỉnh sửa lại những nội dung chưa
hợp lí.
2. 6. Triển khai thực nghiệm
a/. Quá trình triển khai trong các Hội đồng bộ môn
Chúng tôi triển khai thực nghiệm ở các cụm Hội đồng bộ môn Lòch sử cấp
trung học cơ sở và trung học phổ thông. Để triển khai ở các cụm Hội đồng bộ môn,
chúng tôi mời các thành viên Hội đồng bộ môn Lòch sử. Triển khai toàn bộ các nội
dung, có tài liệu hướng dẫn cụ thể cho từng thành viên.
Sau đó, tiến hành phân công cụ thể cho các cụm thực nghiệm. Mỗi cụm một
bài soạn cụ thể theo điều kiện thuận lợi của từng cụm. Cụ thể như sau :
1. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Thoại Sơn.
Bài 2. An Giang trước thế kỉ XVII
18
2. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tân Châu.
Bài 3. Quá trình khẩn hoang lập làng ở An Giang (thế kỉ XVII - XIX)
3. Hội đồng bộ môn cụm THPT Thủ Khoa Nghóa - An Phú - Tân Châu.
Bài 1. Sơ lược về lòch sử đòa giới hành chính và con người An Giang

4. Hội đồng bộ môn cụm THPT Trần Văn Thành - Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Bài 4. Tình hình kinh tế - xã hội An Giang dưới triều Nguyễn (1802 - 1867)
5. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo thò xã Châu Đốc.
Bài 5. Thoại Ngọc Hầu và công cuộc đào kênh ở An Giang vào đầu TK XIX
6. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện An Phú.
Bài 14. Đặc điểm văn hóa các dân tộc thiểu số ở An Giang
7. Hội đồng bộ môn cụm THPT Nguyễn Trung Trực - Tònh Biên.
Bài 6. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân An Giang (từ
năm 1867 đến những năm đầu thế kỷ XX)
8. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Châu Phú.
Bài 7. Khởi nghóa Bảy Thưa (1867 - 1873)
9. Hội đồng bộ môn cụm THPT Châu Văn Liêm - Chu Văn An.
Bài 8. Những biến đổi kinh tế - xã hội An Giang trong cuộc khai thác thuộc
đòa của thực dân Pháp (cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX)
10. Hội đồng bộ môn cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo Long Xuyên và Phú Tân
Bài 9. Cuộc đời và sự nghiệp Chủ tòch Tôn Đức Thắng (1888 - 1980)
11. Hội đồng bộ môn Lòch sử cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Chợ Mới.
Bài 10. Quá trình đấu tranh giành chính quyền của nhân dân An Giang (1930 - 1945)
12. Hội đồng bộ môn Lòch sử cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo Châu Thành.
Bài 11. An Giang trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954)
13. Hội đồng bộ môn Lòch sử cụm THPT Long Xuyên - Nguyễn Khuyến.
Bài 12. Cuộc kháng chiến chống Mó của nhân dân An Giang (1954 - 1975)
14. Hội đồng bộ môn Lòch sử cụm THPT Long Xuyên.
Bài 13. An Giang trong công cuộc xây dựng chủ nghóa xã hội (1975 - 2000)
15. Hội đồng bộ môn Lòch sử cụm Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tri Tôn.
Bài 15. Những thành tựu chính của nhân dân An Giang trong xây dựng và bảo
vệ quê hương.
19
b/. Tổ chức tập huấn cho các giáo viên dạy thực ngiệm về kiến thức lòch sử,
phương pháp dạy học - học nội dung lòch sử đòa phương An Giang.

- Hướng dẫn về kiến thức lòch sử đòa phương An Giang.
- Hướng dẫn dạy - học lòch sử đòa phương An Giang.
- Hướng dẫn về phương pháp dạy - học, kiểm tra đánh kết quả học tập học
sinh phần lòch sử đòa phương.
- Về đánh giá tiết dạy thực hiện lòch sử đòa phương…
c/. Triển khai thực nghiệm ở các trường trung học cơ sở và trung học phổ
thông
Các thành viên Hội đồng bộ môn Lòch sử triển khai các công việc thực nghiệm
cho các trường phổ thông của cụm mình phụ trách.
Các trường tiến hành họp tổ chuyên môn Lòch sử để triển khai nội dung thực
nghiệm do thành viên Hội đồng bộ môn phân công như :
- Góp ý kiến về nội dung kiến thức bài soạn
- Thiết kế bài giảng cụ thể có sự thống nhất của giáo viên Lòch sử toàn trường.
Thành viên Hội đồng bộ môn nhận biên bản góp ý của từng trường. Sau đó
tiến hành chỉnh sửa bài soạn cho hoàn chỉnh.
- Thành viên Hội đồng bộ môn tiến hành chọn trường dạy thực nghiệm, xây
dựng tiết dạy và mời toàn thể giáo viên Lòch sử trong cụm tham dự.
- Tiến hành giảng dạy và rút kinh nghiệm tiết dạy thao giảng.
- Tổng kết đánh giá dạy thực nghiệm.
+ Biên bản góp ý kiến thức lòch sử cấp cụm.
+ Biên bản rút kinh nghiệm tiết dạy về nội dung và phương pháp.
+ Phiếu đánh giá, dự giờ tiết dạy.
- Viết báo cáo kết thực nghiệm ở cấp cụm.
2.7. Tổ chức hội thảo
Sau khi triển khai thực nghiệm ở các trường phổ thông, để hoàn chỉnh tài liệu
biên soạn về mặt khoa học lòch sử và sư phạm, chúng tôi tiến hành tổ chức Hội thảo
về nội dung biên soạn.
- Chủ trì hội thảo : phải có lãnh đạo ngành, lãnh đạo của Ban Tuyên giáo Tỉnh
ủy, Trường Đại học An Giang, các cán bộ tham gia nghiên cứu, các thành viên Hội đồng
bộ môn Lòch sử Sở Giáo dục và Đào tạo An Giang, thầy cô trực tiếp dạy thực nghiệm.

- Báo cáo quá trình nghiên cứu đề tài
20
- Ý kiến thảo luận, trao đổi cụ thể của các đại biểu cần chỉnh sửa và bổ sung.
2.8. Hoàn chỉnh nội dung biên soạn
- Chỉnh sửa lại một số nội dung qua góp ý của hội thảo (nếu có) để có cuốn
lòch sử đòa phương An Giang hoàn chỉnh.
3. Kết quả đạt được (Có kèm theo kết quả đạt đạt):
Từ năm học 2008 - 2009, ngành có tài liệu lòch sử đòa phương An Giang để
dạy - học ở các trường phổ thông từ lớp 6 - 12 theo qui đònh Phân phối chương trình
hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Hiện nay đã in thành sách dưới dạng sách
giáo khoa, gồm các bài sau :
Bài 1 : Sơ lược về lòch sử đòa giới hành chính và con người An Giang.
Bài 2 : An Giang trước thế kỉ XVII.
Bài 3 : Quá trình khẩn hoang, lập làng ở An Giang từ thế kỉ XVII - XIX.
Bài 4 : Tình hình kinh tế - xã hội ở An Giang dưới triều Nguyễn.
Bài 5 : Thoại Ngọc Hầu và công cuộc đào kênh ở An Giang vào thế kỉ XIX.
Bài 6 : Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân An
Giang từ 1867 đến những năm đầu thế kỉ XX.
Bài 7 : Khởi nghóa Bảy Thưa (1867 - 1873).
Bài 8 : Những biến đổi về kinh tế - xã hội ở An Giang trong cuộc khai thác
thuộc đòa của Pháp (cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX).
Bài 9 : Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tòch Tôn Đức Thắng (1888 - 1980).
Bài 10 : Quá trình đấu tranh giành chính quyền của nhân dân An Giang (1930 - 1945).
Bài 11: An Giang trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).
Bài 12: Cuộc kháng chiến chống Mó của nhân dân An Giang (1954 - 1975).
Bài 13: An Giang trong công cuộc xây dựng chủ nghóa xã hội (1975 - 2000).
Bài 14: Đặc điểm văn hoá các dân tộc thiểu số ở An Giang.
Bài 15: Những thành tựu chính của nhân dân An Giang trong xây dựng và bảo
vệ quê hương.
4. Nguyên nhân thành công và tồn tại:

a/ Nguyên nhân thành công
- Sự giúp đỡ của các ban ngành tỉnh về mặt chủ trương, vật chất, tinh thần,
cũng như về tư liệu để công tác biên soạn được thuân lợi, đặc biệt là sự giúp đỡ về
chuyên môn của thầy cô các trường đại học sư phạm.
21
- Những người tham gia biên soạn am hiểu rõ về lòch sử An Giang, những
người có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy nên nội dung biên soạn vừa đảm bảo
tính khoa học, tính sư phạm cao.
- Huy động được đông đảo giáo viên tham gia góp ý kiến nội dung và dạy thực
nghiệm để hạn chế sai sót, bài dạy đảm bảo tính vừa sức học sinh ở từng khối lớp.
- Các thành viên trong ban biên soạn đều nhiệt tình trong công tác sưu tầm tư
liệu thành văn, kể cả tranh ảnh. Chính vì vậy, có nguồn tư liệu về lòch sử đòa phương
An Giang rất phong phú.
b/ Tồn tại
- Do chưa biên soạn Hướng dẫn dạy - học nội dung trên một cách chính thức
nên trong dạy thực nghiệm, hội đồng bộ môn họp lại mất nhiều thời gian cho việc
thống nhất chuẩn kiến thức, kó năng rồi tiến hành thiết kế bài giảng, sau đó tổ chức
dạy thực nghiệm.
- Trong quá trình triển khai thực nghiệm ở các cụm, khi tiến hành soạn và
giảng dạy một tiết, giáo viên gặp rất nhiều khó khăn do có ít tài liệu tham khảo giảng
dạy lòch sử đòa phương An Giang nên dẫn đến tiết dạy có phần hạn chế.
III- TÍNH THỰC TIỄN:
1. Ý nghóa thực tiễn của sáng kiến kinh nghiệm:
- Lòch sử đòa phương gắn liền với lòch sử dân tộc ở mỗi thời kì lòch sử. Bởi vậy,
việc biên soạn, giảng dạy lòch sử đòa phương góp phần vào việc cung cấp, làm phong
phú thêm tri thức lòch sử cho học sinh, giúp học sinh không những nắm rộng hơn, sâu
hơn lòch sử dân tộc mà còn hiểu biết được lòch sử quê hương mình. Như vậy, giảng
dạy lòch sử đòa phương trong nhà trường phổ thông góp phần quan trọng cho việc
giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho học sinh, hình thành ở học sinh lòng yêu
nước xã hội chủ nghóa.

- Việc giảng dạy lòch sử đòa phương là biện pháp tốt nhất để giáo dục học sinh
lòng yêu lao động, kính trọng nhân dân lao động qua nhiều thế hệ, từ đó các em xác
đònh cho mình nghóa vụ bảo vệ, giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê
hương, đòa phương mình.
2. Kết quả áp dụng:
Theo quy đònh của Bộ Giáo dục và Đào tạo việc dạy - học phần lòch sử đòa
phương tương ứng phù hợp với thời gian của lòch sử dân tộc. Chính vì vậy, Sở Giáo
dục và Đào tạo An Giang bố trí các bài soạn trên cho các khối lớp như sau :
Lớp 6: 1 tiết
Tiết 29. Bài 1. An Giang trước thế kỉ XVII
Lớp 7 : 3 tiết
22
Tiết 61. Bài 3. Quá trình khẩn hoang, lập làng ở An Giang từ thế kỉ XVII - XIX.
Tiết 62. Bài 5. Thoại Ngọc Hầu và công cuộc đào kênh ở An Giang vào thế kỉ XIX.
Tiết 65. Bài 14. Đặc điểm văn hoá các dân tộc thiểu số ở An Giang.
Lớp 8 : 1 tiết
Tiết 38. Bài 7. Khởi nghóa Bảy Thưa (1867 - 1873).
Lớp 9 : 2 tiết
Tiết 20. Bài 9. Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tòch Tôn Đức Thắng (1888 -
1980).
Tiết 30. Bài 10. Quá trình đấu tranh giành chính quyền của nhân dân An Giang
(1930 - 1945).
Lớp 10 : 1 tiết
- Chương trình Cơ bản :
Tiết 33. Bài 2. Tình hình kinh tế - xã hội ở An Giang dưới triều Nguyễn.
- Chương trình Nâng cao :
Tiết 49. Bài 1. Đòa giới hành chính An Giang xưa và nay.
Lớp 11 : 1 tiết
- Chương trình Cơ bản :
Tiết 33. Bài 6. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược của nhân

dân An Giang từ 1867 đến đầu thế kỉ XX.
- Chương trình Nâng cao :
Tiết 66. Bài 8. Những biến đổi về kinh tế - xã hội ở An Giang trong cuộc khai
thác thuộc đòa của Pháp (cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX).
Lớp 12 : 2 tiết
- Chương trình Cơ bản
Tiết 43. Bài 12. Cuộc kháng chiến chống Mó của nhân dân An Giang (1954 - 1975).
Tiết 49. Bài 13. An Giang trong công cuộc xây dựng chủ nghóa xã hội (1975 -
2000).
- Chương trình Nâng cao
Tiết 46. Bài 11. An Giang trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 -
1954).
Tiết 59. Bài 12. Cuộc kháng chiến chống Mó của nhân dân An Giang (1954 - 1975).
Tự chọn và ngoại khóa :
23
Bài 15. Những thành tựu chính của nhân dân An Giang trong xây dựng và bảo
vệ quê hương.
3. Phạm vi tác dụng:
Qua báo cáo tổng kết của các cụm Hội đồng bộ môn Lòch sử, kết quả quan sát
và ý kiến của tập thể giáo viên Lòch sử trong toàn tỉnh, chúng tôi thấy rằng việc tổ
chức nội dung biên soạn có hiệu quả, tác dụng như sau :
a/. Đối với giáo viên, trường
- Giáo viên có cơ hội tìm hiểu và nghiên cứu sâu hơn về kiến thức lòch sử đòa
phương An Giang.
- Bước đầu giáo viên trong cụm có sự thống nhất về nội dung và phương
pháp dạy học một tiết lòch sử đòa phương.
- Có tài liệu giảng dạy phần lòch sử đòa phương theo phân phối chương trình
của Bộ Giáo dục và Đào tạo qui đònh.
b/. Đối với học sinh
- Học sinh hứng thú say mê học tập vì kiến thức lòch sử đòa phương rất gần gũi

với các em.
- Hiểu biết lòch sử đòa phương của mình sinh sống một cách đầy đủ hơn.
c/. Đối với ngành, tỉnh
- Giáo viên có sự thống nhất về nội dung và phương pháp dạy học một tiết
lòch sử đòa phương.
- Có tài liệu dạy - học phần lòch sử đòa phương theo phân phối chương trình
của Bộ qui đònh.
4. Bài học kinh nghiệm
- Phải có sự giúp đỡ của các ban ngành tỉnh về mọi mặt tạo điều kiện thuận
lợi trong công tác tổ chức biên soạn tài liệu, đặc biệt là sự giúp đỡ về mặt chuyên
môn của trường đai học sư phạm
- Những người tham gia biên soạn phải am hiểu rõ về lòch sử đòa phương,
những người có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy, để nội dung bài biên soạn vừa
đảm báo tính khoa học, tính sư phạm cao.
- Phải huy động đông đảo lực lượng giáo viên giảng dạy tham gia góp ý kiến
nội dung, phương pháp, kênh hình và dạy thực nghiệm để hạn chế sai sót và phù hợp
với tâm sinh lí lứa tuổi học sinh ở từng khối lớp.
- Ban ban soạn phải có lòng nhiệt tình trong việc đi sưu tầm tư liệu ở nhiều
nơi, có như vậy mới có nguồn tư liệu về lòch sử đòa phương phong phú, bài biên soạn
mới hoàn chỉnh.
24
- Tài liệu biên soạn phải được cơ quan chuyên môn (Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy,
Trường Đại học Sư phạm) xét duyệt trước khi phổ biến dạy - học đại trà.
IV- KẾT LUẬN:
Tài liệu giảng dạy lòch sử đòa phương An Giang trong thời gian qua được biên
soạn từ lâu, rời rạc, chưa đảm bảo tính hệ thống và logic lòch sử, không còn phù hợp
với mục tiêu và phân phối chương trình bộ môn Lòch sử bậc Trung học hiện hành,
thiếu cập nhật thông tin và hình ảnh, đặc biệt là không đảm bảo được nội dung và
phương pháp giảng dạy theo chương trình đổi mới sách giáo khoa hiện nay. Do vậy,
việc nghiên cứu và biên soạn lại tài liệu dạy - học lòch sử đòa phương An Giang là rất

cấp thiết nhằm đáp ứng một cách thiết thực vào việc tổ chức giảng dạy lòch sử đòa
phương cho các trường phổ thông trong tỉnh và góp phần giáo dục thế hệ trẻ lòng
yêu quê hương, những truyền thống tốt đẹp và con người An Giang.
Biên soạn tài liệu lần này với nhiều bài, với nhiều chuyên đề khác nhau, tạo
cho chương trình giảng dạy và học tập của học sinh thêm phong phú đa dạng. Điều
đầu tiên khi nghiên cứu lòch sử đòa phương An Giang là sưu tầm, chỉnh lí tư liệu. Trong
quá trình nghiên cứu, chúng tôi phải dựa vào nhiều nguồn tư liệu khác nhau như
khảo cổ học (văn hóa Óc Eo), các nguồn sử liệu bằng tiếng nước ngoài (dựa vào bản
dòch), những hiện vật còn lưu lại, các công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo còn để
lại, các di tích lòch sử,… Trong đó tư liệu thành văn là nguồn tư liệu hàng đầu để biên
soạn lòch sử đòa phương An Giang.
Trong quá trình biên soạn cụ thể từng bài. Ngoài việc sử dụng các nguồn tư
liệu chính xác, có chỉnh lí. Tác giả cũng biên soạn từng bài cụ thể theo quy trình từng
tự hình thức biên soạn một bài lòch sử trong sách giáo khoa phổ thông hiện nay của
Bộ Giáo dục và Đào tạo đang áp dụng cho cấp trung học cơ sở và trung học phổ
thông, nên rất hạn chế về nội dung kiến thức được đề cập từng bài. Theo các tiêu chí
: tên bài, từng mục, nội dung từng mục (chia làm 2 loại kênh : kênh chữ và kênh
hình). Kênh chữ có chữ bình thường và chữ nhỏ nhằm minh họa, nói về truyền thuyết,
vấn đề mang tính chất tham khảo hoặc số liệu,… Kênh hình gồm có lược đồ, bản đồ
và tranh ảnh. Cuối bài có câu hỏi hoặc bài tập. Phần phụ lục, bảng sự kiện và phần
đọc thêm. Tuy nhiên , trong khuôn khổ từng bài bò khống chế, nên không cho phép
viết dài. Vì vậy, trong quá trình giảng dạy lòch sử đòa phương An Giang, giáo viên cần
phải đọc thêm nhiều tài liệu để bổ sung cho bài giảng của mình thêm phong phú.