Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Sự nhận thức và vận dụng quy luật ở nước ta hiện nay

MÔN HỌC
TRIẾT HỌC DUY VẬT LỊCH SỬ

Đề bài : Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất và trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất. Sự nhận thức và vận dụng quy luật ở nước ta
hiện nay.
BÀI LÀM
Hình thái kinh tế - xã hội (KT-XH) là một phạm trù của chủ nghĩa
duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở từng giai đoạn phát triển lịch sử nhất định,
với một kiểu quan hệ sản xuất (QHSX) đặc trưng của nó thích ứng với lực
lượng sản xuất (LLSX) ở một trình độ nhất định và với một kiến trúc thượng
tầng được xây dựng lên trên những QHSX đó.
Hình thái KT-XH là một chế độ xã hội cụ thể có kết cấu phức tạp, bao
gồm 3 yếu tố cơ bản tạo nên là : LLSX, QHSX và kiến trúc thượng tầng trong
mối liên hệ tác động qua lại lẫn nhau. Nhờ có 3 yếu tố này mà khi nghiên cứu
Mác đã phát hiện ra rằng ở mỗi hình thái KT-XH đều có kết cấu coi như thống
nhất ổn định, đang vận động trong khuôn khổ của chính hình thái ấy; chúng chỉ
khác nhau về bản chất và trình độ của 3 yếu tố trên ở mỗi hình thái KT-XH
nhất định. Nền sản xuất xã hội là một thể thống nhất bao gồm nhiều mặt, nhiều
mối liên hệ. Trong đó nổi lên hai loại quan hệ cơ bản là :
( Lực lượng sản xuất là quan hệ kinh tế - kỹ thuật, biểu hiện mối
quan hệ giữa con người với tự nhiên, thể hiện trình độ chinh phục, làm chủ tự
nhiên của con người. Đó là kết quả mà con người đạt được trong qúa trình tác
động vào giới tự nhiên để tạo ra những sản phẩm bảo đảm cho sự tồn tại và
phát triển của loài người.
Lực lượng sản xuất bao gồm : tư liệu sản xuất và người lao động. Trong
đó, công cụ lao động là quan trọng nhất, là thước đo trực tiếp trình độ của
LLSX. Người lao động là người trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất, họ
phải có thể lực, trí lực và kĩ năng lao động nhất định. Trong LLSX con người là
nhân tố quyết định. Do đó, trong hoạt động thực tiễn, muốn phát triển LLSX
phải coi trọng con người, phải chú trọng công cụ sản xuất. Nói cách khác,

LLSX là nền tảng vật chất - kĩ thuật của mỗi hình thái KT-XH, sự phát triển của
hình thái KT-XH xét cho cùng là do LLSX quyết định. Cùng với sự phát triển
của LLSX, công cụ lao động được cải tiến, con người không ngừng nâng cao
năng suất lao động. Năng suất lao động được coi là tiêu chuẩn cơ bản để đánh
giá sự tiến bộ của sản xuất, đánh giá trình độ LLSX của một xã hội nhất định.
Ngày nay, khoa học trở thành LLSX trực tiếp. Sự xâm nhập của khoa học
vào mọi yếu tố của LLSX ngày càng cao, hàm lượng ngày càng lớn làm cho
LLSX phát triển rất nhanh chóng cả về chất lẫn về lượng. Những thành tựu của
khoa học được vận dụng nhanh chóng và rộng rãi vào sản xuất, có tác dụng
thúc đẩy sản xuất phát triển mạnh mẽ với sự ra đời của nhiều ngành sản xuất
mới, nhiều phương pháp công nghệ mới, thay đổi nhiều chức năng của người
sản xuất. Thời đại ngày nay, tri thức khoa học trở thành một bộ phận cần thiết
của kinh nghiệm và tri thức của người sản xuất… và được phát triển mạnh mẽ.
Đó là lực lượng sản xuất to lớn thúc đẩy quá trình phát triển tiến bộ xã hội trên
thế giới.
Trang : 1
( Quan hệ sản xuất là quan hệ kinh tế - xã hội, là cách thức giải quyết
vấn đề lợi ích kinh tế, là quan hệ giữa người và người trong quá trình sản xuất,
trao đổi, tiêu dùng; là quan hệ kinh tế cơ bản quyết định tất cả mọi quan hệ xã
hội khác, là tiêu chuẩn khách quan để phân biệt chế độ xã hội này với chế độ
xã hội khác.
Ở mỗi hình thái KT-XH có một kiểu QHSX đặc trưng tương ứng với một
trình độ phát triển nhất định của LLSX. Quan hệ sản xuất bao gồm ba mặt :
quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất; quan hệ tổ chức và quản lí lao động; quan
hệ về phân phối sản phẩm. Trong ba mặt ấy, quan hệ sở hữu về tư liệu sản
xuất giữ vai trò quyết định, chi phối so với hai mặt kia. Quan hệ sản xuất là
quan hệ của con người, do con người tạo ra, nhưng nó được hình thành một
cách khách quan không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan tùy tiện của bất cứ
một lực lượng xã hội nào.
Song, quan hệ về tổ chức quản lí và quan hệ về phân phối có vai trò rất

quan trọng, có thể góp phần củng cố, phát triển toàn bộ QHSX cũng như quan
hệ sở hữu, cũng có thể làm xói mòn, biến dạng quan hệ sở hữu. Trong cải tạo
XHCN những năm qua, do không nhận thức đầy đủ vấn đề này, chúng ta đã
mắc khuyết điểm sai lầm là tuyệt đối hoá quan hệ sở hữu, coi nhẹ các quan hệ
khác dẫn đến việc cải tạo QHSX không đồng bộ, nên QHSX (mới( chỉ là hình
thức. Vì vậy, nhận thức và vận dụng phạm trù này, trong thực tiễn cần quán
triệt quan điểm toàn diện, đồng bộ, khắc phục những sai lầm trong thời gian
qua.
I. Quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX :
1)- Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất :
- Trình độ LLSX chỉ năng lực chinh phục tự nhiên của con người, nó
được quy về trước hết là công cụ lao động, trình độ tổ chức và phân công lao
động xã hội, trình độ ứng dụng khoa học vào sản xuất, trình độ kinh nghiệm và
kĩ năng lao động của con người. Trình độ phân công lao động xã hội biểu hiện
trình độ của LLSX ở một giai đoạn nhất định của lịch sử sản xuất vật chất. Vì
vậy, LLSX là yếu tố (động( và (cách mạng( nhất là (nội dung( của phương thức
sản xuất, còn QHSX là yếu tố (tương đối ổn định( là (hình thức xã hội( của
phương thức sản xuất. Trong mối quan hệ nội dung và hình thức thì nội dung
quyết định hình thức.
Lực lượng sản xuất năng động biến đổi trước, QHSX biến đổi sau, tất cả
đều là do từ nhu cầu của con người về vật chất đòi hỏi ngày càng tăng lên. Để
đáp ứng nhu cầu đó, sự phát triển của LLSX (sự ra đời của công cụ lao động
mới) với khoa học & công nghệ ngày càng phát triển nhanh chóng thì QHSX
cũng phải biến đổi theo phù hợp với trình độ phát triển của LLSX. Mặt khác, sự
phát triển LLSX từ thấp đến cao và phát triển đến mức độ nào đó sẽ mâu
thuẫn với QHSX hiện có, đòi hỏi phải phá vỡ QHSX cũ để hình thành QHSX
mới phù hợp với LLSX đang phát triển, làm cho phương thức sản xuất cũ mất
đi và phương thức sản xuất mới ra đời. Vì vậy, việc hình thành và tồn tại của
QHSX phải dựa trên thực trạng hiện có của LLSX quy định chứ không phải do
ý muốn chủ quan của con người.

- Sự phù hợp giữa QHSX với trình độ phát triển của LLSX là sự kết hợp
đúng đắn giữa các yếu tố cấu thành QHSX; giữa các yếu tố cấu thành LLSX ;
của QHSX với LLSX đem lại những phương thức liên kết có hiệu quả cao giữa
người lao động với tư liệu sản xuất. Đó là quy luật chung, phổ biến tác động
trong toàn bộ lịch sử nhân loại, làm cho lịch sử chuyển từ hình thái kinh tế - xã
hội này lên hình thái kinh tế - xã hội khác cao hơn. Trong xã hội có đối kháng
Trang : 2
giai cấp, mâu thuẫn biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giữa giai cấp bóc lột,
thống trị (đại diện QHSX lỗi thời) với giai cấp bị bóc lột, cách mạng (đại diện
LLSX mới đang lên). Mâu thuẫn này chỉ được giải quyết thông qua cuộc ĐTGC
mà đỉnh cao của nó là những cuộc cách mạng xã hội.
QHSX theo ý muốn chủ quan của con người nếu trùng hợp quy luật thì
được quy luật chấp nhận, ngược lại sẽ bị quy luật khách quan trừng trị trở lại.
Tính tất yếu của quy luật kinh tế là QHSX phải phù hợp trình độ phát triển của
LLSX, nếu phát triển ngược lại thì sẽ rơi vào tình trạng chủ quan duy ý chí.
Song, trong cuộc sống thì không bao giờ có QHSX đáp ứng đầy đủ, trùng khớp
và phù hợp với trình độ phát triển của LLSX, cho nên có thể có tình trạng LLSX
thế này nhưng QHSX lại thế kia. Có nghĩa là có thể QHSX cao hơn hoặc thấp
hơn, nhưng quy luật thì luôn luôn đòi hỏi phải phù hợp.
Trong thời đại ngày nay, khi LLSX đã mang tính quốc tế hoá và tự động
hoá sâu sắc thì nó tất yếu quyết định tính quốc tế hoá của QHSX cũ. Điều kiện
quốc tế hoá quan hệ kinh tế giữa các quốc gia, thế giới hình thành các khối
kinh tế chung của từng khu vực : các mô hình liên kết, hợp tác kinh tế của các
tập đoàn tư bản, các công ti đa quốc gia, xuyên, siêu quốc gia. Nước ta lựa
chọn con đường XHCN bỏ qua giai đoạn chế độ TBCN từ một nước nông
nghiệp lạc hậu, do đó xây dựng phương thức sản xuất XHCN là một quá trình
lâu dài và đầy khó khăn thử thách. Thực tế đã chỉ rõ, LLSX bị kìm hãm không
chỉ trong trường hợp QHSX lạc hậu, mà cả khi QHSX sản xuất phát triển
không đồng bộ và có những yếu tố đi quá xa so với trình độ phát triển của
LLSX. Đó là một yếu tố khách quan không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của

con người - QHSX không thể tự vươn lên trên LLSX khi LLSX chưa có yêu
cầu.
2)- Quan hệ sản xuất tác động trở lại Lực lượng sản xuất :
Sự tác động của QHSX đến LLSX bị chi phối bởi nhiều yếu tố : phụ thuộc
vào tính ổn định tương đối của bản thân QHSX; trình độ và khả năng của chủ
thể sản xuất; sự chi phối của lợi ích nhất là của giai cấp thống trị đại biểu cho
QHSX qua các thời đại. Ở nước ta khi chuyển sang nền kinh tế thị trường theo
định hướng XHCN có sự quản lí của Nhà nước nhưng cơ chế bao cấp vẫn ít
nhiều còn tồn tại chưa chuyển hẵn theo kịp sự phát triển của LLSX theo cơ chế
mới. Đó cũng chính là trình độ, khả năng của chủ thể sản xuất yếu kém về
trình độ năng lực. Vì những lí do đó mà QHSX tác động vào LLSX có thể diễn
ra theo 2 chiều hướng sau đây :
. Quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của LLSX thì nó sẽ
tạo địa bàn rộng lớn cho sự phát triển của LLSX, sẽ trở thành động lực cơ bản
thúc đẩy, tạo điều kiện cho LLSX phát triển. Có nghĩa là các yếu tố của LLSX
kết hợp được với nhau một cách có hiệu quả sẽ làm cho nền kinh tế tăng
trưởng, năng suất lao động cao hơn, đồng thời nhu cầu mới cũng tăng lên.
. Khi QHSX tác động không phù hợp LLSX, cũng có nghĩa là QHSX
lạc hậu, lỗi thời thì nó trở thành xiềng xích, kìm hãm sự phát triển của LLSX cả
về quy mô, tốc độ, nhịp độ, khối lượng, nhưng không có nghĩa là làm cho LLSX
đứng im tại chỗ. Có nghĩa là, tuy quan hệ sản xuất phụ thuộc vào lực lượng
sản xuất và do LLSX quyết định, nhưng QHSX không thụ động mà có tác động
mạnh mẽ trở lại LLSX.
Điều này thể hiện là LLSX phát triển thì QHSX cũng phải phát triển đáp
ứng nhu cầu đòi hỏi của LLSX. Nếu thay thế mối quan hệ sản xuất mới phù
hợp thì năng lực sản xuất được giải phóng tạo ra năng suất lao động cao hơn,
kinh tế tăng trưởng cao hơn như : kết hợp được yếu tố lao động và đất đai phù
Trang : 3
hợp thì năng suất lao động nông nghiệp sẽ phát triển tăng lên. Mác viết : (Tới
một giai đoạn phát triển nào đó, các LLSX vật chất xã hội sẽ mâu thuẫn với

QHSX hiện có… mà trong đó từ trước đến nay các LLSX vẫn phát triển. Từ
chỗ là hình thức phát triển của LLSX, những QHSX ấy trở thành xiềng xích của
các LLSX. Khi đó bắt đầu thời đại của một cuộc cách mạng xã hội(.
- Quan hệ sản xuất, sở dĩ có thể tác động (thúc đẩy hoặc kìm hãm) sự
phát triển của LLSX, vì nó quy định mục đích của sản xuất; ảnh hưởng đến thái
độ lao động của quảng đại quần chúng; kích thích hoặc hạn chế việc cải tiến
công cụ, việc áp dụng thành tựu khoa học - kĩ thuật vào sản xuất, việc hợp tác
và phân công lao động. Đồng thời, trong xã hội có giai cấp đối kháng mâu
thuẫn giữa LLSX và QHSX biểu hiện thành mâu thuẫn giai cấp và chỉ thông
qua đấu tranh giai cấp mới giải quyết được mâu thuẫn đó và đưa xã hội tiến
lên.
- Quy luật về sự phù hợp của QHSX với trình độ phát triển của LLSX
biểu hiện sự vận động nội tại của phương thức sản xuất và biểu hiện tính tất
yếu của sự thay thế phương thức sản xuất này bằng phương thức sản xuất
khác cao hơn. Quy luật này là quy luật phổ biến tác động trong mọi xã hội, làm
cho xã hội loài người phát triển từ thấp đến cao. Đây chính là nội dung của quy
luật về sự phù hợp của QHSX với tính chất và trình độ phát triển của LLSX, là
quy luật cơ bản phản ánh sự vận động của các phương thức sản xuất trong
lịch sử.
Ngoài ra QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX sẽ quy định hệ
thống tổ chức, quản lí sản xuất có hiệu quả hơn, sẽ quy định phân chia sản
phẩm hợp lí hơn, nó kích thích người lao động trong công việc và cải tiến công
cụ, kĩ thuật. QHSX phù hợp sẽ quy định mối quan hệ giữa người và người
trong sản xuất hợp lí hơn, hài hoà hơn, không gây trở ngại và khủng hoảng
trong sản xuất.
Ngày nay, nền sản xuất TBCN đã tạo ra một LLSX đồ sộ; tính chất xã hội
hoá của LLSX ngày càng cao mâu thuẫn với QHSX dựa trên chế độ chiếm hữu
tư nhân về TLSX. Sự không phù hợp này đã đưa đến những xung đột về xã
hội gay gắt. Song, trước mắt CNTB còn có tiềm năng phát triển kinh tế nhất
định, nhờ ứng dụng những thành tựu mới của khoa học và công nghệ, cải tiến

phương pháp quản lí, thay đổi cơ cấu sản xuất, điều chỉnh các hình thức sở
hữu và chính sách xã hội. Tuy vậy, CNTB vẫn là một chế độ áp bức bóc lột và
bất công. Mâu thuẫn vốn có của CNTB giữa tính chất xã hội hoá ngày càng
cao của LLSX với chế độ chiếm hữu tư nhân TBCN ngày càng sâu sắc. Mâu
thuẫn này chỉ có thể giải quyết thông qua một cuộc cách mạng xã hội.
( Tóm lại :
Yêu cầu của quy luật này đòi hỏi khách quan QHSX phù hợp với trình độ
phát triển của LLSX. Song, ở đây là mối quan hệ giữa nội dung và hình thức
của quá trình sản xuất, giữa yếu tố năng động và yếu tố tương đối ổn định
trong sự phát triển. Do vậy, đây là sự phù hợp bao hàm mâu thuẩn. Mâu thuẫn
biện chứng giữa LLSX và QHSX luôn được tái tạo trong sự lập lại có tính quy
luật của quá trình sản xuất vật chất. Biểu hiện là : phù hợp - không phù hợp -
phù hợp Đây là quy luật phổ biến, cơ bản của mọi hình thái kinh tế - xã hội,
cùng với các quy luật xã hội khác, nó quy định sự vận động phát triển của tiến
trình lịch sử nhân loại.
II. Sự nhận thức và vận dụng quy luật này ở nước ta :
Trang : 4
Lịch sử đã chứng minh rằng, không phải bất kì nước nào cũng phải tuần
tự trải qua các hình thái kinh tế - xã hội đã từng có trong lịch sử. Việc bỏ qua
một hoặc nhiều hình thái kinh tế - xã hội nào đó là do những yếu tố bên trong
quyết định và còn tùy thuộc vào sự tác động của nhân tố bên ngoài. Cuộc cách
khoa học và công nghệ đang tạo ra bước ngoặc phát triển của loài người, tạo
ra cho các nước chậm phát triển thời cơ và thách thức mới.
Nước ta lựa chọn con đường XHCN bỏ qua chế độ TBCN từ một nước
nông nghiệp lạc hậu, do đó xây dựng phương thức sản xuất XHCN là một quá
trình lâu dài và đầy khó khăn. Đảng ta chỉ rõ : (Nước ta quá độ lên CNXH, bỏ
qua chế độ tư bản từ một xã hội vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, LLSX rất
thấp(. Đó là những khó khăn, trở ngại trong bước chuyển tiếp lịch sử từ một xã
hội kém phát triển sang một xã hội hiện đại phù hợp với những chuẩn mực và
giá trị của nền văn minh nhân loại và tiến bộ xã hội. Từ khi nước nhà thống

nhất, cả nước cùng tiến lên xây dựng CNXH tuy có những thành tựu nhất định,
nhưng chúng ta cũng đã mắc phải nhiều sai lầm và khuyết điểm. Những sai
lầm đó được đại hội VI của Đảng đánh giá là những sai lầm nghiêm trọng và
kéo dài về chủ trương, chính sách lớn, sai lầm về chỉ đạo chiến lược và tổ
chức thực hiện.
* Thời kì trước đổi mới (trước Đại hội VI) :
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đã đánh giá trong thời gian
vừa qua Đảng ta mắc phải nhiều sai lầm nghiêm trọng và kéo dài về chủ
trương và chính sách lớn, về tư tưởng chiến lược và tổ chức thực hiện. Đó là
chủ trương chính sách lớn về cải tạo XHCN, những sai lầm và khuyết điểm
trong lãnh đạo kinh tế - xã hội bắt nguồn từ những khuyết điểm trong hoạt
động tư tưởng, tổ chức và công tác cán bộ của Đảng. Đây là nguyên nhân của
mọi nguyên nhân…
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên CNXH của Đại hội
Đảng lần thứ VII (trang 4) đã đánh giá : (Trong cách mạng XHCN, Đảng ta đã
có nhiều cố gắng nghiên cứu, tìm tòi, xây dựng đường lối, xác định đúng mục
tiêu và phương hướng XHCN. Nhưng Đảng ta đã phạm sai lầm chủ quan duy
ý chí, vi phạm quy luật khách quan : nóng vội trong cải tạo XHCN, xoá bỏ ngay
nền kinh tế nhiều thành phần; có lúc đẩy mạnh quá mức việc xây dựng công
nghiệp nặng; duy trì quá lâu cơ chế quản lí kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp;
có nhiều chủ trương sai trong việc cải cách giá cả, tiền tệ, tiền lương. Công tác
tư tưởng và tổ chức cán bộ phạm nhiều khuyết điểm nghiêm trọng(. Đặc biệt
Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị tháng 4/1988 nhận xét : (Một trong những
nguyên nhân làm cho tình hình sản xuất ở nước ta trong thời gian qua không
phát triển được là vì chúng ta không thực hiện đúng nguyên lí về sự phù hợp
của QHSX với trình độ phát triển của LLSX(. Đồng thời, chúng ta chưa khai
thác một cách hợp lí tiềm năng LLSX trong nước và khai thác thế mạnh của
thời đại. Hậu quả đó đã làm cho nước ta tụt hậu về kinh tế và khủng hoảng về
xã hội.
Kinh nghiệm thực tế đã chỉ rõ, LLSX bị kìm hãm không chỉ trong trường

hợp QHSX lạc hậu mà cả khi QHSX phát triển không đồng bộ và có những yếu
tố đi quá xa so với trình độ phát triển của LLSX (chính sách cải tạo công
thương nghiệp, mô hình hợp tác xã, hợp tác hoá nông nghiệp, chế độ phân
phối và phân chia sản phẩm…).
Nhìn chung, thời kì trước đổi mới chúng ta thực hiện cải tạo XHCN với ý
chí (tả khuynh(, đã có những biểu hiện nóng vội muốn xoá bỏ các thành phần kinh tế phi XHCN,
nhanh chóng biến kinh tế tư bản tư nhân thành quốc doanh. Cách làm thường
Trang : 5
theo kiểu chiến dịch, gò ép, chạy theo số lượng, coi nhẹ chất lượng và hiệu
quả; sau những đợt làm nóng vội lại buông lỏng. Do đó, không ít tổ chức kinh
tế chỉ có hình thức, không có thực chất của QHSX mới. Trong nhận thức và
hành động, chúng ta chưa thật sự thừa nhận cơ cấu kinh tế nhiều thành phần
ở nước ta còn tồn tại trong thời gian tương đối dài, chưa nắm vững và vận
dụng đúng quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với trình độ của lực
lượng sản xuất.
Do chủ quan duy ý chí, nóng vội chúng ta đã vi phạm nhiều quy luật
khách quan. Sai lầm chủ quan duy ý chí biểu hiện ở sự thoát li cả lí luận khoa
học lẫn thực tiễn, biến hệ thống lí luận thành chủ nghĩa giáo điều, rập khuôn,
máy móc. Sự yếu kém về lí luận đã làm cho cán bộ, đảng viên dễ tiếp thu chủ
nghĩa Mác-Lênin một cách giản đơn, phiến diện, cắt xén và hiểu bản chất cuả
nó không đến nơi đến chốn; việc yếu kém về lí luận thường dẫn đến méo mó lí
luận và đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng làm cho nền KT-XH lâm vào
tình trạng khủng hoảng.
* Từ Đại hội VI đến nay :
Trong quá trình đổi mới, việc xây dựng QHSX mới có phần vừa lúng túng,
vừa buông lỏng với các chủ trương chính sách như : chính sách mở rộng nền
kinh tế nhiều thành phần và chính sách vĩ mô của nền kinh tế, mô hình hợp tác
xã, cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước, chính sách kinh tế trang trại. Chưa
quan tâm tổng kết thực tiễn, kịp thời chỉ ra phương hướng, biện pháp đổi mới
kinh tế hợp tác, để hợp tác xã ở nhiều nơi tan rã hoặc chỉ còn là hình thức, cản

trở sản xuất phát triển; chưa kịp thời đúc kết kinh nghiệm, giúp đỡ các các hình
thức kinh tế hợp tác mới phát triển. Chưa giải quyết tốt một số chính sách để
khuyến khích kinh tế tư nhân phát huy tiềm năng; quản lí kinh tế hợp tác liên
doanh có nhiều sơ hở. Song, quá trình đổi mới với những thử nghiệm ban đầu,
Đảng ta đã tổng kết thực tiễn và rút ra những quan điểm, nhận thức và bước đi
đúng quy luật của nước ta hiện nay là :
- Thừa nhận sự tồn tại của các thành phần kinh tế tư nhân là tất yếu, lâu
dài, cần thiết cho sự phát triển kinh tế vì tương ứng với trình độ của LLSX phải
có QHSX phù hợp và đa dạng.
- Đảng ta coi cải tạo XHCN là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục suốt thời
kì quá độ bằng những hình thức bước đi phù hợp từ thấp đến cao với sự đa
dạng về hình thức sở hữu, làm cho QHSX phù hợp với trình độ phát triển của
LLSX. Xác định phát triển LLSX là nhiệm vụ trung tâm hàng đầu, tạo tiền đề
kinh tế vững chắc cho sự ra đời của phương thức sản xuất XHCN.
- Đảng ta luôn tìm tòi, lựa chọn các hình thức kinh tế quá độ làm khâu
trung gian để thực hiện phương châm : kết hợp giữa cải tạo và sử dụng đúng
đắn các thành phần kinh tế để quá độ dần lên CNXH bỏ qua chế độ TBCN.
Chủ trương phát triển cơ cấu kinh tế nhiều thành phần và việc sử dụng những
hình thức kinh tế trung gian - quá độ trong thời kì quá độ lên CNXH ở nước ta
là đúng đắn. Cương lĩnh đại hội VII (trang 9) chỉ rõ : (… phù hợp với sự phát
triển của LLSX, thiết lập từng bước QHSX xã hội chủ nghĩa từ thấp đến cao
với sự đa dạng về hình thức sở hữu. Phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần theo định hướng XHCN, vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lí của Nhà nước. Kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể ngày càng trở
thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân(.
- Thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phân phối theo kết quả lao
động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu(. Từ chủ trương đúng đắn trên, để đưa chủ
trương vào đi vào cuộc sống còn là một khoảng cách. Độ dài, ngắn của
Trang : 6
khoảng cách phụ thuộc vào nhân tố chủ quan, trước hết là năng lực lãnh đạo,

tổ chức, quản lí kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước, là nhân tố quyết định
sự thành công việc lựa chọn con đường đi lên CNXH ở nước ta.
- Kết hợp giữa đẩy mạnh công nghiệp hoá - hiện đại hoá với việc xây
dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần trong cơ chế thị
trường có sự quản lí của Nhà nước theo định hướng XHCN nhằm phát huy
mọi tiềm năng của các thành phần kinh tế, phát triển mạnh mẽ lực lượng sản
xuất để xây dựng cơ sở kinh tế của CNXH. Đồng thời, tiếp tục thực hiện
đường lối mở cửa, hoà nhập, tham gia vào quá trình quốc tế hoá đời sống kinh
tế thế giới, nhằm phát triển nhanh chóng nền kinh tế nước nhà.
- Từng bước xã hội hoá XHCN, quá trình đó thực hiện không gò ép mà là
từng bước thực hiện thông qua hỗn hợp các hình thức sở hữu. Hiện nay,
chúng ta áp dụng hình thức kinh tế quá độ của CNXH là : tất cả các hình thức
hợp tác liên kết liên doanh; thấp nhất là tổ, nhóm hợp tác tự nguyện của những
cơ sở sản xuất nhỏ, cao nhất là hình thức kinh tế tư bản Nhà nước với nhiều
hình thức phong phú, đa dạng : hợp tác liên doanh giữa kinh tế Nhà nước với
tư bản nước ngoài, hình thức góp vốn liên doanh giữa nhà nước và các nhà
kinh doanh tư nhân… Vấn đề quan tâm hiện nay là : chính sách cổ phần hoá
DNNN làm cho nền kinh tế năng động và có hiệu quả hơn, tình hình kinh tế
trang trại theo mô hình kinh tế hàng hoá…
- Xây dựng chế độ công hữu phải là kết quả hợp quy luật của quá trình xã
hội hoá thực sự chứ không thể tạo ra bằng biện pháp hành chính, cưỡng ép.
Chuyển từ quan hệ hiện vật sang quan hệ hàng hoá - tiền tệ, trở lại đúng quy
luật phát triển tự nhiên của kinh tế.
- Kiên quyết xoá bỏ cơ chế quản lí kinh tế cũ, thay thế hoàn thiện cơ chế
quản lí kinh tế mới. Nâng cao trình độ, hiệu lực và hiệu quả lãnh đạo, quản lí
của bộ máy Đảng, Nhà nước trong việc nhận thức và vận dụng các quy luật
khách quan.
- Tiến hành cuộc cách mạng XHCN trên lĩnh vực tư tưởng và văn hoá.
Phát huy nhân tố con người, con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực để
xây dựng xã hội mới văn minh. Giải phóng cá nhân, giải phóng xã hội, kết hợp

sức mạnh cá nhân với sức mạnh cộng đồng là động lực quan trọng của CNXH.
III. Kết luận :
Cuộc khủng hoảng trầm trọng ở các nước XHCN hiện nay là do nhiều
nguyên nhân. Trong đó, có nguyên nhân rất cơ bản là không nắm vững và
không vận dụng đúng các quy luật xã hội, đặc biệt là quy luật QHSX phù hợp
với trình độ phát triển của LLSX. Cải cách kinh tế là đòi hỏi khách quan của
quy luật QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX. Quy luật đó là điều
kiện đặc thù của CNXH. Vì vậy, cải cách kinh tế là nhằm không ngừng tìm ra
hình thức kinh tế thích hợp, những bước đi phù hợp để đáp ứng nhu cầu phát
triển không ngừng của LLSX trong quá trình đi lên CNXH ở nước ta.
Từ việc nhận thức đúng và tôn trọng các quy luật khách quan, Đại
hội VI của Đảng mở đầu qúa trình đổi mới có ý nghĩa lịch sử trọng đại, đánh
dấu bước ngoặc trong sự nghiệp Đảng lãnh đạo xây dựng CNXH ở nước ta.
Tiếp tục phát triển và hoàn thiện đường lối đổi mới, Đại hội VII và đặc biệt
là Đại hội VIII của Đảng tổng kết 10 năm đổi mới đã đánh giá tổng quát là :
công cuộc đổi mới 10 năm qua đã thu được nhiều thắng lợi to lớn; nước ta đã
ra khỏi khủng hoảng KT-XH; nhiệm vụ đề ra cho chặng đường đầu của thời kì
qúa độ là chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hóa đã cơ bản hoàn thành, cho
Trang : 7
phép chuyển sang thời kì mới : công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Con
đường đi lên CNXH nước ta ngày càng xác định hơn, việc hoạch định các
chính sách và thực hiện đường lối đổi mới của Đảng những năm qua cơ bản là
đúng đắn, phù hợp quy luật khách quan, đúng định hướng XHCN.
Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn của CMVN là : (Đảng phải luôn
xuất phát từ thực tế, tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan là điều
kiện đảm bảo sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng(.

Trang : 8