Hồ Chí Minh: Những năm tháng chưa được biết đến - phần 7 pot

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 133Diễnđànwww.x‐cafevn.org
nayvìhọvẫnkhẳngđịnhrằngHồChíMinhchínhlàngườiđãthốngnhấtđảng.Ngàythángđề
trongphiênbảntiếngNgacủatàiliệudài48trangnàyđềngày23tháng111929(việcTrầnPhú

vàNgôĐứcTrìcónhậnđượcphiênbảnhoàntấtcủanhữngchỉthịnàyhaykhôngthìkhôngrõ].
TàiliệunàyhìnhnhưđãđượcbiếtđếnnhưlàʺnhữngchỉthịthángChạpʺv ềviệcthố
ngnhất
đảng[22].Nhữnggi ảithíchhiệntạichor ằngđâychínhlànguồntàiliệucủalãnhđạoQTCSv ề
vấnđềthốngnhấtđảng[23].Nhưngtừnăm1970phiênbảntiếng
Việtcủatàiliệuđãđượctrích
dẫnđểlàmcơsởchogiảthiếtrằngHồchínhlàngườithốngnhấtđảnglạiđềngày27tháng10
1929.(Phiênbảnnàycủatàiliệukhôngthểtìmđược
trongvănkhốcủaQTCS).VớiđầuđềʺVề
VấnĐềLậpĐảngCộngSảnĐôngDươngʺ,tàiliệunàynhấnmạnhvaitròcủaʺđạidiệnQTCSʺ
trongviệcthànhlậpmộtđảngcộ
ngsản[24].Dùvậy,dựatrêncơsởcủanhữngphêbìnhtrong
giaiđoạn1930‐31vềvaitròcủaôngtrongviệchợpnhấtđảng,cũngnhưdựatrênnhữngkhai
báocủaNgô
ĐứcTrìsaunày,dườngnhưHồđãkhônghềđượcđọcnhữngʺchỉthịthángChạpʺ
hoặcnhữngtàiliệuđượcintrongVănKiệnĐảngkhiônghợpnhấthaiđảngcộngsảnvàođầu
nă
m1930.
Quátrìnhhợpnhất
HồChíMinhđãđếnHồngKôngtrướcTrầnPhúgầnhaitháng[25].Mặcdùôngđãbáocáovới
QTCSrằngôngđếnTrungQuốcvàongày23tháng12[26],một
chỉđiểmcủaSởLiêmPhóngcho
rằngđãpháthiệnʺLýThụyʺtrênchuyếntàuhoảđiCửuLong(Kowloon‐ND)trướcngày15
tháng12[27].TạiHồngKôngHồnhậnrarằngphongtràocộ
ngsảnViệtNamđangnhậnchỉthị
từmộtđạidiệnTrungQuốccủaPhânBộViễnĐông.Ngoàira,Thibault,đượcgiaonhiệmvụ

hướngdẫnphongtràocộngsảnViệtNam,đãđếnH
ồngKôngsauHồkhôngbaolâu.Dường
nhưôngchínhlàvịđạidiệnvôdanhcủaQTCSʺcónhiệmvụkiểmtratấtcảcáctổchứccộngsản
trongvùngViễnĐôngʺ,ngườiđượccho
làđãxuấthiệntạiHồngKôngvàohạtuầntháng12
1929.CăncứtheobáocáocủaSởLiêmPhóng,kiểmsoátviênnàyđãlậplạinhữngthôngtintừ
ngườiđồngnghiệpTrungQu
ốc,rằnghướnghoạtđộngcủanhữngngườicộngsảnViệt Nam
tạmthờiđangnằmtrongtaycủaĐCSTrungQuốc[28].PhânBộViễnĐôngđãbáocáovàongày
3tháng3
1930rằngʺJaquesʺ,ʺnhânvậtngườiPhápʺđãđiHồngKôngvàocuốitháng12;saukhi
liênlạcđượcởđóvàcólẽđãđilạimộtvàinơi,ôngsẽphải quaylạiThượngHải
vàocuốitháng
2.ʺNhưngvìbáocáotừHồngKôngchỉđãnhậnđượcvàocuốitháng1,trongđóôngviếtrằng
ôngdựđịnhđiĐôngDương,chúngtôiđãkhôngnhậnđượcthêmtintứcgì
từôngta,ʺhọđã
báocáo[29].Trongnhữngthưtừtrướcđó,PhânBộViễnĐôngđãámchỉônglàʺđồngchíphụ
tráchNamDươngʺ[30].ĐiềukỳlạlàđạidiệnngườiPhápnàydườngnhưđãkhông
hềgặpHồ
tạiHồngKông.
TạiHồngKôngHồnhanhchóngchấmdứttìnhtrạngmàôngcholàʺtròtranhchấptrẻconʺ,mặc
dùgiờđâyôngcũngđãtrởthànhmộtphátngô n
viênchoQTCStrongsốnhữngngườitựcholà
cóquyềnđiềukhiểnphongtràocáchmạngViệtNam.BáocáocủaDươngHạcĐínhvớiSởLiêm
Phóngvàonăm1930chothấyrằngH
ồđãkhôngchấpnhậnviệcgiảitánThanhNiên[31].Hội
nàyvẫnnênđượcgiữlạisaukhiđảngcộngsảnđượcthànhlập,ʺítnhấtlàtrongthờigianđầuʺ.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 134Diễnđànwww.x‐cafevn.org
SựphảnđốinàynhấnmạnhquanđiểmcủaHồvềThanhNiênnhưlàmộtmặttrậnchínhtrị

hữuíchvàcóthểlànguyênnhânvìsaocácthànhviênThanhNiênvẫntiếptụcphát
hànhtờbáo
ThanhNiêncủamìnhchođếntháng5/1930[32],bêncạnhtờbáomangtênʺĐỏʺcủaAnNam
CộngSảnĐảng(ANCSĐ)rađờivàongày1tháng91929[33].BáocáocủaĐínhđãcủng
cốgiả
thiếtrằngHồđãquálạchậuđốivớitìnhhìnhchínhtrịđangpháttiểnnhanhchóng.ʺChúngtôi
đãbáocáovớiHồmọichuyệnđãxảyratrongvàngoàinướcʺ,ôngcho
biết.Haingàysaukhi
đếnnơi,HồđãviếtthưcholãnhđạocủaĐôngDươngCộngSảnĐảng(ĐDCSĐ)đểgiảithích
nhiệmvụcủaôngtừQTCSlànhằmthànhlậpmộtđảng
cộngsảnchoViệtNam.Từcơsởnày,
HồđãđưaraquyềnhạncủamìnhtừchỉthịmàôngcóđượctrướckhiđiXiêm.Dườngnhưông
đãlinhtínhrằngôngphảihànhđộnggấ
pmàkhôngphảichờđợicậpnhậttừnhữngchỉthịmới.
ÔngyêucầuĐôngDươngCộngSảnĐảngphảigửihaiđạibiểuđếngặpôngtạiHồngKông.
(Đếncuối
tháng12đãcóhaiđạidiệncủaANCSĐcómặttạiHồngKông,đólàNguyễnThiệu,bí
danhlàNghĩađanglẫntrốncảnhsátPháp,vàChâuVănLiêm,ngườiđượcchibộSài
Gòngửi
đếnđểthamdựhộinghịsắptớiởSingapore[34]).HồcũngđãviếtthưchoPhânBộViễnĐông
đểthôngbáosựcómặtcủaôngtạiHồngKôngvàđệtrìnhchohọnhữngđềxuất
củamình.Theo
lờiDươngHạcĐính,Hồđãyêucầucungcấplươngthángchoôngkhoảng240‐300đồngTrung
Quốc,đượctrảquatàikhoảncủaTỉnhUỷQuảngĐôngcủaĐCSTrung
Quốc[35].Hìnhnhưông
đãravẻbiểudươngquyềnlựctrướcnhữngđồngchícủamình.Vìcuốitháng21930ôngđãviết
thưchođạidiệnQTCSđểtìmhiểurõrànghơnnhiệ
mvụcủamình:ʺHiệnnaytôikhôngbiết
đượcchínhxácvịthếcủamìnhlàgì tôilàđảngviêncủaĐCSPháphayĐCSViệtNam?ʺÔng
cònhỏi:ʺNhiệmvụmàQTCSđãgiaochotôiđãbị

huỷbỏrồichăng?Nếukhôngthìtôicóphải
lànhânviêncủaPhânBộViễnĐônghaykhông?ʺÔngyêucầuBanChấpHànhQTCSđưara
quyếtđịnhvềviệcnày[36].
Quátrìnhđượcbiếtnh
ưlàʺHộiNghịHợpNhấtʺđãtiếnhànhtrongkhoảngthờigiantừngày6
tháng1đếnngày8tháng21930. Trongbảnbáo cáochoQTCS(bằngtiếngAnh)đềngày18
tháng21930,Hồđãtường
thuậthoạtđộngcủamìnhvớigiọngvăn súctíchquenthuộc:ʺTôiđã
kêugọiđạidiệncủahaithànhphần(Dongzuong(sic)vàAnnam).Chúngtôiđãgặpvàongày6
tháng1.Làđạidiệnc
ủaQTCSvớiđầyđủquyềnhạnđểquyếtđịnhmọivấnđềliênquanđến 
phongtràoCáchMạngtạiĐôngDương,tôiđãchỉraviệchọđãphạmsailầmởđâuvàhọcần
phảilàm
gì.Họđãđồngýthốngnhấtthànhmộtđảng.Chúngtôiđãcùngnhauchỉnhsửacương
lĩnhvàchiếnlượctheođúnghướngcủaQTCSʺ[37].Ônglưuýrằngsẽthànhlậpmột
UỷBan
LâmTh ờiTrungƯơngbaogồm7uỷviênchínhthứcvà7uỷviêndựbị.Nhữngđạibiểuđãvề
lạiViệtNamvàongày8tháng2,ôngchobiết[38].Hồcũnggửi
choPhânBộViễnĐôngbảndịch
tiếngAnhcủaʺLờikêugọicông,nông,binh,thanhniên,họcsinh,anhchịembịápbứcvàcác
Đồngchíʺ,tuyênbốviệcthànhlậpĐảngCộng
SảnViệtNam.Bảnkêugọidựđịnhsẽđượcphân
phátvàokhoảngngày20tháng3,vàolúcUỷBanTrungƯơngsẽđượcthànhlập[39].
TrongvấnđềvịthếcủaViệtNamtronghệthốnggiait
ầngcộngsản,dườngnhưHồđãcómột
thoảhiệpngoạigiao.Ônggiảithíchrằng:ʺBộphậnSingapoređãviếtthưchochúngtôirằng
ANCSĐsẽ nằm dướisự chỉ đạocủa Singapore.
Nhưngcăncứtheohiệntrạngđịalý(Nga‐
TrungQuốc‐AnNam)cũngnhưhiệntrạngchínhtrị(Đảngvữngmạnhhơn,côngnghiệptiến
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge

DiênVỹvàHoàiAn 135Diễnđànwww.x‐cafevn.org
triểntạiBắcKỳhơnlàởNamKỳ))‐TôiđềnghịrằngANCSĐnênđượcchỉđạotừThượngHải
quangỏHồngKông.Dùthế,ANCSĐvẫnnêngiữliênlạcchặtchẻvớiSingapore.Vìlý
dotrên,
tôiyêucầuĐCSTrungQuốcgửimộtláthưgiớithiệuđểchúngtôicóthểđiềumộtđồngchíAn
NamđếnlàmviệcvớiSingaporeʺ[40].Hồvìthếđãgửitínhiệurằ
ngôngsẵnsànghợptácvới
liênhiệpmớiđangđượcthànhlậptạiSingapore,nhưngđảngcộngsảnViệtNamsẽliênhệtrực
tiếpvớiQTCSthôngquaPhânBộViễnĐông.Vi
ệcôngmuốnhoạtđộngquangỏThượngHải
không nên hiểu là thân Trung Quốc mà chính là một phảnứng không chịu thần phụcĐCS
TrungQuốc.ĐảngmớiđượcđặttênlàĐảngCộ
ngSảnViệtNam,trongkhiđóHồthườnggọi
nólàĐảngCộngSảnAnNam(AnnamCommunistParty‐ND)khiôngviếtbằngtiếngAnh.
TàiliệuchínhthứccủaHàNộivềhộingh
ịnàyđượclấyratừtườngthuậtcủaNguy ễnThiệu,
mộtđạibiểucủaANCSĐ[41].HaiđạibiểucủathànhphầnĐDCSĐlàNguyễnĐứcCảnhvà
TrịnhĐìnhCửu,cảhaiđều
xuấtthântừtổchứcĐDCSĐnguyênthuỷ.Mộtlá thưcủaĐDCSĐ
gửichocácthànhviênngày7tháng1chothấyrằnghaiđạibiểuđượcQTCStriệutậps ẽđiHồng
Kôngtrongkhoảng
17hoặc18tháng1[42].DođócóthểHồChíMinhđãdùngngàythángâm
lịchkhiviếtbáocáochoQTCSrằnghộinghịđượcbắtđầuvàongày6tháng1‐tứclàngày4
tháng2dươ
ngl ịch[43].Mộtkhảnăngnữalàhộinghịđãdiễnratronghaihoặcbagiaiđoạnvới
phiênhọptiềnhộinghịđượctổchứcvàongày6tháng1, theosaulàcuộc
hộiýgiữaPhânBộ
ViễnĐôngvàcácthànhviênc ủaĐDCSĐtừBắcKỳ,vàmộtphiênhọpcuốicùngtừngày3đến
ngày7tháng2.Đểlàmchobứctranhvốnđãkhóhiểu
càngthêmphứctạp,theotàiliệucủa

TrungQuốcvềHộiNghịHợpNhấtthìHồChíMinhđãkhôngcómặtkhihộinghịkhaimạcvì
nóquáʺrộnglớnʺ(hàmýlàquácông
khai),nhưngnóđãđượcdiễnradướisựʺchỉđạotrựctiếpʺ
của Hồ [44]. Thật khó mà biếtđược lời tường thuật nàyđang nói về cuộc họp nào. Dù sao,
nhữngtàiliệ
ukhácvềhộinghịđềuchothấyđâylàmộtcuộchọpđầythânmật.
NgàythángchínhxáccủaHộiNghịHợpNhấtđãkhôngquálàquantrọngnếunhưnókhônglà
dấuhi
ệucủanhữngtranhchấpvẫnđangtiếpdiễntronghàng ngũlãnhđạođảng.Điềunày
đượctìmthấytrongvănkhốcủaPhápvàthậmchítrongbàiviếtthứhaicủaNguyễnThi
ệuvề
sựkiệnthànhlậpđảng[45].Vàvìthếviệclẫnlộnngàythángđãcủngcốchoấntượngrằngvẫn
cònnhữngxungđộttronggiớilãnhđạocủaĐCSViệtNamsau
ngày8tháng21930.Cuốicùng
HộiNghịcũngđãtạorađượckhuônkhổđểthốngnhấtcácthànhphầnViệtNamđangđốichọi
nhau,nhưngkhôngthựcsựcónghĩalànóđãhoànthànhquá
trìnhnày.Cươnglĩnhvắntắtdo
HồChíMinhsoạnthảochođảngmớicũngkhôngkhácbiệtvớicươnglĩnh8điềuvềcácnước
thuộcđịamàBukharinđãđưaratạ
iĐạiHội6QTCS.RõrànglàHồvẫnchưatừbỏchiếnlược
mặttrậnthốngnhấtvìôngđãkhônglênántoànbộgiaicấptưsản.Cươnglĩnhcủaôngkêug
ọi
ʺlậtđổthựcdânPháp,chếđộphongkiếnvànhữngthànhphầntưsảnphảncáchmạngʺ;một
nềnđộclậphoàntoànchoViệtNam;mộtchínhquyềncông‐nông‐binh;tịchthu
toànbộngân
hàngvànhữngphươngtiệnsảnxuấtkhỏibàntaycủabọnđếquốc;quốchữuhoátoànbộđồn
điềnvàruộngđấttưhữucủađếquốcvàtưsản
phảncáchmạngđểchiachonôngdânnghèo;
mộtchếđộlàmviệcngàytámtiếng;huỷbỏnợquốcgia,sưu thuếcánhânvàmiễnthuếchodân
nghèo; tôn trọng quyền tự do dân sự; mở mang

giáo dục xã hội; thực hiện nam nữ bình
đẳng[46].ChínhsáchtrưngthuruộngđấtcóvẻđãgiốnghệtchínhsáchdoUỷBanĐiềnĐịa
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 136Diễnđànwww.x‐cafevn.org
TrungƯơngcủaQuốcDânĐảngTrungQuốcđưaratạinhữngcuộchọpngày19tháng4và6
tháng51927[47].Vìthếbảncươnglĩnhnóichungđãkhông thểđượcchấpnhậnđốiv
ớiQTCS
thờikỳsauHộiNghịToànThể lầnthứ10vàđãcórấtítđiểmtươngđồngsovớichỉthịdo
Moscowsoạnthảovàomùathutrước.Nósẽđượcthaythếbởimộ
tchínhcươngmớivàmột bộ
luậncươngdàitạiđạihộitoànthểlầnthứnhấtcủađảng vàotháng101930.Sựkiệnnàyđáng
dấumộtgiaiđoạnthựcsựtrungthành
củađảngđốivớiđườnglốihiệntạicủaQTCSđượcthay
đổitừgiữamùahè1928đếngiữanăm1929.
BấtchấpquyềnlựcrõràngcủaHồ,thànhphầnĐDCSĐd
ườngnhưđãđóngvaitròchủđạo
trongĐCSViệtNamtrongnhữngthángđầusaukhihợpnhất[48].NgôgiaTựvẫngiữvaitrò
thenchốttrongcơcấuc ủaĐảngtạiSàiGòn.Ônggiữchứ
cvụđứngđầuChấpUỷcủaUỷBan
LâmThờiởphíanamchođếnkhiôngbịbắtvàocuốitháng51 930. HaithànhviênĐDCSĐtại
hộinghịhợpnhấtđượcgiaonhiệmvụhoạtđộngt
ạimiềnBắcvàTrungViệtNam[49].Mộtxu
hướngliênhiệpdườngnhưđãtồntạitrongtổchứcđảngtrongnửađầunăm1930:NguyễnVăn
Lợi,ngườiđượccácthành
viêncònlạicủađảngTânViệtbầuvàoChấpUỷUỷBanLâmThời
phíanam,saunàyđãkhaivớiSởLiêmPhóngrằngʺTrungƯơngThườngVụʺ,họpmặtthường
xuyêntạimiền
namvàmiềntrung,đãđượctraoquyềnđểthựchiệnnhữngquyếtđịnhtạiNam
Kỳ[50].UỷBanLâmThờiTrungƯơngthànhlậpvàođầutháng3baogồmnămthànhviêncủa
ĐDCSĐ,trong

khiđóchỉcómộtthànhviêncủaANCSĐvàmộttừđảngTânViệtcũ.Nhưng
nhữngu ỷviênchínhthứccủaUỷBanTrungƯơngđãkhôngthểgặpnhau.Nhữngthànhviên
củaTrungƯơng
ThườngVụđóngtạiphíabắcgồmtoànnhữngđảngviêncủaĐDCSĐ:Trịnh
ĐìnhCửu,NguyễnHới,TrầnVânLan[51].Mộtsốđảngviêncủađảngmớicóthểđãnghingờ
việ
ccầnthiếtphảihợpnhất.VídụnhưNguyễnĐứcCảnh,đượccholàđãtừchốichứcvụtrong
UỷBanLâmThờiTrungƯơngvìôngmuốntiếptụchoạtđộngtrong BanCh
ấpHànhc ủaTổng
LiênĐoànLaoĐộngBắcKỳ,c ơquannàycóthểlàmộtchinhánhcủaLiênHiệpcácCôngĐoàn
LaoĐộngNamDương[52].Nhìnchung,tacóấntượngrằngnhữngcơ
cấuuỷbankhácnhauđã
đượcdùngtrongquátrìnhtranhgiànhquyềnlực.
Cuộckhởinghĩađầunăm
Nhữngbiếnđộngđầutiêncủacuộckhởinghĩavàonăm1930đãởtronggiaiđoạ
nchuẩnbịcuối
cùngvàothờigianĐCSViệtNamthànhlập.KhôngcódấuhiệulàQTCSđãbiếttrướcnhững
biếnđộngnày,nhưngĐCSTrungQuốcvànhữngngườiViệtd
ườngnhưđanghoạtđộngvới
mộtlịchtrìnhchung.CuộcbãicôngtạiđồnđiềncaosuPhúRiềngphíatâyNamKỳtừngày3
đếnngày7tháng2trênthựctếcóthểđãlàmột
phầncủacuộcʺTổngtấncôngTếtʺ1930.Một
trongnhữngngườitổchứclàTrầnTửBình,thànhviêncủaĐDCSĐđãnóiđếntrongcuốnhồi
kýʺĐấtĐỏʺcủamìnhrằngcuộ
cđìnhcôngthựcrađãxảyravàongày30tháng1tứclàmồng
mộttếtNguyênĐán,khi5.000côngnhântậptrungtạidinhthựcủaviênquảnlýđồnđiềnđể
xemmúalânvàđưa
rayêusáchđòihỏiđiềukiệnlàmviệctốthơn[53].Dườngnhưcuộcđình
côngnàyhoàntoàndoĐDCSĐphátđộngvớisựchỉđạocủaNgôGiaTựtừSàiGònvànhững
nhàhoạ

tđộngkháctừBắcKỳ,nơilựclượnglaođộngđãđượctổchửc.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 137Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Vàongày2tháng2SôViếtLongChâu(LoungZhou‐ND)vàQuânĐộiHồngQuânsố8của
TrungQuốcđãđượcthànhlậpt ạitỉnhQuảngTây,phíabắcbiêngiớiViệtNam.Cănc ứtheo
tài
liệuchínhthứccủaĐCSTrungQuốc,phongtràoSôViếtbaotrùmtámquậnchungquanhBình
Hương(Pin gXiang‐ND)vàLongChâuvàđãđứngvữngtrongkhoảngsáutháng.Nóđượccho
làđãxuất
pháttừcuộcnổid ậy củabinhlínhQuốcDânĐảngtạiNamNinh(NanNing‐ND)và
đãđitheotổchứccủaĐặngTiểuBình(DengXiaoping‐ND)đangcócơsởcáchmạngtạiBách
Sắ
c(BosehoặcPai‐se‐ND)vàotháng12.CuộckhởinghĩaLongChâudomộtngười cộngsảnlà
YuZouyu,làsĩquantronglựclượngcủasứquânLýMinhThụy(LiMingrui‐ND)đóng
tại
Nam Ninh.

KhôngcóbằngchứngtrựctiếpvềvaitròcủaViệtNamtrongviệcthànhlậpSôViết,nhưngsẽ
khôngcógìngạcnhiênnếunhữngngườicộngsản
ViệtNamđangđịnhcưtạiQuảngTâytham
giaphongtrào.Đâylàmộtkhu vựcmàngườiPhápcholànằmtrongvùngảnhhưởngcủahọ,và
trênthựctếviệcđemmáybaythảbom
đãgiúpnhanhchóngpháhuỷphongtràoSôViếtnày.
CómộtsốthànhviêncộngsảnngườiViệtsốngtạiLongChâu,trongđócóhainhânviênláixe
củavịtỉnhtrưởng,LêQuảngĐạ
tđãkhaiv ớingườiPhápsaunày[55].LêHồngSơnđượccholà
đãnhậnđượcsựủnghộcủavịtỉnhtrưởngnàylàYuZuobo,anhemhọhàngvớiYuZouyuvà
làmộttrong
nhữngsứquânmàĐCSTrungQuốcđanghợptácvàonăm1929[56].HồChíMinh
đãviếttrongbáocáongày18tháng21930rằngnămʺđồngchíʺngườiViệtđanghoạtđộngtại

Quảng
Tâyvừamớibịbắt[57].Trongcùngbảnbáocáoôngnóirằngʺphânbộphảnđếʺcủa
đảngcộngsảnvừathànhlậpphảiʺlàmviệchếtmìnhđểmởrộngảnhhưởngc
ủaSôViếtQuảng
Tâyʺ[58].ẤnbảncuốicùngcủatờThanhNiênvàotháng5đãnhậnđịnhrằngʺchúngtaphải
phảnđốiviệcđếquốcPhápđưaquânđếnbiêngiớiViệt‐Trungnhằ
mlậtđổchínhquyềnSôViết
LongChâuʺ[59].BấtchấpnhữngdịbiệtvềnhậnthứcchínhtrịvàthànhphầnngườiViệttham
giathànhlậpSôViết,ĐCSViệtNamđãhậu
thuẫnphongtràonày.
CuộckhởinghĩabấtthànhtạiYênBáiđượcchuẩnbịtừtháng91929đếntháng11930,mặcdùlà
doViệtNamQuốcDânĐảng(VNQDĐ)tổchức,nhưngcó
thểđãcóliênhệvớinhữngnổidậy
trongdịpđầunăm.Đượcdựđịnhlàmộtcuộcʺtổngtấncôngʺđánhchiếmcácthịtrấnlớnvàcác
cơsởquânsựcủaPháp[60],
cuộckhởinghĩađãcóthểlàmộtcáchđánhlạchướngquânPháptừ
LongChâu.Nhưtađãthấy,thànhphầnĐDCSĐđãtuyênbốchủtâmhợptácvớiVNQDĐtừ
ngày7tháng11930.Trong
láthưngày18tháng2HồChíMinhcũngđãbáovớiPhânBộViễn
ĐôngrằngʺcánhtảʺcủaVNQDĐʺđangcóquanhệmậtthiếtvớichúngtôi;ʺcũngcùnglúcđó
ônglưuýrằng
thànhph ầnthiênhữucủađảngnàyđangmangkhuynhhướngmanhđộng[61].
Mộtyếutốchủchốttrongcuộcnổidậyđãkhôngđượcđưarakịpthờiđólàviệctổchứcmột

cuộctấncôngtừVânNamxuốngvùngthunglũngsôngHồng.(Vàonăm1930lãnhsựquán
PháptạiVânNamđãbáovớingườiAnhrằngtrongsốnhữngthànhviêncủaVNQDĐtrong
tỉnhđ
ãcóʺmột số lớn thànhphần cộng sản mà giờ đâyđangởtại học viện quânsự Trung
Quốcʺ[62]).Mộtt ổchứctạiMaCaocótênlàʺHộiĐồngChấpHànhcủaHi
ệpHộiBinhLínhvà

ThuỷThủCáchMạngʺđãnhanhchóngxuấtbảnmộttậptàiliệuủnghộcuộckhởinghĩaYên
Bái.TạiHồngKôngngườiPhápđãtịchthunhữngtruyề
nđơn(đềngày17tháng2/1930)kêu
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 138Diễnđànwww.x‐cafevn.org
gọithuỷthủcủachiếnhạmWaldeckRousseauủnghộʺcuộckhởinghĩacáchmạngcủangười
ViệtNamʺ.NgườiViệtđãʺanhdũngđứnglêntạiHàNội,YênBáivàHồng
Hoa[sic],vânvân ,
khởinghĩacủanhândânViệtNamcầnđượcgiớilaođộngPháphậuthuẫnvàgiúpđỡʺ[63].
NgườiPhápchorằngtàiliệunàycóliênquanđếntổchứcThanhNiên,nhưng
cũngcóthểlàdo
thànhphầnĐDCSĐhoặcVNQDĐviếtra.KhởinghĩaYênBáisaunàyđãbịnhữngngườicộng
sảnViệtNamphêphán,nhưngnóvẫnđượcxemnhưlàmộtcu
ộcđứnglênđầyanhdũngvàđã
châmngòicáchmạngtrongnăm1930.NgườiPhápđáptrảlạicuộckhởinghĩacủaVNQDĐnày
bằngcáchpháhuỷtoànbộnhữngngôilàngđãủnghộnhữ
ngquânnổidậy.Việcđànápnàycó
thểđãlàmsuyyếuviệcpháttriểnhoạtđộngcủacộngsảntrongvùngnôngthônBắcKỳvào
cuốinăm1930.
Nhữngnhiệmvụmới
Ngày13tháng2HồChíMinhrờiHồngKôngđiThượngHải,ởđâyôngđãviếtmộtbáocáo
tiếngAnhbằngtayvềnhữnggìôngđãlàmtừkhiđếnXiêmnăm1928.Bảnbáo
cáochothấyông
đangbậntâmvềnhữngquanhệvớiĐCSTrungQuốc.Ôngkhôngnhữngnóivềquanhệvớibộ
phậnSingaporemàcònđềcậpđếnviệcôngyêucầuĐCSTrungQuốcmộ
tbứcthưgửichoʺmột
sốđồngchílãnhđạo(TrungQuốc)ởXiêmđểnhữngthànhviênAnNamtạinướcnàycóthể
làmviệcvớicácthànhviêncủaCh.[sic]ʺÔngcònnóirằngôngđãyêu
cầuĐCSTrungQuốcʺgửi
vàiđồngchíchỉhuyʺđếnSàiGòn,nơimàôngbảorằngđãcókhoảng200thànhviênTrung

Quốcnhưnghọlạithiếumộtngườicókhảnănglãnhđạ
o.Ôngđềnghịrằngnênthànhlậpmột
hộiđồngbaogồm một hayvàiđại diện của m ỗi bênđểđiềuphối hoạtđộng liênquanđến
nhữngquyềnlợicủaquầnchúngTrung
QuốcvàAnNam[64].Vàolúcđó,ôngđangdựđịnhđi
Vladivostokđểgặpngườiliênlạckhôngrõdanhtính.Báocáocủaông(đềngày18tháng1)cho
thấyrằngôngđãchưagặpTrầnPhú.
Ôngviếtrằngôngđãkhôngnhậnđượctintứctừngười
PhápvàʺhaiđồngchíAnNamʺvàothờiđiểmtrên.Tôiđãkhôngtìmrađượcbằngchứngrằng
ôngđãthựcsựđiVladivostoksaukhi
viếtbảnbáocáonày.
Vladivostokđãtrởthànhđịađiểmchotrườngđàotạongắnngàyđượcthànhlậpchonhững
đảngviênĐCSTrungQuốccậpnhậtkiếnthứcvàphươngpháphoạt
độngcộngsản.Vàotháng
51929UỷBanTrungƯơngĐCSTrungQuốcđãđềnghịthànhlậpnhữngcơsởđàotạonàyvìhọ
khôngcóđủthànhviênhoặccôngnhânđểđàotạotạiMos cownhưQTCSmongmu ố
n.Trung
Quốcxemđâylànơiđểpháttriểnnhữngʺthànhphầntríthứcvànôngdânđãcókinhnghiệm
quânsựtrongnhữnglựclượnghồngquânđãtanrãsauthấtbạicủaSô
ViếtHải‐Lục‐Phong[65].
MộtvàingườiViệtbiếtnóitiếngHoanhưLêQuảngĐạt,HồTùngMậuvàvợcủaônglàLý
PhươngThuậnđượccholàđãđếnđâynăm1930để
thamdựmộtkhoáđàotạotuyêntruyềndài
batháng[66].Năm1930NghiệpĐoànTháiBìnhDươngcũngcómộtvănphòngbíthưthường
trựctạiđây[67].NhưngHồChíMinhchắch
ẳnđãđượcmiễnthamdựkhoáđàotạovàđãbị
ngăncảnkhôngchođiVladivosto kvìPhânB ộViễnĐôngđangc ầnônglàmviệctạiThượng
Hải.Họbáocáovàongày3tháng3rằ
ngHồđãxuấthiệnʺtrongvàingàytrướcđâyʺ. Họgiải
thíchʺChúngtôigửikèmtheobảnbáocáocủaôngấytrongđóđềcậpmọiviệcmàôngấyđã

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 139Diễnđànwww.x‐cafevn.org
báocáobằngmiệngv ớichúngtôi.Chúngtôiquyếtđịnhsửdụngôngấytrongvàinhiệmvụliên
quanđến công tác tổ chức và tiếp tục hoạtđộngtrong nước.ʺ Lý do mà ôngđượcgiao phó

nhiệmvụđặcbiệtnàycóthểlàvìviệcmấttíchcủaThibault.Hơnnữa,cảKylski,ngườiđãkhởi
hànhđiMoscow, vàEislerđềukhôngnóiđượctiếngTrungQuốc.DođóHồcóthểlàm
công
việccủamộtngườithôngdịchtrunggianđangrấtcầnvàcũnglànguồnthôngtinvềchínhtrị
củaTrungQuốc.PhânBộViễnĐôngđãkhôngnhắcđếntrongbứcthưrằng
Hồđãđượcđềbạt
vàochứcvụđứngđầuPhânBộMiềnNam(khôngbiếtchắcrằngôngđãthựcsựmangchứcvụ
nàyhaykhông],hoặcôngđãđượcpháisangthamdựhộinghịĐCSMãLaiđượ
ctổchứcvào
trungtuầntháng4tạiSingapore.HọghichúrằngmộtthànhviênngườiTrungQuốcsẽthamdự
hộinghịnàyvớiʺnhữngchỉthịtừchúngtôiʺ[68].Chỉchođếntháng5họm
ớitiếtlộrằnghọđã
gửiHồđiSingapoređểthamdựhộinghịĐCSMãLai.
HồquaylạiHồngKôngvàogiữatháng3,rốtcuộcôngđãtiếpxúcvớitrướctiênlàTrần
Phúrồi
NgôĐứcTrì.SaumộtthờigianngắnđặtchânđếnSàiGòn,TrầnPhúđãđitrướcđếnHồng
KôngđểgặpThibault.TrìđợiởSàiGòntrong batuầnlễmàvẫnkhôngthấytintức
nênđãquyết
địnhđáptàuđiHồngKôngđểtìmTrầnPhú.NhưngtrướckhikhởihànhôngđãgặpBùiLâm,
mộtbạnhọctạiMoscowvừavềtừParisvàongày9tháng3.BùiLâm
mangtheomộttậphướng
dẫncótênNhữngNhiệmVụCấpBáchcủaCộng SảnĐôngDươngđãđượcdịchsangtiếng
PháptạiParis(Trìkhônggiảithíchrằngđâycóphả
ilàphiênbảncủaláthưmàôngmangtừ
Berlinhaykhông,hoặclàbảnbổxunghaylàmộtbộhướngdẫnhoàntấthơn].Vàođầutháng3

TrìđáptàuthuỷđiHồngKôngvàcu
ốicùngđãtìmraTrầnPhútạihộiYMCA(YoungMenʹs
ChristianAssociation,mộthộitừthiệnThiênChúaGiáothànhlậpnăm1844tạiAnh‐ND).Trần
PhúđãtrễcuộchẹnvớiThibault
vàđãkhôngthểđiHảiPhòngvìngườiPhápđangtăngcường
bốrápsaucuộckhởinghĩaYênBái.ÔngvẫnchưagặpHồChíMinhchođếnkhiHồquaylại
ThượngHảivàotháng
3.ÔngkểvớiTrìvềcuộcgặpgỡgiữaôngvớiHồvànhữngtintứcvề
việcthốngnhấtđảngcộngsảnvàotháng1.ʺChúngtôichẳngcógìđểlàmngoạitrừphả
iquay
vềvàbắtđầuhoạtđộngvìHồđãnắmtráchnhiệmliênlạcvớiQTCS,ʺTrìđãkhaivớingười
Pháp[69].
SaunàyHồđãgặpTrìvàgiảithích:ʺVàocuốinăm1927tôi
đãnhậnđượclệnhtừQTCSđể
tuyêntruyềnvềviệcthànhlậpmộtđảngcộngsảntạiĐôngDương.TôiđãbịbệnhởXiêmhơn
mộtnămvàđãkhôngthựchiệnđượcđiề
ugì.ʺRồiHồđãtườngthuậtviệchợpnhấtđảngvànói
rằngPhânBộViễnĐôngđãphêchuẩn.ʺSaukhihợpnhấtʺ,ôngkếtluận,ʺtoànbộnhữngđảng
viêncộngs
ảnTrungQuốcsẽthamgiaĐCSĐôngDươngʺ[70].Vàothờiđiểmnày,Hồđãcóđủ
quyềnhànhđểralệnhchoNgôĐứcTrìquaylạiSàiGònvàTrầnPhúđượcđiềuđiHàNội.Lời
khai
báocủaTrìđãkhôngchothấyđượcđiềugìhơnvềnhữngchỉthịhoặckếhoạchcủaHồ.
VềlạiđếnSàiGònvàođầutháng41930[71],NgôĐứcTrìđượcđưađigặpNgôGia
Tự.Tự
phâncôngôngvàocôngtáctuyêntruyềnnhưngđãkhônggiaochoôngmộtcôngviệccụthể
nào.Tựchobiếtrằnghiệngiờʺchúngtôivẫncònquábậnrộnvớimột
sốcôngviệcchưahoàn
tấtʺ.SauđóTrìđượcđưađếnChợLớnvàởtrongmộtngôinhàđượcdùnglàmvănphòngcủa
chibộcộngsảnnhàmáyđiệnChợLớn.Ôngđãkhôngđượcm

ờithamgiacáccuộchọpchibộ,
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 140Diễnđànwww.x‐cafevn.org
vàcũng chẳngđượcgiaocho nhiệm vụ gìngoàiviệcchuyểnngữbảnʺNghịQuyếtʺmàông
mangtheotừBerlinvàláthưdoBùiLâmmangvề.Chođếncuốitháng4,Trìđượcbảorằngông

sẽphảisoạnthảotàiliệutuyêntruyềnchomộtcuộcđìnhcôngởcácthịtrấnvàthônquê.Nhưng
chỉsaucuộcđìnhcông1tháng5(MayDay,ngàyQuốcTếLaoĐộng‐ND)tạinhà
máyđiệnvà 
mộtlầndichuyểncơsở,ôngmớiđượcgiaophụtráchtờbáoCờĐỏ.ChỉsaukhiNgôGiaTựbị
bắtvàocuốitháng5NgôĐứcTrìmớiđượcmờithamgiavàoX
ứUỷNamKỳvàsauđólàUỷ
BanTrungƯơng.
VaitròquantrọngmàNgôGiaTựđượcgiaophóđãđượcnhấnmạnhtronglờitườngthuậtcủa
NguyễnNghĩa(NguyễnThiệu)từphầnhai
củahồikýcủaôngvềquátrìnhhợpnhất.Hồiký
củaNghĩagiảithíchrằnghaitổchứccộngsảnởphíanamđãchọnrahaicôngnhânđểlàmviệc
trongUỷBanLâm
ThờiTrungƯơnglàSáu (Hoà ng QuốcViệt)và Lộ (Phạm HữuLầu)[72].
NhưngônglạikểrằngNgôGiaTự,ngườiđượcchọnđứngđầuXứUỷNamKỳlàngườinắm
quyền
quyếtđịnhmọiviệc.ChínhNgôGiaTựlàngườiđãgiaonhiệmvụhoạtđộngtạicáchtỉnh
choNghĩavàChâuVănLiêm,haiđạidiệntừHộiNghịHợpNhấtdoHồChíMinh
gửiđếnđể
đảmtráchviệcthànhlậpđảngtạimiềnnam,dướidanhnghĩacủaQTCS[73].Vìthế,cũngnhư
tạiTrungQuốc,trênthựctếquyềnhạncủaQTCSdườngnh
ưđãyếuhơnsovớigiảthuyếtcủa
nhữngquanchứcQTCStạiMoscow.
HồikýcủaNguyễnNghĩacũngchỉranhữngkhókhăntrongviệchoànhậpnhữngđảngviên
TrungQuốcvàođảngcộngsảnViệtNam.NghĩachỉrarằngtổchứcngườiHoatạiNamKỳlớn

hơncảnhữngthànhphầncộngsảnngườiViệtởđây,baogồmnhi
ềunhàhoạtđộngđầykinh
nghiệmđãtrốnkhỏiQuảngĐôngsauCôngXãQuảngChâu.Họkhông phấnkhởimấyvềviệc
chỉđịnhthànhviênthamgiavàoUỷBanTrungƯơngcủaĐCSViệt
Namvìmộtsốlýdo:họcho
rằng những người Trung Quốc không có giấy tờ hợp pháp, không quen thuộc với hiện tình
chínhtrị,hoặckhôngbiếtnóitiếngViệt.Họchỉmuốn
đưangườivàoXứUỷNamKỳ[74].Cuối
cùng,theomộttàiliệucủaHàNộithìđãcóhaithànhviênTrungQuốcđượclựachọnđểđưa
vàoUỷBanTrungƯơng:LưuLậpĐạo(ALầ
u)vàADuyên(Duy)[75].
KhôngcógìngạcnhiênkhingườiTrungQuốcđãchầnchừtrongviệcthamgiavàođảngmớivì
đảngnàykhôngphảilàchinhánhcủaUỷBanTrungƯơngĐCSTrungQuốc.
Theobáocáocủa
NgôĐức TrìvớingườiPhápthìcăngthẳngv ềhướngphụthuộccủađảngmớivẫntiếptụccho
đếnmùaxuân.ÔngbiếtđượctừNgôGiaTựrằngmộ
tđạidiệnTrungQuốctừPhânBộViễn
ĐôngđãquácảnhSàiGòntrênđườngtừThượngHảiđiSingapore.Đạidiệnnàyđãchothấy
ôngkhônghàilòngvềliênhệtrựctiếpcủaĐCS
ViệtNamvớiPhânBộViễnĐông,vàđãnhận
địnhrằngnhữngngườicộngsảnĐôngDươngphảitrựcthuộcʺBanBíThưcủaLiênĐoànCộng
SảnNamDươngʺ(hàmý
làLiênĐoàntạiSingapore].SởLiêmPhóngchorằngvàotháng4đãcó
mộtcuộchọptạiSàiGònvớiʺmộtkiểmsoátviênTrungQuốctừPhânBộViễnĐôngʺđếntừ
Xiêmvàngườinày
đãkhôngbiếtđượcrằngʺPhânBộViễnĐôngđãthôngquatưcáchđộclập
củaĐCSViệtNamʺ.Ôngđãtriệutậpmộtcuộchọpvàongày19tháng4nhằmliênkếtnhữ
ng
ngườicộngsảnTrungQuốcvàViệtNam[76].ĐCSTrungQuốcvìvậyđãkhônghàilòngvề
việcmấtđiquyềnlựcđốivớimộtđảngcộngsảntạivùngĐôngNam

châuÁ.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 141Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CaotràocáchmạngtạiTrungQuốcvàNamDương
TrongkhinhữngngườicộngsảnViệtNam đangthànhlậpcơchếmới,LýLậpTamcũngđang
thúcđẩyĐCSTrungQuốctiếnđến
đỉnhđiểmcủamộtlànsóngcáchmạngmới.Ngày26thán2
1930ôngđưaraThôngTưsố70,đượccholàʺphươngthứcđầutiênvàrõràng,minhbạchnhất
củaʺĐườngLốiLýLậ
pTamʺtrongtươnglaiʺ[77]Thôngtưnàychorằngtrongkhiʺlànsóng
cáchmạngmớiđangtiếntriểnʺvàkhiʺcuộcchiếntranhsứquânʺđangtiếptụclanrộng,mục
tiêucơbảnc
ủaviệcpháttriểnmộtʺcaotràocáchmạngʺđangđược hìnhthành.Lýchorằng
ʺcuộcđấutranhquầnchúngtrêntoànquốcʺđangpháttriểnđềukhắpvàcôngtáctổchứcđảng
tạithànhth
ịđanghồiphụcsaugiaiđoạnthoáitrào1927.Chiếnlượccủaônglàʺtậptrungvàtấn
côngʺđểgiànhchiếnthắngbanđầu tạimộthaynhiềutỉnh.Việcnàycóthểđạtđược
bằngcách
tổchứcʺmộtcuộctổngđìnhcôngtrongtoànnghànhnghềʺ,hậuthuẫnvàthâmnhậpcuộcđấu
tranhruộngđấtcủa nôngdân,vàphátđộngbinhbiếntronghàngngũquânđộicủa
cáclãnh
chúa.Lýcũngđãkèmtheomộtcảnhbáochốnglạinhữngkẻʺcánhhữuvàxétlạiʺ,nhữngngười
này,ôngcảnhcáo,sẽphêphánʺchủtrươngcủađảnglàmanhđộngʺ
[78].
Đầutháng3TỉnhUỷQuảngĐôngcủaĐCSTrungQuốctổchứchộinghịtạiThượngHảiđể
tránh những mật thám Nam Kinh và những ngườiʺTái Tổ Chứcʺ ở Hồng Kông [79]. Trong
khoảngthờigianấy,mộtʺuỷbanhànhđộngʺtạiThượngHảidophụtácủaLýLậpTamlàLý
DuyHán(LiWeiHan‐ND)thànhlậpđểtìmcáchvôhiệuhoásựngoancốcủabộph
ậnGiang
Tô(JiangSu‐ND)[80].Vàongày15tháng3UỷBanLâmThờiNamDươngcũngđãtổchức

cuộchọp,chắchẳnlàởThượngHải,cũngnhưcuộchọpcủaLiênHiệ
pcácDânTộcPhương
ĐôngbịÁpBứccũngxảyratạiThượngHảivàocùngthờigianvàrấtnhiềunhữngđạibiểuđã
thamdựcảhaicuộchọp.T ạihộ
inghịnàymộtnghịquyếtủnghộĐạiHộiToànThểBanChấp
HànhTrungƯơngQTCSlầnthứ10đượcthôngqua. Nghịquyếtnàynhấnmạnhlòngtrung
thànhcủaĐCSTrungQuốcđốivớiđườngl
ốicủaQTCSvàcũngphầnnàolà một phản hồi
nhữngphêbìnhtừPhânBộViễnĐôngvàotháng101929.Nghịquyếtviết:ʺUỷBanTrungƯơng
nhậnđịnhrằngđườnglốivànghị
quyếtcủaHộiNghịToànThể[QTCSlầnthứ10)đãđápứng 
đầyđủnhữngyêucầucủac ấplãnhđạoCáchMạngtạiTrungQuốcvàNamDương,vàđặcbiệt
làhiệntìnhcủ
acuộcđấutranhvớichủtrươngkhuynhtả,xétlại,thoảhiệpvàcơhội ʺ[81]Nghị
quyếtcủachibộNamDươngđãphảnđốiphêbìnhcủaTrầnĐộcTúvànhữngngười
ʺchorằng
cuộcđấutranhhiệntạicủaquầnchúngTrungQuốclàʺđốilậpvớicaotràocáchmạngʺ[82].Tài
liệukhẳngđịnh:ʺViệcchuyểnhoátừmộtcuộctổngbãi
côngcủacôngnhântạiNamDương
sangthànhmộtcuộctấncôngchínhtrịlàmộtvấnđềcấpbáchchophongtràocôngnhânhiện
nayʺ[83].Cu ộchọpnàycóthểlàc ơhộiđểnhững
ngườiủnghộLýLậpTamtruyềnbáchính
sáchmớicủaông.
MộtbáocáocủaSởLiêmPhóngchothấyrằngmộtngàysaukhinghịquyếttrênđượcthông
qua,ĐoànThanhNiênCộngSả
nđãtổchứcmộtcuộchọptạiThượngHải[84].Báocáonàycho
thấysựcanthiệpngàycàngnhiềucủaĐCSTrungQuốcvàocôngviệccủanhữngđảngchâuÁ
khác.T
ạicuộchọpnàythànhviênngườiĐàiLoanlàLeeNanMowthôngbáorằng:theochỉthị
từ Uỷ Ban TrungƯơngĐCSTrung Quốc,Đoàn Thanh Niênđãđược giao nhiệm vụ hỗ trợ

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 142Diễnđànwww.x‐cafevn.org
phongtràocáchmạngtạivùngđảoĐôngẤn,ĐôngDươngvàTriềuTiênʺbằngmọiphương
tiệncóthểʺ.NhữngthànhviênngườiẤnvàTriềuTiênchobiếtrằngmặcdùphongtràocách

mạngcủahọđangtiếntriểngầnđây,nhưngsẽvôcùngkhókhănđểtiếptụcnếukhôngcósựhỗ
trợcủaʺđảnganhemTrungQuốcvĩđạiʺ.Cuộchọpđồngýgử
iyêucầulênUỷBanTrungƯơng
ĐCSTrungQuốcđềnghịgửinhữngtuyêntruyềnviênTrungQuốctrẻtuổivànhữngđảngviên
cáchmạngđếncácnướcđanggặpkhókhăn,nhữngngười
nàysẽđượcchucấpvũkhí,tàichính
vàtàiliệutuyêntruyền.ĐiểmhẹncủanhữngngườiĐôngDươngsẽlàQuảngChâu.Vàolúcbế
mạc,vịchủtịchthôngbáorằngʺvănphòng
địaphươngcủaQuốcDânĐảngđãhứagiúpđỡ
phongtràocáchmạngtạivùngđảoĐôngẤn,ĐôngDươngvàTriềuTiênvàkhôngphụthuộc
vàochínhsáchcủaChínhPhủTrungƯơng.ʺĐâycólẽlàdấ
uhiệuvềviệcthànhphầncánhtả
củaQuốcDânĐảngvẫnítnhiềuhợptácvớiĐCSTrungQuốctronggiaiđoạnmùaxuânnăm
1930.
Mặcdùnhữngthảoluậntừtài
liệucủaSởLiêmPhóngđãkhôngliênhệtrựctiếpđếnBanBí
ThưcủaLiênĐoànCộngSảncủaCácDânTộcbịÁpBứcĐôngNamÁnhưngbáocáocủahọđã
đưara
nhữngtríchdẫnrằngcuộchọpcủaĐoànThanhNiênCộngsảnđãxácnhậnsựhiệnhữu
củabanbíthưtrên.Hộinghịnàycũngcóthểlàmộtcuộchọp
củaLiênĐoànPhảnĐếthuộc
ĐoànThanhNiênCộngSản,đượcthànhlậpnhưlàvỏbọcchonhữnghoạtđộngʺhợpphápvà
bánhợpphápʺcủahọ.PhânBộViễnĐôngđãchúthích
trongbứcthưvàotháng51930rằngbắt
đầutừnăm1930đãcóđếnbaLiênĐoànPhảnĐếkhácnhautạiTrungQuốc‐ʺLiênĐoànmạnh

nhấtvàphổbiếnnhấtʺlàcủaĐoànThanhNiên
CộngSản,bứcthưnhậnđịnh.(Họnhậnxétrằng
mộttrongbatổchứcnày,LiênĐoànʺViễnĐôngʺ‐doĐCSTrungQuốcthànhlập‐đãđượcthu
nhỏvìnóchẳngquachỉlàʺmộtd
ụngcụʺ).PhânBộViễnĐôngmuốnkhuyếnkhíchĐCSTrung
QuốclàmviệcvớitổchứcmàhọgọilàʺLiênĐoànPhảnĐếTrungQuốcʺđóngtạiThiênTân
(TianJin‐ND)[85].Phíasausựnhậ
nđịnhônhoàdườngnhưẩngiấumộtdiễnbiếnđầykịch
tính,nhưngquanhữngtàiliệucủangườiPháptacóthểtìmđượcvàidấuvếtcủanhữnggìđã
xảy
ra.
ẤnbảncuốicùngcủatờbáoThanhNiênpháthànhtháng51930tườngthuậtrằngđãcómột
LiênĐoànPhảnĐếmớicủaphươngĐôngđangbắtđầuʺlênánnhữngdốitrá
vàthủđoạncủa
QuốcDânĐảngTrungQuốcʺ.HộinghịđầutiêncủaLiênĐoànvàotháng41930cónhữngđại
diệntừẤnĐộ,TriềuTiên,Java,ĐàiLoan,ĐôngDương,TrungQuốcvànhữ
ngquốcgiaphương
đôngkhácthamdự.Bảntườngthuậtđềcậpđếnviệcrađờivàonăm1928củaLiênHiệpcácDân
TộcPhươngĐôngbịÁpBứcnhưlàʺmộtsựngụ
ybiệnnhằmtáchrờicácphongtràocáchmạng
châuÁkhỏiQTCSʺ[86].CóthểlàHồChíMinhđãthamdựhộinghịtháng4này.Tronggiai
đoạnnày,nhữnghọcgiảNgatinrằngPhân
BộViễnĐôngđanggặpkhókhăntrongviệcthu
thậpthôngtinvềnhữnggìđangxảyratrongnộibộcủaĐCSTrungQuốc;cũngcùnglúcấy,họ
chor ằngsựengạibịqui
chụpchonhữngsailầmthiênhữuđãlàmchocáchnhânviêncủaPhân
BộViễnĐôngʺcựckỳcẩntrọngʺtrongviệcbáocáohoặcphêbìnhnhữngbiểuhiệnmàhọcholà
thiêntảtrongchínhsáchcủaĐCSTrungQuốc[87].Đâycóthểlànguyênnhânvìsaocácnhân
viêncủaPhânBộViễnĐôngđãkhôngnỗlựcmấytrongviệckêugọiĐCSTrungQuốcchấmdứt


hoặccắtđứtliênhệcủamìnhkhỏimộttrongnhữngLiênĐoànPhảnĐếtrên,tứclàLiênĐoàn
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 143Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đượcthànhlậpvàokhoảngtháng7‐81928.Nhưchúngtađãthấy,nguồngốccủatổchứcnày
dườngnhưlàmộthìnhthứchợptácgiữaphongtràoQuốcDânĐảngcánhTảvàĐ
CSTrung
Quốc.
NhữngbáocáocủaSởLiêmPhóngtừmùaxuân1930thìbịlẫnlộnvàđôikhimâuthuẫnnhau.
Mộtmặt,vàotháng3mộtmậtthámcủahọtạiHồngKônglà
NeronđãbáocáorằngNguyễnÁi
QuốcđãmấtkhánhiềuảnhhưởngđốivớiQTCSsaukhiStalincủngcốquyềnlực[88].Nhưng
vàotháng91930SởLiêmPhónglạiđưaramột
nhậnđịnhmới.Đếnlúcđóhọđãđiđếnkếtluận
Hồ/QuốcchínhlàngườiđạidiệncủaQTCSđãxuấthiệnvàotháng121929vớiđủquyềnhành
đểʺkiểmtra nhữngtổchứ
ccộngsảntạikhuvựcViễnĐôngʺ[89].Sựthayđổiquanđiểmvề
vaitròcủaHồcóthểđãphảnánhtừquyếtđịnhcủaPhânBộViễnĐôngnhằmthamgiatíchcực
h
ơntrongviệcđốichọilạiảnhhưởngcủaLýLậpTam.Trênthựctế,dườngnhưHồChíMinhđã
đảmtráchthêmnhữngnhiệmvụmàlúcđầuđượcgiaochoThibault,kiểmsoátviênc
ủaQTCS
(ngườiđãđượcđềc ậpởtrênvàđượcPhânBộViễnĐônggọilàʺngườiđồngchíđếnhỗtrợ
NamDươngʺ),khingườinàyđãkhôngquayvềlạiThượngH ảitừchuyếnđiđếnĐông
Dương.
TheotàiliệucủaNga,quyềnlựccủaHồdườngnhưđãbịPhânBộViễnĐôngởThượngHải
phân tán trong khoảng tháng3 và4 1930 và có lẽ đã khôngđược nhiềunhư quyền
 hạn mà
Thibaultđượcgiaophó.
Đếntháng41930quanhệgiữaPhânBộViễnĐôngvàLýLậpTamđãđếnhồic ăngthẳngnhất.
Ngày17tháng4LýviếtthưchoChuÂnLaivàCùThu

Bạch(QuQiubai‐ND)(đangởMoscow)
đềnghịQTCStáitổchứcPhânBộViễnĐông.ÔngchorằngnhữngsailầmcủaPhânBộViễn
Đônglàʺnguyhiểm,mangđặcđiểmhữukhuynhʺ vàhọđang
trongtìnhtrạngʺkhôngcótư
cáchlãnhđạochínhtrịʺ[90].RõrànglàLýđãtinrằngôngsẽđượchậuthuẫntừStalinhoặcMif
trongmốibấthoànày.TrongkhiMoscowchầnchừkhôngđưaradấu
hiệurõràngvềtháiđộ
củamìnhđốivớiPhânBộViễnĐông,Lýđãtiếnhànhnhữngkếhoạchchocuộctổngkhởinghĩa.
ChínhtronghoàncảnhnàyPhânBộViễnĐôngđãquyếtđị
nhsửdụngHồChíMinhnhưlàmột
pháiviênbímậttạiXiêmvàMãLaiđểgiúpđỡnhữngngườicộngsảnđịaphươngthànhlập
nhữngđảngmới.Sựvộivãthànhlậpnhững
tổchứcđểthaythếnhữngchinhánhtrựcthuộcUỷ
BanLâmThờiNamDươngcóthểphầnnàolàdomongmuốncủaPhânBộViễnĐôngnhằm
giớihạnảnhhưởngcủaLý
LậpTamvàUỷBanTrungƯơngĐCSTrungQuốc[91].Chỉsaukhi
mọiviệc đãxongthìEislervàBespalovmớithôngbáochoBanBíThưCụcĐôngPhươngtrong
mộtláthưđềngày18tháng51930rằng
họđãgửiHồđiSingapoređểthamdựĐạiHộiĐCSMã
Lai,vàcũnggiaochoôngnhiệmvụtuyểnchọnđạidiệnMãLaigửiđithamdựĐạiHộiCông 
ĐoànQuốcTếĐỏlầnthứ5
sắpđếntạiMoscow.Họcũngbáocáotrongcùngbứcthưrằnghọ
vẫnchưatìmrapháiviênngườiPhápvừađiĐôngDương,mặcdùhọnhữngngườicộngsản
Việt
Namđangđitìmdấutíchcủaông[92].BứcthưkhônghềđềcậpđếnvaitròcủaHồtại
Xiêm.
KhómàxácđịnhđượcchínhxácngàythángđilạicủaHồ.ChođếnnayHoàngVănHoanv
ẫnlà
nguồntàiliệuchủyếuvềgiaiđoạnnàytrongsựnghiệpcủaHồ,HoanchorằngHồđếnBangkok
vàokhoảngcuốitháng21930.TheolờiHoanthìsaukhithảoluậnvớ

inhữngđồngchíTrung
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 144Diễnđànwww.x‐cafevn.org
QuốctạiBangkok,ôngđếnUdonđểgiảithíchvềchínhsá chcủaQTCSchonhữngViệtkiềutại
đây.VớisựrađờicủaĐCSXiêm,nhữngngườicộngsảnViệtNamđượccholà
sẽgianhậpđảng
nàythayvìthamgiavàoĐCSViệtNam.NguyêntắcnàycũngđượcápdụngvớinhữngHoa
kiềut ạiXiêm.HoannóirằngsaucuộchọptạiUdon,Hồquayvềl
ạiBangkokđểgiámsátviệc
thànhlậpĐCSXiêmvàongày20tháng4[93].
NhưngmộtbáocáocủaĐCSXiêmgửiđếnMoscowvàonăm1935lạiđưaramộttrìnhtựkhác
hẳn[94].Tàiliệu
nàynóirằngvàotháng61930BanBíThưCụcĐôngPhươngđãgửimộtđại
diệnđếnXiêmđểthuyếtphụcĐảngUỷXiêm(baogồm toànthànhviênngườiTrungQuốc)
cùngvớinhữngngười
ViệttạivùngđôngbắcnướcnàythànhlậpmộtĐCS.Nhàcầmquyền
AnhđãgiữđượcmộtgiấythônghànhcóhìnhcủaHồ,mangtênSungManShokhihọbắtgiữ
ôngvào
tháng51931.Thônghànhnàycógiátrị6tháng,doTổngLãnhSựTrungHoaDânQuốc
tạiEoBiểnMalaccacấpngày28tháng41930.ThônghànhviếtrằngônglàcôngdâncủaTrung
HoaDânQuốc
đilàmviệctạiXiêm[95].ĐiềunàychothấyHồđãđiBangkokvàocuốitháng5,
saukhithamdựĐạiHộiĐạiBiểulần3củaUỷBanLâmThờiMãLaitạiSingapore.Nhưng
mãi
chođếntháng91930,khiHồquaylạiHồngKôngthìquátrìnhhợpnhấtcủaĐCSXiêmmới
hoànthànhvớihaiđảngviênngườiViệtnằmtrongUỷBanTrungƯơngĐCSXiêm.VìthếHồ
Chí
MinhcóthểđãđếnXiêmvàotháng41930,nhưHoàngVănHoanđãnói,nhưngnếunhư
thếthìchuyếnđicủaôngđãkhôngtrùnghợpvớithờiđiểmhợpnhấtcủaĐCSXiêm.
Đại

HộiĐạiBiểulần3củaUỷBanLâmThờiNamDươngđượctổchứccùngdịpkỷniệmngày1
tháng5ởSingapore.NhưngtheomộtbứcthưgửichoʺEnglishKompartyʺtạiLondonlạ
iviết
rằngtạibuổihọpngày29tháng4nhằmchuẩnbịchongàyLaoĐộngQuốcTế,cả11đạibiểu
thamdựđềubịbắt,trongđócócảbíthưđảng,bíthưLiênĐoànLao
Độngvàmộtthànhviên 
củaUỷBanTrungƯơng.Bứcthưnàynóirằngvàongày21tháng5ʺHộiNghịđượctriệutậpʺ,
vàĐCSMãLaiđượcthànhlậpvàongày24tháng5[96].Cuộchọ
pcó11đạibiểuthamdựkhông
kểnhữngthànhviêncủaUỷBanTrungƯơngvàđạidiệncủaPhânBộViễnĐông.Bảntường
trìnhhộinghịmàcólẽlàdoHồChíMinhsoạnthảo
[97]chothấyrằngPhânBộViễnĐônghiện
đangkiềmchếảnhhưởngcủaLýLậpTamvàUỷBanTrungƯơngĐCSTrungQuốctạiNam
Dương.Bản báocáonàylênánUỷBAnNam
Dươngvềsailầmmanhđộngvàtháiđộvôtrách
nhiệmđốivớinhữngkếhoạchnổidậy.
SaukhiliệtkêʺMườiYêuCầuLớnchoCáchMạngMãLaiʺ,bảnbáocáođưa
ramộtdanhsách
dàivềʺNhữngSaiLầmvàBàiHọcvềnhữngCôngTácđãquaʺ.Sailầmtrướctiênlàʺthựchiện
mộtcuộccáchmạngTrungQuốctạiMãLaiʺ:ʺCông
tácđãđượcthựchiệntheocùngđườnglối
củaĐCSTrungQuốc,xarời cuộcsốngthựctếtạiMãLai,vàđãbỏquanhữngnhiệmvụcơbản
củacáchmạngMã
Laiʺ.Đảngcũngđãlơlàtrongcôngtácđốivớinôngdânvàbinhlính.Báocáo
tiếp tục:ʺViệc phát triển tổ chứcđã không những hướng về nhân dân Trung Quốc mà còn
hướngvềch
ỉmộtthànhphầncủanhândânTrungQuốc(nhữngngườig ốcQuảngChâu,Quảng
Đông] ʺDướitiêuđềʺSailầmmanhđộngʺ,bảnbáocáođãdẫnramộtloạtsailầmtrongđó
có
ʺralệnhvàépbuộcđìnhcôngʺ;ʺbấtchấpcuộcnổidậyvàkhủngbốcánhân(ĐCSMãLaiđã

thamdựvàoviệccưỡngépnhữngcôngnhânđìnhcôngxemviệcn
ổidậylàmộttròđùa‐một
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 145Diễnđànwww.x‐cafevn.org
lỗilầmkhôngthểbỏqua]ʺ;ʺĐàothảicácxínghiệpvàtịchthâutàisảncủacácchủxínghiệpʺ;và
ʺđưarakhẩuhiệuʺnắmlấyquyềnlựcvàthànhlập
côngxãʺʺ.Tácgiảđãmởrộngđiểmcuối
cùng:ʺTrongkhiĐCSMãLaivẫnđangtrongthờikỳđầuthànhl ập,thiếuquầnchúngchung
quanhđảng,nếuchúngtađưarakhẩuhiệu:chiếml
ấyquyềnlựcvàthànhlậpSôViếtthìviệc
nàysẽlàmtalơlàthựclựccủađịch,đánhgiáquácaothựclựccủamìnhvàbỏrơicôngtác
chungcủaĐảnglà
chiếmlấyquầnchúng,tổchứcquầnchúngvàcuốicùnglàchuẩnbịkhởi
nghĩavũtrang”[98]ĐiểmcuốicùngđãchỉraʺmốiliênhệgiữaĐCSMãLaivàcácđảnganh
emʺ.
ĐiềunàychỉrathựctếlàĐCSTrungQuốckhôngcóđộcquyềnchỉdẫnĐCSMãLai:ʺĐCS
MãLai,bêncạnhviệcchịusựđiềuphốicủaQTCS,hyvọngrằngcácĐCSTrung
Quốc,Anh,Hà
LanvàPhápthườngxuyêngiúpđỡvàhướngdẫnkinhnghiệm”[99]TờbáoPoliceJournal(Tạp
ChíCảnhSát‐ND)củaEoBiểnMalaccasaunàyđãviếtrằngtàiliệutuyêntruyềnvà
hướngdẫn
từʺTrungƯơngʺtạiThượngHảiđãgiảmthiểuvàogiữanăm1930,sauĐạiHộiĐạiBiểulần3
[100].
LànsóngcáchmạngtạiViệtNam
BáocáocủaPhân
BộViễnĐôngngày25tháng6chobiếthọvừađượctinHồChíMinhsẽđến
Thượng Hải vào những ngày tới (họ nhẹ lòng vì ôngđã không bị bắt tại cuộc ruồng bố tại
Singapore
vàocuốitháng4khihọnghetinnàyquabáochíSingapore[101]).Chắchẳnôngđã
quaylạiHồngKôngvàotrungtuầntháng6.Vàôngcũngđãmấtđicơhộichứngkiếnlàn 

sóng
đấutranhđầutiêncủaĐCSViệtNamtrongnăm1930:hàngloạtnhữngcuộcđìnhcôngvàbiểu
tìnhtrongcảbamiềnViệtNambắtđầutừtháng4vàđãdẫnđếnhậuquả
làrấtnhiềungườibị
bắtgiữvàođầutháng5.NhưchúngtacũngđãthấytạiNamKỳ,nhữnghànhđộngnày,ítnhất
làtạicáckhuthànhthị,đaphầnđượctổchức
bởithànhphầnĐDCSĐcònlạitrướcĐạiHộiHợp
Nhất.CảNgôGiaTựvàDươngH ạcĐínhđềubịbắttạiSàiGònvàocuốitháng5.Trướcngày
QuốcTếLaoĐộng1
tháng5HoàngQuốcViệtđãbịbắttạiHảiPhòngkhiôngđếnđâyđểhộiý
vớiTrầnPhú.Nhiềunòngcốtcủaphongtràolaođộngphíabắccũngđãvàotùcùngôngsau
ngày
1tháng5[102].
TổnthấtcủaphongtràotạithànhthịđãlàmchonhữngngườicộngsảnViệtNamtáichútâm
vàophongtràotạivùngnôngthôn.Điềumỉamailàngaysaukhi
Hồđưarahànhloạtchỉtrích
đốivớiĐCSMãLai,mộtnhómngườitrongUỷBanChấpHànhLâmThờiTrungƯơngtạiHà
NộiđãquyếtđịnhtiếnhànhnổidậytạiNg hệAn
vàHàTĩnh,haitỉnhthườngđượcgọichunglà
ʺNghệTĩnhʺ.TạimộtcuộchọptạiHàiNội(theotàiliệulàvàotháng6),TrầnPhú,NguyễnThế
Rục,TrầnVă
nLân,TrịnhĐìnhCửuvàNguyễnPhongSắc(bangườicuốicùngtừthànhphần
ĐDCSĐnguyênthuỷ)đãđiđếnquyếtđịnhtrên[103].NguyễnPhongSắc,mộtcựugiáoviên
củatrường
ThanhLongởHàNộilàmộtthànhviêncốtcánđượcgiaonhiệmvụlãnhđạoXứUỷ
TrungKỳ.(ĐồngđộicủaôngtừđảngTânViệtcũlàLêMãođãởlạiNghệAnkhicuộchọpx
ảy
ra).NhữngngườithamdựđãcửNguyễnĐứcCảnhởHảiPhònglàmviệcvớiNguyễnPhong
SắcđểphátđộngphongtràoNghệTĩnh.Vìthếnhữngthànhviênchủchốthướngdẫnphong
trào

SôViếtNghệTĩnhlànhữngngườimiềnbắctươngđốicóhọcthứctừngởtrongtầngphần
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 146Diễnđànwww.x‐cafevn.org
lãnhđạocủaĐDCSĐ.Trongnhữngnằm1950và1960,chínhquyềnViệtNamđãcangợivaitrò
củaLêViếtThuật,mộtcôngnhânngườiBếnThuỷđãtrởthànhngườiđứngđầucủa
XứUỷ
TrungKỳvàotháng41931[104].Nhưngđếnnăm1957nhàsửhọccủaHàNộilàTrầnHuyLiệu
đãchorằngNguyễnĐứcCảnhchínhlàngườitrựctiếplãnhđạoSô
ViếtNghệTĩnh[105].Trần
Phú,mộtngườithấmnhuầnquanđiểmcấptiếncủaQTCSvềʺGiaiĐoạnThứ3ʺ,cóthểđãđược
nhữngđồngchícủamìnhvốncónhiều
kinhnghiệmhoạtđộngtrongnướcthuyếtphụcrằng
thờiđiểmhànhđộngđãchínmuồi.Nhưngcũngphảicôngnhậnrằngchúng tahiểubiếtrấtítvề
quyềnhạnc
ũngnhưvịtríthựcsựcủaôngtrongđảngvàogiaiđoạnnày.Cuộchọpđãđưaralời
kêugọicáctầnglớpcôngnôngbinhởNghệAntiếptụccuộckhángchiếnvàchuẩ
nbịđốiphó
vớisựđànápcủađếquốc‐mộtdodựnhỏnhấtcũngtươngđươngvớiviệctiếptaychođếquốc
tiêudiệtmình,lờihiệutriệuviết[106].
HồChíMinh
dườngnhưlúcnàyđãđạtđượcquyềnhạncaonhấtcủamìnhtrongQTCS,ôngđã
quayvềlạiHồngKôngđểđốiphóvớitìnhhìnhhiệnđãvượtkhỏitầmảnhhưởngcủamình.
MặcdùHuỳnhKimKhánh(nhàsửhọc‐ND)đoánrằngHồcóthểđãʺđóngvaitròquanyếu
trongviệckhởixướngvàchỉđạophongtràocôngxãnàyʺ,cơsởchoquanđiểmnàylàviệc
quy
nhậnđầynghingờtrongviệcHồlàtácgiảcủatàiliệuvềkhángchiếnnôngdânđãđượcthảo
luậntrongphầnGiớiThiệucủacuốnsáchnày[107].Nhữngthưtừvàbáo
cáocủaHồtrongthời
kỳ1930‐1cóchứamộtchỉthịvềcôngtáchoạtđộngquânsự.Nhưngnộidungvàvănphongcủa
tàiliệuviếtnăm1928vềhoạtđộngvũtrang

trongtầnglớpnôngdânthìrất khácbiệtsovớitài
liệucủaHồviếtnăm1930.Tàiliệu1930làmộtbàiviếttaydài6trangdườngnhưđãlùithời
điểm
HồquaylạiHồngKôngvàThượngHảivàotháng6vìnóđãđềcậpđếnmộtcuộcbiểutình
tạiChợLớn,sựkiệnnàycóthểđãxảyratronghoặcsaumùaxuân1930
[108].Vớitựađềđơn
giảnlàʺQuânSựʺ,tàiliệunày(phiênbảntiếngAnh)làmộtcốgắngđểquânbìnhhiệntượng
quátrútrọngđếnnhữngvấnđềquânsựvàviệclơlàchu
ẩnbịchocuộckhởinghĩavũtrangs ắp
đến[109].Ôngkhẳngđịnhrõrằng:ʺCôngtácquânsựcủađảngbaogồm:huấnluyệnquânsự
chođảngviên;phátđộngtuyêntruyềntronghàngngũquân
đội;thànhlậplựclượngcôngnông
tựvệ.ʺÔnglưu tâmphầnlớnvàocôngtácʺphátđộngtuyêntruyềntrongquânđộiʺ.Những
ngườilínhbảnxứlànhữngngườibịbắtlính
từlàngquêvàkhôngnênxemhọlàʺlũchósănʺ
củađếquốc,ôngnói.TạimộtcuộcbiểutìnhtạiChợLớn,ôngđãchỉrarằngnhữngngườinông
dânmắcphảisail
ầmlàđãlăngmạbinhlínhthayvìnênʺtuyêntruyềnchohọʺ.Trongcôngtác
phátđộngtuyêntruyền,ôngnóiʺđảngphảinêntuyêntruyềncươnglĩnhʺCáchmạngtưsảndân
tộcʺvớinhữ
ngbinhlính,vàtậndụnglòngyêunướcđểhướnghọđitheophongtràocáchmạng
củagiaicấpcôngnhânvànôngdâncũngnhưnhìnnhậnvaitròlãnhđạocủađảng.ʺ
Đếntháng6,Eislerđang
bịcôlậptạiThượngHảiđãthấtbạitrongviệcdunghoànhữngchính
sáchcủaLýLậpTamm ặcdùtrênthựctếnhữngcuộcbiểutìnhngày1tháng5đãdẫn
đếnmột 
sốlớnđảngviênbịbắt[110].HồChíMinhcóthểđãlâmvàohoàncảnhtươngtựđốivớiđảng
củamìnhvìôngkhôngquyềnbiểuquyếttrongUỷBanLâmThờiTrungƯơng.
Dùthế,làmột
ngườiBolshevikchânchính,ôngđãphảichấphànhquyếtđịnhcủađảnglàpháttriểnphong

tràocôngnôngNghệAn.Mộtbứcthưđềngày9tháng6gửiđếnnhữngngườiVi
ệtđangchiến
đấutronglựclượngHồngQuânTrungQuốc,yêucầuhọquayvềʺMặttrậnAnNamʺ,cóthểlà
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 147Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đãdoôngviết.ʺCôngviệccủacáchmạngViệtNamgiờđâylàcôngviệccủachúngtaʺ,láthư
viết,ʺcôngviệctạiTrungQuốckhôngphảilànhiệmvụcủachúngtạʺ
[111]Nhưngtrongcùng
lúcấyLýLậpTamđanghốithúcQTCSgửinhữngthànhviênngoạiquốctừʺAnh,Pháp,Nhật,
ẤnvàĐôngDươngʺđếnđểthựchiệncôngtáctuyêntruyềntạiTrungQuố
ccùngvớinhững
thuỷthủngoạiquốcđangđóngtạiđây.Ôngnhấnmạnhrằnghọphảilàmviệcdướisựchỉđạo
củaĐCSTrungQuốc[112].Vìthếđếntháng6mộtsốđảng
viênngườiViệtđãđượcbổsungvào
côngviệctuyêntruyềnquânsựtạiThượngHải.NgườitổchứccủaĐDCSĐt ừBắcKỳlàĐỗ
NgọcDu,bídanhPhiếmChu,nóirằngHồđã
ralệnhchoôngđếnlàmviệctạiThượngHảivào
cuốitháng3,saukhiôngtrốnkhỏiHàNội. SaunàyôngđãkhaivớiS ởLiêmPhóngrằngôngbắt
đầubiêntậpcác
bàiviếtnhắmvàoquânđộiPhápsaungày14tháng61930.MộtngườiViệtkhác
làLưuQuốcLongcónhiệmvụinấnvàpháthànhnhữngbảntinvàbàiviết.TờbáotiếngPháp

mangtênQuânĐội(LʹArmée‐ND)bắtđầuxuấtbảnmộtthánghaikỳ[113].Mộttờbáotiếng
ViệttênGiácNgộdoLêQuảngĐạt(còncótênHoàngCao],vợcủaônglàLýPhươngĐức
và
NguyễnLươngBằngđảmtrách.LêQuảngĐạtcónhiệmvụliênlạcgiữaPhânBộViễnĐôngvà
HồngKôngcũngnhưthuxếpđilạichonhữngngườiViệtNamđếnMoscowvà
trởvề[114].
BáocáocủangườiPhápchobiếtthờigiantừngày1tháng5đến30tháng81930làgiaiđoạn
biểutìnhbất bạođộngtạiViệtNam[115].Trênthựctếđãcó

haiquátrìnhđangtiếnhànhvào
tháng61930:mộtlàviệcthànhlậpcơchếđảngdẫnđếnviệclựachọnđạibiểuthamdựđạihội
toànthểsắptổchứcvàomùathu;thứhai,
nhưđãnóiởtrên,làviệcchuẩnbịcholànsónghành
độngtrựctiếplầnhaitậptrungvàophíabắcTrungKỳ.Thậtkhómàbiếtđượchaiquátrìn hnày
đượcđiềuphốichặ
tchẽnhưthếnào.Vềcôngtáctổchứcđảng,lờikhaicủaNgôĐứcTrìđã
dựnglênmộtbứctranh(thiếuhaimiềncònlạicủaViệtNam)vềquátrìnhtáitổchứcđangdi
ễn
ratạimiềnnamsaukhiNgôGiaTựbịbắt.CăncứtrênlờikhaicủaTrì,vaitròlãnhđạocủaNgô
GiaTựđãkhônglàmvừalòngnhữngđảngviênđịaphương.ʺKểtừkhiĐ
DCSĐvàBanChấp
HànhLâmThờithànhlậpmọicôngtácđềudocácthànhviêncủauỷbannàyquyếtđịnhmà
khôngthôngquacácthànhviêncủacácchibộ,ʺônggiảithích.Ôngbổsungrằng:
ʺKhônghềcó
báocáovềcôngviệccủacácchibộvàđiềunàyđãgâyravàibấtmãn.ʺNhữngcuộcbiểutình
vàotháng5vàđầutháng6tạiSaĐéc,VĩnhLong,ĐứcHoàvàChợ
LớnthuộcGiaĐịnhđãdẫn
đếnnhiềuthànhviênbịbắtgiữvàcáichếtcủaChâuVănLiêm‐sựkiệnnàycũngcóthểđãlàm
chođảngbộphíanamtáithẩmđịnhchiếnlượ
ccủamình[116].Vàokhoảngngày18tháng6
1930mộtcuộchọpcủaBanChấpHànhLâmThờiNamKỳđượctiếnhànhvớiđạibiểutừcácđịa
phươngđược mờiđếnđểcho biết
 ý kiến.NgôĐức Trìđãcùng Ung Văn Khiêm (Huân) và
NguyễnVănSơn(Dũng)gianhậpUỷBantrướckhihộinghịkhaimạc[117].Sauđóôngcũng
thamgiavàoUỷBanLâmThời
TrungƯơng.Trìkhaitrongsuốtmùahèʺmộtsốđồngchíđã
muốnphátđộngcáccuộcnổidậyvàthựchiệnhoạtđộngkhủngbố.ʺBanChấpHànhLâmThời
đãphảitriệu 
tậpcácchiuỷlâmthờiđểyêucầuhọhuỷbỏnhữngkếhoạctrên.BanChấpHành

đãchỉthịcáctỉnhuỷphảigiảithíchchoquầnchúngbiếtrằngchủtrươngámsátmâu
thuẫnvới
nguyêntắcchủđạocủachủnghĩacộngs ản[118].Cólẽtrong thúnhậnnày,NgôĐứcTrìđãtìm
cáchrũbỏtráchnhiệmvềtráchnhiệmvềmìnhchonhữngbạolựctrong
nhữngnăm1930‐1,
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 148Diễnđànwww.x‐cafevn.org
nhưng một báo cáo năm1931mà ônggửiđếnMoscowchothấy rằngôngđãđánhgiáthấp
nhữngkếtquảhoạtđộngcủađảng(xemchúthích149).
TạimiềnBắcvàTrungViệt
Nam,dườngnhưđảngđãcómộtphươnghướngkhác.Trênnguyên
tắcTrầnPhúđãnắmgiữnhiềuquyềnhạntrongcơcấuđảngkhiôngthamgiaUỷBanLâmThời
TrungƯơngvàomùahè,
saukhiNguyễnHộibịbắt.KhiTrịnhĐìnhCửurờibỏchứcvụtrong
UỷBanThườngVụđểgianhậpXứUỷBắcKỳ,TrầnPhúcũngđãđảmđươngchứcvụcũcủa
C
ửu[119].Nhưngtrênthựctế,đảnguỷphíabắcđãhoạtđộngtươngđốiđộclập,theonhững
báocáosaunàycủaQTCS.Vídụnhưtrongmộtláthưkhôngđềngàyđượcviếtsaungày4
tháng41931,PhânBộViễnĐôngđãchỉthịrằngʺvấnđềchủtrươngphânlập cầnphảiđượcxoá
sạchʺ[120].(Nhữngchủtrươngnàydườngnhưđãxuấthiệnvàomùathutrước,nhưs
ẽthảo
luậndướiđây).SaukhiUỷBanLâmThờiNamDươngđượcđổithànhmộttổchứccủacácđảng
cộngsảncủacácnước, UỷBanTrungƯơngĐCSTrungQuốcđãkhônggiữvai
tròtrựctiếp
chínhthứctạiĐôngNamÁ.Chođếnnaytahoàntoànkhôngthểbiếtđượcchươngtrìnhhành
độngcủaLýLậpTamvềʺcaotràocáchmạngʺchoTrungQuốcđãcóảnhhưởng
nhưthếnàođế
nhữngsựkiệnxảyratạiViệtNam.Nhưngcódấuhiệuchothấyrằngđãcósựtươngquannào
đấygiữanhữngthờiđiểmchuẩnbịvàhànhđộng
trêncảhaiquốcgia.

TạiTrungQuốcviệcchuẩnbịcủaLýchonhữngkhởinghĩavũtrangtrongtháng8và91930đã
đượctiếnhànhtừhàngloạtcáchộinghịđượctổchứ
ctừđầutháng6đếnngày6tháng8.Vào
ngày11tháng6BộChínhTrịĐCSTrungQuốcđãthôngquamộtnghịquyếtkêugọiLiênBang
SôViếtvàʺquầnchúnglaođộngthếgiớiʺủnghộcuộc
cáchmạngTrungQuốc.Họtuyênbốrất
rõrằngcáchmạngTrungQuốcđãtrởthànhtrọngtâmcủacáchmạngthếgiới[121].ĐạoQuân
số3c ủaĐCSđãthựchiệnthànhcôngmộ
tcuộctấncôngchớpnhoángtạiTrườngSa(ChangSha
‐ND)vàongày28tháng7.Vàongày6tháng8ʺUỷBanHànhĐộngTrungƯơngʺcủaLýLập
Tamkêugọitổchứccáchmạngvànổ
idậyngaylậptứctạiVũHán(WuHan‐ND),BắcKi nh,
ThiênTân(TianJin‐ND),CápNhĩTân(Harbin‐ND)vàcácthànhphốkhác(PhânBộViễn
Đôngđãtrảlờibằngmộtbứcđiện
tínyêucầuʺtriệutậpngaylậptứcʺLýLậpTamvềMoscow
[122]).Một cuộctấncôngthứhaivàoTrườngSađượctiếnhànhgiữangày24tháng8và12
tháng9.Trongthời
giannàyMoscowđãgiữmộttháiđộkhôngdứtkhoátđốivớinhữnghành
độngcủaLý,đểmặcPhânBộViễnĐôngtiếptụcnhữngnỗlựccủamìnhnhằmkiềmchếđường
hướngphiêu
lưucủaLý.MộttrongnhữngđạidiệnmớicủaPhânBộViễnĐônglàvịđạibiểu
củaCôngĐoànQuốcTếĐỏS.Stoyar,cònbiếtđếndướinhữngbídanhʺJackʺhoặcʺLeonʺ,đ
ã
viếtcholãnhđạoCôngĐoànlàLozovskyvàongày5tháng8yêucầuhậuthuẫnEisler.Ôngthan
phiềnrằngLýLậpTamđanghuyđộngtấtcảcácthànhviênnòngcốtchốnglạiQTCS[123].

ĐiềulýthúlàcaotràocáchmạngmàLýđangphátđộngđãxảyracùnglúcvớicuộcnộichiến
toàncụcbêntrongQuốcDânĐảngTrungQuốcdiễnratừngày5tháng4đến
đầutháng11
[124].TrầnCôngBácvànhữngngườiʺTáiTổChứcʺvớicăncứmớitạiBắcKinhđãđóngvaitrò

chínhyếutrongcuộcxungđộtnày.RấtcóthểlàLýLập
Tamđangtrôngchờvàochiếnthắngtất
yếucủahọ.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 149Diễnđànwww.x‐cafevn.org
TạiViệtNam,theosaucuộchọptháng6củaBanChấpHànhLâmThờitạiHàNội,cáctỉnhuỷ
NghệAnvàHàTĩnhđãđượcthànhlậpvàotháng7.TạiNghệAnchib
ộđảngđượcthànhlập
đếncấp xã[125].LànsónghoạtđộngthứhaitạiNghệ Tĩnhđãdẫnđếnsự tanrãcủa chính
quyềnđịaphươngvàdựngnênSôViếtđãbắtđầuvàongày
29tháng8vàđạtđếnđỉnhcaovào
ngày11‐12tháng9(vàongày12tháng9nôngdâncáctỉnhGiaĐịnh,ChợLớnvàTânAncũng
đãbiểutình[126]).Ởmộtsốnơi,huyệnđườngbịđốt tr
ụivàquannhađãgiaonộpấntriệncho
dânlàng;nhữnghươngchứcxãhoặclàtheoquânkhởinghĩahoặcbịgiết[127].QuânPhápđã
némbomvàođoànbiểutìnhđangđổvềVinhvào
ngày12tháng9làmchếttrên120người.Trần
HuyLiệugiảithíchrằngngàyhômấyđãcóphốihợpcáccuộcbiểutìnhtrênkhắpvàihuyện.
Nhữngsựkiệnnàyđượcnhắc
đếntuầntựtrongcácbáocáocủaPhápcũngnhưcủaTrầnHuy
Liệu[128].Điềuđánglưu ýlàngày12tháng9saunàyđãđượckỷniệmnhưlàngàythànhlập
phongtràoSôViế
tNghệTĩnhvàcũngđượcĐCSTrungQuốctưởngnhớnhưlàngàykỷniệm
củacuộcKhởiNghĩaTrungThu1927[129].
Khôngcònnghingờgìvềviệcnhữngnôngdânđịaphương,bịđèn
ặngbởiquánhiềuloạisưu
thuế,đãrấthăngháiđấutranhchốnglạingườiPhápvàquanlạiđịaphương.Nhưngluậnđiểm
chor ằnghànhđộngcủahọđãphát
sinhhoặcbịlôikéobởimộtsốkẻkíchđộngthìkhómàchấp
nhậnđược,căncứtheoquanđiểmkếhoạchdoĐCSVi ệtNamthựchiệncũngnhưhướngdẫn

kíchđộngmà
nhữngngườicộngsảnđãnhậnđượctừMoscow.JamesScott(giáosưkhoahọc
chínhtrịYale‐ND)chorằngʺtrongkhiđảngcóthểđãgiúpkếtnốinhữngcuộcbiểutìnhban
đầu,nhưng
họđãkhôngcầnphảichỉranhữngđốit ượnglàmnôngdâncămphẫn”[130]Nhưng
chínhnhữngchiếnlượcmàôngđềcậpđếnđãdấylêntừʺnhữngđau khổtộtcùngcủa
những
nôngdânmiềnquêʺ‐nhữngđòihỏichấmdứtsưuthuế(hoặchoãntrảthuế)vàʺchínhsáchthâu
tôcủanhữngđịachủcácvựalúaʺ‐lànhữngđiềumànhữngnhàtổch
ứcphongtràonôngdân
đãthụhuấntừHọcViệnNôngDânBànhBáitừnhữngnăm1920.Nhữnghoạtđộngtháng9tại
NghệTĩnh,thườnglàđốthuyệnđườngvàtiêuhuỷsổsáchvềđi
ềnđịavàsưuthuế,đãđượctiếp
thutừnhữngphươngphápđượcsửdụngtrongphongtràoSôViếtHải‐Lục‐Phong [131].Tacó
thểkếtluậnrằngthayvìđitheophongtràonông
dân,nhữngngườicộngsảnđãtạoranhững
phương pháp tổ chức phù hợp với tình hìnhđịa phương, ít nhất là trong một thời gian
ngắn[132].Tacũngcóthểkếtlu
ậnrằngnhữnghànhđộngcủaLýLậpTamởTrungQuốcđã
phầnnàotácđộngđếncácsựkiệntạiNghệTĩnh.KhởinghĩaNghệTĩnhcũngcóthểđãxảyra
dướimộ
ttìnhtrạngkhôngcósựliênquanc ủaQTCShoặcđãđingoàimongmuốncủaĐCS
TrungQuốcnhằm thúcđẩybướctiếncủacáchmạngTrungQuốcvàthế giới.Dùthế,nóđã

khôngthểxảytravớitìnhtrạngnhưthếnếukhôngcósựlãnhđạocủanhữngngườicộngsản.
Nóđãkhôngthểxảyravàothờiđiểmấynếukhôngcómộtchương
trìnhhànhđộngnàođấy.
HộiNghịTrungƯơngtháng10vàviệcTrầnPhúcủngcốquyềnlực
ĐảngCộngSảnvừathànhlậpcủaViệtNamđãkhôngthểhợpnhấthàngngũlãnhđạ
otrêntoàn

quốcmãichođếnhộinghịUỷBanTrungƯơnglầnthứnhấttổchứctạiHồngKôngvàotháng10
1930.TrongthờigiangiữachuyếnđiThượngHảivàotháng6đếnhội
nghịtháng10,HồChí
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 150Diễnđànwww.x‐cafevn.org
MinhdườngnhưđãđịnhvịcôngviệccủamìnhnhưlàmộttrunggiangiữacácđảngMãLai,
XiêmvàViệtNam.Tronggiaiđoạntừ23tháng7đến2tháng9,ôngnóirằngđãgửichoPhân
Bộ
ViễnĐôngsáubứcthư.Trongsốnày,chỉcóbứcthưngày2tháng9lànằmtrongvănkhốcủa
QTCS.Trongthưôngđãgiảithíchrằngvàongày13tháng8ôngđãbịmột
cơnlaophổi,mộtthứ
bệnhmàôngtườngthuậtlàʺđauphổivànônramáu,vôcùngyếuđuốivàmệtmỏiʺ[133].Ông
cũngliệtkênhữngchitiếthoạchđịnhs
ẽđượcđưaratrongcuộchọpcủaUỷBanTrungƯơng
sắpđến:ʺ(a)Tựphêbìnhnhữngviệcđãqua;(b)dựđịnhtiếptụchoạtđộngchođếnkhihội
nghị;(c)chuẩnbịchohộ
inghị;và(d)chuẩnbịgửihọcviên.ʺRõrànglàôngđãkhôngnhậnthấy
trướcrằnghộinghịtháng10sẽliênquanđếnsựchuyểnhướngquantrọngcủađảng.Trong
cùngbức
thưôngcónhắcđếnviệcmìnhvừahoànthànhcôngviệcʺbìnhdânhoáʺmộtcuốn
sáchmangtênNhậtKýChìmTàu.Ôngnóimìnhphảibỏra8ngàyđểviếtvàgầnmộtthángđể
inđược
20ấnbản[134].Đây làmộtchuyệnngụngônvềbathuỷthủ,mộtngười Pháp,một
ngườiPhivàmộtngườiViệtbịđắmthuyềnvàđượcmộtchiếctàuSôViếtcứu
sống.Họđược
đưađếnMoscowvàđượcchămlosứckhoẻ,đượcđàotạot ạimộthọcviệncộngsảnvàđốixử
đànghoàng,khôngnhưtrướcđâykhihọcònlàlaocôngcủ
aPháp.NgườithuỷthủViệtNamấn
tượngvớiʺsứchútmạnhmẽkỳlạʺcủahọcthuyếtvềchủnghĩathựcdâncủaLeninʺvềnhững
ngườiđãbịtướcđoạttổqu

ốcʺ[135].ViệcHồbỏcảthángđểsoạnthảocuốnsáchnàycólẽngoài
lòngtựhàocủamộtnhàv ăn,ôngđangmuốnbàytỏlòngtrungthànhcủamìnhđốivớiMoscow
vàothờiđiểm
màĐCSTrungQuốcđangđitheoconđườngmàngườiNgacholàchốngđốilại
QTCS.
DùsaoHồvẫngiữđượcmốiquanhệcólẽlàtốtđẹpvớiĐCSTrungQuốc.Ôngđãbáocáovới

PhânBộViễnĐôngvàongày22tháng9rằngôngđãthỉnhýkiếncủaPhânBộMiềnNamTrung
QuốcvềviệcĐCSViệtNamnênlựachọnchiếnlượcnàođểđốiphóvớiʺ
cuộckhủngbốTrắngʺ,
mộtbiệnphápđànápmàngườiPhápđangsửdụngchốnglạinôngdânNghệAn.Ôngđãbáo
cáorằngvàongày19tháng9,bathànhviêncủaUỷBanTrungƯơng
ĐCSViệtNamđãđến 
HồngKôngthamdựhộinghịUỷBanTrungƯơngvàđãtrìnhmộtbáocáovềnhữngsựkiệntại
ViệtNam.VìthờigianđểhộiývớiPhânBộViễnĐông
kéodàiquálâu(mộtbứcthưʺnhanhʺtừ
ThượngHảiđếnHồng Kônglúcấy phảimất 15ngàymớiđến][136], các thành viênUỷBan
TrungƯơngvàHồđãthảoluậnvớinhữngngườiTrung
Quốcđểquyếtđịnhnhữngbướctới
củaĐCSViệtNam.BảntườngthuậtmangtínhngoạigiaocủaHồvềcuộcthảoluậnnàynóirằng
TrungQuốcđồngývớiquyế
tđịnhcủaĐCSViệtNamvềviệcquyêngóptiềnbạcchocácnạn
nhânvàtổchứcmộtphongtràophảnđốitrêntoànquốc.Cảnhómcũngđãquyếtđịnhbắtđầu
thổchức
lựclượngʺnôngdânt ựvệʺ,củngcốhoạtđộngcủađảngtronghàngngũcôngnhânvà
tuyêntruyềnđốivớibinhlính[137].
NgôĐức Trìđãđưaranhiềuchitiếthơnvềviệcg ặ
pgỡhaithànhviênTrungQuốctừPhânBộ
MiềnNammàôngnóilàbaogồmHồ,HồTùngMậu,TrươngVănLềnh,ngườibạntrongUỷ
BanTrungƯơngcủaônglàʺSáuʺ(NguyễnTrọng

Nhã,còncótênlàNguyễnTrọngNhât,một
cựusinhviêntừHàTĩnh[138])vàông.(NhữngthànhviênkháccủaUỷBanTrungƯơngđã
chưađếnhộinghị).NhữngngườiTrungQuốccho
rằngnhữngcuộcbiểutìnhđánhdấubước 
khởiđầucủaʺphongtràonổidậyʺlàmộtđiềutốt.NhưngHồTùngMậuđãtrảlờirằngviệcnổi
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 151Diễnđànwww.x‐cafevn.org
dậyđangđemđếnʺnhiềuthấtbạihơnthànhcôngʺ,mặcdùkhôngcótổnthấtgìkhitiếptục 
nhữngcuộcbiểutình.Hồtinrằngkhôngthểnàotổchứcđượcmột
cuộctổngkhởinghĩa,nhưng
ởcáclàngxãnôngdâncóthểdựnglêncôngxãvàthựchiệnchínhsáchphânchiaruộngđất.
NgôĐứcTrìchorằngônglàngườiphảnđốiquyếtli
ệtnhấtchủtrươngnổidậytạiNghệTĩnh.
ʺPhongtràocáchmạngchỉvừamớithànhhình chủtrươngnổidậylàsailầm;nósẽkhông
manglạigiátrịgìchophongtrào
cáchmạngngoạitrừbomđạnvàthấtbại.ĐCSTrungQuốc
kêugọikhởinghĩa,nhưng nhữnggì có thể ở Trung Quốckhônghẳnluôncó thểtạiĐông
Dương.Việcthànhlập
SôViếtvàphânchiaruộngđấtmàkhôngcóhậuthuẫncủamộtcuộcnổi
dậythìkhôngthểnàothựchiệnđược,ʺTrìkhailàđãphátbiểunhưthế.Trongsốnhữngngười

Việt,chỉcóʺSáuʺlàhoàntoànđồngývớinhữngngườiTrungQuốc[139].
ĐạibiểungườiHoacủaUỷBanTrungƯơngtừSàiGònlàALầuđãkhôngthamgiavàocuộc
thảoluận.
NhưngcóthểôngđãđónggóptrongphầnbáocáocủađảngvềNamKỳ‐CamBốt
màHồđãgửichoPhânBộViễnĐôngvàongày22tháng9.VàothờiđiểmnàyĐCSTrungQuốc
ởmiền
namcóvẽđãchínhthứchợpnhấtvớingườiViệt.(Nhưngtrongnăm1931mộtbáocáo
từSàiGònlạimộtlầnnữađềcậprằngchibộNamKỳ‐CamBốtlà
mộtthànhphầnhoàntoàn

riêngbiệtvớiĐDCSĐ[140]).TạiCampuchia,đảngđãcó120thànhviênngườiTrungQuốcvà4
ngườiViệt,với300thànhviênTrungQuốctrongcácnghiệpđoànlaođộng.Tại
NamKỳđảng
chothấysựlớnmạnhvới70thànhviênTrungQuốcvà400ngườiViệt,tăng350ngườiViệtkểtừ
tháng21930.Có500thànhviêntrongcácnghiệpđoànlaođộng(tínhchung
mọichủngtộc)và
13.500thànhviêntrongcácnônghội[141].
HaithànhviêncònlạicủaUỷBanTrungƯơnglàTrầnPhúvàLêMãođãđếnHồngKôngvào 
ngày2tháng10,trướckhinhữngthành
viênmiềnnamkhôngthểchờđợiđượcnữavàđịnh
quaytrởvề.(MộtthànhviênthứbalàcựuđảngviêncuảĐDCSĐlàTrầnVănLanbịtrễh ẹnvà
đãphảiđợitạimộtkhách
sạntrongsuốtcảtháng10.Khôngbiếtlàcóphảiôngđãnhậnđược
địachỉkhôngchínhxáchaykhông).NguyễnPhongSắc,mộtthànhviênvắngmặtkhácthìđang
quábậnbịuvới
phongtràoNghệTĩnhđãkhôngthamdự.NgôĐứcTrìbịđauruộtthừangay
trướcngàyhộinghịvàdođóphảinằmtạibệnhviệntrongsuốthaituần.Mặcdùítnhấ
tmộthọc
giảViệtNamđãcốgắngchứngminhrằngHồcũngđãvắngmặttronghộinghịtháng10nhưng
tàiliệucủaQTCSđãchothấykhôngphảivậy[142].Vào
ngày28tháng10Hồđãviếtmộttrong
nhữngbáocáoíttintứcnhấtvềquátrìnhnày.Bêncạnhviệcthốngkênhữngsốlượngđảngviên
trongnhữngtổchứckhácnhau(giờđã
lênđến1.740đảngviên,trongđócó190ngườiTrung
Quốc],ôngđãliệtkênhữnghạngmụcvànghịquyếtđãđượcthảoluận,chúthíchrằngnhững
tàiliệunàychưađượcchuyểnng
ữ.Báocáovềchitiêucủaôngchothấytổngsốchiphíchoviệc
đilại,ănởtrongthờigianhộinghịchiếmhết440đô‐laHồngKông.Cuốicùngônghỏi:ʺXinhãy
g
ọiđiệnchochúngtôingaybởivìchúngtôiphảiquayvềlậptứcsaukhigặpông”[143]Điều

nàychothấyôngthựcsựđãđicùngTrầnPhúđếnThượngHảiđểbáocáovớ
iPhânBộViễn
Đôngsauđạihội.
ĐốivớinhữngaitìmcáchchứngminhHồChíMinhluônlàngọnđèndẫnđườngcủaĐCSVi ệt
NamthìviệcôngvắngmặttạiHồng
Kôngtronglúcấykhálàtiệnlợi.Bởivìtạihộinghịtháng
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 152Diễnđànwww.x‐cafevn.org
10nàyôngđãbịmấtquyềnhànhcủamộtngườichuyểngiaochínhsáchcủaQTCSđếnViệt
Nam.ChínhcươngchoĐCSViệtNamvàotháng21930doôngsoạnthảođãbịthaythếb
ằng
mộtLuậnCươngChínhTrịmớivàcác nghịquyếthợpvớiđườnghướnghiệntạicủaQTCS.
Nhưtađãthấy,việcnàyđòihỏiđảngphảipháttriểnthànhmột
tổchứcgiaicấp.Hainhiệmvụ
củađảnglàcáchmạngchốngđếquốcvàchốngphongkiếngiờđâyđãtrởthànhviệcgiảiphóng
giaicấpcôngnhântạithànhthịlẫnnôngthôn.Cho
đếnnăm1931t ưtưởngnàyđãgâynênvi ệc
thanhtrừngnhiềungườitrunglưuyêunướctrongđảng,táchrờihọrakhỏiphongtràocách
mạng.Trongcùnglúcấy,hộinghịđãphêbình
cuộckhởinghĩatháng9tạiNghệAn.Mộtthông
tưđượcgọilàVănKiệnĐảngviếtvàotháng10đãphêphánʺXứUỷTrungKỳʺ.Thôngtưnói
rằng:ʺVàothờiđiểmhiệnt
ạivớihiệntìnhđấtnước,m ứcđộchuẩnbịcủatầnglớpvôsảnvà
quầnchúngbịbóclộttạithànhthịvànôngthôn,mứcđộchuẩnbịcủađảngvàsứcmạ
nhcủa
địch,nhữngcuộckhởinghĩariêngrẽtạimộtvàinơilà manhđộngvàsailầm”[144]Vàocuốihội
nghị,nhữngđạibiểuđãquyếtđịnhthànhlậpUỷBan
TrungƯơngtạiSàiGòn.TrầnPhúđược
bầulàmbíthưUỷBanTrungƯơng,vớiNgôĐứcTrìvàNguyễnTrọngNhãlàuỷviêntrongUỷ
BanThườngVụ.NguyễnPhongSắcvàTrầnVănLan

vẫngiữchứcuỷviênUỷBanTrungƯơng.
ThànhviênngườiTrungQuốclàALầuđãquyếtđịnhởlạiHồngKôngđểlàmviệcvớiĐCS
TrungQuốcvìôngtừnglàhọcviêncủa
HoàngPhố[145].
TheolờicủaNgôĐứcTrìthìsauhộinghị,HồvàTrầnPhúcùngđiThượngHảiđểbáocáovới
PhânBộViễnĐông.KhiTrầnPhúquaylạiHồngKôngvàongày20tháng
11,ôngđãđemth eo
mộtbứcthưngắncủaHồ,NgôĐứcTrìnói.Bứcthưnhìnnhậnrằngquátrìnhhợpnhấtđảngđã
đượcthựchiệnvộivàngvàđãcónhữngthi
ếusótvềphươnghướngvìđãthiếuthôngtintừ
trongnước.HồcũngđãđồngýviệcđổitênđảngthànhĐảngCộngSảnĐôngDương[146].Một 
thôngtưđềngày9tháng12chocácđảnguỷ
côngbốviệcHồnhìn nhậnnhữngsailầmc ủa
mình.ThôngtưđãlưuýrằngđãkhôngcómộtxứuỷnàothựchiệnchỉthịcủaQTCSđượcgửi
chohọvàotháng2vàtháng
3193;trênthựctế,nhữngchỉthịnàyđãđượcʺtiếpthumộtcách
lạnhnhạtʺ.CácđảngviênđãkhôngbiếtđượcrằngʺngườiđồngchíkêugọiHộiNghịHợpNhất
đã
đượcQTCSgửivềnướchoạtđộngmàkhôngcómộthướngdẫncụthểnào ôngđãtựmình
khởixướngvàđãmắcphảihàngloạtsailầm Đồngchínàyđãnhìnnhậnsai
lầmcủamìnhvà
đãđồngýsửachữaʺ[147].Thôngtưnàycũngđãchỉraviệccầnphảixemtấtcảđịachủlàmột
ʺgiaicấpʺ.Đốinghịchlạivớichínhc
ươngtháng2củaHộiNghịHợpNhất,bảnthôngtưkhẳng
địnhrằngtấtcảcácđịachủlàkẻthùcủanôngdânvàquyềnlợicủahọʺliênquanmậtthiếtvới

quyềnlợicủađếquốcʺ[148].
Đếncuốitháng11931,mặcdùnhữnglànsóngbiểutìnhmớiđangxảyratạiHàTĩnhvàQuảng
Ngãi,NgôĐứcTrìđãviếtchoMoscowrằng
ʺcuộckhủngbốđẫmmáuđangảnhhưởngđếntinh

thầnquầnchúngvàlàmchohoạtđộngcủachúngtôithêmkhókhănʺ.Đếntháng101930,ông
ghichú,trongsố90đảngviêntạiHảiPhòngđ
ãcó17ngườibịbắt,10ngườikhácđãbỏtrốn,và
45ngườiđãbỏđảngvìsợbịđànáp.Đếntháng121930,sốlượngđảngviênđãtănglên93đảng
viênnhờnhữngthànhviênmới
đượckếtnạp,nhưngsốlượngthànhviêncôngđoànđãgiảmtừ
99vàotháng10xuốngcòn67vàotrongtháng12[149].TrongkhuvựcmỏthanHồngGai,Cẩm
PhảvàHàTu,nơicóhàng
nghìncôngnhânmỏ,ôngviết:ʺChúngtôichỉcó29đồngchíʺ[150].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 153Diễnđànwww.x‐cafevn.org
ĐảngđãkhôngthểthâmnhậpvàocácđồnđiềnkểtừsaucuộcnổidậyởPhúRiềng,vàtạikhu
vựcnôngthôn,nơiviệcđànápđặcbiệtdữdội,cácnônghộiʺđã bị
pháhuỷʺ[151].Trongphần
táibút ông nóithêmrằng UỷBan TrungƯơngđãbắtđầuthiếtlậpliênlạc với Thượng Hải
nhưnghiệntạihệthốngnàylàmviệcrấttồi
tệ.CóthểlàviệcPhânBộMiềnNamcủaĐCSTrung
QuốcbịcảnhsátAnhtạiHồngKôngkhámphávàotháng12/1930đãlàmgiánđoạnhệthống
liênlạcvốnđãchậmgiữ
aHồngKôngvàThượngHải.TheobáocáocủangườiAnhvàonăm
1932,phânbộʺđangsốngtrongtìnhtrạnghấphối,nhưmộtcơquanchuyểngiaovàthôngdịch
tintứccủa
PhânBộViễnĐông,vớim ộtnhânviênlàNguen[sic]AiQuac,một ngườiCộngSản
AnNamʺ[152].
Tìnhtrạngthảmh ạinàydườngnhưđãảnhhưởngđếnquanhệgiữaUỷBanTrungƯơng
vàHồ.
Vàongày12tháng2ôngđãchuyểnmộtbứcthư(màôngđãdịchsangtiếngAnh)củaUỷBan
TrungƯơngViệtNamđếnPhânBộViễnĐông.Láthưmởđầu:ʺQuanđiểmcủaQTCS
vềbản
thảonghịquyếtcủachúngtôilàgì?Cóthưtừgìchochúngtôikhông?Nếukhôngthìđặtvăn

phòngtạiHồngKôngđểlàmgì.ÍtnhấtQTCScũngnêngửithưchochúngtôi.
[ ]Nếucácđồng
chíkhôngthểgiúpchúngtôiliênlạcvớiQTCSvàCụcĐôngPhươngthìcácđồngchílàmgìở
đây?ʺ[153]NhữngchỉthịvàhậuthuẫnmàĐảngCộngSảnĐôngDươngmớ
iđangmongmuốn
đãmấtquánhiềuthờigianđểđếnViệtNam.KhônghẳnlàlỗicủaHồkhiPhânB ộViễnĐông
chậmtrảlờinhữngyêusáchcủahọ.Trongmộtbứ
cthưgửichoPhânBộViễnĐôngvàotháng2,
HồđãnhấnmạnhvaitròtếnhịcủatầnglớplãnhđạotrongUỷBanTrungƯơngvàtầmquan
trọngcủaviệccủngcốquyền
lựccủahọ.LýdomàʺnhữnggiámđốcmớitrongcôngtyĐông 
Dươngʺđangvôcùngnônnóngtrôngchờnhữngbứcthưmàcácôngđãhứa,ôngnói,làvìʺhọ
vừađặtchânđếntrong
nướcvàhọvẫnchưacóđượcnhữngảnhhưởngcầnthiếtđốivớinhững
ngườidướiquyềnđãởtrongcôngtylâuhơn”[154].NhưngPhânBộViễnĐôngchỉgiỏitrong
việc
đưaranhữngchỉthịchungvàphêbìnhnhữngbáocáonhậnđượchơnlàgi ảiquyếtnhững
khókhăn(trongmùađôngnăm1931họcũngđãhoàntoànbậnrộntrongviệckhống
chếảnh
hưởngcủaLýLậpTam].HọđãviếtchoHồvàongày12tháng1hứahẹnlàs ẽsớmcóʺmộttài
liệuđầyđủvàchitiếthơnʺkèmtheocácchỉthị,nhưngnó
đãkhôngthànhhìnhmãichođến
cuốitháng3.[155]Bứcthưngày12tháng1củaPhânBộViễnĐôngcũngđãphêbìnhcôngviệc
báocáocủaHồvàbỏquathựctếlàcóthểôngđã
phảithayđổiđịachỉvàhìnhthứcthôngtin
saukhiPhânBộMiềnNamcủaĐCSTrungQuốcbịkhámphá.ʺChúngtôithấyliênlạccủađồng
chívớinhữngnơikhácdườngnhưkhôngđầy
đủvàkhôngchấpnhậnđược. .Hơnnữathông
tinvềcuộcKhủngBốTrắngthìquáʺkhôkhanʺ(chỉđềcậplàbaonhiêungườibịbắt];điềuquan
trọnglàc ầnphảibiếthọ

bịbắtkhiđanglàmgì,vìsaohọbịbắt,vânvân”[156]Cũngtrongcùng
bứcthưnày,PhânBộViễnĐôngđòihỏicầncóthêmnhữngcuộcbiểutình:ngày25tháng2là
ʺNgàyThấ
tNghiệpʺ,đượcđánhdấubởiʺsựvậnđộngquầnchúngrộngrãinhấtcóthểđược
trongcáccôngxưởngvànhàmáyʺ.
DườngnhưHồđãbáovớiPhânBộViễnĐôngvềdựđịnhc
ướivợcủamìnhtrongkhoảngmùa
đông.PhânBộViễnĐôngnhắcnhởôngtrongbứcthưngày12tháng1rằngôngphảibáochohọ
biếttrướchaithángngàycướicủaông.Vìbức
thưnàyđãkhôngdùngmậtmãdướidạngcông
tythươngmãi,tacóthểchorằnghọthựcsựđangnóivềviệcHồlấyvợ.Trongtháng2ôngcóđề
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 154Diễnđànwww.x‐cafevn.org
cậpđếnviệcvợmìnhđangbậnrộnchuẩnbịTếtvàdựđịnhmởtiệcđónkháchtừSàiGònvàBắc
Kỳ,dođócóthểlàôngđãtảnglờyêucầucủaPhânBộVi
ễnĐônghoặclàthưcủahọđếnquá
trễ.[157]TừtàiliệuQTCSkháctronggiaiđoạn1934và1935,chúngtabiếtđượcrằngvợcủaông
rõrànglàNguyễnThịMinhKhai,cựuthànhviênđả
ngTânViệtởVinhđượcgiaonhiệmvụlàm
việctạiHồngKôngsaukhiđảnghợpnhất.[158]Saunàybàđượcgiaonhiệmvụlàmviệcvới
ĐCSTrungQuốc.ViệcHồvàbàcócòn
giữquanhệvợchồngsaukhihaingườibịbắtvàotháng
4vàtháng61931thìkhôngrõ.(NguồnhồsơcủangườiPhápvềNguyễnThịMinhKhailàmta
tinrằngbàđãcónhiềuquanh
ệvớinhữngđồngchínamgiớitrongkhoảng1930đến1940.Vídụ
nhưvàonăm1932,SởLiêmPhóngtinrằngbàlàtìnhnhâncủaTrầnNgọcDanh,emtraiTrần
Phú.Vàonăm1933họđã
giữđượcmộtbứcthưcủabàviếttừHồngKông,dườngnhưđểtừ
chốiviệccầuhôncủamộtngườinàođó,trongđóbàtuyênbốʺTôi khôngcònámảnhchuyện
hônnhânhoặc

làmmẹ Người chồngduynhấtcủatôi là cuộc CáchMạngCộngSảnʺ [159].
Nhưngchođếncuốinăm1934,khibàđếnMoscow,bàlạiviếtrằngbàđãcóchồnglàʺ
Linʺ,bí
danhcủaHồ lúcấy[160].ỞViệtNam,tiểusửvề bàviếtrằng bàđã lấyLêHồng Phongtại
Moscowvàonăm1935,nhưnghiệntạikhôngcómộtbằngchứng
gìvềcuộchônnhânnày[161])
Hộinghịtháng3vàsựchấmdứtcủaʺcaotràocáchm ạngʺ
Đếnngày12tháng31931,khiHộiNghịToànThểlần2bắtđầutạiSàiGòn,quanh
ệgiữaUỷBan
TrungƯơngvàHồChíMinhđãsuygiảmđếnmứcôngđãphảinhanhchóngyêucầuđượctừ
bỏnhiệmvụcủamìnhtạiHồngKông.Mộttrongnhữngđềmụctrongchương
trìnhnghịsựcủa
HộiNghịtháng3làʺvấnđềHồChíMinhʺ.Theo NgôĐứcTrì thìnhữngngườicầmđầutại
TrungKỳvàBắc KỳđãthanphiềnrằngHồliêntụcyêucầuh
ọphảitườngtrìnhchoPhânBộ
ViễnĐôngtạiThượngHảinhữngbáocáomàThườngVụUỷBanTrungƯơngcótrách nhiệm
soạnthảo.Hộinghịđãquyếtđịnhviếtthưyêucầu
Hồnênchấmdứt việcđòihỏinhữngbáocáo
này;khicầnthiết,UỷBanTrungƯơngsẽgửibáocáochoPhânBộViễnĐôngquangõHồng
Kông,vàsẽyêucầuHồchỉđơngiản
làchuyểngiúpchohọ[162].Vàotháng4,TrầnPhúđãviết
thưthôngbáochoPhânBộViễnĐôngrằnghọkhôngnêntiếptụcdùngHồlàmngườitrung
gianvìʺôngtaquávắntắtvàđ
ôikhichỉthịchochúngtôinhữngýkiếncánhâncủamìnhmà
khôngthôngquacácđồngchíʺ[163].
HồphảnhồinhữngphêbìnhtrêntrongmộtbứcthưgửichoUỷBanTrungƯơngngày23tháng

4nóirằngôngthấyvôíchkhichỉđóngvaitròcủamộttrạmđưathưđơnthuần.Ônggiảithích:
ʺTôibiếthoàncảnhkhókhănvàUỷBanTrungƯơngcórấtnhiềuviệc
phảilàm.Nhưngʺhọʺcần

phảihiểurõtìnhthếcủachúngta,vàđólàlýdotạisaochúngtôiđãyêucầucácvănbảnbáo
cáotừcácđảnguỷđịaphươngʺ[164].Vàocuố
itháng3PhânBộViễnĐôngtìmcáchthuyếtphục
ôngởlạiHồngKôngvớilýdolàviệcgiữliênlạcvớiThượngHảisẽkhôngdễdànghơncho
ông.Họđãtrấnanông
rằng,ʺBảnthânđồngchívôcùngquígiávàtrênhếtlàsựcầnthiếtmà
chúngtađãthảoluậnvàotháng11trước.Chúngtôiđãxácđịnhnhiệmvụcủađồngchínhưsau:
(1)giữ
vữngcácliênlạcm ậtthiếtnhấtcóthểđượcvớinhữngđảnguỷtrongnước;(2)báocáo