Hồ Chí Minh: Những năm tháng chưa được biết đến - phần 4 pot

HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 67Diễnđànwww.x‐cafevn.org
thôiʺ.Hồthảoramột vănbảnchínhthức,kêugọicáccôngđoànPhápủnghộquyềnđượcthành
lậphộiđoàncủadânbảnxứvàđềnghịphâncôngítnhấtlàhaicánbột
ổchứcđếnĐôngDương
[70].Reynauld,đạibiểuPháptỏvẻtánthànhnhữngđềnghịtrênnhưngkhôngđưaramộthậu
thuẫnchínhthứcđốivớikiếnnghịcủaHồvìcôngđoàncủaôngkhôngđủ
tàichánhđểđưacán
bộtổchứcsangViệtNam[71].
QuốctếCộngSảnvàMặtTrậnThốngNhấtởTrungQuốc
SựdodựcủaQuốctếCộngS ảnđangtáchxarakhỏicái
gọilàʺmặttrậnthốngnhấtthượng
tầngʺđượccấuthànhbởinhữngthươnglượnggiữatầnglớplãnhđạođảng,vànghiêngvềʺmặt
trậnthốngnhấthạtầngʺ
,tạorabởiviệckêugọisựủnghộnhữngcươnglĩnhvàhànhđộngcủa
ĐCStừcácthànhphầncôngnhânkhôngcộngsảnvànôngdân.Thậtmỉamailàđúngvàothờ
i
điểmnày,ĐCSvànhànướcNgađangthựchiệnLuậnCươngvềNhữngVấnĐềDânTộcvà
ThuộcĐịacủaLeninbằngcáchgiúptổchứcmộtmặttrậnthốngnhấ
thoàntoànthượngtầng
giữanhữngngườiquốcgiaTrungQuốctrongQuốcDânĐảngvàĐCSTrungQuốc.Chínhsách
nàycólẽđãkhôngđượcđệtrìnhđểthảoluậntạiQTCS;CharlesMcLane(Giáosưsửng
ườiMỹ‐
ND)chỉrarằngđâylàmộtʺchínhsáchđatầngʺbaogồmĐCSvàcáccơquanchínhphủNga
[72].DùnhữngthảoluậntrongQTCSítnhiềucũngđượcinratoànbộ,nhưng
chắchẳnlàvìlý
dochínhtrịnênnhữngchínhsáchvềTrungQuốcđãkhôngđượcthảoluậncôngkhai.BộNgoại
GiaoNgakhôngmuốncôngkhaihoávaitròcốvấncủaBorodinchoTônDật
Tiên,vìngạirằng
nósẽ làm lệch hướng quátrìnhbình thườnghoáquan hệ với các nền dân chủ phươngTây.
(NhữngtàiliệucủaNgavừađượcbạchhoágầnđâychothấ

yBorodinlàviênchứcchínhthức
trongpháibộcủaBộNgoạiGiaoNgatạiBắcKinh.LeoKarakhanđãcânnhắcviệcrútBorodin
vàocuốinăm1923vìsợrằngsựcôngkhaicủaTônD
ậtTiênv ềvaitròcốv ấncủaBorodinsẽ
mangtaitiếngchoBộNgoạiGiao[73])
CơcấutổchứccủaQTCSvềnhiệmvụhànhđộngởphươngĐôngđãliêntụcthayđổitừnăm
1919
trởđi.Đểtránhnhầmlẫnvềkhuvựcvànhiệmvụcủanhữngvănphòngvàbanbíthưcủa
cáccụcĐôngPhươngvàViễnĐông,tôisẽgiảithíchvắntắtvềnhữngthay
đổinàychođếnthời
điểm1924.MộtPhânCụcĐôngPhươngcủaQTCSđượcthànhlậpvàotháng12,1919theoquyết
địnhcủaBanChấpHành,nhưngnóđãgặtháiđượcnhữnggì
thìkhôngrõ[74].Vàotháng7
năm1920mộtphâncụcNhânDânPhươngĐôngđượcthànhlập,trựcthuộcPhânBộSiberian
củaĐCSNgaởIrkutsk,trongkhiđómộtPhânBộĐôngPhươngcủacủaBan
ChấpHànhQTCS
rađờivàotháng5n ăm1920tạiVladivostok[75].RồivàothángGiêngnăm1921mộtbướcmới
đượcthựchiệnđểliênkếtcáccơquancótráchnhiệmvềvùngViễnĐông
thuộcĐCSNgavà
QTCS.PhâncụcNhânDânPhươngĐôngtạiIrkutskđượcđổithànhʺĐạidiệncủaQTCStại
ViễnĐôngdướihìnhthứcBanBíThưʺ.Đếntháng3năm1921cósáumươi
támnhânviêntại
bannày,trongđócónhàlãnhđạotươnglaicủaMôngCổlàChoibalsan[76].Chođếncuốinăm
1921banbíthưcóbốnbộphận:MôngCổ‐TâyTạng,TrungQuốc,TriềuTiênvà
Nhật[77].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 68Diễnđànwww.x‐cafevn.org
NhưngtạiĐạiHội4vàotháng121922mộtbảnbáocáochothấyrằngbộphậnphíaĐônglàm
việckhôngtheomộtchươngtrìnhcụthểnàovàʺhoàntoànvôtổchứcʺ[78].Vìth
ếmàmộtchỉ

thịtáitổchứclạiđượcbanhành.MộtcơcấuhợpnhấtđượcthànhlậpvàcũnglạimangtênCục
ĐôngPhươngvàKarlRadekđượcbổnhiệmlàngườiđứng
đầuvàotháng51923.Phụtácủa
ônglàGrigoryVoitinsky. Baphânbộđược thànhlậptrựcthuộcCụcĐôngPhươnglà:PhânBộ
CậnĐông,gồmThổNhĩKỳ,AiCập,Syria,Palestine,Morocco,Tunisia,Algeriavà
Persia;Phân
BộTrungĐônggồmẤnĐộthuộcAnh,ĐôngDươngvàNamDương;vàPhânBộViễnĐông
gồmNhật,TriềuTiên,TrungQuốcvàMôngCổ[79].Sựlưỡnglựvàcũngcólẽlàtranhchấp

quyềnlựclàmthayđổinhanhchóngviệcquảnlýcáchoạtđộngcủaPhânBộViễnĐông.Ngay
sauĐạiHội4,vàotháng12năm1922,ỦyBanVladivostokcủaCụcĐôngPhươngQTCSđược
thành
lập, bao gồm Voitinsky, Sen Katayama và Maring. Nhưngđến tháng Giêng năm tới,
PhòngTổChứccủaBanChấp HànhQTCSđềxuấtviệcthiếtlậpmộtBanBíThưViễnĐôngđể
báocáo trực ti
ếpvớiBanChấpHànhQTCS mà khônglệ thuộc vào CụcĐôngPhương.Văn
phòngBanBíThưViễnĐôngcóquyềnlựcrộnghơnỦyBanVladivostok,bịchínhthứcđàothải
vàtháng 6
1923.BanBíThưmới cũng nắm quyềnquảnlýnhânviênỦyBannày:Voitinsky,
KatayamavàMaring.MặcdùbanbíthưnàyrõrànglàtrựcthuộcMoscow,VoitinskyvàMaring
giànhphầnlớnthờigianlàmvi
ệctạiTrungQuốc[80].Cóthểhiểurằngsựthayđổihệthống
điềuhànhđuợcBộChínhTrịĐCSNgacholàcầnthiếtvìđếnnăm1923họđãquyếtđịnhquan
tâmcặnk
ẽhơnvềviệcNgavàQTCShỗtrợTrungQuốc.Điểnhìnhnhưvàonăm1923BộChính
TrịvàcólẽlàchínhStalinđãchọnMikhailBorodinnắmviệcgiúpđỡTônDậtTiên[81].Ngaycả
vàothời
củaLenin,BanChấpHànhQTCSđãbịnhữngthànhvi ênthuộcĐCSNgalũngđoạn
[82].
QTCSbắtđầuthamgiavàoviệccốvấnchophongtràocộngsảnTrungQuốcvàomùaxuânnăm

1920,
khiVoitinskylầnđầutiênđếnThượngHảiđểgiúpTrầnĐộcTú(ChenDuxiu‐ND)soạn
thảoCươngLĩnhĐảngCộngSảnTrungQuốcvàotháng10nămấy[83].Maringvàmộtphái
viênkháccủ
aQTCSlàNikolskycómặttạiĐạiHộithứnhấtĐCSTrungQuốcvàotháng71921‐
báocáocủaMaringchothấyrằngôngđãđưaravấnđềliênminhgiữacộngsảnvàQuốcDân

Đảngtrongchuyếnđiđầutiêncủamình,nhưngđãbịđạihộibácbỏ[83].Vìthếmànhữngchủ
trươngủnghộviệcliênminhvớicácphongtràodântộctạicácquốcgiatiền
tưbảnvẫnchỉlà
mộttuyênngônmàkhôngcómộtkếtquảthựctiễnnào.Vàotháng81922,Maringđãthuyết
phụcđược5lãnhđạotốicaocủaĐCSTQchấpthuậnmộ
tchínhsáchgọilàʺKhốichínhtrịbên 
trongʺ[85].chínhsáchnàykêugọitấtcảcácđảngviênĐCSTQthamgiavàoQuốcDânĐảng
trongkhivẫngiữnguyêncơcấuvàmụctiêucủaĐCS.
Vào
năm1923,nướcNgaSôViếtnontrẻđãbắtđầuvạchramộtcươnglĩnhhànhđộngđểhỗtrợ
chínhquyềncộnghoàcủaTônDậtTiênởmiềnnamTrungQuốc.Chủtrươngnàyđượ
cphát
triểntừnhữngmụctiêuđốingoạicủaNga‐tìmkiếmđồngminhvàanvịbờcõi‐chúngđược
theođuổivớimộttốcđộnhanhhơnlànhữngthànhviênQTCSmuốn.CharlesMcLane(Giáo
sư
sửngườiMỹ‐ND)chỉrarằngQTCSkhôngtrựctiếpliênquanđếnnhữngthươnglượngngo ại
giaodẫnđếnsựthoảthuậngiữaAdolfJoffevàTônDậtTiênvàothángGiêng1923[86].Thoả
ThuậnJoffe‐TônđãchứngnhậnsựtrợgiúpcủaMoscowcũngnhưs ựchấpnhậncóđiềukiện
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 69Diễnđànwww.x‐cafevn.org
củaTôn.SauđóthìkhôngnhữngchỉcóQTCScungcấpcốvấnchoTrungQuốc,màcòncócảcố
vấntừỦyBanTrungƯơngĐảngBolshevikNga,HọcViệnHồngQuân,CôngĐoànQuốcTếvà
Đ

oànThanhNiênCộngSảnQuốcTế.SaukhiHồchíMinhđếnQuảngChâuthìNôngDânQuốc
Tếcũngcóđạidiệntạiđây.
NhiệmvụcủaQTCSởTrungQuốcgiốngnhưlàmộtchi
nhánhcủalãnhsựNgamàtrongđó
nhữngquyếtđịnhcuốicùngđềutrựcthuộcsựđộcquyềncủaStalin vàỦyBanTrungƯơng
ĐCSNga.NhữngchỉthịcủaQTCSvớiĐCSTrungQuốccho
đếngiữanăm1923chothấymột
biệnphápcẩntrọngđốivớinhữngchủđíchcủaTôn.Vídụnhưchỉthịtháng51923củaBan
ChấpHànhQTCSgửiđếnĐạiHội3Đ
CSTrungQuốcyêucầurằngđảngnàyʺphảicốgắngthiết
lậpmộtliênminhcôngnôngʺ;nhưngchỉthịnàylạitiếpt ục,ʺkhôngcầnphảinóirarằngquyền
lãnhđạo
phảithuộcvềđảngcủagiaicấpcôngnhân ĐểcủngcốĐCS,biếnnóthànhđảngc ủa
đạiđasốgiaicấpvôsản,tạoranhữnglựclượngcủagiaicấpcôngnhântrong
cácliênminh‐
đâylànhiệmvụhàngđầucủacácđảngviêncộngsản ʺ[87].Nhưngviệctáitổchứccủacác cơ
quanđặctráchvùngViễnĐôngcủaQTCScóthểxemlàbằngchứng
lànhữngcốvấncủaQTCS
sẽlàmviệcsátcánhvớiỦy BanTrungƯơngĐCSNgađểthànhlậpmặttrậnthốngnhấtgiữa
ĐCSTrungQuốcvàQuốcDânĐảng.Nhưđãnóiởtrên,vào
thángGiêngnăm1923,cùngthời
gianbảnThoảThuậnJoffe‐Tônđượcký,thìBanBíThưvùngViễnĐôngtrựcthuộcBanChấp
HànhQTCScũngđượcthànhlập.KhiĐạiHội3ĐCSTrungQuốc
chínhthứcthôngquachính
sáchKhốiChínhTrịbêntrongvàotháng51923,hậutrườngđãđượcsắpxếpchođểMikhail
BorodinbắtđầunhiệmvụcủamìnhtạiQuảngChâu.Borodin(MikhailGrusenberg),mộtmột
phái
viêndàydạncủaQTCS,ôngđãởMỹ11nămđểdạytiếngAnhchodânnhậpcưcũngnhư
tổchứcnhữngngườixãhộigốcNga.BorodinrờiBắcKinhđếnQuảngChâuvào
tháng91923.

NhiệmvụcủaHồtạiQuảngChâu
SauĐạiHội5QTCS,HồChíMinhcuốicùngđãthuyếtphụcđượcCụcĐôngPhươngthựchiện
kếhoạchđiTrungQuốccủaông.
Nhiệmvụcủaônghìnhnhưkhôngđượcđịnhnghĩamộtcách
rõràng.Dùvậy,khómàtinđượcrằngnhữngngườilãnhđạoQTCSđãkhôngquantâmđếnyêu
cầucủaông.Nhữngtómlược
vềcácsựkiệntrongláthưviếtngày9tháng9năm1924chothấy
rõlàôngrờikhỏiMoscowvớirấtíthậuthuẫn:
SauĐạiHội5,CụcĐôngPhươngthôngbáochotôi
rằng:1)họsẽgiớithiệutôivớiQuốcDân
Đảngvàtôisẽphảilàmviệcchohọvìngoàichiphíchochuyếnđi,Cụcđãkhôngcómộttrợgiúp
tàichínhnào khác;2)tôiđến
đấyvới tưcáchcánhânchứkhôngphảilàm mộtphái viên của
QTCS;3)tôikhôngcóbấtcứliênhệgìvớiđảngchúngta[cólẽôngámchỉĐCSPhápvìôngvẫn
làmộtđảngviên
củanó)khiđếnTrungQuốc.
Mặcdùnhữngđiềukiệntrêncóvẻkhókhănnh ưngtôivẫnchấpnhậnchún gđểđượcđikhỏinơi
đây.Đểbùđắpchođiềukiện2và3,
tôiđãyêucầuđảngmìnhgửichotôimộtủynhiệmthưđến
ĐCSTrungQuốc,yêucầuhọgiúptôilàmviệc.Vìthếkhókhăntrênđãđượcgiảiquyết[88].
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 70Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Dùvậychuyếnđicủaôngvẫnbịdờilại,lầnnàylàdocuộcnộichiếnvừanổratạiTrungQuốc.
ʺQuốcDânĐảngvẫnchưatrảlờibứcthư
củaCụcĐôngPhương.Vàngàykhởihànhcủatôilại
bịdờilạivôhạnđịnhʺ[89],ôngviết.Nhữngkhókhănnàyđãkhôngxảyra,ôngtiếptục,nếu
khôngvìtr
ởngạitàichính.ÔngđềnghịQTCSnênđơngiảnlàchucấptiềnđểôngsốngởTrung
QuốcvìôngvẫnđangđượchọchucấptiềnchỉđểʺngồichơikhôngởMoscowʺ.
Vàongày19tháng9Hồviế

tthưchoAlbertTreint,mộtđảngviêncủaĐCSPhápđãtrởthành
viêntốicaocủaQTCStừĐạiHội5.Ônglàthànhvi ênchínhthứccủaBanChấpHànhQTCS
cũngnhưBanBíThư.Trongb
ứcthưHồnóirõkhókhăncủamìnhtrongvấnđềmưusinhtại
QuảngChâu.ʺViệckiếmsốngkhônglàmộtkhókhănvớitôi,ngaycảởmộtnướcmàtôichỉbiết
ngôn
ngữviếtchứkhôngbiếtngônngữnói,ʺônggiảithích.ʺNhưngtrongtrườnghợpcủatôithì
cóvàitrởngại,ʺôngbổsung.Trướchết,ôngthanphiềnrằngôngphảisốngbấth
ợppháptrong
mộtthànhphốʺđầyrẫymậtvụPhápʺ.Thứhai,ôngʺphảiđượchoàntoàntựdođểlàmnhữnggì
mìnhmuốnnhưnghiêncứutìnhhình,gặpgỡmọingườivàtổchứcmộ
tcáigìđóʺ.Ôngthỉnh
cầuTreintlầncuốicùnglànêntrìnhbàytrườnghợpcủaôngchoBanChấpHànhQTCS[90].
TreintđãtrìnhbàyvớiBanBíThưQTCS,cơquancóthẩmquyền
đểraquyếtđịnhnhanhchóng,
ôngkêugọiBanBíThưyêucầuCụcĐôngPhươngxétlạiđềnghịtrợgiúptàichánhchoHồ:
ʺTrongkhithựcdânPhápđangdùngĐôngDươnglàmbànđạpđểbắtđầucan
thiệpvàoTrung
QuốcthìđâykhôngphảilàlúcđểCụcĐôngPhươngcắtgiảmnỗlựctạiĐôngDươngnếuhọcó
mộtchútýthứcchínhtrịʺ[91].
Rõrànglàlờikêugọ
icủaTreintđãthànhcông,vìcuốicùngHồChíMinhđãđếnđượcQuảng
Châukhoảngngày11tháng111924.KhiôngbáochomộtngườibạntạiQTCSvềchuyếnđicủa
mình,ôngnóilàông
đangtrọtạinhàĐồngchíBorodinvớihaihoặcbađồngchíngườiTrung
Quốckhác.ÔngchobiếtđịachỉcủamìnhlàLou,thuộcVănPhòngROSTA,QuảngChâu,Trung
Quốc[92].Trongkhoảngthờ
igiangiữa22tháng9đếnkhiHồđếnQuảngChâu,aiđóđãsắp
xếpchoônglàmcôngviệcthôngdịchchoROSTA,CơQuanĐiệnBáoNga,tiềnthâncủathôn g
tấnxãTass.VìBorodinđã

điTrungQuốcvàomùathu1924,việcnàykhôngthểlàdoôngsắp
đặt.RấtcókhảnănglàdocôngcanthiệpcủaVoitinskymàHồtìmđượcnơiởlýtưởngnàytại
Quảng Châu. Voitinsky
 lúcấyđã quay lại Moscow và quay lại Trung Quốc vào tháng 11
1924[93].ThưtừtrongvănkhốQTCSchothấyôngcómộtđặcvụhoặcchỉđiểmtạiBắcKinhtên
là Sam Slepak,người
này làm việc tại ROSTAtrong năm 1923.Vì Slepark là Phó CụcĐông
Phươngvàonăm1922,tacóthểchorằngmộtnhânviênthườngtrựccủaQTCSvàROSTAđã
được dùng như là vỏ bọ
c cho hoạtđộng của QTCS [94]. Việc Hồ có báo cáo trực tiếp với
VoitinskykhiônghoạtđộngtạiTrungQuốchaykhôngthìkhôngrõ,nhưngVoitinskyrấtcóthể
làngườithunhậnnh
ữngbáocáoviếtbằngtiếngAnhcủaHồtừQuảngChâu(CảhaiVoitinsky
vàSlepak,cũngnhưBorodin,đềuthôngthạotiếngAnh,một lợithếquantrọngđểhoạtđộngtại
TrungQuốc).Trong
khicôngviệcthôngdịchvàthôngtínviêncủaHồđủđểôngchitiêuhàng
ngày nhưngnó khôngtạo dựngchoôngđượcmột vỏ bọcnhư là một phóng viên thực thụ.
Trongláthưđầutiêng
ửichoNôngDânQuốcTế,ôngyêucầuhọtiếptụcgiữtênôngtrong
danhsáchChủtịchđoànhoặcnếuhọquyếtđịnhrúttênôngrathìnênđưaralýdorằngôngbị
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 71Diễnđànwww.x‐cafevn.org
bệnh‐ôngkhôngmuốnmọingườibiếtviệcôngđãđếnQuảngChâuvìôngđangsốngbấthợp
pháptạiđây[95].
Tómlại,tacóthểkhẳngđịnhmộtcáchchắcchắnlà
HồChíMinhkhôngđượcgửiđếnQuảng
ChâunhưmộtphụtátrựctiếphoặcthưkýchoBorodinnhưtrongnhữnggiảthiếttrướcđây
[96].Dùvậy,vịthếvàquanhệcủaôngtrongQTCS
giaiđoạn1923‐4vẫnlàmộtbíẩn.Córấtítcơ
sởtrongvănkhốcủaQTCSvềviệcHồlàmộtthànhviêntêntuổitronggiaitầnglãnhđạongang 

hàngvớiManuilsky,hoặcđược
aiđóđỡđầu[97].M.N.Roy, mộtnhân vậtđầyấnt ượngnói
đượcnhiềuthứtiếngngườigốcBrahmanBengalđãnổilêntrongchínhtrườngcủaQTCSgiai
đoạntừnăm1920,chínhlàđạibiể
ukỳcựuchocácvấnđềthuộcđịatạiĐạiHội5QTCS.Điềurõ
rệtlàHồthíchhợpvớichủtrươngmặttrậnthốngnhấtchocácthuộcđịahơnlàRoy,và
vìthếđã
đượcManuilskykhuyếnkhích ônglêntiếngtạiĐạiHội.NhưngkhôngnhưRoyvànhữngngười
gốcÁkháchoạtđộngtrongQTCStrongnăm1924,Hồkhônghềđạidiệnchomộtđảng
cộngsản
châuÁnàocả.CảhaiSemauncủaNamDươngvàSenKatayamacủaNhậtđượcđềcửvàoBan
ChấpHànhQTCSn ăm1924cóthểlàvìhọđạidiệnchonhữngphongtràocộng
sảntươngđối
lớnmạnh.
Hơnnữa,sựđồngcảmHồđốivớiquanđiểmcủaManuilsky khôngđồngnghĩavớinhữngđặc 
ân.TrongmộtláthưgửiPetrov,lãnhđạoCụcĐôngPh
ương,Hồthanphiềnvềgiátiềnthuênhà
màôngphảitrảchonhữngtiệnnghitồitệtạiKháchsạnLuxchậtchội.ʺTrongnhữngtháng
Chạp,thángGiêngvàthángHai,ʺôngviết,ʺTôiở
phòng176,luôncó4hay5ngườiởchung.Ban
ngàythìkhôngngớtồnàolàmcảntrởcôngviệccủatôi.Banđêmtôilạibịrậnc ắnkhôngthể
nghỉngơiđược.ʺTừtháng3,ôngđượcchuyển
sangmộtcănphòngđơn,ôngnói.ʺVớidiệntích
chậtchộivàđồđạcgiảnđơntrongphòngtôisovớinhữngphònglớnhơn,thoảimáihơn,nhiều
đèn,điệnthoại,phòngt
ắm,tủquầnáo,sofa,vânvân v ớigiáphảichăngthìsốtiềnhọbắttôi
phảitrảthìthậtkinhkhủng”[98]Vớigiọngđiệucủakẻbịsỉnhục‐Hìnhnhưôngcả
mthấyrằng
mìnhbịđốixửtệhơnnhữngngườichâuÂuhoặccótầmcởnhưRoy.
ẤntượngtrongnhữngthưtừliênlạccủaHồChíMinhtrongsuốt14thángsốngtạ

iNgalànỗi
bựctứcvềs ựbấtđộngcủaQTCS.ĐiềunàycóthểphảnánhthựctếcủaQTCSlàchínhnócũng
không cóđược mộtđường lối chắc chắn hoặc vì
 việcđấu tranh bè phái giữa Trotsky và
Zinoviewđãthuhútmọiquantâmcủagiớilãnhđạo.VịthếđảngviêncủaHồtrongĐCSPháp
cóthểđãlàmchotìnhhuốngcủaôngthêmphứctạp‐Ả
nhhưởngcủaTrotskyđốivớiĐCSPháp
cũngđángkểvàđếnthángGiêngnăm1923ôngvẫncòngiaochứccốvấncủaQTCSchoĐCS
Pháp,vớiJaquesDoriotlàngườiphụtá[99].Trongbãimìn
chínhtrịnày,HồChíMinhcóvẻ
nhưđãhọcđượccáchứngxửvớinhữngcấpquyềnthếđểtheođuổinhữngmụcđíchcủamình.
PhongcáchcủaôngkhácbiệthẳnvớiRoy‐Sở
trườngcủaRoylàtranhluậnlýthuyết,vàđến
năm1929ôngđãbịđẩyrakhỏiQTCS.HồthấycóthểquảngbákếhoạchcủamìnhvớiAlbert
Treint,mộtngườicánhtảtheophe
Zinoviev,m ặcdùHồkhônghoàntoànđồngývớivớimọi
quanđi ểmcủaTreint.KhiđếnQuảngChâu,HồđãviếtthưchomộtđồngnghiệptạiMoscow
rằngTreintđãʺđấutranhhếtmìnhʺđể
ôngđếnđượcTrungQuốc[100].Dấuhiệuđầutiênvềvị
thếchínhtrịkhônghoàntoànvữngchắccủaHồtrongQTCSchỉxuấthiệnvàokhoảngcuốinăm
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 72Diễnđànwww.x‐cafevn.org
1927và1928,khiôngbắtđầuchuẩnbịquaylạichâuÁ.Đếncuốinăm1927AlbertTreintbịtrục
xuấtkhỏiĐCSPhápvànhữngaitỏrõngọnnguồnvềsựthấtbạicủa
chínhsáchcủaStalinvề
mặttrậnthốngnhấttạiTrungQuốcđềubịđặtdướitầmnghivấn.
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 73Diễnđànwww.x‐cafevn.org
CHƯƠNG 3: THỜI GIAN TẠI QUẢNG CHÂU VÀ NHỮNG
HỆQUẢ(1924‐8)

MặcdùHồChíMinhkhôngnóiđượctiếngQuảngChâunhưngkhiđặtchânđếnbếncảngnhiệt
đớinàyôngvẫncócảmgiáccủamộtchuyếnhồih ươngsaubaocáchtrở.
QuảngChâulàmột
tiềnđồnchonhữngchiếnsĩViệtNamtựdotừkhitriềuđạiMãnChâusụpđổvàonăm1911.
NhưngnhữnghyvọngbanđầucủangườiViệtvềhậu
thuẫncủacộnghoàTrungHoatrongviệc
giúpđỡtiềnbạcvàvũkhíchocuộckhởinghĩachốngPhápđãnhanhchóngtiêutan.Việctăng
cườngđànápcủaPháptạiViệt
NamtronggiaiđoạnChiếnTranhThếGiớithứIcộngvớiảnh
hưởngmờnhạtcủaTônDậtTiênt ạiTrungQuốcdẫnđếnnhữngthấtvọngđắngcaycủangười
cầm
đầuphongtràochốngPhápPhanBộiChâu.Nhữnghoạtđộngpháhoạivớim ụcđíchkêu
gọisựquantâmcủachínhphủTônDậtTiêncũngnhưchínhphủĐứctrongthờikỳchiếntranh
đãlàmmấtđimộtsốthànhviêntrungthànhcủaQuangPhụcHội[1].Sauvụđặtbomgiếthai
đạitáPháptạimộtkháchsạnHàNộitháng4năm1913,bảyngườiđã
bịxửtửhìnhvà57người
khácbịcầmtù, trongđócóhaingườiemcủaPhanVănTrường[2].BảnthânPhanBộiChâu
cũngbịgiamtạimộtnhàtùTrungQuốctrongnhữ
ngnăm1914‐17,sauđóôngẩndậttạiHàng
ChâuvàkiếmsốngbằngcáchviếtbàichotờbáoQuânSự[3]. 
HồChíMinhxuấthiệntrongbốicảnhấyvàotháng111924,vàolúc
sựhỗtrợquânsựcủaNga
tạiQuảngChâuđangđếnmứctốiđavớikhoảng50giảngviên[4].Chuyếntàuchởvũkhíđầu
tiêntừcảngVladivostokđếnQuảngChâuvàongày8tháng10
[5].Mặttrậnthốngnhấtgiữa
ĐCSTrungQuốcvàQuốcDânĐảngđãđượcchínhthứchoátrongĐạiHộiQuốcDânĐảnglần
1vàothángGiêng1924,khiviệcthànhlậptrườngquân
sựHoàngPhốtrênsôngChâuGiang
đượcphêchuẩn.CũngthờigianđóbađảngviêncộngsảncũngđượcbầuvàoBanChấpHành
TrungƯơngQuốcDânĐảng,trongkhiđó6 đảngviêncộngsản

khác,trongđócóMaoTrạch
Đôngcũnglànhữngthànhviênứngcử[6].ThờigianHồsốngtạiTrungQuốcchođếntháng5
1927,trùnghợpvớithờiđiểmthànhcôngchínhtrịcủachính
phủtạiQuảngChâu.Ôngđãtận
dụngđượckhoảngthờigianđầylợithếcủamặttrậnthốngnhất,thờigianmànhữngngườilưu
vongViệtNamtạiTrungQuốc
cóthểtựdohấpthụnhữngbàihọcvàýtưởngmớitừnhữngcố
vấnngườiNga,từnhữngvấnđềquânsựđếnlýluậnchínhtrịvàphươngpháptổchức.Khíthế
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 74Diễnđànwww.x‐cafevn.org
sôisụctạiTrungQuốcđãgiúpdấylênmộtlànsónghoạtđộngchínhtrịmớitạiViệtNam,nơi
cũngđã cung cấp những thànhviênmới cho lực lượng nổi d
ậytrongtươnglaiởmiềnnam
TrungQuốc.ĐiểmchínhcủachươngnàysẽlàviệcHồđãlợidụngnhữngbốicảnhtrênnhưthế
nàođểtạodựngmầmmốngchođảngcộ
ngsảnViệtNam.
Dùthế,thậtquáđơngiảnnếuchorằngnhữngnămthángcủaHồtạiQuảngChâuchỉlàmộtkẻ
truyềngiáotừMoscowđếnđểcảiđạomọingười
quachủnghĩacộngsản.Mặttrậnthốngnhất
cũnglàmộtkinhnghiệmđánghọcchoôngcũngnhưnhữngngườiViệtNamkhácđãsốngqua
giaiđoạnnày.Hồđến
vàothờiđiểmcaotràocủakhởinghĩanôngdântạitỉnhQuảngChâumà
ôngcónhiệmvụphântíchvàcổvũdướidanhnghĩacủaNôngDânQuốcTế.Đâylàlầnđầu
tiên
ôngtiếpxúcvớigiaicấpnôngdânchâuÁkểtừthuởthiếuthờitạiTrungphầnViệtNam,và
chắcchắclànóđãđánhdấumộtbướctiếnquantrọngtrong
quátrìnhchuyểnbiếncủaôngtừ
mộttuyêntruyềnviênđểtrởthànhmộtnhàtổchứccáchmạngthựcthụ.Mặttrậnthốngnhất
giữaĐCSTrungQuốcvàQuốcDânĐảngl
ạilàmộthiệntượngchínhtrịphứctạphiếmthấymà

mộtthờigiansaunóvẫnbịđemratáithẩmđịnhvàphêphán.Cuốicùngkhimặttrậnnàytan
vỡvào
năm1927,đấuđánộibộtrởthànhmộtphầntrongcuộcđấutranhgay gắtcholinhhồn
củaphongtràocộngsảnthếgiới.Sựtanrãcủamặttrậnthốngnhấttr
ởthànhkhuônmẫucho
nhữngngườicộngsảnvớinhữngmụcđíchkhácnhau‐cảhaitràolưuStalinistvàTrotskyist
đềudùngnóđểchứngminhrằngkhôngbaogiờtinvàonhữngđồngminhtưsản.
HồChíMinh
vànhữngđồnghươngtrảiquathờikỳhỗnloạnnàyđãkhônghoàntoànrútrabàihọcgiống
nhau.CụthểlànhữnghọcviênViệtNamsốngtạiTrungQuốc
tronggiaiđoạntanrãcủamặt
trậnthốngnhấtđãtrởthànhnhữngngườicựcđoannhấttronggiaitầngchínhtrịViệtNam.
Phầncuốicủachươngnàysẽphântíchnhững
hệquảnàyvàvịtrícủaphongtràocộngsảnViệt
Namvàođầunăm1928.
CóbanguồntàiliệuchínhvềgiaiđoạnnàytrongsựnghiệpcủaHồChíMinh,mỗitàiliệuphả
n
ảnhmộtquanđiểmkhácnhauvềnhữnghoạtđộngcủaông.Trướchếtlànhữngbáocáovàthư
từcủaônggửiđếncáccơquancủaQTCScótráchnhiệmgiámsátnhững
hoạtđộngcủaôngvề
việckếtnạpnhữngcánbộkhungchomạnglướicộngsảnViệtNam.Kếđếnlànhữngthưtừcủa
ônggửichoNôngDânQuốcTế,trongđó
chothấyôngđãtíchcựcthamgiavàophongtrào
nôngdântạiQuảngĐông,đặcbiệtlàtrongnăm1925.NguồntàiliệuthứbalàtàngthưPháp,cụ
thểlànhữngbáocáocủađiệp
viênSởLiêmPhóngcótênlàLâmĐứcThụ(còncótênlàNguyễn
CôngViễn,NguyễnChíViễnhoặcHoàngChấnĐông).
LàmộttrongnhữngphụtáchủlựccủaPhanBộiChâu,từngtốt
nghiệpHọcViệnQuânSựBắc
Kinh,LâmĐứcThụ(còngọilàđiệpviênPinot)đãsớmtrởthànhmộtthànhviêntrongnhómbí

mậtcủaHồ.LàcontraicủaNguyễnHữuĐàn,
mộtmộtđồnghọcvớichacủaHồtạiTrường
Quốc Tử GiámởHuế [7].Những báocáocủaThụgửichoSởLiêm Phóngđôikhibaogồm
những nhậnđịnh sâu sắc về ph
ương pháp hoạtđộng của Hồ, nhưng phầnđông thường là
những tường thuật từ những tinđồn giántiếp, giống như những mật vụkhác của SởLiêm
Phóngđãtừnglàm.Việ
cnàychỉcóthểgiảithích làdoThụkhônglọtsâuvàođượchàngngũtin
cẩncủaHồ‐nhưngcũngcóthểlàdoThụđãkhôngbáocáotấtcảvớiSởLiêmPhóng.Những
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 75Diễnđànwww.x‐cafevn.org
cộngtácviêncủaThụ,trongđócócảhaiđồngminhgầngũinhấtv ớiHồlàLêHồngSơnvàHồ
TùngMậu,đều tinrằngLâmĐứcThụchỉtruyềnđạtnhữngthôngtinvô
bổchongườiPhápđể
nhậntiềnthưởngđemgiúpchotổchức[8].
Côngbằngmànói,rõrànglàSởLiêmPhóngcũngđãg ặtháiđược nhiềuthànhqu ảtừsựhợp
táccủaLâmĐứcThụ.
Rõrànglàônglàmộtđiệpviênvôcùngquígiáítnhấtlàchođếnnăm
1929.Ôngrấttựtinvềgiátrịcủamìnhnênđãliêntụcyêucầutăngtiềnthưởng.Vídụnh
ưvào
thángChạpnăm1926,ôngthanphiềnrằngtiềnlươngcủamìnhbịchậmtrễʺvàhơnthếnữaʺ,
ôngviết,ʺtôichẳngnhậnđượctoànbộsốtiềncònthiếuvànhữ
ngchiphíliênlạcđanglàmtôi
phásản”[9]LàmộtthợchụpảnhtạiQuảngChâu,ôngđãchụphìnhrấtnhiềuthànhviênvừa
thamgiavàonhómhoạtđộngcủaHồChíMinh[10].
NhữngbứcảnhnàyđãđượcngườiPháp
sửdụngtronggiaiđoạn1930‐1đểnhậndiệnnhữngnghicancộngsản.Dùvậy,đếntậncuối
năm1929nhữngngườicộngsả
nmiềnnamTrungQuốcmớivỡlẽr ằnglòngtrungthànhcủa
ThụchỉdànhchongườiPháp[11].Vàođầunăm1925,ThụđãtìmcáchđánhđộngngườiPháp

rằngHồChíMinhđãđếnTrungQuốcd
ướibídanhLýThụy [12].MọicốgắngcủaHồnhằmgiữ
bímậtvềsựhiệnhữucủaôngđốivớingườiPhápđãtrởnênvôích.
Bướcđầutổchức
Hồthôngbáo
việcôngđếnQuảngChâuchonhữngđồngsựcộngsảntrongmộtsốthưtừđề
ngày12tháng11năm1924.Ôngbảorằngôngđãđếnnơimộtngàytrướcđó[13],mặcdùtrong
th
ưônglạiviếtnhưôngđãchứngkiếnrấtnhiềusựkiệnx ảy ratạiTrungQuốclúcbấygiờ.Một
trongnhữngláthưcónộidungtườngthuậttrựctiế
pviệcbàFanyaBorodin,vợcủaMikhail
Brorodin,đãtổchứcphongtràophụnữTrungQuốcrasao[14].Cóthểôngđãđixalênđến
ThượngHảivớiVoitinsky,ngườiđãtừMoscowquaylạiTrungQuốc
vàotháng11.Dùgìđi
nữa,ôngđãmauchóngtiếpcậnvàtổchứcliênlạcvớiCơquanROSTA,nơichucấpnguồnthu
nhậpcủaôngtrongthờigiansốngtạiQuả
ngChâu.Vấnđềquantâmcấpbáchnhấttrongthủđô
nướccộnghoàTrungHoalúcấylàchuyếnđicủaTônDậtTiênđếnBắcKinh,vịtổngthống
QuốcDânĐảnghyvọngcóth
ểthươnglượngvềmộthoàhoãnchínhtrịvớicáclãnhchúaphía
bắc[15].HồviếtbằngtiếngAnhvớilốihànhvănsúc tíchthườnglệchomộtngườibạnvôdanh
ở QTCS:
ʺTôi vẫn chưa gặp gỡ ai cả. M ọi ngườiởđâyđều bận rộn về chuyến du hành lên
phươngBắccủaBácsĩTônʺ[16].TrongbứcthưgửichoTomasDombal,tổngbíthư
NôngDân
QuốcTếngườiBaLan,ôngxinlỗivìđãkhôngthôngbáochonhữnguỷviênbanchấphànhvề
chuyếnđiTrungQuốccủaông.ʺQuyếtđịnhchochuyếnđitừMoscowcủatôiđãđược
đưara
rấtđộtngộtvàtôiđãkhôngcóthờigianbáochoôngbiết,ʺôngviếtbằngtiếngPháp.Sauđóông
tườngthuậtviệcnhữngnôngdâncùngkhổđượctổchứcrasaodướ

iʺsựbảohộcủaQuốcDân
Đảng,nhưnglạiởdướisựchỉđạocủanhữngngườicộngsản.Đâylàcơhộituyệtvờichoviệc
tuyêntruyềncủachúngtaʺ[17].
HồđãgiảdanhmộtnữđảngviênQuốcDânĐảngcótênlàLooShingYanđểviếtbàitường
thuậtvềphongtràophụnữ.Ônggửikèmvớimộtláthưgiớithiệuchomộttờbáo
‐thưphụnữ
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 76Diễnđànwww.x‐cafevn.org
[18].ʺKhitôicònlàmviệctạiQTCSʺ,ôngviết,ʺTôirấthânhạnhđượchợptácvớiquíbáo.Hiện
naytôimongmuốnđượctiếptụchợptác.Nhưngvìtôiđanghoạtđộng
bấthợppháptạiđây
nêntôisẽgửinhữngbàibáodướidạngʺnhữngláthưtừTrungQuốcʺ,vàsẽkýtêncủamộtphụ
nữ.Tôichorằngviệcnàysẽgiúp
chúnggiữđượctínhnguyênthuỷvàđadạng,vàđồngthời
cũngđểbảođảmbímậtchotôi.ʺNgaykhiHồnhậnnhiệmvụlàmộtthôngdịchviênvàtuyên
truyềnviênchoROSTAchắnhẳnlà
ôngđãtìmcáchliênlạcvớinhữngngườiViệtlưuvongsống
rảirácởmiềnnamTrungQuốc.Vàocuốinăm1924nhữngngườinàydườngnhưkhôngcómột 
tổchức
chặtchẽnào.Họđãđượcthunhậpvàonhữnghọcviệnhoặcquânđộiđịaphương,cụ
thểlàquânđộiVânNamcủatướngYangXimin,đangchiasẻquyềnlựctạitỉnhQuảngĐông

chođếngiữanăm1925.MộtsốkhácnhưthủlĩnhphiếnquânngườiViệtgốcHoalàTamKam
Say,mộtthổphỉ,kếtgiaovớibọnbuônthuốcphiệnvàtrộmtrâuở
vùngbiêngiới.Ngaycả
trướckhiHồđếnTrungQuốc,vịthếcủaPhanBộiChâutrongthànhphầnlưuvongngườiViệt
cũngđãtrởnênmờnhạthơnthờikỳtrướcchiếntranh.
Trongkhoảngthờigian1923,mộtsố
tronghọbắtđầugâydựngmộttổchứcmớilấytênlàTâmTâmXãvàkhôngmờiPhanBộiChâu
thamgia.Thanhdanhcủaôngđãbịhoenố

bởiluậnthuyếtvềsựhợptácPháp‐Việtmàôngđã
viếttheochỉthịcủaPhanBáNgọc,mộtngườilưuvongvàbịtìnhnghilàchỉđiểmchoPháp.
Phan Bá Ngọc là con
 trai của thủ lĩnh dân tộc PhanĐìnhPhùngngười Nghệ Tĩnh,Ngọc bị
thuyếtphụcbởinhữnghứahẹnc ảicáchcủaToànQuyềnSarraut[19].Ôngđãbịámsátvớit ội
danhphảnbộibởiLêHồngSơnvàonăm1922theolệnhcủaCườngĐể[20].
TâmTâmXãbắtđầukhôiphụclạimộtsốmạnglướiquyêngóptrongnướccủaPhanB
ộiChâu,
vàvàotháng61924họđãthựchiệnmộtvụđánhbomnhằmvàoToànQuyềnPhápMerlinđang
điquaQuảngChâu[21].TrongkhitàiliệucủaHàNộivàhồikýcủaPhan
BộiChâuđều không
nhấnmạnhviệcnày,LêHồngSơnsaunàyđãkhainhậnvớiSởLiêmPhóngPhápvềvaitròlãn h
đạocủaNguy ễnHảiThầntrongvụmưusát.NguyễnH
ảiThầnlàmộtngườiquốcgiagốcmiền
bắcđãthamgiaphongtràoPhanBộiChâunăm1905vàlàmộtdusinhtạiNhật.Chuyệnkểrằng
ôngđãtìmgặpmộ
tkẻphảnloạnngườiHoalàsĩquantrongquânđộiVânNamđangđồntrú
tạiQuảngChâu,ngườinàyđãgiúpôngchếtạohaichiếccặpđựngbom.Mộtchiếcđượcđặttại
khutô
giớiPháp làSaDiệnbởimộtngườilưuvongtênlàPhạmHồngTháigiảdạngmộtnhiếp
ảnhviên. Quả bomnổgiết chếtba kháchngười Phápnhưng không trúngMerlin[22].
Phạm
HồngTháichạytrốnvàbịchếtđuốitrênsôngChâuGiangvàtrởthànhmộtanhhùngdântộc.
ĐiềucayđắnglàvàothờiđiểmvinhquangnàycủanhữngngườiViệt
quốcgia,đượcxemnhư
làmànkhởiđầuchotrậnchiếnmớichốnglạingườiPháp,cũnglàthờiđiểmmàLâmĐứcThụ
vừachiếmđượclòngtincủaLiêmPhóngPháp.Nhữngđồ
ngchícủaôngchorằngchínhôngđã
báotrướcvớingườiPhá pvềvụđánhbomvàcũngđãgiaonộpchiếpcặpđựngbomthứhaicho
họđểlấythưởng[23].

ViệcámsátMerlind
ườngnhưđãgiúpPhanBộiChâugiatăngsinhlực.ÔngđếnQuảngChâu
vàocuốimùahè,vàithángtrướckhiHồđến,đểhộiývớinhữngngườilưuvongViệtNamvà
đểtiếpxúc
nhữngcốvấnNgavừađượccàiđặttạiHọcViệnQuânSựHoàngPhố[24].Vàothời
điểmấycólẽôngđãgiúpmộtsốmônđệtrẻcủamìnhđượcthunhậnvàotrườngnàynh
ờsựtận
tâm từ văn phòng của một lãnhđạo Quốc DânĐảng là Liêu Trọng Khải (Liao Zhongkai‐
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 77Diễnđànwww.x‐cafevn.org
ND)[25].ÔngcũngbànthảovớicácđồnghươnglưuvongvềviệcđổiQuangPhụcHộitrởthành
ViệtNamQuốcDânĐảng.Họđãthànhlậpmộtsốuỷban,dựatrêncơcấut
ổchứccủaQuốc
DânĐảngTrungQuốc,theotronghồikýcủaông[26].Nhưngđếntháng111924Phanlạiquay
vềHàngChâuvàởlạiđấychođếntháng6nămsau.
Trongsốnhữnghọc
viênngườiViệttheohọctạiHọcViệnHoàngPhốvàomùathu1924cóLê
HồngSơn,LêHồngPhongvàLêQuảngĐạt,đềulàngườiNghệAn[27].Nhưngmộtsốhọcviên
theo
họctạiHoàngPhốkhoảnggiữanăm1925lànhữnghọcviênthuộcquânđộiVânNamtrong
năm1924,cólẽdướiquyềnchỉhuycủaNguyễnHảiThần.Nhữngngườinày
gồmcó:Hoàng
Lương,LưuBích,NgôChínhQuốc,vàLiêuKhắcThanh,theobáocáocủaLâmĐứcThụ.Cùng
vớiNguyễnHảiThần,nhữngngườilưuvonglớntuổikhácnhưĐinhT
ếDânvàĐặngSưMặc
đãlàmđếnchứcsĩquanquânđộiVânNam.Cũngnênnhớrằngchođếnmùathu1924,Hoàng
Phốchỉvừamởcửađượcvàithángvàvẫncòntronggiaiđoạntổchức.
Vàotháng101924,Ủy
BanTrungƯơngĐCSTrungQuốcnóirõrằnghọđãkhôngvừalòngmấyvớicungcáchlàmviệc
củahọcviện.HọbáocáovớiBorodinrằngnhữngkẻphiến

loạnđangcầmđầuhọcviệnvàmột
sốtrungđoànkiểumẫuvừathànhlậpđãʺnằmtrongtaynhữngngườinàyʺ.ʺHọđangsửdụng
tiềnbạccủaôngđểlàmnhững
việcquáiquỉgìkhôngaibiết,ʺhọviếttrongthư[29].Vìthếrất
khómàbiếtđượcchấtlượngvềquânsựvàchínhtrịmànhữnghọcviênngườiViệtthuộcnhững
khoáđầu
tiênđãhọcđược.
HồChíMinhđếnQuảngChâuvàomộtthờiđiểmthuậnlợi,khingườiViệtvừanhậnrađược
tiềmnăngc ủapháiđoàncốvấnNganhưnglạich
ưaquyếtđịnhđượcsẽphảilàmgìsauvụđánh
bomámsátToànQuyềnMerlin.PhanB ội ChâuđangởHàngChâu,quá xađểđóngvaitrò
quyếtđịnhvềnhữngcôngtáchàngngàyngaycảnếunhữngngười
lưuvongtrẻsẵnlòngđểông
thamgiavàonhữngthảo luận củahọ.Làmộtthànhviêntrong pháiđoàncố vấn Nga và là
ngườitừngs ốngtạinhàcủaBorodin,Hồcóđượcl
ợithếtrongviệctìmkiếmhậuthuẫnchotổ
chức của những người quốc gia mà sau nàyđã tiếp thu nhữngđường lối tổ chức ch ính trị
Leninistcủaông.Nhưngtìmđược
hỗtrợtàichínhtừpháiđoànNgathìkhôngdễdàngnhư
ngườitanghĩ.Hơnnữa,tìnhhìnhnộibộcủanhữngngườiViệtlưuvongcũnglỏnglẽohơnlà
mọingười
vẫnnghĩ.Trongthờigiantừtháng12đếntháng91925Hồđãtriệutậpđượcm ộtsố
thanhniêncốtcánchotổchứccộngs ảnnguyênthuỷ,đasốtronghọvẫngiữlòngtrung
thành
chođếnkhiôngrờikhỏiQuảngChâuvàonăm1927.Nhưngquátrìnhnày,đượcnhìntheomột
gócđộkhácnhưlàmộtthắnglợicủahọcthuyếtMarxist‐Leninistvàphươngpháptổchức
cũng
nhưtàivậnđộngcủa Hồcùng vớigiả thiếtvềsự phảnbộicủaPhanBội Châu,vẫncầnnên
nghiêncứukỹhơnlànhữngtàiliệumàsửsáchcộng
sảnViệtNammuốnchúngtatinvào.

Trênlýluậncủanhữngngườichốngcộngvềvi ệcHồChíMinhnắmquyềnlãnhđạotạiQuảng
Châu,thìôngđãchỉđiểmchongười
PhápbắtPhanBộiChâunhằmmụcđíchthanhtoánđốithủ
thậtsựcủamình.ChuyệnkểrằngHồđãmậtbáochocảnhsátPhápvềnhữnghoạtđộngcủa
Phanvàđãlừa
ôngđếnmộtđịachỉthuộctôgiớiquốctếtạiThượngHải,vàvịchísĩyêunước
nàyđãbịbắttạiđây[30].Ngoàilýdotrừkhửđốithủ,mộtnguyênnhânkhácgiải
thíchcho
hànhđộngcủaHồlàôngmuốnlĩnhsốtiềnthưởngmàngườiPhápđãtreogiảichocáiđầucủa
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 78Diễnđànwww.x‐cafevn.org
Phan Bội Châu.Người ta cũng cho rằng Hồ đãtínhtoánrằngviệc bắt giữ Phansẽ gâynên
nhữngphảnđốitạiViệtNamvàdođósẽthúcđẩyphongtràokhángPháp[31].
Nhưngc
ăncứtheobáocáocủaLâmĐứcThụthìdườngnhưHồkhôngdínhlíuđếnviệcchỉ
điểmPhanchoSởLiêmPhóng.NhữngbáocáonàynêurõrằngThụđãthôngbáovớingười
Pháptừlâuv
ềnhữnghoạtđộngcủaPhan,ítnhấtlàtừnăm1924[32].VìthếkhingườiPháp
quyếtđịnhđãđếnlúcbắtPhan,họkhônggặpmấykhókhăntrongviệctìmkiếmdấuvế
tcủa
ông.Ôngđãbịbắtvàotháng71925(cóthểlàkhôngphảivàotháng6nhưđasốgiảthiếtdựa
trênnhữnghồiứccủaPhan)vàbịgửitrảvềHàNội.(LâmĐứcTh
ụbáocáorằngPhandựđịnh
đếnQuảngChâuvàocuốitháng71925;lúcấyôngvẫnchưabịbắt,căncứtheobáocáonàyvào
cuốitháng6,1925[33]).Vàotháng111925,ôngbịtuyênánkh
ổsaichungthân.Chiếndịchphản
đốibảnáncủaôngđãbiếnthànhhàngloạtnhữngcuộcbãikhoávàbiểutìnhtrêntoànquốcmà
kếtquảlàđãthúcđẩy nhiềusinhviênd
ấnthânvàoconđườnghoạtđộngbímật.Trênthựctế,
phiêntoàxửPhanBộiChâuđãgiúpquảngbáphongtràokhángchiếntạiTrungQuốc,căncứ

theolờikhaicủamộtnhà
hoạtđộngbịbắtnăm1931.
Ngườithanhniên20tuổiTrầnVănThanhkhairằng,ʺvụánPhanBộiChâuđãmởrachomọi
ngườithấy sự hiệnhữucủanhữngnhàcách
mạngViệtNamtạiTrungQuốc,đặc biệt là tại
QuảngChâu.Họcsinhchúngtôikhông bàngìngoàichuyện5nghìnbinhlínhcủaquânđội
HoàngPhốʺ [34].ĐếnthángChạp 192 5 viênToànQuyền
mớilàAlexanderVarenneđãphải
nhượngbộgiảmbảnáncủaPhanxuốngthànhquảnthúctạigiachungthân.Nhưngthậtkhómà
tinrằngHồđãcóthểtiênliệutrướchệquảc
ủaviệcPhanbịbắtđểlợidụngnómộtcáchtàitình
nhưngườitađãcáobuộcông[35].
Hơnnữa,thậtkhóđểnhìnravìsaoHồlạimuốntrừkhửPhan,vìtrongnhững
bứcthưcủamình
ôngchorằngmìnhđãcónhiềuthànhcôngtrongviệcthuyếtphụcnhữngʺphầntửưutúnhấtʺ
tronghàngngũViệtNamQuốcDânĐảngnghetheoquanđiểmcủamình.
VănkhốPhápcólưu
giữmộtláthưcủaPhanBộiChâugửichoHồvàođầunăm1925,chothấyvịsĩphugiàkhông
nghĩrằngôngvàHồlàđốithủcủanhau,ôngcòncho
làHồsẽbảođảmchocôngcuộcđấutranh
chốngPhápđượcliêntụcđếnthếhệsau.ʺNgoàicháu,cònaicóthểtinđượcđểgánhváctrọng
tráchthaythếta?ʺÔnghỏi.ʺTarờitổquốckhiđãg
ầntứtuần,ʺPhanviết,ʺvàtakhôngthểgiũ
bỏđượcnhữnggìtađãhọc‐vìthếmàýtưởnghiệntạicủatacũngkhôngkhácgìngàyxưa.
Cháuđãhọcxahiểurộ
ngvàđãđiquanhiềunơihơnBác‐mườilần,trămlầnhơn.Tưtưởngvà
kếhoạchcủacháuđềuhơnhẳncủata‐cháucóthểchiaxẻmộtvàicôngtácv
ớitađượckhông?ʺ
ônghỏi,dườngnhưvớimộtchútmỉamai.PhanBộiChâucũnglàbạncùnghuyệncủathânphụ
củaHồởNghệAn,conrểcủaPhanlàVươngThúcOánhcũ

nglàngườicùnglàngvớithânphụ
củaHồ.CảhaianhchịcủaHồđềuchịuánkhổsaivìđãủnghộnhữngđồngchícủaPhan.Hồ
ChíMinhchắchẳndùngPhanBộiChâunh
ưmộtbùnhìnchophongtràocủamìnhmiễnlàPhan
khôngcóhànhđộngngăncảnkếhoạchcủaông.
KhôngphảilàkhôngcóvấnđềcạnhtranhtrongnộibộngườiViệtởmiềnnam
TrungQuốc.
NguyễnHảiThần(còncótênlàVũHảiThụ,NguyễnCẩmGiang),chẳngbaolâuđãkhôngcó
cảmtìnhvớiLýThụy,vàđếnđầunăm1927đãtổchứcmộtnhóm
khángPhápriêng.ÔngvàHồ
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 79Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đãtrởthànhđốithủchođếnnăm1946.Nhưngtrongnhữngthángđầusôinổicủathểchếcộng
hoàtạiQuảngChâu,khimặttrậnthốngnhấtđượcxemlàgiảiphápchocảhai
phequốcgiavà
cộngsản,sựkhácbiệttrongxuhướngchínhtrịcủahọchưalàtrởngạichosựhợptáccủahai
bên.HồChíMinhbiếtcáchvậndụngthếlựcchính
trịđồngthờinhượngbộchonhữngngười
lưuvongkhácnắmgiữnhữngchứcvụquantrọngtrongcáctổchứcmàôngthànhlập.Việc
quânđộiVânNambịđánhbạivàogiữa
năm1925cũnggópphầntíchcựcchoông,nhưtathấy,
bằngcáchsửdụngtrườngHoàngPhốnhưlànguồntiếpliệuchínhtrongviệcđàotạovàcung
cấpviệclàmchonh
ữngngườiViệtlưuvong.Nhìnchung,nhữngbằngchứngdobáocáocủa
LâmĐứcThụcungcấpcũngnhưnhữngbáocáocủaHồđếnQTCSđãgiúprútrakếtluậnrằng
nhữ
ngngườiquốcgiaViệtNamvànhữngngườicộngsảnnguyênthuỷđãchưathiếtlậpđược
nhữngtổchứcvớiđườnglốirõrệttronglầnđầuHồđếnTrungQuốc.Nh
ữngngườilưuvong
nhưLêHồngSơnvàTrươngVănLềnh,haiphụtátincẩnnhấtcủaHồ,đãgiữquanhệchặtch ẽ

vớicảhaiphíaítnhấtlàchođếnnă
m1928.Thậtsailầmnếuchorằngnhữngngườilưuvong
ViệtNamđãcómộtquanđiểmrõràngvềsựtrợgiúpcủacộngsảnđốivớiphongtràođộclập
của
họtrongnhữngnăm1924và1925.MộtkhiHồvẫncònnhữngđónggóptíchcựcchonhững
phươngcáchtổchứcvàtiềmnănghậuthuẫnvềtàichínhthìôngvẫncólợ
ithếhơnnhữngthủ
lĩnhlớntuổiđãbịbỏrơibởi ngườiNhật.NhưngkhiQTCStrởnênchậmchạptrongviệcđáp
ứngnhữngyêucầutrợgiúpcủaông,Hồ
lolắngrằngmìnhsẽmấtđiảnhhưởngđốivớinhững
ngườiquốcgia.Tôisẽphântíchnhữngbằngchứngliênquanđếnvấnđềnàyởdưới.
Vào ngày 18 tháng Chạp 1924, Hồ viết
 thư cho Chủ TịchĐoàn QTCS báorằng ôngđãđến
QuảngChâuvàogiữathángấy.(Khôngthểgiảithíchđượcsựkhácbiệtvềngàyđếncủaông
trongthưvàviệctrướcđâyôngnóilàđãđến
vàongày11tháng11.Cólẽlàôngchỉđơngiản
làmtheothóiquennhỏgiọtsựthậtvớinhữngđốitượngkhácnhau).Trongphầntáibútcủalá
thưôngbáochoQTCSbiếtrằngôngđã
lấytênTrungQuốclàʺLýThụyʺ.Vềphầnmình,HồChí
Minhđãđánhbóngsựkhônkhéoc ủaôngtrongviệcnốikếtvớicác phầntửViệtNamlưuvong.
ʺTôiđãgặp
mộtsốnhàcáchmạngquốcgiangườiViệtʺ,ôngviết,ʺtrongsốhọcómộtngườiđà
rờiViệtNambamươinămnayvàtrongth ờigianấyđãtổchứcđượcmộ
tsốcuộcnổidậychống
Pháp Mụcđíchduynhấtcủangườinàylàtrảthùchotổquốcvàgiađìnhđãbịsáthạibởi
ngườiPháp.Ôngtakhôngbiếtgìvềchínhtr
ịvàcàngkhôngbiếttígìvềcôngtáctổchứcquần
chúng.Trongnhữngcuộcmạnđàm,tôiđãnêulênviệccầnthiếtcủaviệctổchứccũngnhưsựvô
íchcủanhữ
ngcuộckhởinghĩathiếutổchức.Vàôngtađãnghetheoʺ[37].Nếutachođoạnvăn

trênphóngđạikhoảng10nămvềchuyệnnhânvậtnàyrờikhỏiViệtNamthìđúng
làHồđang
nóivềPhanBộiChâu.Nhưngc ăncứtheonhữngthưtừcủaPhantừđầunăm1925,thìdường
nhưhaingườichưagặpnhau[38].Mộtkhảnăngkhácvềdanhtánhc ủ
anhânvậtlưuvongtrên
là Nguyễn Hải Thần hoặc Hồ Học Lãm, cũng là ngườiđồng hương NghệAnnhưPhan Bội
Châu,chavàanhcủaôngđềubịPhápgiếthại.Nhưng
Lãm,báccủaHồTùngMậu,vẫnđangở
HàngChâutrongthờikỳmặttrậnthốngnhất.BáocáocủaPhápvềtiểusửchínhtrịcủaHồChí
Minhvàonăm1933chothấyNguyễn
HảiThầnlàngườiphùhợpnhấtvớimiêutảởtrên.Báo
cáonàycónóirằngkhiHồđếnQuảngChâu,ôngđãʺkhéoléothamkhảoNguyễnCẩmGiang,
lúcđấyđanglàngườinắmquy
ềnlãnhđạocácđồnghươngcủamìnhʺ[39].Bảnbáo cáonóirằng
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 80Diễnđànwww.x‐cafevn.org
vớisựtrợgiúpcủaNguyễnCẩmGiang,Hồđãgâydựngnênmộttổchứcmới,nhưngsauđóbất
đồngngàycànglớngiữahaingườivàGiangđãthànhlậpmộttổ
chứcriêngvớikhôngquá30
thànhviên.SựchiarẽnàytrùnghợpvớitườngthuậttrongbáocáocủaLâmĐứcThụvềmối
quanhệgiữaHồvàNguyễnHảiThần.NguyễnHảiTh
ần,còncótênlàNguyễnCẩmGiang,có
vẻlàngườikếnghiệpchoPhanBộiChâuchođếnkhiHồChíMinhxuấthiệntrongchínhtrường
[40].
Trongláthưviếtngày18thángChạpHồliệ
tkênhữngcôngtácmàôngvàngườiđồnghương
trênđãcùngnhauthựchiện.Họđãvạchramộtbiểuđồtổchức.Ngườiđồnghươnglậpramột
danhsáchcủamườing
ườiViệtNamđãcộngtácvớiôngtrongquákhứ;vàHồđãchọnranăm
ngườitừnămtỉnhkhácnhauđểđemđếnQuảngChâu.Ôngdựđịnhhướngdẫnhọrồigửihọ

vềlạiĐôngDươngsaubathángđàotạo,sauđómộtnhómkhácsẽthaythế.Đâycũnglàsơđồ
hoạtđộngcủatổ chứctương laimangtênViệt NamThanhNiênCáchMạngĐồngChíH
ội,
thườnggọitắtlàThanhNiênHội.NhưngHồchưanóigìvềcáitênnàycả,vàtronghailáthư
vàothángGiêngvàtháng21925ônggọitổchứccủamìnhlàViệtNam
QuốcDânĐảng(xinxem
phíadưới).ĐểđưađượcnhómngườiđầutiênđếnQuảngChâu,ôngcầnkhoảng150đồng[chắc
hẳnlàđô‐laMỹ)cònlạitừchiphídichuyểntừMoscow.ʺNhưngsauđó
thìsao?ʺônghỏithẳng
thừng.ʺTôichỉlàmviệcvàigiờmộtngàytạiROSTA,nhưnglươngcủatôikhôngđủđểtôitrang
trảichocácʺhọctròʺ,vàsaukhihọđếnQuảngChâu,cókhả
nănglàtôisẽdànhhếthoặcphần
lớnthờigianchoviệcđàotạo;tìnhtrạngtàichínhcủatôisẽtrởnênvôvọng.Vìthếtôiyêucầu
cácđồngchílàmơnralệnh
chocácđạidiệntạiQuảngChâucũngnêngiúpđỡnhữngngười
ĐôngDươngʺ[41].
Đếnngày5thángGiêng1925Hồđãcóthểbáo cáo:ʺĐôngDươngQuốc  DânĐảngđãđược
thànhlậpvàongày3
thángnày,khởiđầuvới3đảngviên.ʺÔngviếtbằngtiếngAnh,vìthếrất
có thể là ông viết cho Voitinsky vốn thông thạo Anh ngữ.ʺMộtđảng viên sẽ đượcđiều về
Annam(TrungKỳ‐ND)
vàLào.Mộtngườikhác(chưalàđảngviên)sẽđượcgửiđếnTonkin
(BắcKỳ‐ND)đểđưanămngườikhácquaQuảngChâuh ọccôngtáctổchức Tronglúcấy,tôi
cầuxinđồngchíhãyra
lệnhchocácđồngchíNgaởđâycũngnêncótráchnhiệmvớinhữngvấn
đềĐôngDươngbởivìmộtmìnhtôisẽchẳnglàmđượcgìnhiềuʺ[42].KhiôngviếtthưchoChủ
TịchĐoàn
QTCSvàongày10thángGiêng,lầnnàybằngtiếngPháp,ôngđãcóthểthôngbáo
rằngQuốcDânĐảngvừakếtnạpthêmthànhviênthứtư.Nhưngôngthanphiềnrằngôngđã
phảivay

tiềntừROSTAđểtrangtrảichochiphíđilạicủacácpháiviên[43].
Vàongày19tháng21925HồlạiviếtchoChủTịchĐoànQTCSchobiếtvềnhữngtiếntriểnvừa
đạtđược.
Lầnnàyôngbáocáorằngtổchứcbímậtcủaônghiệncóchínthànhviên,haingười
trongsốđóđãđượcgửivềViệtNam;bangườikhácđangchiếnđấutrongquânđộiTônDậ
t
Tiên,ôngnói,vàmộtngườinữađangthựchiệnʺnhiệmvụquânsựchoQuốcDânĐảngʺ.Trong
chínthànhviênnày,nămngườicũnglàđốitượngđảngcủaĐảngCộngSản(Trung
Quốc)[43].
Hồcốgắng hạn chế đềcậpđếntêntuổi của những người nàytrong thư từ của ông,nhưng
chúngtacũngbiếttừtàiliệucủaViệtNamnămngườiấ
ychínhlàLêHồngPhong,HồTùng
Mậu,Lê HồngSơn và LâmĐứcThụ;LêQuảngĐạt,một trongnhững học viênđầu tiên tại
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 81Diễnđànwww.x‐cafevn.org
HoàngPhố,cólẽlàngườithứnăm[45].TấtcảđềuxuấtxứtừNghệAnngoạitrừLâmĐứcThụ
ngườigốcTháiBình.NguyễnHảiThầndườngnhưđãđứngbênngoàinhómcốtcán
củaThanh
NiênHội,cólẽvìtưcáchsĩquancủaôngtrongquânđộiVânNam.Đếntháng2Hồcóvẻđã
thànhcôngtrongviệckếtnốicơcấuhiệntạicủaTâmTâmXãvà
từđósửdụngmạnglướicũ
củaPhanBộiChâu:ôngbáocáorằngtổchứccủamìnhđãcómộtcơsởvữngchắctạiXiêm để
đưađónngườitrongvàngoàinước.ʺCó
nămmươinôngdânrấtđoànkếtvàtừlâunayhọđã
phụgiúpnhữngcôngtácnày,ʺôngviết.
KhiHồchiếmđượclòng tincủanhữngđồng hương, nhữnghoạchđịnhcủaôngcàng mang

nhiềuthamvọng.Trongláthưđềngày19tháng2ôngướclượngnhữngcôngviệccầnhoàntất
trong1925sẽtốnkhoảng5.000đô‐la.ÔngcầntiềnđểthiếtlậpcơsởtạiQuả
ngChâucũngnhư

nhữngcơsởthôngtintạiQuảngTây;tạivùngcựcnamcủaQuảngĐông;tạiBangkok;tạiđoạn
cuốicủatuyếnđườnghoảxaBangkok‐Tich‐kho(UdonThani?),nơimà
theolờiôngchỉcầnhai
mươingàyđibộtừLacfach;vàcuốicùnglàtạiLachfach(Thakhek?),phíatảngạnsôngMekong
(trênđấtLào),cáchTrungKỳkhoảngm ườilămngày đibộ.Ôngcũngdựđị
nhgửingườivềViệt
Namđểthâuthậpvàtruyềnbátintứcvàchomộtsốkháclàmviệctrênnhữngtàuthuyềngiữa 
TrungQuốcvàĐôngDương.Cuốithưôngđãđínhkèmm
ộtbảnđồĐôngDươngvẽrấtrõràng
vớinhữngcơsởtrênđượcđánhdấu.
Nhưngtrongmộtbảnghinhớkhôngđềngày vớiđầuđềʺVấnĐềĐôngDươngʺ,hìnhnhưđã
đượcviếttrongnh
ữngthángcuốinăm1925,ôngvẫnkhôngchắcchắnlắmvềviễncảnhcủatổ
chức.VìnóđượcviếtbằngtiếngAnh,cóthểlàlạiđểgửichoVoitinsky.Trongđiểmthứ
4của
bảnghinhớ,cũngnhằmmụcđíchxinthêmtiền,ônggiảithích:ʺNếukhôngcósựgiúpđỡvàcố
vấncủacácđồngchíNga,tôisẽgặpkhókhănđểtránhmắcphải
sailầm.Nhưngtôisẽchẳng
đượcgìcảnếukhôngcólệnhcủađồngchí.Vàhọcũngchẳnglàmđượcgìchotôivớihaibàntay
trắng”[46].Điểmchínhcủalờiyêuc
ầulàHồcầnmộtđiềugìđểchocácđồnghươngcủamình
thấyđượcbằngchứngchắcchắnv ềsựtrợgiúpcủangườiNga,từđóôngcóthểgiữđượcuytín
củamình.
Trongđiểm1ôngviết:ʺNếuđồngchíđồngýtôisẽgửingaylậptứcmộthoặchaihọc
viên,điềunàysẽchophéptôithựchiệntốtcôngtáctuyêntruyền,đểcóthểch
ứngmi nhđược
nhữnggìCáchMạngNgacóthểđemlạichonhândânthuộcđịa.Điềunàycũngchophéptôi‐
từgiờđếntháng8‐chiếmđượclòngtincủanhữngphầntửtốttrongĐông
DươngQuốcDân
Đảng.ʺ

BáocáocủaSởLiêmPhóngđãgiúphoànchỉnhmộtsốchitiếtkhôngrõràngvềhoạtđộngcủa
LýThụytrongnhữngthángđầu năm1925.Vàongày4tháng3LâmĐứ
cThụbáovớiđạidiện
ngườiPháp:ʺLýThụyvàNguy ễnHảiThầnđangráoriếtlàmviệcđểthànhlậpmộttổchứcmà
tôiđãđềcậptrongphầnphụchúcủabáocáos
ố121.PhanBộiChâukhôngbiếtgìvềnhữnghoạt 
độngnàycủahọʺ[47].Têncủatổchứcnàykhôngđượcnóiđếntrongbáocáohoặctrongbản 
tómtắtcủaPhápvềnhữnghoạt
độngcủaLýThụytrongviệckếtnạpthànhviêntừtrongnước.
ĐâydườngnhưlànỗlựcđầutiênđểpháttriểnmộttổchứcđượcbiếtđếnnhưThanhNiênHội.
Bảnbáocáo
tháng3vềnhữnghoạtđộngcủaLýThụy,rõrànglàđãcăncứvàonguồntincủa
LâmĐứcThụ,đãdođíchthânToànQuyềnMerlinký.Ôngghichúrằngphươngphápchiêumộ
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 82Diễnđànwww.x‐cafevn.org
thànhviênđãđánhvàotâmlýcủangườiViệtbằngcáchyêucầuthànhviênmớiphảituyênthệ
trungthànhvớiʺđảngʺmới,nhưngnócũngtránhxanhữngʺmỹtừsáorỗngʺcủanh
ữngnhà
cáchmạngViệtNamcũ.ʺKhônghềthấynhắcđếnnhữngphươngphápcựcđoan,ʺMerlinviết.
ʺTacóthểthấyrằngLýThụyxemđólàbướcquantrọngđầutiênđểđưanh
ữngthànhviênvào
nhữngtổchứccókỷluật,từđósẽtuântheomệnhlệnhmộtcáchmùquángʺ[48].Merlinvô
cùngấntượngbởitầmảnhhưởngcủanhữngngườiʺBolshevikʺvàphươ
ngphápcủahọ.Phân
tíchcủaôngvềđườnglốitổchứccũnghệtnhưchínhHồviết:ʺNhữngngườiquốcgiađãt ạora
vàicuộctấncông:họluônthiếuđoànkết
vàvẫnchưathểchiếmđượccảmtìnhcủađạiđasố
quầnchúng.ʺÔngthấyrằngđườnglốichốngPhápkiểumới cóthểlàmtổnthươngđếnviệcgây
ảnhhưởngđến
ngườiPhápʺnếuđểnópháttriểnmộtcáchtựdoʺ.Nhưngôngđãđềramộtsố

biệnphápngănchận,ôngtrấnanngườilãnhđạocủamìnhởParis.
Đếnđầutháng3LýThụyđã
thuyếtphụcđượcnhữngngườilưuvongđónggópnguyệtliễm
choquỹtuyêntruyền.LýThụyđóngmỗitháng200đô‐la,NguyễnHảiThần300,ĐinhTếDân
100vàLâmĐứcThụ50đô‐
la(cóthểThụđãbáocáophầnđónggópcủamìnhítđi).Theolời
ThụthìHồmỗithánglĩnhđượckhoảng300đến400đô‐latiềnlươngtừcôngviệcdịchthuậtcủa
mình[49].
Thụbáocáovàotháng3rằngNguyễnHảiThầnvàLýThụyđãthoảthuậnthiếplập
mộtmốiquanhệlàmviệcchung.Ônggiảithích:ʺMỗingườivẫngiữquyềntự
dohoạtđộng.
NguyễnHảiThầntiếptụccổxuýchophươngphápkhủngbốvàLýThụy thìthựchiệncôngtác
tuyêntruyềncộngsản.Vìcảhaiđềutheođuổimộtm
ụcđích,họgiúpđỡlẫnnhaukhicódịpʺ
[50].
Dùvậy,côngtáctuyểnngườitừtrongnướccóvẻbịchậmtrễtrongkhichínhquyềncộnghoà
TrungHoađangcủngcốquyềnlựctrong
nửanămđầucủa1925.NhữngthànhviênViệtNam
duynhấtđượckếtnạptừtrongnướcchỉlànămhoặcsáungườiđếnđểthamgiacáckhoáhọctại
HọcViệnĐàoT
ạoPhongTràoNôngDân,vàconrểcủaPhanBộiChâulàVươngThúcOánh
cũngn ằmtrongsốđó.ĐểhiểuđượcquátrìnhpháttriểncủanhữngtổchứccáchmạngViệt
Nam,tanênlư
uýđếnnhữngsựkiệnnổibậtcủaquátrìnhcủngcốquyềnlựcnày.Sốphậncủa
nhữngngườiViệtNamlưuvongphụthuộcvàocơcấuquyềnlựcđịa
phươngtạiQuảngChâu
vàcảtìnhtrạngcủaliênminhQuốcDânĐảng‐ĐCSTrungQuốcnóichung.Nhưtađãthấy,rất
nhiềungườitrongsốhọ đangphụcvụtronghàngngũquânđộiTrung
Quốc. HồChíMinh,
cũngnhưmộtsốngườiViệtkhác,chỉcóthểdànhmộtphầnthờigiancủamìnhchonhữngvấn

đềViệtNam.TheobáocáocủaLâmĐứcThụvàocuốină
m1925,Hồlàmviệcmườisáugiờmỗi
ngày,dịchbàichoROSTA,báocáovềphongtràonôngdânchoNôngDânQuốcTế,vàtổchức
cáccơsởmàsaunàytrởthànhhạtnhâncủađảngc
ộngsảnViệtNam[51].
Từtháng2đếntháng51925nhữnghọc viênHoàngPhốvàquânđội QuảngChâuthamgia
chiếndịchtấncônglãnhchúaTrầnQuýnhMinh(ChenJiongmin‐ND)tạikhuvực
sôngĐông
Giang,QuảngĐông.Làmột môigiớiquyềnlựcđịaphươngtạiQuảngĐông,TướngTrầnđang
đedoạtáichiếmQuảngChâutrongkhiTônDậtTiênvẫnởBắcKinhvới
sứckhoẻđangsuysụp.
KhiTônquađờivàotháng3,việctranhgiànhđểkếnghiệpôngvẫntiếptục.QuânđộiHoàng
PhốbaovâyTrầnnhờsựủnghộcủanhữngdânquânnôngdân,nhữngng
ườinàythựchiện
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 83Diễnđànwww.x‐cafevn.org
côngtácpháhoạicũngnhưcungcấptintứcvàtuyêntruyền[52].Bangườitrongsốchínthành
viênthuộctổchứcbímậtcủaHồcũngthamgiachiếnđấunhưHồđãbáocáotrong
láthưngày
19tháng2.LêHồngSơnphụcvụdướiquyềnchỉhuycủaChuÂnLai(ZhouEnlai‐ND),chính
uỷ TậpĐoàn Quân số 1[53]. Rồi vào tháng 5 những tướng lĩnh của
quânđội Vân Namvà
Quảng Tây trướcđâyđã tham gia Quốc DânĐảng là Yang Ximin và Lau Tchauwan [Liu
Chenhuan)nổiloạnchốnglạilãnhđạonềncộnghoà.NhữngngườilínhHoàngPhốvừaqua
thử
tháchlạimộtlầnnữaraquânvàđánhbạilựclượngnổiloạn.Sựkiệnnàyđãdọnđườngchoviệc
thànhlậpmộtchínhphủQuốcDânĐảngđộclậptạ
iQuảngChâudoHồHánDân(HuHanmin‐
ND)đứngđầuvàocuốitháng61925.ThànhcôngchínhtrịcủamặttrậnthốngnhấtgiữaQuốc
DânĐảngvàĐCSTrungQuốcgiờđãlênđếnđỉnhđiểm.

Sựchuyểngiaoquyềnlựcchínhtrịtại
địaphươngđãđánhdấumộtthờikỳmớitrongtổchứccủangườiViệt.Trướchếtsựthấttrận
củaquânđộiVân
NamlàmchoNguyễnHảiThầnmấtđichỗdựaquyềnlực.LâmĐứcThụđã
báocáongày15tháng6rằng:ʺHảiThầnđãbịđánhbại.Ôngtakhôngcònmộtngườilínhnào
cả.ÔngtaquaylạiQuảngChâunhưngvẫnchưadámxuấthiện ôngtađãcạnki ệtnguồnlực
vàcóvẻrấtbuồn.ʺNhữnghọcvi êntrongđoànquâncủaôngđang
đợiđểʺsátnhậpvàođội
quânQuảngChâutheođềnghịcủaLýThụyʺ[54].Nhưđãnóiởtrên,mộtsốhọđãtheohọctại
trườngHoàngPhố.Thamgiađộingũhọcviênmớicóhaingười
từNghệAn,cựuhọcsinhtừ
trườngvõbịsĩquancủaTậpĐoànQuânQuảngTây:TrươngVănLềnhvàLêNhưVọng(Lê
ThiếtHùng)[55].
Vớiquyềnlựcđãđượccủngc
ốtạiQuảngĐông,mặttrậnthốngnhấttăngcườngquantâmđến
phong trào nông dân và việc tổ chức công nhân. Phong tràođình công ngày 30 tháng 5 tại
ThượngHải(Shanghai‐ND)đượcnhanh
chónghưởngứngbởicuộcđìnhcôngtạiHươngCảng
(Hongkong‐ND)vàphongtràotẩychayhànghoáAnhtạiQuảngĐông.PhongtràoởHưong
Cảngđượcbắtđầubằngmộtcuộctổngđình
côngchốnglạicáccôngtyngoạiquốcvàongày21
tháng5‐cùngngàyđóHồChíMinhđãchorasốđầutiêncủaThanhNiên,tuầnbáonàyđãtiếp
tụcxuấthiệnchođếntháng5
1930.(Sốđầutiêncó60ấnbảnchỉcóhaibàibáo;đếntháng10,80
ấnbảnđượcphânphốiởXiêm,QuảngTây,VânNam,HàngChâuvàQuảngĐông[56])Vào
ngày30tháng5HộiLiênHiệpCácDân
TộcBịÁpBứcrađời:nólàmộttổchứccủanhững
ngườihoạtđộngchốngthuộcđịagồmViệtNam,TriềuTiênvàẤnĐộcùngvớinhữngngười
bảo trợ TrungQu
ốc. Liêu Trọng Khải (Liao Zhongkai‐ND), tân thốngđốc Quảng Châu và

ngườiđứngđầupháitảtrongQuốcDânĐảnglàmchủtịchhội,mộtngườiTriềuTiênvàLâm
ĐứcThụlàmphóchủtịch.
LýThụyquảnlýbanbíthưvàtàichínhcủaphânbộViệtNam.Hội
nàylàmộtcơcấumớimàtrongđóHồChíMinhsẽtạoramộttổchứccáchmạngmởrộ
ngcho
ngườiViệttạiQuảngChâu.
HộiLiênHiệpCácDânTộcBịÁpBức(LHCDTBAB)thựchiệnhaimụctiêucủaHồ.Mụcđích
chínhcủanólàchứngtỏsựhậu
thuẫncủanhândânchâuÁđốivớicuộccáchmạngTrung
Quốc,bắtđầulàviệctẩychaymậudịchvớingườiAnhtạiHươngCảng.Nhữngtruyềnđơn
thànhlậ
pHộidoHồviếtbằngtiếngHoađãphảnánhrấtrõ[57].NgoàiraphânbộViệtNam
trongHộicũng hoạtđộng như một tổ chức cơ bảnđểkếtnạpvàđàot
ạonhữngngườiViệt
chốngPháptronggiaiđoạn1925.ThànhviêncủaHội,trongđócóNguyễnHảiThần,lànhững
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 84Diễnđànwww.x‐cafevn.org
ngườiđãpháthànhtờbáoThanhNiên.Mặcdùtháng51925thườngđượcxemlàngàythành
lậpThanhNiênCáchMạngĐồngChíHội,nhưngtheonhữngbằngchứngcóđược,hộinàyđã
khôngchínhth
ứcxuấthiệnnhưmộtđảngchínhtrịthậtsựchođếnkhoảngnăm1926.Nóvẫn
chưacómộtcươnglĩnhchínhtrịvàđiềulệchínhthứcchođếnđầunăm1927.Cóthể
Thanh
Niên Hộiđược thành lập trước như một tổ chức cholớp trẻ trongHội LHCDTBAB vàđảm
đươngvaitròtuyêntruyềncủaHội,theoLâmĐứcThụ[58].Mộttàiliệulịchsửgầ
nđâycủaHà
NộivềnhữngnămthángcủaHồtạiQuảngChâuvẫnchorằngtênchínhthứcViệtNamThanh
NiênCáchMạngĐồngChíHộiđượcđưaravàocuốinăm1925.
Tàiliệutríchdẫnnhữnghồiký
củaVươngThúcOánhtrongđóôngchor ằngmộttổchứccótênlàThanhNiênCộngSảnĐoàn

được thành lập tại Quảng Châu,nhưng cái
tênViệt NamThanhNiênCáchMạngHộilàdo
chínhôngvàLêDuyĐiếmnghĩrakhiĐiếmquayvềtừQuảngChâuvàocuốinăm1925[59].
MộtbảntómtắtcủangườiPháp
vềnhữngbáocáocủaLâmĐứcThụvàongày22tháng71925
nêurõthếlựcmớicủaHồtừgiữa1925:ʺNguyễnÁiQuốcđãquyếtđịnhnắmquyềnlãnhđạo
củanhómcáchmạng
ViệtNamtạiQuảngChâu.Trongkhivẫnlàmnhiệmvụdịchthuậtchobộ
phậnthôngtincủalãnhsựquánSôViết,ôngtađãlàmviệckhôngmệtmỏiđểsửasoạncho
cuộc
cáchmạngt ạiĐôngDương.LàthủquỹcủatổchứccáchmạngViệtNam,ngườisánglập,chủ
bútkiêminấnc ủatờThanhNiên,ngườitổchứccủaHộiLHCDTBABtại
QuảngChâu,hộiviên
củatất cảcácnghiệpđoànlaođộngvàtổchứccáchmạngởQuảngChâu,ôngtathamdựhầu
hếtcácbuổihọptạiVườnHoaCôngCộngvàĐại
HọcQuảngChâu;ônggặpgỡnhữngvịchủ
nhàdanhtiếngtạinhàmáyXiMăngQuảngChâunhưLiêuTrọngKhải,SieYngPakvàHồHán
Dân.NguyễnÁiQuốcđãtìmthấymột
môitrườnghoàntoànthíchhợpchomìnhtạiQuảng
Châuʺ[60].
Vàocuốitháng9LâmĐứcThụmậtbáovớiSởLiêmPhóngrằngHồ,NguyễnHảiThần,Hồ
TùngMậu,LêHồngSơ
nvàôngtạimộtcuộchọpcủaphânbộViệtNamđãquyếtđịnhtáitổ
chứcnhữngngườicáchmạngViệtNamởQuảngTâyvànốilạiliênlạcvớinhững
ngườikháng
chiếnởBắc Kỳ (Tonkin‐ND). Hồ Tùng Mậu lĩnh nhiệm vụ trên tại Quảng Tây trong khi
NguyễnHảiThầnsẽđiBắcKỳ.Thụviết:ʺNguyễnÁiQuốctinrằng
chúngtôicầnphảitáitổ
chứcnhữngnhómcáchmạngtrongnướcdựatheonhữngcơsởtạiQuảngChâu nhữngphần
tửđángnghisẽbịthẳngtaytrụcxuấtnhưđãlàmt

ạiQuảngChâuʺ[61].
LêHồngSơnkểlạitronglờikhaivớiSởLiêmPhóngnăm1933rằngtrongkhoảngmùahè1925,
mộtnhóm15ngườiViệtNamđãđượcHồTùngMậuđưađến
QuảngChâu.Mộtsốtronghọcó
lẽđãđượcNguyễnHảiThầnvàLâmĐứcThụchiêumộ.Vàomù athu,LêHồngPhong,hiệnlà
mộtsĩquantrongquânđộiQuảngChâu,lấyngàyphépđểđưa7
ngườitrongnhómquaylại
biêngiớiViệtNamquahướngNamNinhvàLongChâu.Tạibiêngiớiônggiaonhiệmvụlạicho
mộtngườibuônlậuTrungQuốc,ngườinàydẫnhọ
vềđếnBắcKỳ.Trongsố7ngườinàycó
Xuân(NguyễnCôngThu,emtraiLâmĐứcThụ,saunàytrởthànhtuyêntruyềnviênchoThanh
NiênHộitạiQuảngChâu),HoàngLùn(LêHữuLập)từThanh
Hoá,LêDuyDungtừNghệAn,
và Nhân(NguyễnNgọc Ba) cũngtừ Nghệ An[62]. Vương Thúc Oánh, con rể của Phan Bội
Châu,ngườiđãtạodựngđượcmộtmạnglướiđưangườiViệ
tsangTrungQuốc,đãđượckết
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 85Diễnđànwww.x‐cafevn.org
nạpvàotrongnhómnòngcốtcủaThanhNiênHộivàođầunăm[63].Nhữnghọcviênnàyđãtạo
thànhmộtphầncủakhoáhuấnluyệnchínhthứcđầutiêncủaThanhNiênHội
màHồđãnhắc
đếntrongthưgửichoQTCSvàotháng61926baogồm10người[64].
Nhưngkhủnghoảngchínhtrịđãlàmgiánđoạnnhữngkếhoạchđưacácnhómhọcviênsang
Quảng
Châu.BảnchấthiếuchiếnngàycàngtăngcủaQuốcDânĐảngởQuảngĐông,cùngvới
việctẩychaymậudịchvớiAnhđãthúcđẩyviệcthànhlậpmộtliênminhquyề
nlựcmớitại
miềnnamTrungQuốcgiữanhữngphầntửcánhhữutrongQuốcDânĐảngvànhữngthếlựcđế
quốc.Mộttrongnhữngd ấu hiệuv ềsựtanrãcủa
khốiđoànkếtquốcgialàvụLiêuTrọngKhải

bịámsátvàotháng8.NhữnghọcviênquânsựHoàngPhốmộtlầnnữalạigồngmìnhchờchiến
cuộcmớisắp
nổra,theolờiLêHồngPhongtừhọcviệnHoàngPhốviếtchonhữngđồnghương
trongthànhphố[65].Dùvậy,mộtthoảhiệpchínhtrịcũngđãđượcđưaratro ngđóbắtbuộcH
ồ
HánDân,bịtìnhnghilàchủmưutrongvụámsát,phảilưuvongsangchâuÂu.Nhânvậtcánh
tảUôngTinhVệ(WangJingwei‐ND)sẽnắmquyềnlãnhđạochínhphủ,trongkhiđóTưởng
GiớiThạ
ch(ChiangKaishek‐ND)trởthànhTổngTưLệnhcủaTậpĐoànQuânthứ1QuốcDân
ĐảngđồngthờikiêmchứcgiámđốcHọc Viện HoàngPhố[66].Việcđưa UôngTinhV ệ làm
ngườikếnhiệm
TônDậtTiênđãđượchoàntoànnhấttrítạiĐạiHộiQuốcDânĐảngToànQuốc
lần2vàothángGiêng1926.ĐạiHộixácnhậnsứcmạnhcủamặttrậnthốngnhấtc
ũngnhưsự
liênminhcủanóvớinướcNgaSôViết[67].NhưngcáichếtcủaLiêuTrọngKhảiđãlàmmấtđi
sựủnghộcủaQuốcDânĐảngđốivớiphongtràonôngdân
tạiQuảngĐôngvàcólẽcũnglà
mộtthấtbạitạmthờichonhữngkếhoạchcủaHồChíMinh.Đếngiữanăm1925,ôngđãtham
giarấtnhiềuviệccủaNông
DânQuốcTế, nhưngđếnmùaxuânnămsaum ối quantâmcủa
QTCSlạichuyểnsangnhữnghướngkhác.KhoáđàotạothứhaicủaThanhNiênHộicuốicùng
cũngđãkhaimạ
cvàomùathu1926,trongkhimặttrậnthốngnhấtchuyểnhướngchúýđến
chiếndịchBắcPhạt(NorthernExpedition‐ND).Trướckhiphântíchnhữnghậuquảgiántiếp
đếnThanhNiênHộ
ilúcấy,tacầnnênnhìnlạiphongtràonôngdânvànhữnglựclượngchính
trịphíasauđãảnhhưởngđếnnónhưthếnào.
PhongtràonôngdânQuảngĐông
Vàogiữatháng21925vàtháng31926,
vìnhiệmvụcủamìnhtrongNôngDânQuốcTế,Hồbị

cuốnvàomộttrongnhữngphongtràoồnàonhấtcủamặttrậnthốngnhất:phongtràonôngdân
QuảngĐông.Côngtáctổ
chứcnôngdântạitỉnhQuảngĐôngđãbắtđầungaysaukhiĐảng
CộngSảnTrungQuốcthànhlập,chủyếulàdosựphátđộngcủaBànhBái(PengPai‐ND),con
củamộtđịach
ủgiàucótừngduhọcởNhật.Ôngđãthànhlậpcáctrườnghọcvàtổchứcnông
dântrongnhữngnăm1922và1923nhưngbịthấtbạitrongviệcbảovệchúngkhỏitầ
nglớpđịa
chủgiàucó[68].Nhưngvàomùaxuân1925,cáncânquyềnlựcđãxoaychiềutrongnhữngvùng
nôngthônởmiềnđôngQuảngChâukhibinhsĩQuốcDânĐảng,vừađượchuấnluyệnvà
trang
bị,đãđánhtanlựclượngcủalãnhchúaTrầnQuýnhMinh.NhữngnônghộidoBànhBáithành
lậpđãtrởthànhnhữngtổchứcđượcchínhphủcôngnhậnvàđượcbảođảmquyền
lợicũngnhư
vịtrítrongphongtràomặttrậnthốngnhất.Họcũngnắmđượcquyềntổchứcquânđộiriêngđể
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 86Diễnđànwww.x‐cafevn.org
tựvệchốnglạilựclượngDânQuân(mintuan‐ND)củanhữnglãnhchúamàtrênthựctếlà
nhữngđộiquâncủatầnglớpthốngtrị.
Những lực lượngquân sự nông dânt
ại haihuyệnHải Phong (Haifeng‐ND) vàLục Phong
(Lufeng‐ND)trongkhuvựcsôngĐôngGiangđượcthà nhlậptừnhữnglớpđàotạocủaHọc
ViệnĐàoTạoPhongTràoNôngDânởQuảngChâu.
HọcviệnđượcBànhBái thànhlậpvào
tháng81924.Ôngđíchthângiảngdạyhầuh ếtnhữngkhoáđầutiênvàkiếnthiếtmộtchương
trìnhcóthựchànhmỗituầntạicác
làngxã.FernandoGalbiati (nhàsửhọc‐ND)viếtrằngtrong
khoáđàotạothứ2,3,và4tạiHọcviện,ʺyếutốquânsựʺkhôngngừngđượctăngc ường.Khoá
đàotạothứ3,hìnhnh
ưbaogồmvàingườiViệt,kéodàitừngày1thángGiêngđếnngày3tháng

41925.Lấytheokhuônmẫutổchứccủamộtđạiđộiquânsựvàđượchuấnluyệnvềthămdòvà
tuyên
truyền[69].Lớpđàotạothứ4bắtđầungày30tháng4nhưngbịgiánđoạnvìvụnổiloạn
tạiQuảngChâucủanhữngtướnglĩnhtrongquânđộiVânNamvàQuảngTây.
TheoGalbiati,
nhữnghọcviênđãphântánvềvùngquêđếnkhiHọcviệnmởcửalạivàotháng7.Nămthanh
niênViệtNamđangtheohọckhoánàyđượccholàđãchuyểnsangĐạiHọc
QuảngChâuvào
cùngthángđó[70].Khichỉcó50họcviênquaylạisaukhikhoáhọcbịgiánđoạn,Galbiatitin
rằngnhữnghọcviênmới ngườiViệtđãđượcthếvào[71].Nhóm nàytốtnghi
ệpvàotháng9
1925.ViệcđàotạocủaHọcviệncóthểlànguồngốccủanhữngđộivũtrangtuyêntruyềndo
ViệtMinhthànhlậpvàonăm1945.Nhữngchủđềtrongkhóahọ
crấtthựctế‐chúngbaogồm
việcviếtbàituyêntruyềnvàtổchứcNôngHộicũngnhưcáchchiếmcảmtìnhcủanôngdân
bằngcáchsửdụngngônngữđịaphươngđồngth
ờiănmặcvàsinhhoạtnhưnhữngnôngdân
[72].Khoáđàotạothứ5tạiHọcviệndoMaoTrạchĐông(MaoZedong‐ND)giảngdạycó43
họcviêntừHồNam[73].(Mặcdù
MaođượccholàđãcócôngsánglậpHọcviện,ôngchỉtrở
thànhhiệutrưởngvàomùaxuân1926).
VaitròcủaNôngDânQuốcTếtrongviệcchỉđạophongtràonôngdânthìkhôngrõrànglắm.
Nh
ữngcốvấnngườiNgagiảngdạytạiHọcviệnvềkỹthuậtdothámvàlàmviệcdướiquyền
củaBorodinnhưlànhữngcốvấnđặcbiệttrongBộNôngDâncủa
QuốcDânĐảngcóthểkhông
cóquanhệvớiNôngDânQuốcTế[74].MộttrongnhữngngườinàylàS.N.B elenky,đượcbiết
trongQTCSlàʺVolinʺ,cũnglàmộtphóngviêncủaROSTA,cólẽônglà
ngườiđiềuhànhtrực
tiếpcủaHồChíMinh[75].Tronggiaiđoạnđầutổchức,bảnthânBorodindườngnhưđãnhúng

tayrấtsâutrongviệccốvấnvềvấnđềgiảmthiểuruộ
ngtáđiềnvàvấnđềphânphốiđất[76].Vì
thếHồChíMinh,ngườiđạidiệnÁchâuduynhấttrongNôngDânQuốcTế(vàthôngdịchviên
tiếngPhápvàtiếngAnh],đãcóthểtheodõivà
thamgiaphongtràonôngdânQuảngĐôngmột
cáchsátsao.ÔnggửichoNôngDânQuốcTếtạiPhápmộtbáocáovềnhữngtrởngạichính
tronggiaicấpnôngdânTrungQuốc.Họnhậnđược
báocáonàyvàongày2tháng31925.Bên
cạnhmậtđộdânsốquácao,nôngcụthôsơvàthiêntaitànphá,ôngcònđưaranhữngkhókhăn
chủyếukhácnhưsựthamtàncủagiaicấpđịach
ủvànạnxâmlăngcủatưbảnngoại quốc.
KhôngrõlàHồchỉđơngiảnlàphiêndịchbảnbáocáonàytừngườikháchayđãtựtay soạn
thảonó.Ôngchỉđềcậpmộ
tcáchvắntắtởphầncuốicủabáocáorằngtầnglớpnôngdânđang
thànhlậpcácnônghộidướisựủnghộcủagiaicấpcôngnhânvàchínhphủmiềnnamTrung
Quốc.
Nhữngtổchứcsauđâysẽbịtrụcxuấtrakhỏicácnônghội,ôngviết:địachủvớihơn100
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 87Diễnđànwww.x‐cafevn.org
mẫuđất[77];nhữngkẻchovaynặnglã i; nhữngchứcsắccủacáctôngiáo;nhữngaicóquanhệ
vớiđếquốc;dâncờbạcvàdânhútthuốcphiện[78].
Vàotháng81925NôngDânQu
ốcTếgửiHồnămnghìnrúp(rubles‐khoảng2.500Đô‐lalúcấy)
quatàikhoảncủaBorodintạiNgânHàngViễnĐông.HọchỉthịHồdùngsốtiềnnàyđể(1(in
bíchchươngcáchmạngvàtài
liệuvềnhữngvấnđềnôngdân;(2)gửiđạidiệnđếncáctỉnhkhác
đểthànhlậpcáchộiliênhiệpnôngdân;(3)gửimộtđồngchíđángtincậyngườiTrungQuốc
đếnMoscowđểlàm
việctrongNôngDânQuốcTế;và(4)cungcấpđềuđặntintứcvàtàiliệuvề
phongtràonôngdânTrungQuốcđếnMoscow.Cuốicùnglànhữngbảnbáocáolưỡngnguyệt

[79].Hồhồ
iâmbằngtiếngAnhvàongày17tháng10rằngôngđãnhậnđượctấtcảthưtừcủa
NôngDânQuốcTếtừtháng8đếntháng9(gồm11láthưtấtcả,đasốchúngkhôngn
ằmtrong
hồsơcủaNôngDânQuốcTếvớinhữngtrảlờicủaHồ)vàocùngngày14tháng101925.Ông
hứasẽthựchiệnhầuhếtcácchỉthịcủahọ.Nhưng
ôngtừchốigửimộtđồngchíđếnMoscow,
ʺvìtấtcảcácđồngchíhiệngiờđềuđangcầnởđây,vàkhôngaitrongsốhọbiếtngoạingữ.ʺÔng
cũngyêucầuhọchấmdứt
gửitàiliệubằngtiếngĐức,vìkhôngcóaiđểdịchchúng[80].
Ngày5tháng111925HồgửichoNôngDânQuốcTếkếtquảthămdòtrongcácliênhiệpnông
dântrong 7huyệncủa
tỉnhQuảngĐông[81].Trongbảntómtắtkếtquả,ôngviếtrằngnôngdân
ʺđồngtìnhvớicươnglĩnhcủaĐảngCộngSảnkhihọkhôngcònlosợvềvấnđềʺxãhội
hoáphụ
nữʺvàhọsẵnsànghisinhđểbảovệgiaicấpcủamìnhhoặcủnghộchínhquyềncáchmạngʺ
[82].CólẽtiếngQuảngĐôngcủaônglúcấykhônglưuloátđểcóthểthamgia
trựctiếpvàocông
việcthốngkê;ôngđãgửicácbáocáođếnNôngDânQuốcTếbằngtiếngAnh.Mộtláthưkhác
viếtvàongày3thángChạpchothấyrằngHồchủyếu
chỉchuyểnthôngtintừnhữngngườitổ
chức chứ không tự tay thu thập chúng. Hồ giải thích rằng nhữngđồng chí Trung Quốcđã
khuyênôngkhôngnêncóquanhệchínhthứcvớiBanChấp
HànhQuốcDânĐảngtrongtưcách
đạidiệncủaNôngDânQuốcTế,điềumàtrướcđâyNôngDânQuốcTếđãkhuyếnkhích.Ông
viết:ʺnhữngđồngchícủachúngtôichorằngviệcấ
ykhôngcầnthiết,vìtôicóthểthuthậpmọi
thôngtinliênquanđếnvấnđềnôngdânquacácđồngchítrongĐảngCộngSản.(Mặcdùvịchủ
tịchHộiĐồngNôngDânSựVụlàmột
ngườiQuốcDânĐảng,mọicôngtác‐tổchứccũngnhư

tuyêntruyền‐đềuđượcthựchiệnbởicácđồngchícủata[83]).
Sángsớmngày20tháng31926TưởngGiớiThạchđưaquânđ
ánhúpcácchínhuỷcộngsảntại
HoàngPhố,bắtgiữkhoảng50người[84].CáccốvấnNgatạiQuảngChâuđềubịquảnthúctại 
gia.Đểđốiphóvớicuộcđảochánh,Borodinđã
ngầmthoảhiệpvới nhữngđòihỏicủaBanChấp
HànhQuốcDânĐảng,trongcuộchọpvàotháng5đãđưaranhữngyêusáchnhằmgiớihạnvai
tròcủacộngsả
ntrongcơchếQuốcDânĐảng.Kểtừđấy,nhữngđảngviêncộngsảnchỉđược
phépchiếmmộtphầnbatổngsốthànhviêncủađảnguỷQuốcDânĐảng,đồngthờiđảngviên
cộngsản
khôngđượcđứngđầucácbộtrongchínhphủ[85].Mặcdùmặttrậnthốngnhấtvẫn
tiếptụcvớihậuthuẫncủangườiNgachođếnmùahè1927,sựkiệnngày20tháng3đ
ãđánhdấu
buổiđầu thoái tràocủa phong trào nông dân tại QuảngĐông, chođếnkhi SôViết Hải‐Lục
Phongđượcthànhlậpvàocuốinăm1927.TheobáocáocủaHồChíMinhvới
NôngDânQuốc
Tếvàotháng6năm1927thìQuốcDânĐảngđãngưnggiúpđỡcácnônghộikhihọđãthuthập
HồChíMinh:Nhữngnămthángchưađượcbiếtđến SophieQuinn‐Judge
DiênVỹvàHoàiAn 88Diễnđànwww.x‐cafevn.org
đượcQuảngĐôngdướitrướngcủamình[86].Cáclựclượngquânsựcủanôngdânkhôngđủ
mạnhđểchốnglạilựclượngdânquânđịachủnếukhôngcósựgiúpđỡcủaquânđộiQuốc
Dân
Đảng[87].SaunàyHồChíMinhchorằngngườiAnhvàngườiPhápđãgiúptrangbịchonhững
lựclượngdânquânđịachủnày[88].Vàomùaxuân1926,khikếhoạchBắcPhạtđangđượcsoạn
thảo,MaoTrạchĐôngnắmquyềnlãnhđạoHọcViệnĐàoTạoPhongTràoNôngDânvàmặt
trậnthốngnhấtbắtđầulưutâmđếntầnglớpnôngdântạiHồNamvàH
ồBắc.
Đếntháng3năm1926NôngDânQuốc Tếthìnhlìnhngừngquantâmđếnnhữngcôngviệccủa
HồChíMinh.Ôngviếtchohọmột thưngắnbằngtiếngPhápvàongày8tháng3

năm1926hỏi
họvìsaonhữngláthưônggửichohọđềukhôngđượctrảlời,vàvìsaohọkhônggửitiếpnhững
tàiliệutuyêntruyền[89].Ôngcũngđãchuyểnthưtừcủ
ahọđếnJava,Manila,ẤnĐộvànhững
nơikhác.Mộtphầnnguyêndonằmtrongthưtrảlờikhôngđềngàycủahọ,họtrảlờirằngđã
nhậnđượcthưcủaông.Nhưngvìhọbắt
đầutrảlờivớimộtthànhviênmớitrongBanBíThư,
đồngchíHồHánDân,vềtìnhhìnhnôngdântạicáctỉnhSơnĐôngvàVânNam[90].Thìralà
HồHánDânđãđếnMoscowsaukhi
bịtrụcxuấtkhỏiQuảngChâuvàđãđượcbầuvàohàng
ngũlãnhđạocủaNôngDânQuốcTế.TạiĐạiHội6củaBanChấpHànhQTCSvàotháng31926
ôngđượcmờilàm
thànhviêndanhdự[91].LiênminhStalin‐BukharintạiMoscowđoanchắc
rằngQuốcDânĐảng,lựclượngcáchmạngnòngcốttạichâuÁ,đãlànguyênnhâncủanhiềusự
kiệnkhólường[92].(Bukharin
đãcáchchứclãnhđạoQTCScủanhânvậtcánhtảZinovievvào
tháng10/1926).NgườibịcholàcótráchnhiệmtrongcáichếtLiêuTrọngKhải,ngườibảovệ
phongtràonôngdânQuảngĐông,
bổngchốctrởthànhđạidiệnchínhcủaNôngDânQuốcTếở
TrungQuốc.HồChíMinhlúcnàybịcholàquágầngũivớinhữngngườicộngsảnhoặcđơn
giảnlàkhôngcòn
quantrọngđểlàmviệcnữa.Sautháng31926,khôngcótàiliệuvềviệcliênlạc
giữaHồvàNôngDânQuốcT ếchođếkhiôngquaylạiMoscowvàotháng6/1927.
Sựpháttriểncủa
ThanhNiên
Trôngchờkhởinghĩa.TìnhhìnhtiếntriểntrongviệckếtnốivớiquốcnộicủaHồChíMinhchắc
hẳnđãbịchậmlạivìcăngthẳngchínhtrịbêntrong
chínhquyềnQuảngChâucũngnhưnhững
khókhăntàichínhcủaông.Đếntháng41926,mặcdùLâmĐứcThụbáocáorằngđãcó30thanh
niênViệtNamđangnghiêncứuchínhtrịvàkhoahọ

cquânsựtạiĐạiHọcQuảngChâuvàHọc
ViệnQuânSựHoàngPhố,đãkhôngcómộtdấuhiệucủanhómhọcviênthứhaicủaThanhNi ên
Hội[93].Độingũcốtcánc
ủaThanhNiêntạmthờigiảitán:LêHồngSơntrởthànhpháiviên
chínhtrịchoTướngTrươngPhátKhuê(ZhangFakui‐ND)tạiđảoHảiNam.Vàotháng6Hồ
TùngMậuđivớim ộtđồng
chímangtênʺôngSáuʺ(LưuHồngKhảihoặcVõTùng)đếnXiêm
vớihivọngtổchứcmộthộitươngtế[94].LêHồngPhong,TuRuevàĐặngTuMykhôngbao
lâuđãđiMoscowđểhọc
thêmvềquânsự[95].Tronglúcđó,mốigiaohảogiữaHồvàNguyễn
HảiThầnđangbịđổvỡ.Vàotháng41926ThầnbịLâmĐứcThụcáobuộclàđãlạmdụngngân
quỹcủa
phânbộViệtNamtrongHộiLiênHiệpCácDânTộcBịÁpBức[96].HộiLHCDTBAB
vừatáitổchứctrongtháng3,cólẽvìcáichếtcủaLiêuTrọngKhảivàhànhđộngcủaT
ưởngGiới
Thạchnhằmgiớihạnquyềnlựccủanhữngngườicộngsản.MộtbàiviếttrongbáochíTrung