Tại sao Copernicus ngần ngại không cho xuất bản “Về chuyển động quay của các thiên thể"? pot

Tại sao Copernicus ngần ngại
khôngcho xuất bản“Về chuyển động
quay của các thiên thể"?
Tại sao copernicusngần ngại không choxuất bản “Về chuyển động quay
của các thiên thể"?
Khi học tập môn lịchsử vật lý, đây làcâu hỏimà tôi
luôn dai dẳng trong đầu.Nhânniềm vui phụchồi lại được
dữa liệu cũ và niềm vui Giáng sinh,xin gửi tặng anh emmột
phần trongđề tài đã làm dở dang: "Uy tín và ảnh hưởng của
uy tín khoa học trong sự phát triển của Vật lý học" - tác phẩmđầu tay của tôi về một
vấn đề trong lịch sử vật lý, nơi luôn có nhiều huyền thoại, nhiều tranhcãi. Xin các
bạn cho ý kiến
Lý thuyết cáchmạng mà copernicusnghiên cứu từ những năm 1500và thật
sự hoàn thành vào năm 1530ngượchẳn với lý thuyết của Ptolemeusmà bấy lâu
nay được tônsùng. Nó đánhdấu sự chấm dứt của thuyết địa tâm coi TráiĐất ở
trung tâmvũ trụ. Nhưng tại sao phải mãi đến năm 1543 ông mới xuất bản
quyển sách mang tính cách mạng của mình – “Về chuyển động quay của các
thiên thể” (De Revolutionibus Orbium Coelestium)?
Quyển De Revolutionibus Orbium Coelestium
Chúng tathường được “bảo” rằng đó là do uy lựcnhà thờ,là do nguyênnhân
tôn giáo. Ônglà một mục sư nên việc côngbố tácphẩm nàynhư là mộtviệclàm
ngoại đạo.
Nhưng chúngta hãy cùng xemxét kĩ lại vấnđế này. Liệu có phải do uylực
của nhà thờ không?
Trướckhi xuất bảnquyển sách này, Ông cũng đã có nhữngbản viết taytrao
đổi và thông báo tư tưởngcủa mình với các nhà khoa học khác
Năm 1514ông viết Commentariolus (Bình luận nhỏ) – một bản viết tay ngắn
nói về nhữngý tưởng của ôngvề nhữnglý thuyết Nhậttâm - chỉ để traođổi với
những người bạn. Sau đó ông tiếp tục thu thậpcác bằng chứng cho một nghiên cứu
chi tiếthơn.
Năm 1533Albert Widmannstadt thực hiệnnhiều bài diễn giảngở Roma,giới

thiệuphác thảo lýthuyết của Copernicus.Những người khácnữa cũng tiến hành
việc này. Cácbài giảng này đượcnhiều hồng y giáo chủ – Những người có uy lực
lớn lao trong giáo hội quantâm, trong đó có cả Giáo hoàngClement VII.
Trongquyển “The revolutions of the heavenly spheres” (Bản dịch từ “De
Revolutionivus Orbium Caelestium”) có một bức thư đề Rome, 1 November 1536,
Hồng y giáo chủ Nicola Schönberg xứ Capua đã yêu cầu Copernicus thông báo
thêmvề các ý tưởngcủa ông và muốn có một bản dành riêng cho hồng y:
“ Trong những năm gần đây, người ta nói rất nhiều về sự tài giỏi của ông. Lúc
này, tôi bắt đầu có một sự quan tâm lớn đến ông và đó cũng là để chúc mừng những
đồng nghiệp của chúng ta, những người mà ông đã thừa hưởng một uy tín lớn. Vì tôi
đã được biết rằng Ông không chỉ đơn thuần thừa hưởng những tư tưởng của các
nhà thiên văn cổ đại mà còn có những tính toán cho một hệ vũ trụ mới. Trong đó,
ông bảo rằng trái đất chuyển động còn mặt trời thì chiếm giữ trung tâm vũ trụ, rằng
mặt cầu thứ tám thì bất động và cố định. Và rằng những hành tinh gắn lên các mặt
cầu cùng với các vệ tinh của nó thì quay quanh mặt trời. Tôi cũng đã được biết rằng
Ông đã trình bày toàn bộ hệ thống này với các tính toán về chuyển động của các
hành tinh trong một bảng tóm tắt. Vậy thì, với sự nghiêm túc nhất, tôi khần nài ông,
người có học thức, trừ khi cho rằng tôi làm phiền ông, Tôi yêu cầu ông trình bày thật
rõ ràng khám phá của mình cho thế giới trí thức, và gửi tôi trong thời gian ngắn
nhất những lý thuyết của ông về Vũ trụ, cùng với những bảng biểu và những thông
tin liên quan tới vấn đề này. Hơn nữa, tôi đã bảo Theodoric phải nhận được những
bản viết của ông. Nếu ông làm hài lòng những yêu cầu của tôi thì ông sẽ nhận ra
rằng ông đang quan hệ với một người có nhiệt huyết cho danh tiếng và mong ước
cùa người trong việc thừa nhận tài năng này.”
Dù nhiều người yêucầu, Copernicus vẫntrì hoãn việc xuất bản cuốnsách
của ông. Lý do chínhcó thể vì những lời chỉ trích đối với việc đưa racông khai tác
phẩm mangtính cáchmạng này. Chính xác là Copernicusthực sự lo ngại về những
phản ứng của các nhà khoa họcđã chịu ảnh hưởng lớnlao từ uytín của các nhà
thiên văn trước đó hơn làcủa giới giáo sỹ. Về vấn đề này, các nhà sử học về khoa
học như David Lindberg và Ronald Numbers nói rằng:

"Nếu Copernicus thực sự là có lo ngại về việc xuất bản cuốn sách, thì là do
chính những phản ứng của các nhà khoa học chứ không phải của giới giáo sỹ khiến
cho ông lo lắng. Trước ông, một giáo sỹ khác - Nicole Oresme ở thế kỷ 14 và
Nicholas Cusanus (một hồng y giáo chủ người Đức) ở thế kỷ 15 - đã tranh luận một
cách tự do về khả năng chuyển động của Trái Đất, và không có lý do gì để cho rằng
việc ý tưởng này xuất hiện trở lại vào thế kỷ 16 có thể gây nên sự náo động tôn
giáo.”[Diemut Majer, Non-GermansUnder the Third Reich: The Nazi Judicial and
Administrative System inGermanyand occupiedEastern Europe withspecial
regard to occupied Poland, 1939-1945]
Thế là rõ. Chínhuy tín của các nhà thiênvăn trước đó,chính lo ngại về
những phản ứngcủa các nhàkhoa học đã chịu ảnh hưởng lớn lao từ uytín đó đã
khiếncho Copernicusngần ngại khicông bố tác phẩmmang tínhcách mạngcủa
mình. Lýdo chính là đó chứ không là gì khác.
Như vậy rút ra kết luận gì ở đây? Chúngta thường haycó định kiến với tôn
giáo rằng nào là kiềmhãm sự phát triển của khoa học, nàolà chống đối lại khoa
học nên mọisự “tai hại” đềuquy về tôngiáo, mà không nhận ra rằngở đâycó một
ảnh hưởngto lớn từ uy tín và niềm tin khoa học. Ngườita khó mà từ bỏ nócũng
như khó mà từ bỏ niềm tin tôn giáo. Mộtý kiến mới, khác lạ luôn phải chịu thách
thức từ giới khoahọc cũng như từ chính bản thân nhà khoa học.
Cũng cầnnói thêm rằng khoahọc vàtôn giáo khôngcùng ngự trị trên một lý
luận. Khoa họcnghiên cứuđể thu thập kiến thức, tôn giáohướng dẫnkiểu giáo
huấn. Sự nghingờ là động cơ thúc đẩy khoahọc, tôn giáo cóđức tin để gắn kết. Vì
thế, khoahọc và tôngiáo không phải như nhau.Ngược lại, lịch sử về thế giới của
chúng ta không tránh khỏi những vấn đề về tâm linh. Chúngta đã nhận thấy ở
điểm ngoặt của mỗiphát minh trong lịch sử một chút ánh sáng củakinh thánh,
tiếngvọng từ một huyền thoại cổ xưa và thậm chí sẽ liên tưởngđến Adam và Eva
trên trảng cỏ châu Phi. Khoa học đưa các tranhluận siêu hìnhvà tâm linhvề với
thực tại và làm chúng trở nên sinhđộng. Khoahọc không xóabỏ chúng.Việc lựa
chọn là tùyở mỗi người! Nói như Einstein "Tôn giáo mà không có khoa học thì mù
lòa, khoa học mà không có tôn giáo thì què quặt".

Chúc mộtquan niệm và sự lụa chọn đúng đắn!
Ngày 19/12/2006
Trần Triệu Phú
Giáo viên vật lý trường THTH - ĐHSP HCM
Hệ nhật tâm trong tác phẩm De Revolutionibus Orbium Coelestium