Kinh tế nông thôn trong quá trình quá độ lên CNXH ở Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU
Cách đây đúng 50 năm, năm 1954, nhân dân ta dưới sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đánh bại hồn tồn thực dân Pháp, giành
dộc lập, thống nhất cho Tổ quốc. Đất nước bước sang một giai đoạn mới
hồ bình thống nhất q độ lên chủ nghĩa xã hội (CNXH). Xau khi hồn
thành cơ bản nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân,
Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân ta chuyển sang thực hiện nhiệm vụ q độ
lên chủ nghĩa xã hội, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân và thuận
theo chiều hướng phát triển của lịch sử .
Tuy nhiên, làm cho CNXH trở thành hiện thực ở một nước như
nước ta thật khơng đơn giản. Chúng ta có một nền kinh tế còn lạc hậu,
những tàn dư của chế độ cũ còn nhiều, trải qua mấy chục năm chiến tranh
hậu quả để lại con nặng nề; CNXH thế giới đang lâm vào cuộc khủng
hoảng nghiêm trọng, các thế lực thù địch đang tìm cách bao vây phá hoại
sự nghiệp xây dựng đất nước của nhân dân ta. Đó là những khó khăn hết
sức to lớn.
Đứng trước những thách thức đó, Đảng Cộng sản Việt Nam đã trăn
trở suy nghĩ tìm tòi cho mình một con đường đi thích hợp để đưa đất nước
tiến lên chủ nghĩa xã hội. Đó là con đường q độ lên CNXH bỏ qua chế
độ tư bản chủ nghĩa. Trong giai đoạn q độ lâu dài và nhiều thử thách
này, mục tiêu tổng qt phải đạt được khi kết thúc thời kỳ q độ là “Xây
dựng xong về cơ bản những cơ sở kinh tế của CNXH, với kiến trúc
thượng tầng về chính trị và tư tửơng văn hố phù hợp, làm cho đất nước
ta trở thành nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh” để phấn đấu từ nay đến
năm 2020, nước ta trở thành một nước cơng nghiệp. Như vậy là, phát triển
kinh tế trong thời kỳ q độ là một nhiệm vụ trọng tâm bởi phải khẳng
định rằng, một nền kinh tế phát triển ổn định vững mạnh sẽ đảm bảo cho
sự ổn định về chính trị và xã hội. Ngược lại, xã hội sẽ mất ổn định dẫn
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
n s khng hong v chớnh tr. Gii quyt c bi toỏn ny ũi hi
ng lónh o phi cú mt bn lnh chớnh tr sỏng sut, uyn chuyn, linh

hot cú th a ra nhng quyt sỏch ỳng n nhm thỳc y kinh t
phỏt trin, xó hi phn vinh. Trong quỏ trỡnh ú cn c vo thc tin cn
khụng ngng nghiờn cu, ỳc rỳt, tng kt v lý lun. õy l xu hng
chung ca cỏc nc cú nn kinh t ang chuyn i, c bit l nhng
nc ang trong thi k quỏ lờn ch ngha xó hi trờn th gii.
Xut phỏt t tỡnh hỡnh ú v mong mun c tỡm hiu sõu v mt
lnh vc kinh t no ú, vi khuụn kh l mt bn tiu lun, em ó chn
ti Kinh t nụng thụn trong thi k quỏ lờn ch ngha xó hi
Vit Nam. õy l mt lnh vc quan trng cú nh hng ln i vi mt
t nc vi hn 70% s dõn lm nụng nghip nh nc ta . Khụng phi
l mt sinh viờn chuyờn ngnh kinh t, em ch nghiờn cu ti ny di
gúc l mt sinh viờn ngnh nhõn vn, hy vng bn tiu lun s cung
cp mt cỏch nhỡn v cụng cuc cụng nghip hoỏ, hin i hoỏ nụng
nghip nụng thụn ang din ra nc ta hin nay. Do s hn ch v
ngun ti liu v trỡnh chuyờn mụn, chc rng bn tiu lun ny cũn
nhiu thiu sút. Em rt mong c s gúp ý ca thy cụ v cỏc bn.
H Ni, ngy 27 thỏng 4 nm 2004.
Sinh viờn :
Lờ H Phng
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
I. Lí LUN CHUNG V THI K QA LấN CH NGHA
X HI .
1. Tớnh tt yu v c im ca thi k quỏ lờn ch ngha xó hi
.
1.1. Tớnh tt yu, c im ca thi k quỏ lờn ch ngha xó hi.
1.1.1. Tớnh tt yu ca thi k quỏ lờn ch ngha xó hi.
Thi k Quỏ lờn ch ngha xó hi l tt yu khỏch quan, bt c
quc gia no i lờn ch ngha xó hi u phi tri qua, k c nhng nc
cú nn kinh t phỏt trin. Giai on u ca hỡnh thỏi kinh t - xó hi
cng sn ch ngha khụng th t phỏt ra i trong lũng xó hi c. Quỏ

trỡnh u tranh gian kh ca giai cp cụng nhõn v nhõn dõn lao ng
nhm ginh ly chớnh quyn nh nc ch l bc m u quan trng cho
mt chng ng khú khn v nng n tip theo. ú l lm sao xõy
dng b mỏy nh nc ci to xó hi c, xõy dng xó hi mi t h
tng c s n kin trỳc thng tng. Thi k quỏ lờn ch ngha xó hi
l thi k ci tin cỏch mng sõu sc, trit , ton din t xó hi c thnh
xó hi mi: ch ngha xó hi . Nú din ra t khi giai cp vụ sn ginh
c chớnh quyn bt tay vo xõy dng xó hi mi v kt thỳc khi xõy
dng thnh cụng nhng c s ca ch ngha xó hi c v lc lng sn
xut, quan h sn xut, c s kinh t v kin trỳc thng tng.
Tớnh tt yu ca thi k quỏ lờn ch ngha xó hi c qui nh
bi c im ra i, phỏt trin ca cỏch mng vụ sn v nhng c trung
kinh t - xó hi ca ch ngha xó hi.
Cỏc nh kinh in ca ch ngha xó hi ó nờu ra hai kiu quỏ
lờn ch ngha xó hi: quỏ trc tip t ch ngha t bn phỏt trin v
quỏ t nhng xó hi tin t bn ch ngha. i vi cỏc nc cú nn
kinh t phỏt trin, thi k quỏ lờn ch ngha xó hi cú nhiu thun li
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
hơn, có thể diễn ra ngắn hơn so với các nước đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ
qua chế độ tư bản chủ nghĩa có nền kinh tế lạc hậu. Tuy nhiên sự đổi mới
ở Việt Nam, Trung Quốc… đã đạt được những bước phát triển liên tục và
vững chắc. Điều này chứng tỏ rằng ở những nước tương đối kém phát
triển vẫn có thể xây dựng đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa bỏ
qua chế độ tư bản chủ nghĩa, phù hợp với điều kiện đổi mới, điều kiện của
thời đại và có sự lãnh đạo đúng đắn, kiên định, sáng suốt của Đảng Cộng
sản .
1.1.2. Đặc điểm và thực chất của thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã
hội.
Đặc điểm nổi bật của thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội là những
nhân tố của xã hội mới và tàn tích của xã hội cũ tồn tại đan xen lẫn nhau,

đấu tranh với nhau trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, văn
hố, xã hội, tư tửơng, tập qn trong xã hội.
Về chính trị, cơ bản nhất là nhà nước chun chính vơ sản được
thiết lập, củng cố và ngày càng được hồn thiện.
Về kinh tế, là nền kinh tế nhiều thành phần, bên cạnh các thành
phần kinh tế xã hội chủ nghĩa, còn có những thành phần kinh tế khác,
trong đó có cả những thành phần kinh tế tư bản.
Về xã hội, còn có sự khác biệt cơ bản giữa thành thị và nơng thơn,
giữa các miền của đất nước, giữa lao động trí tuệ và lao động giản đơn.
Và một cơ cấu xã hội - giai cấp phức tạp, trong đó thậm chí có cả những
giai cấp mà lợi ích cơ bản của họ đối lập nhau.
Về văn hố tư tưởng, còn tồn tại những tồn tích của văn hố cũ, hệ
tư tưởng cũ, lối sống cũ.
Những đặc điểm nói trên, nói lên tính chất phức tạp khó khăn của
thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội.
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2. Tính tất yếu và đặc điểm của thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội
ở Việt Nam.
2.1. Tính tất yếu :
Q độ lên chủ nghĩa xã hội ở một nước có những đặc thù riêng do
điều kiện lịch sử cụ thể của đất nước đó. Nhiệm vụ của các Đảng Cộng
sản và nhân dân mỗi nước là vận dụng những ngun lý phổ biến của chủ
nghĩa Mác-Lênin và thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội vào hồn cảnh
lịch sử cụ thể phù hợp với đặc điểm của đất nước mình, đồng thời tận
dụng các ưu thế của thời đại để định ra mục tiêu tổng qt, phương hướng
và bước đi thích hợp nhằm thực hiện thành cơng bước q độ lên chủ
nghĩa xã hội .
Thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu khách quan đối với
mọi quốc gia xây dựng chủ nghĩa xã hội, dù điểm xuất phát ở trình độ
phát triển cao hay thấp.

Thời kỳ q độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một tất yếu bởi
vì:
Một là, phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa là phù hợp với
quy luật khách quan của lịch sử, sự biến đổi của các hình thái kinh tế - xã
hội là q trình lịch sử tự nhiên và hình thái kinh tế - xã hội sau cao hơn,
tiến bộ hơn hình thái kinh tế - xã hội trước nó. Sự biến đổi này tn theo
quy luật quan hệ sản xuất, phải phù hợp với tính chất và trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất.
Cho dù ngày nay chủ nghĩa tư bản đang nắm nhiều ưu thế về vốn,
khoa học, cơng nghệ và thị trường, đang cố gắng điều chỉnhtrong chứng
mực nhất định quan hệ sản xuất để thích nghi với tình hình mới, nhưng
khơng vượt ra khỏi những mâu thuẫn vốn có của nó, đặc biệt là mâu thuẫn
giữa tính chất xã hội hố ngày càng cao của lực lượng sản xuất với chế độ
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất. Sự phát triển
mạnh mẽ của lực lượng sản xuất và xã hội hố lao động làm cho các tiền
đề vật chất, kinh tế, xã hội ngày càng chín muồi cho sự phủ định chủ
nghĩa tư bản và sự ra đời của xã hội mới. - Chủ nghĩa xã hội. Theo quy
luật tiến hố của lịch sử, lồi người nhất định sẽ tiến tới chủ nghĩa xã hội.
Hai là, phát triển theo con đường chủ nghĩa xã hội khơng chỉ phù
hợp với xu thế của thời đại, mà còn phù hợp với đặc điểm của cách mạng
Việt Nam: cách mạng dân tộc, dân chủ gắn liền với cách mạng xã hội chủ
nghĩa. Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự tiếp tục hợp lơgic cuộc
cách mạng dân tộc, dân chủ, làm cho cách mạng dân tộc, dân chủ được
thực hiện triệt để.
2.2. Đặc điểm của thời kỳ q độ đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam.
2.2.1. Khả năng đi lên xã hội, bỏ qua tư bản chủ nghĩa .
Phân tích tính chất và đặc điểm của chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ
tự do cạnh tranh, Các Mác và Ph. Ăngghen đã nêu ra khả năng q độ lên

chủ nghĩa cộng sản ở các nước lạc hậu khi cách mạng vơ sản ở các nước
Tây âu giành được thắng lợi.
Khi phân tích đặc điểm của chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ độc
quyền, phát hiện ra quy luật phát triển khơng đều về kinh tế và chính trị
của chủ nghĩa tư bản, V.I. Lênin rút ra kết luận quan trọng đến khả năng
thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở một số nước hoặc ở một nước riêng lẻ
chứ khơng thể thắng lợi cùng một lúc ở tất cả các nước. Trong điều kiện
đó, các nước lạc hậu có thể q độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư
bản chủ nghĩa. Theo đó, điều kiện để một nước có thể q độ lên chủ
nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là:
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Th nht, iu kin bờn trong, cú ng Cng sn lónh o ginh
c chớnh quyn v s dng chớnh quyn nh nc cụng, nụng, trớ thc
liờn minh lm iu kin tiờn quyt xõy dng ch ngha xó hi.
Th hai, iu kin bờn ngoi, cú s giỳp ca giai cp vụ sn ca
cỏc nc tiờn tin ó ginh thng li trong cỏch mng vụ sn.
Cỏc nc lc hu cú kh nng quỏ lờn ch ngha xó hi b qua
ch t bn ch ngha nhng khụng phi l quỏ trc tip, m phi
qua con ng giỏn tip.
nc ta t khi bc vo thi k i mi, nhng quan im ca
ng ta ó th hin s nhn thc v kh nng quỏ i lờn ch ngha xó
hi b qua ch t bn ch ngha l phự hp vi iu kin v hon cnh
c th ca nc ta.
2.2.2. Quỏ lờn ch ngha xó hi b qua ch t bn ch ngha
Vit Nam .
Thi k quỏ lờn ch ngha xó hi l tt yu i vi mi quc gia
i lờn ch ngha xó hi, nhng nú li cú c im riờng i vi mi quc
gia, do iu kin xut phỏt riờng ca mi quc gia qui nh. Trc õy
min Bc nc ta i vi thi k quỏ vi c im ln nht l t mt
nc nụng nghip lc hu tin thng lờn ch ngha xó hi khụng phi kinh

qua giai on phỏt trin t bn ch ngha. Khi c nc thng nht cựng
tin lờn ch ngha xó hi, c im trờn vn cũn tn ti. Trong cng lnh
xõy dng t nc trong thi k quỏ lờn ch ngha xó hi, ng Cng
sn Vit Nam khng nh Nc ta quỏ lờn ch ngha xó hi b qua
ch t bn, t mt xó hi vn l thuc a, na phong kin, lc lng
sn xut rt thp. t nc tri qua hng chc nm chin tranh, hu qu
li cũn nng n, nhng tn d thc dõn phong kin cũn nng n. Cỏc
th lc thự ch thng xuyờn tỡm cỏch phỏ hoi ch xó hi v nn c
lp ca nhõn dõn ta. Nh vy, c im c trng bao trựm nht ca thi
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN