ĐỌC HIỂU VĂN BẢN “CỐ HƯƠNG” (Lỗ Tấn)_1 pdf

ĐỌC HIỂU VĂN BẢN “CỐ HƯƠNG”
(Lỗ Tấn)

I - TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả:

Lỗ Tấn (1881-1936) là nhà văn nổi tiếng
của Trung Quốc, lúc nhỏ tên là Chu
Chương Thọ, tên chữ là Dự Tài, sau đổi
là Chu Thụ Nhân, quê ở phủ Thiệu
Hưng, tỉnh Chiết Giang. Sinh trưởng
trong một gia đình quan lại sa sút, mẹ
xuất thân là nông dân nên từ nhỏ ông đã
có nhiều cơ hội tiếp xúc với đời sống
nông thôn. Từ lúc còn trẻ, ông đã từ giã
gia đình, quyết tâm đi tìm con đường lập
thân mới, khác với những thanh niên
cùng quê đương thời. Ông từng qua học
ngành hàng hải, địa chất rồi y học, sau
mới chuyển sang văn chương vì nghĩ
rằng văn học là vũ khí lợi hại để "biến
đổi tinh thần" dân chúng đang ở tình trạng "ngu muội" và "hèn nhát".

Công trình nghiên cứu và tác phẩm văn chương của Lỗ Tán rất đồ sộ và
đa dạng, trong đó có 17 tập tạp văn và hai tập truyện ngắn xuất sắc là
Gào thét (1923) và Bàng hoàng (1926).

- Niên Phổ Lỗ Tấn (trích phần có liên quan với Cố hương)

1989: Đến Nam Kinh (thủ phủ tỉnh Giang Tô, tỉnh kề liền với tỉnh Chiết

Giang là quê của Lỗ Tấn) thi vào Giang Nam thủy sư học đường (một
loại trường hàng hải).

1899: Chuyển sang học trường Khoáng lộ học đường (một loại trường
địa chất).

1902: Tốt nghiệp Khoáng lộ học đường. Được cử đi du học ở Nhật Bản.

1906: Về nước, vâng lời mẹ kết hôn với một cô gái họ Chu ở Sơn Âm,
cùng quê ở phủ Thiệu Hưng (Chiết Giang). Lại sang Nhật Bản.

1909: Về nước - Dạy lí, hóa ở trường Sư phạm Chiết Giang.

1910: Làm giáo vụ kiêm giáo viên trường trung học Thiệu Hưng.

1910: Làm hiệu trường trường Sư phạm Thiệu Hưng.

1912: Lên Nam Kinh làm ở Bộ Giáo dục. Sau đó, lên Bắc Kinh.

1919: Về Thiệu Hưng đưa mẹ và em là Chu Kiến Nhân lên Bắc Kinh
(theo Trương Chính, Lỗ Tấn, NXB Văn hóa, 1977).

- Một số ý kiến của Lỗ Tấn về văn học

"Mỗi khi chọn đề tài, tôi đều chọn những người bất hạnh trong xã hội
bệnh tật, với mục đích là lôi hết bệnh tật của họ ra, làm cho mọi người
chú ý tìm cách chạy chữa ".

"Việc tôi tả đại để là những cái tôi từng trông thấy hoặc nghe thấy ít
nhiều, nhưng tôi quyết không dùng hoàn toàn sự thực đó, chỉ chọn một

ít, rồi thay đổi đi, hoặc phát triển thêm, cho đến khi có thể gần như hoàn
toàn diễn được ý định của tôi mới thôi" (Vì sao tôi viết tiểu thuyết,
Trương Chính dịch).

"Dân mà còn ngu muội, hèn nhát thì dù thân thể có khỏe mạnh, cường
tráng chăng nữa, cũng chỉ có thể làm thứ người mà người đưa ta đưa ra
chém đầu thị chúng(1) và làm thứ người đứng xem cuộc thị chúng vô vị
như thế kia mà thôi Cho nên, điều chúng ta cần phải làm trước là biến
đổi tinh thần họ, và theo tôi hồi đó, thì muốn biến đổi tinh thần họ, tất
nhiên không gì bằng dùng văn nghệ " (Tựa viết lấy cho tập Gào thét,
Trương Chính dịch).

- Lỗ Tấn và cách mạng

"Nói về người cách mạng và Đảng cách mạng, nhà đại văn hào của
Trung Quốc là ông Lỗ Tấn có câu thơ:

Hoành mi lãnh đối thiên phu chi
Phủ thủ cam vi nhũ tử ngưu.

Xin tạm dịch là:

Trợn mắt xem khinh ngàn lực sĩ
Cúi đầu làm ngự các nhi đồng.

Nghìn lực sĩ có nghĩa là những kẻ địch mạnh, thí dụ lũ thực dân Pháp và
bọn can thiệp Mĩ. Cũng có nghĩa là sự khó khăn gian khổ. Các nhi đồng
nghĩa là quần chúng nhân dân hiền lành đông đảo. Cũng có nghĩa là
những công việc ích nước lợi dân" (Lời kết thúc buổi ra mắt của Đảng
Lao động Việt Nam, 1961, Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6).

"Thời đại người Trung Quốc làm nô lệ hoặc muốn làm nô lệ mà không
được mà Lỗ Tấn từng nguyền rủa đã qua lâu rồi, con cháu của Nhuận
Thổ, Tường Lâm đã trở thành người chủ quốc gia, người xây dựng cuộc
sống mới".

"Lỗ Tấn từng nói: trên mặt đất vốn không có đường, đường là do con
người giẫm nát chỗ không có đường mà tạo ra, là khai phá chỗ gai góc
mà có Bất kể gặp bao nhiêu gian nan trắc trở, chúng ta cần bước tiếp,
kiên định không nao núng. Trong sự nghiệp vĩ đại xây dựng chủ nghĩa
xã hội mang màu sắc Trung Quốc, hãy đứng vững trên đất, gạt bỏ hết
chông gai, tinh thần phấn chấn, đoàn kết phấn đấu, không ngừng tìm tòi
và sáng tạo. Đó chính là cách kỉ niệm Lỗ Tấn hay nhất" (Tư liệu văn học
8, NXB Giáo dục, 2002).

2. Tác phẩm:

Cố hương là một trong số các truyện ngắn tiêu biểu nhất của nhà văn Lỗ
Tấn, được in trong tập "Gào thét" (1923).

Trong truyện, tác giả phê phán sự sa sút của nông thôn phong kiến chủ
yếu thông qua hai nhân vật Nhuận Thổ và Hai Dương. Niềm hi vọng
được gửi gắm vào hình tượng hai cháu bé Hoàng và Thuỷ Sinh. Câu
chuyện về chuyến từ biệt làng quê được kể từ nhân vật Tấn - xưng "tôi".
Câu chuyện thấm đẫm những trạng thái cảm xúc buồn vui của "tôi",
đồng thời thể hiện một quan điểm mới về cuộc sống qua những chiêm
nghiệm, suy ngẫm giàu tính triết lí của nhân vật này.

3. Tóm tắt:

Nhân vật "tôi" về thăm quê. Làng quê hiện lên trong kí ức đẹp hơn làng
quê thực tại. "Tôi" về mới biết mẹ sắp dọn nhà. Nhân vật "tôi" gặp thím
Hai Dương, rồi gặp lại Nhuận Thổ - người bạn từ hai mươi năm trước,
bây giờ tiều tuỵ vì túng bấn, đông con. Gia đình "tôi" rời làng, nhân vật
"tôi" nghĩ về con đường xã hội tương lai.

II - GIÁ TRỊ TÁC PHẨM

Đọc truyện ngắn Cố hương của Lỗ Tấn, ta bắt gặp một nỗi thất vọng
trước sự sa sút, suy tàn của làng quê phong kiến, lễ giáo phong kiến và
niềm hi vọng thiết tha vào một cuộc sống mới, vào tư¬ơng lai của thế hệ
trẻ.

Có thể hình dung bố cục của truyện thành ba phần.

- Phần đầu là hành trình trở về làng quê của nhân vật "tôi" (Tấn) -
ngư¬ời kể chuyện (từ đầu cho đến "đang làm ăn sinh sống").
- Phần giữa là những ngày "tôi" ở làng quê để từ biệt (từ "Tinh mơ sáng
hôm sau" cho đến "xấu tốt đều mang đi sạch trơn như quét.").

- Phần cuối là "tôi" và gia đình trên đường ra đi (từ "Thuyền chúng tôi
thẳng tiến" cho đến hết).