ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM TỔN THƯƠNG GAN NGHI DO SÁN LÁ GAN LỚN pdf

ĐẶC ĐIỂM SIÊU ÂM TỔN THƯƠNG
GAN NGHI DO SÁN LÁ GAN LỚN

TÓM TẮT:
Với 44 ca có hình ảnh siêu âm gan được các tác giả miều tả là dạng thâm nhiễm
gan khu trú cùng các huyết thanh chẩn đoán Fasciola dương tính vàbạch cầu ái
toan máu ngoại biên tăng cao, các tác giả tán thành thông báo của bệnh viện Chợ
Rẩy và đề nghị biện pháp phát hiện và chẩn đoán nhiễm Fasciola ở tại Miền Trung
Việt Nam.

SUMMARY:
Authors did agree with an announcement of CHO RAY Hospial’s colleagues on
Fasciola infection in men in the central of VietNam while presented 44 cases of
liver focal infiltrating scanning by ultrasound with positive serodiagnostics of
Fasciola and high elevated rate of eosinophil white blood cells. Authors also
proposed the ways to detect Fasciola infection in men Vietnam

I- ĐẶT VẤN ĐỀ:

Từ năm 1996, một số trường hợp bệnh nhân từ cá tỉnh Miền trung Việt Nam, nhất
là Khánh Hòa, có các tổn thương chủ mô gan khá đặc biệt trên siêu âm. Các bệnh
nhân này được điều trị dài ngày như áp – xe gan tại địa phương mà không đáp ứng
về lâm sàng, và hầu như không thay đổi hình ảnh siêu âm. Huyết thanh chẩn đoán
amíp các trường hợp này thường âm tính hoặc yếu (hiệu giá 1/128-1/800) và dịch
chọc hút thường là mủ vàng đục, lượng ít và chủ yếu có chế bào viêm, chủ yếu là
bạch cầu đa nhân trung tính. Với chất dịch chọc hút dược lâm sàng không nghĩ do
vi trùng. Theo thông báo ban đầu củ bệnh viện Chợ Rẫy (3) những bệnh nhân này
được cho là nhiễm Sán lá gan lớn Fasciola sp. Cơ sở chẩn đoán dựa vào hình ảnh
siêu âm, kết quả huyết thanh chẩn đoán Fasciola gigantica), và tìm dwọc trứng
Fasciola trong phân (02/20 trường hợp).
Hiện nay trong khi có các báo cáo về các trường hợp nhiễm Schistosomia và

Clonorchis vẫn chưa có thông báo nào về bệnh lý Sán lá gan lớn Fasciola ở người
tại Việt Nam.
Từ khi có thông báo của bệnh viện Chợ Rẫy, chúng tôi cho làm các xét nghiệm
máu, phân… để tìm Fasciola ở các bệnh nhân có tổn thương gan khu rú nghi ngờ
thì đến nay thu thập thêm được 44 lượt khám siêu âm có dấu vết của Fasciola qua
xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán ELISA (do bộ môn Ký sinh trùng, Khoa Y Đại
học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh thực hiện)
Đây là một công trình cắt ngang, mô tả và tiền cứu với siêu âm giữ vai trò sàng lọc
nhằm góp phần tìm hiểu bản chất tổn thương gan trên siêu âm và nguyên nhân của
một dạng bệnh lý khu trú chủ mô gan tương đối đặc biệt mới xuất hiện tại Việt
Nam.

II. ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP :
 Đối tượng :
Là các bệnh nhân tự đến khám siêu âm hoặc do khoa Bệnh lý Gan của Trung tâm
Y khoa MEDIC, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới… yêu cầu khám siêu âm. Tiêu chuẩn
chọn bệnh là có tổn thương gan nghi ngờ, huyết thanh chẩn đoán Fasciola >
1/3200 và bạch cầu đa nhân ái toán cao. Gồm 44 lượt khám của bệnh nhân( xem
phụ lục danh sách đính kèm)
 Phương pháp :
Các bệnh nhân dược cùng một người khám siêu âm, sử dụng máy KONTRON
SIGMA 1, đầu dò sector 5.0 MHz, và ALOKA 1400, đầu dò convex 3.5 MHz.
Bác sĩ khám siêu âm không được thông báo trước bệnh lý Gan cho các xét
nghiệm, kết luận , kết luận biện pháp điều trị và theo dõi. Hồ sơ được lưu trữ theo
từng cá nhân và thống kê lại theo các phương pháp thông thường.

III- KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN:
Gồm 44 ca (30 nữ và 14 nam), trong số này chúng tôi trực tiếp theo dõi và điều trị
11 ca có gan tổn thương 2 vùng, 1 ca 3 vùng. Đa số (14/43 ca = 31.81%) ở Khánh
Hòa (Nha Trang), Qui Nhơn 6 ca (13.64%, Daklak (KonTum) và Thành phố Hồ

Chí Minh 4 ca (9.09%), Cam Ranh 1 ca (2.27%). Đa số bệnh nhân có ăn gỏi cá
sống và ruột mắm lóc kiểu Miền Trung. Những bệnh nhân ở TP Hồ Chí Minh và
các tỉnh phía Nam thường có lúc công tác hoặc cư trú tạm thời vùng duyên hải
Miền trung
Hình ảnh siêu âm của 44 lượt khám siêu âm, xem bảng 1

Triệu chứng chung Số ca T
ỉ lệ %
n=44
Cấu trúc chủ mô gan không đồng nhất 44 100.0
Có vị trí dưới bao 7 15.90
Ở phân thùy 5-6 15 34.09
Có nhiều ổ áp xe nhỏ 21 47.73
Nền tổn thương có echo kém 15 34.09
Nền tổn thương có echo dày 7 15.90
Có vôi hóa nhỏ li ti 0
Hạch rốn gan 0
Có dạng giống hemangioma 0
Dày vách đường mật khu trú 13 29.55
Dày vách túi mật 0
Có dấu hiệu vòng Olympic 1 2.27
Có tụ dịch ngoài gan 0
Có hình ảnh dị vật đường mật 1 2.27
Bảng 1: Các triệu chứng siêu âm tổn thương gan do sán lá gan lớn.

Theo y văn, ở người bị nhiễm Fasciola có tổn thương về gan (hepatic fascioliasis)
và tổn thương về đường mật (biliary fasciolasis). Truy nhiên trong lô nghiên cứu
của chúng tôi chưa từng thấy được tổn thương đường mật bằng siêu âm, và biểu
hiện tổn thương đường mật cũng hiếm gặp.
Cơ chế gấy bệnh của Fasciola Hepatica

 Có gây hoại tử áp xe
 Có gây xơ hóa chủ mô
 Có gây viêm gan khoảng giữa
 Có gây thương đường mật, nơi định cư
Đặc điểm tổn thương chủ mô gan thấy trên siêu âm : dạng thâm nhiểm là phổ biến,
có thể gọi là thâm nhiễm gan do sán lá gan lớn. Các tổn thương gọi là áp-xe
thiết nghĩ chỉ là chỗ nang hóa, điều này phù hộp với hình ảnh chụp cắt lớp điện
toán CT-scan cho kiểu tổn thương gan ở siêu âm đa dạng hơn. Dấu hiệu dãn và
dày vách đường mật hiếm gặp trong lô nghiên cứu của chúng tôi, có thể do tổn
thương hảy còn ở giai đoạn sớm. Dấu hiện tích tụ dịch dưới bao gan không thường
gặp, và tổn thương ở phân thùy 5-6 cũng không phải là qui luật.
Nguyên nhân tổn thương : Kích thước Fasciola trung bình 3.0 x 1.8 cm, vật về lý
thuyết có thể quan sát được trên siêu âm như ngạoi vật trong gan, nhưng chưa phát
hiện được lần nào. Dù sao cần tìm sán lá gan trong tổn thương gan để chẩn đoàn
xác định, và đặc hiệu nhất.
Diễn tiến điều trị : Với điều trị (như phác đồ điều trị áp-xe gan với Emetin và
Praziquantel, vì không có bithionol hay Triclabendazol tại Việt Nam) trong khi về
lâm sàng có cải thei65n (cắt sốt, giảm đau) hình ảnh tổn thương trên siêu ân rất
chậm thay đổi, không thấy thêm có hiện tượng tạo nag, kjhông có vôi hóa, chỉ thu
nhỏ kích thước thương tổn.

IV. KẾT LUẬN:
Tiếp sau thông báo của bệnh viện Chợ Rẩy, với 44 ca thu nhập trong vòng 1 năm,
chúng tôi xin xác nhận lại và mô tả một dạng tổn thương gan xuất hiện tại vùng
duyên hải Miền trung Việt Nam, đặc biệt là Khánh Hòa, có thể tình cờ thấy được
lúc khám siêu âm. Kho gặp, có thề cho đếm bạch cầu ái toan trong máu ngoại biên
để định hướng chẩn đoán nếu không thể làm thêm các xét nghiệm để tìm Fasciola
(trứng trong phân, huyết thanh chẩn đoán Fasciola, tốc độ lắng máu, dịch hút tá
tràng….). Hoặc khi điều trị các áp-xe gan chậm đáp ứng có thể nghĩ tới Fasciola,
bên cạnh các nguyên nhân khác như lao, nấm nội tạng… Do chưa có kinh

nghiệm nhiều trong việc chẩn đoán và theo dõi điều trị loại bệnh lý này, việc tiếp
tục nghiên cứu và thu thập dữ kiện là cần thiết để kết luận được có bệnh lý nhiễm
Fasciola ở người tại Việt Nam không.


Tài liệu tham khảo:
 A.ATA, MOHAMMED N.ELKHASHAB – A.MOURAD, S.EHS, S.ESH,
S.ESH, S.TELEP: Ultrasonographic Findings in Patients with Hepatic
Fasciola, 2878P, Cdrom of The World Congresses of Gastroenterology, los
Angeles, 1994.
 FRIEDMAN, AC, DACHMAN, AH : Radiology of the Liver, Biliary Tract
and Pancreas, pp. 144-145, Mosby, 1994.
 VO XUAN QUANG : Hình ảnh siêu âm của bệnh gan do Fasciola, Y học
Thành Phố Hồ Chí Minh, Tập 2, số 1, tr.32-39, 1998.