Giải quyết tranh chấp đất đai kéo dài do lấn chiếm trái phép của hộ gia đình

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất, đặc biệt là thành
phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân
cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn hoá - xã hội, an ninh và quốc phòng. Đất đai
là mục tiêu và đòi hỏi chính đáng mà dân tộc Việt Nam đã tạo lập, bảo vệ và
phát triển bằng mồ hôi, nước mắt và cả xương máu. Dưới sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản Việt Nam, dân tộc ta đã hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ
nhân dân với mục đích trọng tâm là giành lại đất đai về tay người lao động. Đất
đai đóng một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ an ninh
quốc phòng, ổn định chính trị, đảm bảo công bằng xã hội và bảo vệ môi trường
phát triển bền vững.
Những năm trước đây, nhất là trước khi có Luật Đất đai năm 1993, việc
giao đất trái thẩm quyền, tình trạng lấn chiếm đất đai diễn ra khá phổ biến ở
nhiều địa phương. Từ khi chuyển sang cơ chế thị trường, mặt dù Luật đất đai đã
có hiệu lực nhưng tình trạng đó vẫn không giảm. Nhiều vi phạm xảy ra nhưng
chính quyền cơ sở xử lý không nghiêm, thiếu dứt điểm, thậm chí làm sai quy
định. Nguyên nhân là do công tác quản lý đất đai ít quan tâm đến, có thể nói là
bị buông lỏng trong một thời gian dài, các hồ sơ lưu trữ không phản ánh đúng,
không phản ánh kịp thời những biến động đất đai, đo đó khi giải quyết một vụ
việc tranh chấp đất đai thường phức tạp và kéo dài. Việc tuyên truyền pháp luật
đất đai chưa được coi trọng đúng mức, ý thức chấp hành pháp luật của nhân dân
chưa nghiêm. Đặc biệt là những năm trở lại đây, đất đai thực sự có giá và có giá
trị cao, đem lại lợi ích, lợi nhuận lớn cho người sử dụng đất. Chính vì vậy mà
nảy sinh các mâu thuẫn trong quá trình sử dụng đất, những vụ tranh chấp đất
đai, đòi lại đất xảy ra thường xuyên làm mất đi tình đoàn kết trong thôn, xóm, có
khi cả trong cha con, anh chị em ruột
Mặt khác, việc đầu tư kinh phí, nhân lực cho công tác quản lý đất đai
chưa tương xứng với việc đổi mới cơ chế trong quản lý phát triển kinh tế - xã
-1-
hội đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc hoàn chỉnh hệ thống tư liệu địa chính

phục vụ cho công tác quản lý đất đai, nhất là việc xử lý những trường hợp sử
dụng đất bất hợp pháp đã làm nảy sinh những vấn đề khiếu nại, tố cáo tranh
chấp đất đai kéo dài nhiều năm.
Tiểu luận “Giải quyết tranh chấp đất đai kéo dài do lấn chiếm trái phép
của hộ gia đình” được viết trên cơ sở điều tra nghiên cứu sự việc ở phường Việt
Hưng - quận Long Biên - thành phố Hà Nội có tốc độ đô thị hoá nhanh. Việc
bức xúc kiện tụng của các chủ hộ về việc tranh chấp đất đai cũng như cách giải
quyết khiếu nại của các cấp, các ngành đã rút ra được những bài học quý báu và
ngày càng hoàn thiện cho công tác quản lý, quy hoạch và sử dụng đất đai.
Trong khuôn khổ bài tiểu luận này, Tôi chỉ xin được đề cập đến một số
vấn đề gặp phải trong công tác giải quyết tranh chấp đất đai kéo dài do lấn
chiếm trái phép của các hộ gia đình, trình tự xử lý đơn thư khiếu nại của công
dân, mà nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng phức tạp của vụ việc là do
những người thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước theo pháp luật nhưng do chủ
quan, hạn chế về năng lực và kinh nghiệm công tác, không nắm vững các quy
định hiện hành về lĩnh vực công việc được giao, đây cũng là một bài học cho
bản thân tôi và góp một phần nhỏ về kinh nghiệm quản lý hành chính nhà nước,
đào tạo và bồi dưỡng cán bộ công chức nhà nước nắm vững pháp luật và các văn
bản dưới luật.
-2-
PHẦN I
GIỚI THIỆU TÌNH HUỐNG
I. HOÀN CẢNH RA ĐỜI
Trước năm 1993 hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng được Ủy ban nhân dân
xã Việt Hưng - huyện Gia Lâm (nay là phường Việt Hưng - quận Long Biên)
cấp 300,0 m
2
đất để làm nhà ở (Quyết định số 461/QĐ-UBND ngày 15/4/1989
tại tổ 7, phường Việt Hưng, quận Long Biên. Hộ gia đình ông Nguyễn Đức
Hùng được Ủy ban nhân dân huyện Gia Lâm cấp 300,0 m

2
đất đại tổ 7, xã Việt
Hưng, huyện Gia Lâm để làm nhà ở (Quyết định số 462/QĐ-UBND ngày 15
tháng 4 năm 1989) như vậy hai hộ có khuôn viên đất liền kề nhau. Trong quá
trình sử dụng (khoảng từ năm 1995 - 1996) thì hai hộ gia đình nói trên tự khai
hoang, lấn chiếm thêm 800,0 m
2
để canh tác. Những năm trước đây, hai gia đình
này sống rất đoàn kết với tình làng nghĩa xóm cao đẹp “Bán bà con xa, mua láng
giềng gần”, “Lá lành đùm lá rách”. Nhưng từ năm 2003 tách huyện Gia Lâm
thành quận Long Biên và huyện Gia Lâm, xã Việt Hưng trở thành phường Việt
Hưng - quận Long Biên, tốc độ đô thị phát triển mạnh. Với sự đầu tư, quản lý,
quy hoạch xây dựng của Nhà nước, nhất là ở những khu vực được đầu tư xây
dựng cơ sở hạ tầng hoàn chỉnh, đất đai trở nên có giá trị sử dụng và giá trị kinh
tế cao hơn.
Vì lợi ích cá nhân khi mảnh đất trở nên có giá và lợi dụng những sơ hở,
yếu kém trong công tác quản lý của chính quyền địa phương mà họ đã quên đi
tình cảm của họ vốn có từ trước đến nay để đổi lấy những lợi ích vật chất gây
nên vụ kiện kéo dài không đáng có.
II. DIỄN BIẾN TÌNH HUỐNG
Xuất phát từ những bất đồng trong cuộc sống giữa hai hộ gia đình cũng
như từ lợi ích cục bộ cá nhân mà hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và hộ gia
đình ông Nguyễn Đức Hùng đã để xẩy ra mâu thuẫn nội bộ dẫn đến tranh chấp
đất đai không thể tự giải quyết được cho nên hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng
-3-
đã làm đơn gửi lên Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng đề nghị giải quyết tranh
chấp đất đai giữa hộ ông Hoàng Chí Dũng và hộ ông Nguyễn Đức Hùng
(15/11/2005).
Nội dung đơn của ông Hoàng Chí Dũng trình bày là trước đây 2 hộ gia
đình ông Hoàng Chí Dũng và ông Nguyễn Đức Hùng được Ủy ban nhân dân

huyện Gia Lâm (nay là quận Long Biên) cấp cho mỗi hộ là 300,0 m
2
đất tại tổ 7,
phường Việt Hưng để làm nhà ở (Quyết định số 461, 462). Trong quá trình sử
dụng thì 02 hộ gia đình nói trên tự khai hoang lấn chiếm thêm 800,0 m
2
đất
(ngoài phần đất mà Ủy ban nhân dân huyện giao cho làm nhà ở). Trong thời
gian khai hoang đó thì hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng có số lao động nhiều
hơn số lao động của gia đình ông Nguyễn Đức Hùng và thực tế khi khai hoang
thì hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng khai hoang nhiều hơn nhưng khi sử dụng
thì hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng không sử dụng hết mà để cho ông Nguyễn
Đức Hùng sử dụng. Vì tình làng nghĩa xóm nên 2 gia đình chấp thuận sử dụng
như nhau (mỗi bên 400,0 m
2
). Nay gia đình ông Hoàng Chí Dũng có đông nhân
khẩu hơn nên muốn sử dụng phần đất khai hoang đó nhiều hơn (theo thực tế
khai hoang) cụ thể là 500,0 m
2
, còn gia đình ông Nguyễn Đức Hùng chỉ được sử
dụng 300,0 m
2
với lý do trước đây trong thời gian khai hoang hộ gia đình ông
Hoàng Chí Dũng có số công góp nhiều và khai hoang nhiều hơn hộ gia đình ông
Nguyễn Đức Hùng.
Sau khi nhận đơn khiếu kiện của hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng, Ủy
ban nhân dân phường Việt Hưng đã tiến hành thành lập Hội đồng hoà giải gồm:
Cán bộ Địa chính phường, đại diện mặt trận, Hội phụ nữ, Hội nông dân, cán bộ
Tư pháp, cán bộ tổ dân phố. Hội đồng hoà giải đã tiến hành thu thập tình hình
thực tế cũng như tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của quá trình diễn biến dẫn đến

vụ khiếu kiện tranh chấp đất đai và đã gặp gỡ 2 gia đình để hoà giải. Trong quá
trình hoà giải, Hội đồng hoà giải đã phân tích những điều hơn lẽ phải và mong
muốn 2 hộ gia đình tự giải quyết trên cơ sở bình đẳng, tôn trọng nhau và đúng
với quy định của pháp luật đế giữ vững ổn định trật tự xã hội và tình đoàn kết
-4-
của 2 gia đình. Đồng thời đề nghị hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng rút đơn
khiếu kiện và nên sử dụng phần đất này theo hiện trạng từ trước đến nay. Nhưng
hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng không chấp thuận (hoà giải không thành). Sau
khi hoà giải không thành, Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng đã làm tờ trình đề
nghị Ủy ban nhân dân quận Long Biên giải quyết khiếu nại tranh chấp đất đai
của hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và hộ gia đình ông Nguyễn Đức Hùng
theo Luật định.
Sau khi tiếp nhận Tờ trình của Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng và
Đơn khiếu nại tranh chấp đất đai của hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng, Uỷ ban
nhân dân quận Long Biên đã thành lập Tổ thẩm định nghiên cứu Tờ trình thực tế
và quá trình sử dụng đất của 02 hộ gia đình nói trên và tình hình sử dụng đất ở
địa phương. Tháng 12 năm 2005 Uỷ ban nhân dân quận Long Biên ra Quyết
định giải quyết khiếu nại tranh chấp đất đai là giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất
của 02 hộ gia đình và cho phép mỗi hộ được sử dụng 400,0 m
2
đất khai hoang để
làm đất canh tác (Quyết định số 1352/QĐ-UB).
Tuy đã được các cấp chính quyền hoà giải, thuyết phục, giải thích và tạo
điều kiện cho 02 hộ gia đình được tiếp tục sử dụng mảnh đất nói trên. Nhưng
mối bất hoà giữa hai hộ gia đình vẫn không được cải thiện vì thiếu hiểu biết, ích
kỷ hẹp hòi cá nhân, do đó đến tháng 02 năm 2006 hộ gia đình ông Hoàng Chí
Dũng lại tiếp tục gửi đơn khiếu nại lên Ủy ban nhân dân thành phố về việc giải
quyết tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và hộ ông
Nguyễn Đức Hùng của Uỷ ban nhân dân quận Long Biên là không thoả đáng và
thiên vị cho hộ gia đình ông Nguyễn Đức Hùng.

Sau khi nhận đơn, Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội có Công văn số
2854/UBND-NC về việc giải quyết kiến nghị của công dân, trong đó giao Sở
Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan thẩm
tra, xác minh, tham mưu Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố giải quyết việc
tranh chấp đất đai giữa hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và hộ gia đình ông
Nguyễn Đức Hùng theo quy định của pháp luật.
-5-
PHẦN II
PHÂN TÍCH NGUYÊN NHÂN VÀ HẬU QUẢ
I. PHÂN TÍCH TÌNH HUỐNG
Việc khiếu kiện tranh chấp đất đai của hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng
và hộ gia đình ông Nguyễn Đức Hùng là tranh chấp về quyền sử dụng đất đối
với phần đất mà họ không có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền.
Như vậy theo điểm a khoản 2 Điều 136 Luật đất đai năm 2003 thì Uỷ ban
nhân dân quận Long Biên có trách nhiệm giải quyết tranh chấp đất đai nói trên
và cũng theo khoản 1 điều 135 Luật đất đai năm 2003 thì Nhà nước khuyến
khích việc hoà giải các tranh chấp đất đai trong nhân dân, Ủy ban nhân dân xã,
phường, thị trấn có trách nhiệm phối hợp với mặt trận tổ quốc Việt Nam, Hội
nông dân, các tổ chức thành viên khác của mặt trận, các tổ chức xã hội, tổ chức
kinh tế ở cơ sở và công dân hoà giải các tranh chấp đất đai. Trên cơ sở tôn trọng
sự thoả thuận của các bên, phát huy truyền thống đoàn kết tương thân, tương ái
giúp đỡ lẫn nhau trong nội bộ nhân dân tránh thiệt hại, lãng phí của cải vật chất
phát sinh do tranh chấp gây ra. Trên cơ sở đó Ủy ban nhân dân phường Việt
Hưng đã tiến hành hoà giải nhưng không thành do chưa đạt được sự thoả thuận,
tự nguyện của hai bên vì cán bộ làm công tác hoà giải ở cơ sở chưa nắm vững
các quy định của Luật Đất đai, chưa có quy định trong công tác dân vận. Công
tác quản lý Nhà nước về đất đai ở cơ sở chưa được chặt chẽ, chưa xử lý dứt
điểm các vụ vi phạm pháp luật đất đai như mua bán, chuyển nhượng đất trái
phép, xây dựng lấn chiếm đất trái phép… ý thức tôn trọng và chấp hành luật đất

đai trong nhân dân trên địa bàn chưa nghiêm. Do đó việc hoà giải ở cơ sở không
thành nên toàn bộ hồ sơ cũng như sự việc tranh chấp của 2 hộ gia đình ông
Hoàng Chí Dũng và hộ gia đình ông Nguyễn Đức Hùng được chuyển lên Uỷ
ban nhân dân quận Long Biên giải quyết theo luật định.
Sau khi nhận được Đơn khiếu nại tranh chấp đất đai của hộ gia đình ông
-6-
Hoàng Chí Dũng và Tờ trình của Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng, Uỷ ban
nhân dân quận Long Biên đã tiến hành giải quyết theo đúng trình tự thủ tục của
Luật Khiếu nại, tố cáo và Luật Đất đai quy định. Uỷ ban nhân dân quận Long
Biên đã tiến hành lập Tổ thẩm định tìm hiểu kỹ nguyên nhân chính của việc bất
đồng dẫn đến tranh chấp, thu thập chứng cứ từ người khiếu kiện và người bị
khiếu kiện, xác minh thực tế hồ sơ đất đai tại địa phương, tiến hành đối chất
giữa các đương sự cũng như tình hình sử dụng đất của các hộ gia đình ở địa
phương là phần nhiều hộ gia đình đều sử dụng đất vượt hạn mức quy định cũng
như sử dụng đất chưa có giấy tờ hợp lệ. Uỷ ban nhân dân quận Long Biên cũng
đã tiến hành hoà giải trên cơ sở giúp đỡ thuyết phục các bên tranh chấp thoả
thuận tự nguyện giải quyết tranh chấp trên cơ sở đảm bảo công bằng và đúng
pháp luật. Nhưng các bên tranh chấp vẫn không chấp thuận hoà giải buộc Ủy
ban nhân dân Thành phố ra quyết định giải quyết là giữ nguyên hiện trạng sử
dụng đất của hai hộ gia đình và cho phép hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng được
sử dụng 400,0 m
2
đất tự lấn chiếm vào mục đích nông nghiệp và hộ ông Nguyễn
Đức Hùng được sử dụng 400,0 m
2
đất tự lấn chiếm vào mục đích nông nghiệp.
Đề nghị các bên liên quan chấp hành quyết định này và các cơ quan chức năng
có trách nhiệm phân định ranh giới cắm mốc giao đất tại thực địa và làm các hồ
sơ thủ tục để giao đất cho hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và hộ gia đình ông
Nguyễn Đức Hùng sử dụng.

Như vậy, việc giải quyết của Uỷ ban nhân dân quận Long Biên đã có vận
dụng các văn bản quy phạm pháp luật cũng như tình hình thực tế sử dụng đất ở
địa phương để giải quyết theo hướng có lợi cho các đương sự, cụ thể là đất của
hai hộ gia đình nói trên là lấn, chiếm trái phép, đương sự không có văn bản của
Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền xác nhận việc sử dụng đất đó là hợp pháp
nhưng có văn bản của Ủy ban nhân dân phường Việt Hưng cho biết rõ là việc sử
dụng đất đó của hai đương sự là không vi phạm quy hoạch và thuộc trường hợp
có thể xem xét để giao quyền sử dụng đất theo Nghị định số 181/2004/NĐ-CP
ngày 29 tháng 10 năm 2004 của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật Đất đai.
-7-
Mặc dù được vận dụng giải quyết theo hướng có lợi cho mình, nhưng mối
bất hoà lớn trong cuộc sống của hai hộ gia đình cũng như sự ích kỷ, nhỏ nhen
trong cuộc sống và sự thiếu hiểu biết về pháp luật nên hộ gia đình ông Hoàng
Chí Dũng vẫn không chấp hành quyết định giải quyết của Uỷ ban nhân dân quận
Long Biên mà tiếp tục làm đơn gửi lên Ủy ban nhân dân thành phố đề nghị Ủy
ban nhân dân thành phố giải quyết.
Sau khi nhận đơn của hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng, Ủy ban nhân dân
thành phố đã yêu cầu các ngành chức năng xem xét tham mưu Uỷ ban nhân dân
thành phố giải quyết. Sau khi được Uỷ ban nhân dân thành phố giao nhiệm vụ,
Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường đã nghiên cứu hồ sơ (đơn của hộ gia
đình ông Hoàng Chí Dũng; hồ sơ giải quyết của Uỷ ban nhân dân quận Long
Biên), kiểm tra tình hình thực tế sử dụng đất ở địa phương gặp gỡ đương sự để
đối chất và hoà giải. Qua nghiên cứu tình hình thực tế sử dụng đất của hai hộ gia
đình cũng như tình tiết của vụ khiếu kiện và quá trình giải quyết của Uỷ ban
nhân dân quận Long Biên cho thấy rằng việc giải quyết tranh chấp đất đai giữa
hai hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và ông Nguyễn Đức Hùng của Uỷ ban
nhân dân quận Long Biên là đã hợp tình, hợp lý phù hợp với tình hình thực tế sử
dụng đất đai ở địa phương, với mục tiêu hàng đầu là ổn định trật tự xã hội,
nhưng người khiếu kiện không chịu tiếp thu. Do đó Thanh tra Sở Tài nguyên và
Môi trường đã tham mưu cho Uỷ ban nhân dân thành phố giải quyết.

II. NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TÌNH HUỐNG:
1. Khách quan:
- Do cơ chế thị trường, đất đai ngày một có giá, các hộ gia đình, cá nhân
muốn đòi quyền lợi cho riêng mình.
- Do sự tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật chưa đi sâu vào quần
chúng; cách thức giải quyết của Chính quyền địa phương chưa rõ ràng, dứt
khoát, thiếu bài bản; công tác vận động, hoà giải chưa thuyết phục.
- Việc quản lý đất đai chưa được chặt chẽ: Hồ sơ địa chính chưa cập nhật
thông tin một cách thường xuyên, chính xác.
-8-
2. Chủ quan:
- Trách nhiệm của người sử dụng đất đối với Nhà nước chưa được thực
hiện đầy đủ: Chưa làm đầy đủ thủ tục đăng ký với cơ quan Nhà nước, chưa thực
hiện nghĩa vụ nộp thuế
- Do người dân và một số cơ quan Nhà nước không nắm rõ các quy định
của pháp luật nói chung và Luật Đất đai nói riêng.
III. HẬU QUẢ CỦA TÌNH HUỐNG:
- Tình huống khiếu nại đòi lại quyền sử dụng đất dẫn đến việc tranh chấp
đất đai đã làm xảy ra mâu thuẫn giữa các hộ gia đình, cá nhân trong Tổ dân phố,
làm mất tình đoàn kết trong Tổ dân phố.
- Làm tốn nhiều công sức của cán bộ, nhân dân trong phường và của các
cơ quan Nhà nước; tốn kém nhiều giấy mực
-9-
PHẦN III
MỤC TIÊU GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
Theo quy định của Pháp luật hiện hành thì giải quyết các tranh chấp khiếu
nại về đất đai theo 02 hệ thống đó là cơ quan hành chính và cơ quan tư pháp.
Điều 136 Luật đất đai năm 2003 quy định những tranh chấp đất đai không
có giấy chứng nhận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp thì do cơ quan

hành chính giải quyết; những tranh chấp đã có giấy chứng nhận của cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền thì do toà án giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.
Ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh giải quyết
các tranh chấp giữa cá nhân hộ gia đình với nhau, giữa cá nhân hộ gia đình với
tổ chức thuộc quyền quản lý của mình.
Uỷ ban nhân dân thành phố, thành phố trực thuộc Trung ương giải quyết
các tranh chấp giữa tổ chức với tổ chức, giữa tổ chức với hộ gia đình, cá nhân
nếu tổ chức đó thuộc quyền quản lý của mình.
Trong trường hợp không đồng ý với quyết định của Ủy ban nhân dân đã
giải quyết tranh chấp đương sự có quyền khiếu nại lên cơ quan hành chính Nhà
nước cấp trên. Quyết định của cơ quan hành chính Nhà nước cấp trên trực tiếp
có hiệu lực thi hành. Nhưng theo Điều 30 Luật Khiếu nại, tố cáo năm 1998 thì
người khiếu nại muốn khiếu nại quyết định giải quyết tranh chấp thì phải khiếu
nại với Ủy ban nhân dân đã ra quyết định giải quyết tranh chấp, nếu không đồng
ý với quyết định giải quyết khiếu nại thì mới khiếu nại lên cơ quan hành chính
cấp trên.
Hiện nay, việc giải quyết tranh chấp đất đai được thực hiện theo quy định
của Luật Khiếu nại năm 2011, các tranh chấp về quyền sử dụng đất mà người sử
dụng đất đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (giấy đỏ) của cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền và tranh chấp về tài sản gắn liền với việc sử dụng đất đó thì
do Toà án giải quyết.
Thông tư liên tịch số 01/2002/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-TCĐC ngày
-10-
03 tháng 01 năm 2002 của Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối
cao và Tổng cục Địa chính (nay là Bộ Tài nguyên và Môi trường) hướng dẫn về
thẩm quyền của Toà án trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan đến quyền
sử dụng đất.
Về nguyên tắc đất đai do Nhà nước thống nhất quản lý cho nên mặc dù
các tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất có các quyền dân sự đối với phần
đất được giao như chuyển nhượng, thừa kế, thế chấp, cho thuê, góp vốn…

nhưng trên thực tế đất đai mang tính quan hệ hành chính giữa Nhà nước với
công dân, giữa chủ thể quản lý với đối tượng bị quản lý vì vậy tranh chấp đất đai
là tranh chấp dân sự không thuần khiết.
Việc giải quyết tranh chấp đất đai thường được tiến hành theo 2 giai đoạn.
Trước hết là tiến hành hoà giải tại cơ sở - Điều 135 Luật đất đai 2003 đã nêu rõ:
Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hoà giải hoặc giải quyết
tranh chấp đất đai thông qua hoà giải ở cơ sở. Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị
trấn có trách nhiệm phối hợp với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức
thành viên của Mặt trận, các tổ chức xã hội khác để hoà giải tranh chấp đất đai.
Cũng tại điều 5 Luật khiếu nại năm 2011: Nhà nước khuyến khích việc hòa giải
tranh chấp giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân trước khi cơ quan, tổ chức, cá
nhân có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đó. Thực tế việc hòa giải thành có ý
nghĩa rất lớn trong giải quyết tranh chấp đất đai, bảo vệ tình làng, nghĩa xóm và
an ninh trật tự tại địa phương. Người Việt Nam ta vẫn có quan niệm "một trăm
cái lý không bằng một tí cái tình".
Trong trường hợp không hòa giải thành, theo quy định của pháp luật thẩm
quyền giải quyết tranh chấp về đất đai được phân thành 2 loại:
Một là: Tranh chấp về quyền sử dụng đất mà đương sự có giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại các
khoản 1, 2 và 5 Điều 50 Luật Đất đai 2003 và tranh chấp về tài sản gắn liền với
đất thì do Toà án nhân dân giải quyết;
Hai là: Tranh chấp về quyền sử dụng đất mà đương sự không có giấy
-11-
chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc không có một trong các loại giấy tờ quy
định tại các khoản 1, 2 và 5 Điều 50 Luật Đất đai 2003 được giải quyết như sau:
- Trường hợp Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh giải quyết lần đầu mà một bên hoặc các bên đương sự không đồng ý
với quyết định giải quyết thì có quyền khiếu nại đến Chủ tịch Uỷ ban nhân dân
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương giải quyết; quyết định của Chủ tịch Uỷ
ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương là quyết định giải quyết

cuối cùng;
- Trường hợp Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương giải quyết lần đầu mà một bên hoặc các bên đương sự không đồng ý với
quyết định giải quyết thì có quyền khiếu nại đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và
Môi trường; quyết định của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường là quyết
định giải quyết cuối cùng.
II. MỤC TIÊU CHUNG:
- Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, kỷ cương phép nước;
- Bảo vệ lợi ích Nhà nước, lợi ích chính đáng của cơ quan Nhà nước, tổ
chức và công dân;
- Đảm bảo hài hòa giữa tính pháp lý, lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội.
III. MỤC TIÊU XỦA VIỆC XỬ LÝ TÌNH HUỐNG:
- Nhằm giải quyết đúng quy định của pháp luật, đảm bảo quyền lợi pháp
của hộ gia đình, cá nhân.
- Xử lý tốt tình huống trên cũng là việc làm của chính quyền hướng tới
phục vụ nhân dân.
- Làm cho người khiếu nại, người bị khiếu nại hiểu đúng, đầy đủ các quy
định của pháp luật.
- Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cũng như sự hiểu biết pháp luật
cho cán bộ, nhân dân và chính quyền địa phương.
-12-
PHẦN IV
XÂY DỰNG VÀ LỰA CHỌN PHƯƠNG ÁN GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
I. XÂY DỰNG PHƯƠNG ÁN
1. Phương án 1:
Trình Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố giải quyết với nội dung sau:
- Công nhận việc tranh chấp đòi lại đất của ông Hoàng Chí Dũng, vì gia
đình ông Dũng có số lao động đã tham gia khai hoang nhiều hơn.
- Yêu cầu Uỷ ban nhân dân quận Long Biên thu hồi phần đất đang tranh
chấp do ông Nguyễn Đức Hùng đang sử dụng để trả lại cho ông Hoàng Chí

Dũng, ông Hoàng Chí Dũng phải bồi thường tài sản có trên đất cho ông Nguyễn
Đức Hùng.
* Ưu điểm: Chấm dứt việc khiếu kiện kéo dài của ông Hoàng Chí Dũng.
* Nhược điểm:
- Phương án này không đúng với quy định của pháp luật đất đai;
- Dễ xảy ra khiếu kiện do ông Nguyễn Đức Hùng thấy chưa thỏa đáng,
thiệt hơn so với ông Hoàng Chí Dũng;
- Làm tăng mối bất hoà giữa các đương sự.
2. Phương án 2:
Trình Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố giải quyết với nội dung sau:
Ban hành quyết định giải quyết không công nhận việc tranh chấp đòi lại
đất của ông Hoàng Chí Dũng, giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất của hai hộ gia
đình và cho phép hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng được sử dụng 400,0 m
2
đất
tự lấn chiếm vào mục đích nông nghiệp và hộ ông Nguyễn Đức Hùng được sử
dụng 400,0 m
2
đất tự lấn chiếm vào mục đích nông nghiệp (theo Quyết định giải
quyết của Uỷ ban nhân dân quận Long Biên).
* Ưu điểm:
- Giải quyết theo hướng có lợi cho nhân dân địa phương;
- Tránh làm tăng mối bất hoà giữa các đương sự, ổn định trật tự xã hội.
* Nhược điểm:
-13-
- Xảy ra khiếu kiện kéo dài, vượt cấp do ông Hoàng Chí Dũng cho là
không thỏa đáng.
- Tốn nhiều công sức của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
3. Phương án 3:
Trình Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố giải quyết với nội dung sau:

- Không công nhận việc tranh chấp đòi lại đất của ông Hoàng Chí Dũng.
- Yêu cầu Chủ tịch Uỷ ban nhân dân quận Long Biên huỷ bỏ Quyết định
về việc giải quyết tranh chấp đất đai giữa ông Hoàng Chí Dũng và ông Nguyễn
Đức Hùng.
- Tiến hành lập thủ tục thu hồi toàn bộ 800,0 m
2
đất lấn chiếm trái phép
của 2 hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và ông Nguyễn Đức Hùng đang sử dụng
làm đất vườn để đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật.
* Ưu điểm:
- Phù hợp với pháp luật hiện hành cũng như quá trình, tình tiết giải quyết
tranh chấp đất đai của hai hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và ông Nguyễn Đức
Hùng ở địa phương;
- Tránh được phát sinh khiếu kiện vượt cấp, đỡ tốn nhiều công sức của cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền;
- Tránh làm tăng mối bất hoà giữa các đương sự, ổn định trật tự xã hội.
* Nhược điểm: Gây thiệt hại cho các đương sự.
II. LỰA CHỌN PHƯƠNG ÁN
Tranh chấp đất đai giữa hai hộ gia đình thực tế đang sử dụng đất đó chưa
được Nhà nước giao cho ai sử dụng. Đây là tranh chấp xác định ai là người sử
dụng đất hợp pháp nhưng người sử dụng đất chưa có giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất theo điều 136 của Luật Đất đai và hướng dẫn tại Thông tư số
01/2002/TTLT-TANDTC-TCĐC ngày 03 tháng 01 năm 2002 của Toà án nhân
dân tối cao - Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao - Tổng cục Địa chính (nay là Bộ
Tài nguyên và Môi trường) thì khi giải quyết tranh chấp này có thể được Nhà
nước giao đất, hoặc cho thuê đất, hoặc được hợp thức hóa, hoặc bị thu hồi đất
-14-
theo pháp luật đất đai hiện hành. Về thẩm quyền thu hồi đất này thuộc Uỷ ban
nhân dân thành phố vì mặc dù đất này đang sử dụng vào mục đích nông nghiệp
nhưng theo quy hoạch đã được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt khu

đất này thuộc dân cư đô thị (Nghị định 88/CP ngày 17 tháng 8 năm 1994).
- Việc ông Hoàng Chí Dũng tranh chấp đòi lại đất vì cho rằng gia đình
ông có số lao động nhiều hơn số lao động của gia đình ông Nguyễn Đức Hùng
nên đã khai hoang nhiều hơn là không có cơ sở, vì:
+ Ông Hoàng Chí Dũng không có các loại giấy tờ để chứng minh là diện
tích đất trên (100 m
2
gia đình ông Nguyễn Đức Hùng đang sử dụng) thuộc
quyền sử dụng của gia đình mình.
+ Mặt khác, từ khi khai hoang đến nay ông Hoàng Chí Dũng không có ý
kiến gì.
+ Việc sử dụng đất của ông Nguyễn Đức Hùng là công khai, liên tục từ
khoảng thời gian 1995 - 1996 đến trước ngày 15 tháng 11 năm 2005.
Qua ba lần hoà giải không thành, việc Uỷ ban nhân dân quận Long Biên ra
Quyết định giải quyết khiếu nại theo hướng có lợi cho nhân dân địa phương (tiếp
tục cho sử dụng phần đất lấn chiếm trái phép) là không hợp lý. Tuy nhiên, trải qua
một thời gian dài công tác quản lý đất đai bị buông lỏng dẫn đến hiện tượng sử
dụng đất lấn chiếm trong nhân dân có nhiều, nhưng đối với trường hợp này đã
qua nhiều lần hoà giải, thuyết phục giải thích nhưng đương sự không chấp thuận
thì Ủy ban nhân dân Thành phố đề nghị Uỷ ban nhân dân thành phố thu hồi phần
đất lấn chiếm trái phép của hai hộ gia đình này để giao cho các hộ gia đình khác
sử dụng làm nhà ở, tránh được phát sinh khiếu kiện vượt cấp, đỡ tốn nhiều công
sức của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Như vậy, việc Uỷ ban nhân dân thành phố ra quyết định thu hồi 800,0 m
2
đất của hai hộ gia đình nói trên để đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định của
pháp luật là hoàn toàn phù hợp với pháp luật hiện hành cũng như quá trình, tình
tiết giải quyết tranh chấp đất đai của hai hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng và
ông Nguyễn Đức Hùng ở địa phương.
-15-

Trên cơ sở phân tích những ưu, nhược điểm của từng phương án cũng như
quá trình giải quyết tranh chấp đất đai của hai hộ gia đình ông Hoàng Chí Dũng
và ông Nguyễn Đức Hùng, đồng thời đảm bảo phù hợp với quy định của pháp
luật hiện hành, tránh phát sinh khiếu kiện vượt cấp, đỡ tốn nhiều công sức của cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền, lựa chọn Phương án 3 là phương án giải quyết.
-16-
PHẦN V
KẾ HOẠCH TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHƯƠNG ÁN GIẢI QUYẾT TÌNH HUỐNG
Khi mới phát sinh việc tranh chấp đất đai ở cơ sở thì trước tiên tổ dân phố
phải có trách nhiệm, tìm hiểu nguyên nhân, gặp mặt các bên tranh chấp. Nên
chọn những người có uy tín nhất trong khu phố, am hiểu pháp luật đất đai cũng
như tâm tư nguyện vọng của các bên đứng ra thuyết phục vận động các bên tự
dàn xếp và giải quyết với nhau trong nội bộ, giải thích cho các bên thấy được
điều hơn lẽ phải để tự giải quyết không nên để phát sinh mâu thuẫn làm tổn hại
đến tình cảm của 2 bên, cũng như vấn đề an ninh trật tự trong khu phố.
Khi có đơn khiếu nại của đương sự thì Ủy ban nhân dân phường phải có
trách nhiệm phối hợp với mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức cá nhân có
liên quan hướng dẫn giúp đỡ, thuyết phục các bên tranh chấp đạt thoả thuận tự
nguyện giải quyết trên cơ sở đảm bảo công bằng, đúng pháp luật. Những người
tham gia hoà giải là người thường sống trong cùng một tổ dân phố, gần gũi với
các bên tranh chấp để tìm hiểu kỹ các nguyên nhân chính của việc bất đồng dẫn
đến tranh chấp, từ đó mới có thể trực tiếp đối chất cũng như đưa ra được những
phương pháp vận động, thuyết phục các bên tranh chấp đạt kết quả tốt.
Đồng thời những người trong Hội đồng hoà giải am hiểu pháp luật để giải
thích cho các bên hiểu để tôn trọng và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật đất
đai, cũng như việc quản lý sử dụng và khai thác có hiệu quả nguồn tài nguyên
đất đai trong nhân dân, giữ nghiêm kỷ cương phép nước đảm bảo đúng bản chất
Nhà nước của ta là Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. Quản lý Nhà
nước trên cơ sở pháp luật, buộc mọi người phải hiểu và tuân thủ pháp luật, pháp
chế. Có như vậy thì việc tiến hành hoà giải đạt kết quả tốt, ít tốn thời gian, hạn

chế tranh chấp kéo dài giảm bớt khiếu kiện vượt cấp. Sau khi hoà giải thành,
tình cảm làng xóm láng giềng vẫn được giữ trọn có khi hiểu nhau thông cảm
hơn và gắn bó hơn.
Khi giải quyết khiếu kiện tranh chấp đất đai phải thực hiện đúng quy
trình, trình tự và thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Quá trình giải quyết
-17-
phải thẳng thắn, trung thực công minh, bình đẳng áp dụng pháp luật chính xác,
xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm pháp luật, tạo cho nhân dân trong
địa phương có ý thức tôn trọng và chấp hành tốt pháp luật đất đai.
-18-
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I. KẾT LUẬN
Đất đai chiếm một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân và trong
quá trình phát triển của đất nước. Đây là một nguồn tài nguyên khan hiếm, cố
định về diện tích và vị trí nhưng khả năng thì vô tận vì vậy việc quản lý phải
chặt chẽ, khai thác hợp lý, sử dụng hiệu quả.
Công tác quản lý đất đai trong mọi thời kỳ, giai đoạn lịch sử và tương lai
luôn luôn được chú trọng. Đặc biệt là khu vực đô thị, nơi trung tâm chính trị,
văn hoá xã hội và an ninh - quốc phòng của một vùng lãnh thổ. Đây là quyền
lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của các ngành, các cấp, các tổ chức, các hộ gia đình
và mỗi người sử dụng đất sẽ góp phần tích cực và quyết định vào sự nghiệp xây
dựng đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Thành phố Hà Nội là thủ đô của nước Việt Nam, có tốc độ đô thị hoá
nhanh từ đó kéo theo sự phức tạp, khó khăn trong công tác quản lý đất đai nó
luôn là điểm nóng và nhạy cảm.
Do trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, công tác quản lý Nhà nước về đất đai
một thời gian dài bị buông lỏng, việc tuyên truyền pháp luật chưa được chú
trọng, ý thức chấp hành pháp luật đất đai trong nhân dân chưa nghiêm do đó đã
làm nảy sinh những vấn đề khiếu nại tranh chấp đất đai.
Vụ việc khiếu nại đòi lại đất của ông Hoàng Chí Dũng tại phường Việt

Hưng, quận Long Biên xảy ra từ cuối năm 2005, đã được Ủy ban nhân dân
phường Việt Hưng quan tâm giải quyết, đã có nhiều buổi họp để hoà giải, đã
được sự tham gia, đóng góp ý kiến của nhân dân. Tuy nhiên, nhận thức chưa đầy
đủ của ông Dũng, cũng như phương thức giải quyết của Ủy ban nhân dân phường
chưa phù hợp, chưa bài bản và đúng quy định của pháp luật nên để vụ việc kéo
dài làm mất nhiều thời gian, công sức của nhân dân và cơ quan Nhà nước.
Uỷ ban nhân dân quận Long Biên cũng đã quan tâm giải quyết, song việc
giải quyết còn chưa cương quyết, dứt điểm, cách thức giải quyết cũng chưa đúng
-19-
quy định của pháp luật.
Việc giải quyết khiếu nại của ông Hoàng Chí Dũng đảm bảo đúng quy
định của pháp luật, được nhân dân đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên qua đây cũng đã
để lại cho chúng ta - nhà quản lý những bài học sâu sắc về cách thức giải quyết
một vụ việc, cách tiếp cận và xử lý như thế nào để tránh tình trạng khiếu nại dài
ngày, khiếu kiện vượt cấp để người đi khiếu kiện nhận thức được trách nhiệm
của mình trước Nhà nước, trước cộng đồng dân cư.
II. KIẾN NGHỊ
Trong giai đoạn công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay, công
tác quản lý đất đai ở Việt Nam được xây dựng theo xu hướng hiện đại có đề cập
đầy đủ các mặt: Hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, công nghệ đo đạc bản đồ tiến
triển, đăng ký đất đai hiện đại, quy hoạch sử dụng đất hợp thời, kinh tế đất phát
triển, kỹ thuật quản lý bằng công nghệ thông tin.
- Tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai, hoàn thiện hồ sơ địa
chính, đẩy mạnh công tác đăng ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất,
thường xuyên phải theo dõi, cập nhật những biến động đất đai theo một hệ thống
thống nhất từ cấp xã, huyện, tỉnh.
- Nâng cao ý thức trách nhiệm của nhân dân, cán bộ công chức; cần xây
dựng chương trình, kế hoạch để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho
đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cấp xã.
- Khi một vụ việc xảy ra cần tập trung tổ chức giải quyết dứt điểm, đúng

trình tự, đúng quy định của pháp luật.
- Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật một cách
thiết thực bằng nhiều hình thức khác nhau cho nhân dân, cán bộ cấp cơ sở.
- Dành kinh phí thoả đáng cho quy hoạch chi tiết, cắm mốc chỉ giới ngoài
thực địa, công khai hoá để toàn dân được biết.
- Để hạn chế và đi đến chấm dứt việc chuyển quyền sử dụng đất trái phép
trong nhân dân, trước hết phải triệt để thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế
“một cửa, một cửa liên thông”, đề ra giải pháp thích hợp trong việc thu tiền sử
-20-
dụng đất.
- Tiếp tục nghiên cứu và cụ thể hoá các quyền của người sử dụng đất, điều
nào không phù hợp thì phải sửa đổi, điều nào thiếu thì phải bổ xung kịp thời.
- Mở rộng và phát triển thị trường bất động sản.
- Cần hoàn thiện hệ thống pháp luật./.
-21-
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Học viện Hành chính Quốc gia (2012), Tài liệu bồi dưỡng về Quản lý
Hành chính Nhà nước (chương trình chuyên viên), Hà Nội;
2. Nghiên cứu những vấn đề pháp luật và chính sách đất đai thông qua việc
giải quyết khiếu nại tố cáo - TS. Nguyễn Văn Lạng (2002) - Đề tài nghiên
cứu khoa học cấp Bộ, Bộ Tài Nguyên và Môi trường - Viện Nghiên cứu
Địa chính, Hà Nội;
3. Hoạt động phòng, chống tội phạm vi phạm các quy định về quản lý đất
đai của lực lượng cảnh sát kinh tế - Đàm Thị Thu (2004), Đề tài nghiên
cứu khoa học cấp Bộ, Bộ Công An, Hà Nội;
4. Luật Đất đai 1993;
5. Luật Đất đai 2003;
6. Luật khiếu nại 2011;
7. Nghị định 67/1999/NĐ-CP ngày 07/7/1999 của Chính phủ về việc quy
định chi tiết về việc thi hành Luật Khiếu nại, tố cáo;

8. Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004 của Chính phủ hướng
dẫn thi hành Luật Đất đai.