KHẢO SÁT SỰ TƯƠNG QUAN GIẢI PHẪU BỆNH VÀ TRẦM CẢM SAU ĐỘT QUỊ docx

KHẢO SÁT SỰ TƯƠNG QUAN GIẢI PHẪU BỆNH
VÀ TRẦM CẢM SAU ĐỘT QUỊ



TÓM TẮT
Các nghiên cứu trước đây có những kết quả khác nhau về sự tương
quan giải phẩu bệnh và trầm cảm sau đột quị (PSD: PostStrokeDepression).
Có tác giả báo cáo rằng tổn thương những vùng não đặc biệt: bán cầu não
trái, hạch nền, đồi thị làm tăng nguy cơ phát triển trầm cảm sau đột quị,
một số tác giả khác cho rằng không có sự liên quan giữa vị trí tổn thương và
trầm cảm sau đột quị.
Mục tiêu:Tìm sự tương quan giữa các vị trí tổn thương ở não bộ và
PSD.
Phương pháp nghiên cứu:Tiền cứu, mô tả , cắt ngang. Nghiên thực
hiện trên 182 bệnh nhân đột quị.
Kết quả:Qua Nghiên cứu trên 182 bệnh nhân đột qụi chúng tôi chưa
tìm thấy sự liên quan giữa vị trí tổn thương và PSD.
SUMMARY
Background: The previous reseaches had the differents results about
the pathoanatomic correlations in PostStroke Depression. Some reseachers
reported that injury to specific brain areas appears to increase the risk of
developing PSD: left hemisphere, thalamus, left basal ganglia , the others
reported that had no relationship between the position of injury of brain and
PSD.
Objective:W e studied a series of 182 patients with stroke to found
the relationship between PSD and lesion of left or right hemisphere, and the
lesion location.
Methods: A desriptive,prospective and cross sectional study.
Result: 182 patients with stroke we found there is no the relationship
between PSD and lesion of left or right hemisphere, and the lesion location.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Đột quị là một bệnh lý thường gặp trong lâm sàng thần kinh học, nó
cũng là bệnh gây tử vong đứng hàng thứ ba tại Hoa Kỳ. Trầm cảm là một
trong những biến chứng của đột quị, và làm tăng tỉ lệ tử vong ở những bệnh
nhân này. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy tổn thương một số vị trí
đặc biệt trong não bộ có thể làm tăng tần suất PSD.
Nghiên cứu này của chúng tơi với mong muốn tìm sự tương quan giữa
các vị trí tổn thương ở não bộ và PSD, để góp phần trong việc tìm hiểu về
trầm cảm sau đột quị.
ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu
Tiêu chuẩn chọn bệnh
- Bệnh nhân thoả mãn các tiêu chuẩn lâm sàng về tai biến mạch máu
não của Tổ Chức Y Tế Thế giới.
- Bệnh nhân được chẩn đoán xác định vị trí tổn thương bằng CT-
Scan, hoặc MRI.
Tiêu chuẩn loại trừ
- Bệnh nhân trầm cảm do mắc các bệnh mạn tính khác như ung bướu,
Parkinson, viêm gan mạn ,các bệnh nhân bị bệnh tuyến giáp, tuyến thượng
thận.
- Bệnh nhân sa sút trí tuệ.
Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Tiền cứu, mô tả, cắt ngang.
Mẫu
Đối tượng nghiên cứu bao gồm tất cả bệnh nhân đột quị nằm điều trị
tại khoa đột quị BV Nhân Dân 115 từ tháng 11/ 2004 đến tháng 06/ 2005,
thoả mãn các tiêu chuẩn chọn bệnh và tiêu chuẩn loại trừ.
Tổng số bệnh nhân được đưa vào nghiên cứu là 182 người.
Phương pháp tiến hành

+ Các bệnh nhân nhập viện được chẩn đoán đột quị theo WHO, đáp
ứng với các tiêu chuẩn chọn bệnh, và tiêu chuẩn loại trừ được cho vào mẫu
nghiên cứu.
+ Bệnh nhân được khám, theo dõi các xét nghiệm, thực hiện CT,
hoặc MRI để xác định tổn thương.
+ Sau một tuần đến 10 ngày bệnh nhân được thực hiện test Beck rút
gọn. Tổng kết điểm, đánh giá mức độ trầm cảm.
Cách tính điểm
- BECK rút gọn
0 – 4 : không trầm cảm.
5 – 7 : trầm cảm nhẹ.
8 – 15 : trầm cảm mức độ trung bình.
>15 : trầm cảm nặng.
Phương pháp xử lý số liệu
Tất cả các dữ liệu được xử lý trên phần mềm thống kê Stata 8.0.
Dùng phép kiểm chi bình phương để xét sự liên quan giữa các biến số,
T test.
KẾT QUẢ NGHIÊNCỨU
Bảng 1: Khảo sát sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và tổn
thương bán cầu não trái, khảo sát bằng thang điểm Beck.
Tổn th
ương
BC não trái
Không
TC
Trầm
cảm
T
ổng
N

53 23 76
Có
T
ỉ
lệ %
69.74%

30.26%

100%

N
65 41 106
Không
T
ỉ
lệ %
62.32%

38.68%

100%

N

118 64 182
Tổng

T
ỉ

lệ %
64.84%

35.16%

100%

Pearson chi bình phương (1) = 1.3751 P = 0.241
Nhận xét: Chưa tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa trầm
cảm sau đột quị và tổn thương Bán cầu não (T) (p > 0.05).
Bảng 2: Khảo sát sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và tổn
thương cầu não (dựa theo thang điểm Beck).
Tổn th
ương
cầu não
Không
TC
Trầm
cảm
T
ổng
N
114 61 175
Không
T
ỉ
lệ %
65.14%

34.86%

100%

N
4 3 7
Có
T
ỉ
lệ %
57.14%

42.86%

100%

N

118 64 182
Tổng

T
ỉ
lệ %
64.84%

35.16%

100%

Pearson chi bình phương (1) = 0.1889 P = 0.664

Nhận xét: Chưa tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa trầm
cảm sau đột quị và tổn thương cầu não (p > 0.05)
Bảng 3: Khảo sát sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và tổn
thương vùng hạch nền (dựa theo thang điểm Beck):
Tổn th
ương
hạch nền
Không
TC
Trầm
cảm
T
ổng
N
95 50 145
Không
T
ỉ
lệ %
65.52%

34.48%

100%

N

23 14 37
Có
T

ỉ
lệ %
62.16%

37.84%

100%

N
118 64 182
Tổng

T
ỉ
lệ %
64.84%

35.16%

100%

Pearson chi bình phương (1) = 0.1455 P = 0.703
Nhận xét: Chưa tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa trầm
cảm sau đột quị và tổn thương hạch nền (p >0.05).
Bảng 4: Khảo sát sự liên hệ giữa trầm cảm sau đột quị và tổn thương
đồi thị (dựa theo thang điểm Beck):
Tổn th
ương
đồi thị
Không

TC
Trầm
cảm
T
ổng
N
114 57 171
Không
T
ỉ
lê %
66.67%

33.33%

100%

N
4 7 11
Có
T
ỉ
lệ %
36.36%

63.64%

100%

N

118 64 182
Tổng

T
ỉ
lệ %
64.84%

35.16%

100%

Pearson chi bình phương (1) = 4.1627 P = 0.041
Nhận xét: Tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê giữa trầm cảm
sau đột quị và tổn thương đồi thị (p > 0.05).
BÀN LUẬN
Sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và tổn thương bán cầu
não
Qua kết quả nghiên cứu cho thấy chưa có sự liên quan trầm cảm sau
đột quị và tổn thương bán cầu não phải hay bán cầu não trái, khi khảo sát
bằng thang điểm Beck (bảng 1). Điều này cũng tương tự như nghiên cứu của
Herrmann M, bộ môn Thần Kinh, Đại Học Freiburg, Đức (1), và nghiên cứu
của Pohjasvaara, bộ môn Tâm Thần, Đại Học Helsinki, Phần Lan (4), đây là
những nghiên cứu phân tích sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và giải
phẫu bệnh học, trong những nghiên cứu này không tìm thấy sự khác biệt về
điểm trầm cảm giữa bệnh nhân tổn thương bán cầu não trái và tổn thương
bán cầu não phải. Còn theo Robinson R G (5), House A, và cộng sư (2),
Amstrom và cộng sự, thì những bệnh nhân đột quị thiếu máu não bán cầu
não trái bị trầm cảm nhiều hơn so với những bệnh nhân thiếu máu bán cầu
não phải.

Như chúng tôi đã nêu trên, các tác giả có những kết quả khác nhau khi
nói đến sự liên quan của trầm cảm sau đột quị và tổn thương bán cầu phải hay
bán cầu trái. Theo chúng tôi nghĩ sở dĩ có sự khác nhau này là do cách chọn
thời điểm thăm khám và thời điểm làm các test chẩn đoán trầm cảm.
Sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và vị trí tổn thương, xác định
bằng hình ảnh học:
Kết quả nghiên cứu cho thấy hình như có sự liên quan giữa trầm cảm
sau đột quị và tổn thương vùng đồi thị, trong 11 BN tổn thương đồi thị có 7
BN trầm cảm chiếm 63,64% ( bảng 4). Trong nghiên cứu của tác giả
Pohjasvaara (4), và nghiên cứu của tác giả Mayberg H S
(3)
, thì trầm cảm sau
đột quị không liên quan đến vị trí tổn thương của não bộ.
Nhưng trong nghiên cứu của tác giả Herrmann M, thì “ tổn thương
vùng cận hạch nền có vẻ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trầm
cảm nặng sau giai đoạn cấp”
(1)
. Starkstein và cộng sư
(6)
, chỉ ra rằng những
bệnh nhân đột quị với tổn thương ở vùng hạch nền bán cầu não trái có điểm
trầm cảm cao hơn so với các vùng khác.
Như vậy, qua các nghiên cứu khác nhau có ý kiến cho rằng không có
sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và vị trí tổn thương; còn ý kiến khác
thì cho là tổn thương vùng hạch nền và vùng chất trắng xung quanh. Điều
này cần phải tiếp tục nghiên cứu.
KẾT LUẬN
Qua tham khảo các tài liệu nghiên cứu nước ngoài chúng tôi nhận
thấy có nhiều ý kiến khác nhau về sự liên quan giữa vị trí tổn thương và trầm
cảm sau đột quị. Từ đó chúng tôi đã thực hiện nghiên cứu này trên 182 bệnh

nhân tại khoa Thần kinh bệnh viện Nhân Dân 115. Nghiên cứu đã thu được
những kết quả sau:
Không tìm thấy sự liên quan giữa trầm cảm sau đột quị và nhồi máu
não hay xuất huyết não. Không có sự liên quan giữa trầm cảm với tổn
thương: vùng hạch nền, bao trong, cầu não, thuỳ não, dựa trên hình ảnh học.
Hình như có sự liên quan giữa tổn thương vùng đồi thị và PSD.