Bài giảng tâm thần học: Các rối loạn phân ly vận động và cảm giác

F44.7 Các r ố i lo ạ n phân ly v ậ n đ ộ ng và c ả m giác
F44.7.Các rối loạn phân ly vận động và cảm giác.
Trong các rối loạn này có hiện tượng mất hoặc trở ngại vận động hoặc mất cảm giác (thường là cảm giác da). Vì thế
bệnh nhân trình bày như là có một rối loạn cơ thể, nhưng không thể tìm thấy một cái gì có thể giải thích triệu chứng.
Các triệu chứng thường có thể biểu hiện quan niệm của bệnh nhân về rối loạn cơ thể, chúng có thể thay đổi theo
những nguyên tắc sinh lý và giải phẫu. Thêm vào đó, việc đánh giá trạng thái tâm thần của bệnh nhân và hoàn cảnh xã
hội thường gợi ý rằng loạn chức năng hoạt động gây ra mất chức năng sẽ giúp cho bệnh nhân thoát khỏi "một xung đột
khó chịu, hoặc thể hiện sự phụ thuộc hay sự tức giận gián tiếp. Mặc dù các vấn đề hoặc các xung đột có thể là hiển
nhiên đối với những người khác, bệnh nhân thường phủ định nó và gán mọi sự đau khổ cho các triệu chứng hoặc rối
loạn chức năng hoạt động từ đó sinh ra.
Mức độ rối loạn chức năng hoạt động do tất cả những triệu chứng này gây ra có thể thay đổi từng lúc, phụ thuộc vào
số lượng và loại người khác hiện có mặt, phụ thuộc vào trạng thái cảm xúc của bệnh nhân. Nói một cách khác, một số
lượng khác nhau các hành vi gợi sự chú ý có thể thêm vào cái lõi trung tâm và không biến đổi của mất vận động hoặc
cảm giác không do ý chí kiểm tra.
Ở một số bệnh nhân, các triệu chứng thường phát triển trong mối quan hệ chặt chẽ với stress tâm lý, nhưng ở những
người khác mối liên quan đó không nổi rõ lên. Sự chấp nhận bình tĩnh ("sự thờ ơ tuyệt đẹp") của rối loạn chức năng
hoạt động trầm trọng có thể nổi bật, nhưng không phổ biến; điều này cũng thấy ở những người thích ứng tốt trước
các bệnh cơ thể rõ rệt và nặng.
Thường nhận thấy sự bất thường tiền bệnh lý của mối quan hệ cá nhân và nhân cách, và trong họ hàng gần gũi, bạn bè
có thể đã bị các bệnh cơ thể có các triệu chứng giống như các triệu chứng của bệnh nhân. Các thể bệnh nhẹ và tạm
thời của các rối loạn này thường thấy ở thanh thiếu niên, đặc biệt ở con gái, nhưng các thể mạn tính thường thấy ở
người thành niên trẻ. Một số cá nhân tạo nên một mô hình phản ứng lặp lại đối với stress bằng cách tạo ra các rối loạn
này, và có thể còn biểu hiện ở tuổi trung niên và tuổi già.
Các rối loạn chi liên quan đến mất cảm giác thì ghi ở đây; các rối loạn liên quan đến các cảm giác phụ thêm như đau
đớn, hay cảm giác phức tạp khác qua trung gian hệ thần kinh tự trị được ghi trong các rối loạn dạng cơ thể (F45 ).
Các nguyên tắc chỉ đạo chẩn đoán.
Chẩn đoán phải rất thận trọng khi có các rối loạn cơ thể của hệ thần kinh, hoặc trên một bệnh nhân trước đây thích
ứng tốt, có mối quan hệ gia đình và xã hội bình thường.
Để chẩn đoán quyết định:
(a) Không có bằng chứng về rối loạn cơ thể; và
(b) Phải biết đầy đủ về hoàn cảnh xã hội, tâm lý và các mối quan hệ cá nhân của bệnh nhân cho phép thuyết minh một

cách thuyết phục lý do làm xuất hiện rối loạn ấy.
Vẫn phải đặt chẩn đoán có thể hoặc tạm thời nếu có một nghi ngờ nào đó về những rối loạn cơ thể thực sự hoặc có
thể có, hoặc nếu không thể hiểu rõ tại sao rối loạn ấy đã phát triển. Trong các trường hợp rắc rối hoặc không rõ ràng,
phải luôn luôn nhớ rằng có khả năng xuất hiện muộn hơn các rối loạn tâm thần hoặc cơ thể nặng.
Chẩn đoán phân biệt.
Các giai đoạn sớm của các rối loạn thần kinh tiến triển, đặc biệt xơ rải rác và luput đỏ hệ thống, có thể nHầm lẳn với
các rối loạn phân ly vận động và cảm giác. Bệnh nhân phản ứng với xơ rải rác sớm bằng sự đau khổ và hành vi gợi sự
chú ý đặt ra những vấn đề đặc biệt khó khăn; cần phải có thời gian tương đối lâu để đánh giá và quan sát trước khi
khả năng chẩn đoán trở nên rõ ràng.
ở dạng phổ biến có hai nhân cách, một nhân cách thường chiếm ưu thế nhưng không nhân cách nào nhập vào trí nhớ
của nhân cách khác và cả hai nhân cách hầu như luôn luôn không biết vè sự tồn tại của nhân cách kia. Sự thay đổi từ
nhân cách này sang nhân cách khác trước tiên thường là đột ngột và kết hợp chặt chẽ với các sự kiện gây sang chấn.
Những biến đổi tiếp theo thường hay khu trú vào các sự kiện bi đát hoặc sự kiện gây stress hoặc xảy ra trong các buổi
tiếp xúc với thầy thuốc điều trị làm thư giãn, thôi miên hay hồi cảm.
Những phàn nàn về cơ thể nhiêu loại và khó xác định phải được xếp ở nơi khác, theo rối loạn dạng cơ thể (F45 ) hoặc
bệnh tâm căn suy nhược (F48.0).
Các triệu chứng phân ly riêng lẻ có thể xảy ra trong các rối loạn tâm thần nặng như là bệnh tâm thần phân liệt hoặc
trầm cảm nặng, nhưng các rối loạn này thường rõ ràng và, vì mục đích chẩn đoán và ghi mả, phải ưu tiên chẩn đoán
trước các triệu chứng phân ly.
Giả bệnh có ý thức về mất vận động và cảm giác thường rất khó phân biệt với các triệu chứng phân ly; chẩn đoán
quyết định dựa trên quan sát tỉ mỉ và hiểu rõ nhân cách người bệnh, hoàn cảnh bao quanh sự khởi đầu rối loạn và hậu
quả phục hồi so với rối loạn chức năng hoạt động vẫn tiếp tục.