NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT CHIẾM HƯU NÔ LỆ PHƯƠNG TÂY

NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
CHIẾM HỮU NÔ LỆ
CHIẾM HỮU NÔ LỆ
PHƯƠNG TÂY
PHƯƠNG TÂY
Ths. Lê Thị Nga
Ths. Lê Thị Nga

CÂU HỎI
CÂU HỎI
1.
1.
Tại sao các nhà nước chiếm hữu nô lệ
Tại sao các nhà nước chiếm hữu nô lệ
phương Tây lại có hình thức chính thể
phương Tây lại có hình thức chính thể
cộng hòa?
cộng hòa?
2.
2.
Trong pháp luật chiếm hữu nô lệ phương
Trong pháp luật chiếm hữu nô lệ phương
Tây lĩnh vực dân sự hay lĩnh vực hình sự
Tây lĩnh vực dân sự hay lĩnh vực hình sự
phát triển hơn? Tại sao?
phát triển hơn? Tại sao?

Tổng quan
Tổng quan
A.
A.
Hy Lạp cổ đại
Hy Lạp cổ đại
B.
B.
La Mã cổ đại
La Mã cổ đại

A. Hy Lạp cổ đại
A. Hy Lạp cổ đại
I. Nhà nước
I. Nhà nước
II. Pháp luật
II. Pháp luật

Bán đảo Hy lạp và đảo lân cận
Bán đảo Hy lạp và đảo lân cận

I. Nhà nước Hy Lạp
I. Nhà nước Hy Lạp
1.
1.
Khái quát chung: khoảng TNK II TCN, trên đảo
Khái quát chung: khoảng TNK II TCN, trên đảo
Crét và Mixen của bán đảo Hy Lạp đã xuất
Crét và Mixen của bán đảo Hy Lạp đã xuất

hiện nhà nước và sau đó chúng bị tiêu diệt.
hiện nhà nước và sau đó chúng bị tiêu diệt.
Đến thế kỷ thứ VIII – VI TCN, một số nhà
Đến thế kỷ thứ VIII – VI TCN, một số nhà
nước lại được hình thành ở các thành bang.
nước lại được hình thành ở các thành bang.
- Lãnh thổ Hy lạp chiếm hữu nô lệ gồm lục địa
- Lãnh thổ Hy lạp chiếm hữu nô lệ gồm lục địa
Hy Lạp ngày nay, cùng một số đảo thuộc biển
Hy Lạp ngày nay, cùng một số đảo thuộc biển
Êgiê và vùng Tây Tiểu Á.
Êgiê và vùng Tây Tiểu Á.

A. Hy Lạp cổ đại
A. Hy Lạp cổ đại
2. Những nhà nước sơ khai – Crét – Mixen: từ
2. Những nhà nước sơ khai – Crét – Mixen: từ
thời kỳ đồ đá mới ở lục địa Hy Lạp và một số
thời kỳ đồ đá mới ở lục địa Hy Lạp và một số
đảo ở vùng biển Êgiê đã có người sinh sống. Cư
đảo ở vùng biển Êgiê đã có người sinh sống. Cư
dân Crét giỏi ngề dệt, chăn nuôi, trồng trọt và
dân Crét giỏi ngề dệt, chăn nuôi, trồng trọt và
buôn bán với Ai Cập. Đầu TNK II TCN, với sự
buôn bán với Ai Cập. Đầu TNK II TCN, với sự
phát triển của kinh tế, sự phân hoá giai cấp
phát triển của kinh tế, sự phân hoá giai cấp
ngày càng trở nên sâu sắc và làm hình thành
ngày càng trở nên sâu sắc và làm hình thành
các quốc gia chiếm hữu nô lệ. Đến giữa TNK

các quốc gia chiếm hữu nô lệ. Đến giữa TNK
những tiểu vương quốc này hợp nhất và được tổ
những tiểu vương quốc này hợp nhất và được tổ
chức dưới hình thức chính thể quân chủ chuyên
chức dưới hình thức chính thể quân chủ chuyên
chế như ở phương Đông.
chế như ở phương Đông.

2. TT
2. TT
Ở Mixen, đến khoảng thế kỷ XVII, với sự phát
Ở Mixen, đến khoảng thế kỷ XVII, với sự phát
triển mạnh mẽ của kinh tế, một số nhà nước
triển mạnh mẽ của kinh tế, một số nhà nước
cùng bắt đầu hình thành, tồn tại khoảng 500
cùng bắt đầu hình thành, tồn tại khoảng 500
năm. Hình thức chính thể cũng là hình thức
năm. Hình thức chính thể cũng là hình thức
chính thể quân chủ chuyên chế.
chính thể quân chủ chuyên chế.
Vào thế kỷ XII TCN, tộc người Akêăng và sau đó
Vào thế kỷ XII TCN, tộc người Akêăng và sau đó
là người Đôriêng từ bắc Hy Lạp tràn xuống, kết
là người Đôriêng từ bắc Hy Lạp tràn xuống, kết
quả đã huỷ diệt nền văn minh cổ đại do người
quả đã huỷ diệt nền văn minh cổ đại do người
bản địa xây dựng. Hy Lạp quay trở lại hình thức
bản địa xây dựng. Hy Lạp quay trở lại hình thức
cộng sản nguyên thuỷ.
cộng sản nguyên thuỷ.

A. Hy Lạp cổ đại
A. Hy Lạp cổ đại
3. Quá trình hình thành, phát triển và suy vong của các
3. Quá trình hình thành, phát triển và suy vong của các
nhà nước ở các quốc gia – thành bang
nhà nước ở các quốc gia – thành bang
- Sự hình thành nhà nước: quá trình hình thành nhà
- Sự hình thành nhà nước: quá trình hình thành nhà
nước trải qua 2 giai đoạn:
nước trải qua 2 giai đoạn:
+ Giai đoạn đầu (TK XI – IX TCN): giai đoạn này được
+ Giai đoạn đầu (TK XI – IX TCN): giai đoạn này được
phản ánh qua 2 tập sử thi “Iliát” và “Ôđixê” của Hô – me
phản ánh qua 2 tập sử thi “Iliát” và “Ôđixê” của Hô – me
nên còn được gọi là giai đoạn Hô – me. Giai đoạn này
nên còn được gọi là giai đoạn Hô – me. Giai đoạn này
sau khi người Đôriêng xâm giành được chiến thắng đã
sau khi người Đôriêng xâm giành được chiến thắng đã
tái lập chế độ cộng sản nguyên thuỷ, tuy nhiên chế độ
tái lập chế độ cộng sản nguyên thuỷ, tuy nhiên chế độ
này đã nhanh chóng tan rã do sự phát triển của các
này đã nhanh chóng tan rã do sự phát triển của các
công cụ bằng sắt dẫn đến sự phân hoá xã hội.
công cụ bằng sắt dẫn đến sự phân hoá xã hội.
+ Giai đoạn thứ hai (thế kỷ VIII – VI TCN): giai đoạn
+ Giai đoạn thứ hai (thế kỷ VIII – VI TCN): giai đoạn
xuất hiện nhà nước do hai hệ quả đến từ sự phát triển
xuất hiện nhà nước do hai hệ quả đến từ sự phát triển
kinh tế: phân chia dân cư trong xã hội thành các giai

kinh tế: phân chia dân cư trong xã hội thành các giai
cấp và hình thành các thành bang.
cấp và hình thành các thành bang.

3. TT
3. TT
•
Thời kỳ phát triển và phồn thịnh của nhà nước (trước
Thời kỳ phát triển và phồn thịnh của nhà nước (trước
thế kỉ IV TCN): sau khi các thành bang được thành lập,
thế kỉ IV TCN): sau khi các thành bang được thành lập,
trong nhiều thế kỉ người Hy Lạp đua nhau đi chiếm hữu
trong nhiều thế kỉ người Hy Lạp đua nhau đi chiếm hữu
các vùng đất ở ven biển bắc Phi và vành đai quanh Hắc
các vùng đất ở ven biển bắc Phi và vành đai quanh Hắc
Hải, ở những vùng đất mới này họ lập nên những thành
Hải, ở những vùng đất mới này họ lập nên những thành
bang. Vào đầu thế kỷ thứ V TCN, đến lượt mình, các
bang. Vào đầu thế kỷ thứ V TCN, đến lượt mình, các
thành bang phải liên hợp lại với nhau chống lại các cuộc
thành bang phải liên hợp lại với nhau chống lại các cuộc
chiến tranh xâm lược của đế quốc Ba Tư. Thắng lợi
chiến tranh xâm lược của đế quốc Ba Tư. Thắng lợi
trước Ba Tư đã làm cho kinh tế Hy Lạp phát triển theo
trước Ba Tư đã làm cho kinh tế Hy Lạp phát triển theo
đó quan hệ nô lệ phát triển đến tột đỉnh. Nô lệ được sử
đó quan hệ nô lệ phát triển đến tột đỉnh. Nô lệ được sử
dụng rộng rãi trong các ngành kinh tế, trở thành lực
dụng rộng rãi trong các ngành kinh tế, trở thành lực
lượng sản xuất chủ yếu trong xã hội.

lượng sản xuất chủ yếu trong xã hội.

3. TT
3. TT
•
Thời kỳ suy vong và sụp đổ của nhà nước (thế
Thời kỳ suy vong và sụp đổ của nhà nước (thế
kỷ IV – II TCN): từ thế kỷ IV TCN, các thành
kỷ IV – II TCN): từ thế kỷ IV TCN, các thành
bang Hy Lạp lâm vào tình trạng khủng hoảng.
bang Hy Lạp lâm vào tình trạng khủng hoảng.
Giữa thế kỷ IV TCN, Makêđônia thôn tính Hy
Giữa thế kỷ IV TCN, Makêđônia thôn tính Hy
Lạp, mặc dù Hy Lạp vẫn mang hình thức độc lập
Lạp, mặc dù Hy Lạp vẫn mang hình thức độc lập
song dân cư càng ngày càng bị phân hoá dữ dội.
song dân cư càng ngày càng bị phân hoá dữ dội.
Các cuộc đấu tranh của nô lệ và dân nghèo càng
Các cuộc đấu tranh của nô lệ và dân nghèo càng
ngày càng quyết liệt. Thể chế dân chủ chủ nô
ngày càng quyết liệt. Thể chế dân chủ chủ nô
mất dần vai trò. Từ thế kỷ III TCN, mầm mống
mất dần vai trò. Từ thế kỷ III TCN, mầm mống
quan hệ phong kiến bắt đầu nảy sinh. Giữa thế
quan hệ phong kiến bắt đầu nảy sinh. Giữa thế
kỷ II TCN, Hy Lạp bị La Mã thôn tính.
kỷ II TCN, Hy Lạp bị La Mã thôn tính.

II. Xpác
II. Xpác

1.
1.
Sự ra đời của nhà nước
Sự ra đời của nhà nước
Vào thế kỷ XII – XI TCN, người Đôriêng tràn vào
Vào thế kỷ XII – XI TCN, người Đôriêng tràn vào
chiếm vùng đồng bằng Lacôni của người Akêăng. Thế
chiếm vùng đồng bằng Lacôni của người Akêăng. Thế
kỷ IX người Đôriêng xây dựng thành bang Xpác. Thế
kỷ IX người Đôriêng xây dựng thành bang Xpác. Thế
kỷ VIII – VII TCN người Đôriêng tiếp tục tổ chức xâm
kỷ VIII – VII TCN người Đôriêng tiếp tục tổ chức xâm
lược vũ trang chiếm được thêm một vùng bên cạnh và
lược vũ trang chiếm được thêm một vùng bên cạnh và
biến cư dân ở đây thành nô lệ tập thể (Ilốt). Người
biến cư dân ở đây thành nô lệ tập thể (Ilốt). Người
Đôriêng và một bộ phận người Akêăng đã “Đôriêng
Đôriêng và một bộ phận người Akêăng đã “Đôriêng
hoá”, là kẻ thống trị, hợp thành “công xã bình đẳng”.
hoá”, là kẻ thống trị, hợp thành “công xã bình đẳng”.
Ruộng đất ở Lacôni và Metxeni được chia thành nhiều
Ruộng đất ở Lacôni và Metxeni được chia thành nhiều
khoảnh, giao cho các gia đình Xpác sử dụng, nhưng
khoảnh, giao cho các gia đình Xpác sử dụng, nhưng
không được bán hoặc chia thành mảnh nhỏ. Người
không được bán hoặc chia thành mảnh nhỏ. Người
Xpác có quyền để lại cho con cháu ruộng đất và cả gia
Xpác có quyền để lại cho con cháu ruộng đất và cả gia
đình người Ilốt cư trú ở đó
đình người Ilốt cư trú ở đó

II. TT
II. TT
2. Tổ chức bộ máy nhà nước
2. Tổ chức bộ máy nhà nước
- Hình thức chính thể: nhà nước Xpác được tổ chức theo
- Hình thức chính thể: nhà nước Xpác được tổ chức theo
hình thức chính thể cộng hoà quý tộc.
hình thức chính thể cộng hoà quý tộc.
- Đứng đầu nhà nước là 2 vua, có quyền ngang nhau.
- Đứng đầu nhà nước là 2 vua, có quyền ngang nhau.
Vua vừa là thủ lĩnh quân sự, vừa là tăng lữ tối cao, vừa
Vua vừa là thủ lĩnh quân sự, vừa là tăng lữ tối cao, vừa
là người xử án.
là người xử án.
- Hội đồng trưởng lão gồm 28 vị trưởng lão và 2 vua.
- Hội đồng trưởng lão gồm 28 vị trưởng lão và 2 vua.
Trưởng lão là người từ 60 tuổi, và lựa chọn từ những
Trưởng lão là người từ 60 tuổi, và lựa chọn từ những
quý tộc chủ nô giàu có nhất. Hội đồng quyết định những
quý tộc chủ nô giàu có nhất. Hội đồng quyết định những
vấn đề liên quan đến vận mệnh quốc gia.
vấn đề liên quan đến vận mệnh quốc gia.
- Hội nghị công dân là cơ quan quyền lực cao nhất. Mọi
- Hội nghị công dân là cơ quan quyền lực cao nhất. Mọi
công dân từ 30 tuổi trở lên đều có quyền tham gia Hội
công dân từ 30 tuổi trở lên đều có quyền tham gia Hội
nghị công dân, cơ quan này không có quyền thảo luận
nghị công dân, cơ quan này không có quyền thảo luận
mà chỉ có quyền thông qua hay phản đối những quyết

mà chỉ có quyền thông qua hay phản đối những quyết
định của Hội đồng trưởng lão.
định của Hội đồng trưởng lão.

II. TT
II. TT
- Về sau Xpác thành lập thêm Hội đồng 5 quan
- Về sau Xpác thành lập thêm Hội đồng 5 quan
giám sát. Thành viên của Hội đồng là những đại
giám sát. Thành viên của Hội đồng là những đại
biểu quý tộc chủ nô giàu có nhất và bảo thủ
biểu quý tộc chủ nô giàu có nhất và bảo thủ
nhất. Có đầy đủ các quyền lực như giám sát 2
nhất. Có đầy đủ các quyền lực như giám sát 2
vua, Hội đồng trưởng lão, triệu tập và chủ trì Hội
vua, Hội đồng trưởng lão, triệu tập và chủ trì Hội
nghị trưởng lão, Hội nghị công dân, có quyền
nghị trưởng lão, Hội nghị công dân, có quyền
giải quyết mọi công việc ngoại giao, tài chính, tư
giải quyết mọi công việc ngoại giao, tài chính, tư
pháp, thẩm tra tư cách công dân
pháp, thẩm tra tư cách công dân
- Chỗ dựa của nhà nước là quân đội, quân đội
- Chỗ dựa của nhà nước là quân đội, quân đội
được tổ chức chặt chẽ, huấn luyện công phu, kỹ
được tổ chức chặt chẽ, huấn luyện công phu, kỹ
thuật tác chiến cao. Quân đội có 2 lực lượng
thuật tác chiến cao. Quân đội có 2 lực lượng
chính là lục quân và thủy quân.
chính là lục quân và thủy quân.

III. Aten
III. Aten
1. Sự ra đời của nhà nước: khoảng thế kỷ VIII – VI TCN, Aten bước
1. Sự ra đời của nhà nước: khoảng thế kỷ VIII – VI TCN, Aten bước
vào giai đoạn phân chia giai cấp và xuất hiện nhà nước.
vào giai đoạn phân chia giai cấp và xuất hiện nhà nước.
- Công thương nghiệp phát triển, kéo theo sự xuất hiện của tầng
- Công thương nghiệp phát triển, kéo theo sự xuất hiện của tầng
lớp chủ nô mới (chủ xưởng, chủ thuyền, thương nhân).
lớp chủ nô mới (chủ xưởng, chủ thuyền, thương nhân).
- Với sự phát triển kinh tế, Aten thống nhất được toàn bộ vùng
- Với sự phát triển kinh tế, Aten thống nhất được toàn bộ vùng
Áttích. Mỗi bộ lạc chia thành 12 vùng, cư dân tự do được chia thành
Áttích. Mỗi bộ lạc chia thành 12 vùng, cư dân tự do được chia thành
3 tầng lớp: quý tộc, nông dân và công thương.
3 tầng lớp: quý tộc, nông dân và công thương.
- Tổ chức thị tộc theo kiểu truyền thống dần không còn phù hợp,
- Tổ chức thị tộc theo kiểu truyền thống dần không còn phù hợp,
quyền lực thị tộc tập trung vào tay tầng lớp quý tộc, Hội nghị nhân
quyền lực thị tộc tập trung vào tay tầng lớp quý tộc, Hội nghị nhân
dân mất dần vai trò. Hội đồng quan chấp chính do quý tộc bầu lên
dân mất dần vai trò. Hội đồng quan chấp chính do quý tộc bầu lên
dần thâu tóm quyền hành. Ban đầu nhiệm kỳ của quan chấp chính
dần thâu tóm quyền hành. Ban đầu nhiệm kỳ của quan chấp chính
là suốt đời, về sau là 10 năm, sau còn lại 1 năm bầu lại 1 lần.
là suốt đời, về sau là 10 năm, sau còn lại 1 năm bầu lại 1 lần.
- Xã hội Aten đã thay đổi trên hai phương diện: 1: cư dân không
- Xã hội Aten đã thay đổi trên hai phương diện: 1: cư dân không
còn tổ chức theo huyết thống mà theo khu vực lãnh thổ. 2: Trong

còn tổ chức theo huyết thống mà theo khu vực lãnh thổ. 2: Trong
thị tộc xuất hiện quyền lực mới, không còn mang tính chất quyền
thị tộc xuất hiện quyền lực mới, không còn mang tính chất quyền
lực xã hội, quyền lực này tập trung vào tay quý tộc thị tộc.
lực xã hội, quyền lực này tập trung vào tay quý tộc thị tộc.

III. Aten
III. Aten
•
Tổ chức bộ máy nhà nước: Aten được tổ chức theo hình
Tổ chức bộ máy nhà nước: Aten được tổ chức theo hình
thức chính thể cộng hoà dân chủ, hình thức chính thể
thức chính thể cộng hoà dân chủ, hình thức chính thể
này được hoàn thiện qua 3 cuộc cải cách: cải cách
này được hoàn thiện qua 3 cuộc cải cách: cải cách
Xôlông (594 TCN), cải cách Clixten (509 TCN) và cải
Xôlông (594 TCN), cải cách Clixten (509 TCN) và cải
cách của Pêriclet (giữa thế kỷ V TCN).
cách của Pêriclet (giữa thế kỷ V TCN).
•
Cải cách của Xôlông đặt nền móng cho sự hình thành
Cải cách của Xôlông đặt nền móng cho sự hình thành
chính thể cộng hoà dân chủ. Với tư cách là quan chấp
chính thể cộng hoà dân chủ. Với tư cách là quan chấp
chính ông căn cứ vào số lượng tài sản để chia cư dân tự
chính ông căn cứ vào số lượng tài sản để chia cư dân tự
do ra thành 4 đẳng cấp. Đẳng cấp 1 được giữ những
do ra thành 4 đẳng cấp. Đẳng cấp 1 được giữ những
chức vụ quan trọng nhất của nhà nước và có nghĩa vụ
chức vụ quan trọng nhất của nhà nước và có nghĩa vụ

cung cấp tiền để xây dựng hạm đội và chi phí cho
cung cấp tiền để xây dựng hạm đội và chi phí cho
những ngày lễ quan trọng của đất nước. Đẳng cấp 2 , 3
những ngày lễ quan trọng của đất nước. Đẳng cấp 2 , 3
được bầu người vào Hội đồng 400 người, được gia nhập
được bầu người vào Hội đồng 400 người, được gia nhập
kỵ binh và phục vụ bộ binh. Đẳng cấp 4 được tham gia
kỵ binh và phục vụ bộ binh. Đẳng cấp 4 được tham gia
Hội nghị nhân dân nhưng không có quyền quyết định.
Hội nghị nhân dân nhưng không có quyền quyết định.
•
Trong tổ chức nhà nước thành lập thêm toà án đảm
Trong tổ chức nhà nước thành lập thêm toà án đảm
nhận công việc xét xử
nhận công việc xét xử

III. Aten
III. Aten
•
Cải cách Clixten: ông chia Aten ra thành 3 khu vực, mỗi
Cải cách Clixten: ông chia Aten ra thành 3 khu vực, mỗi
khu vực lại chia thành 10 phân khu, và 3 phân khu họp
khu vực lại chia thành 10 phân khu, và 3 phân khu họp
thành 1 bộ lạc mới. Hệ quả là xã hội cũ đã hoàn toàn bị
thành 1 bộ lạc mới. Hệ quả là xã hội cũ đã hoàn toàn bị
đảo lộn, sự ảnh hưởn của quý tộc cũ đối với công dân bị
đảo lộn, sự ảnh hưởn của quý tộc cũ đối với công dân bị
suy giảm.
suy giảm.
•

Mở rộng Hội đồng 400 người thành Hội đồng 500 người,
Mở rộng Hội đồng 400 người thành Hội đồng 500 người,
mỗi bộ lạc được cử 10 người. Mở rộng quyền được bầu
mỗi bộ lạc được cử 10 người. Mở rộng quyền được bầu
vào Hội đồng cho cả đẳng cấp thứ 4.
vào Hội đồng cho cả đẳng cấp thứ 4.
•
Thành lập Hội đồng 10 tướng lĩnh. Hội đồng nắm quyền
Thành lập Hội đồng 10 tướng lĩnh. Hội đồng nắm quyền
chỉ huy quân đội, đồng thời là cơ quan hành chính cao
chỉ huy quân đội, đồng thời là cơ quan hành chính cao
nhất.
nhất.
•
Đặt ra luật bỏ phiếu bằng vỏ sò. Hàng năm, vào mùa
Đặt ra luật bỏ phiếu bằng vỏ sò. Hàng năm, vào mùa
xuân, đại hội công dân họp phiên đặc biệt. Trong cuộc
xuân, đại hội công dân họp phiên đặc biệt. Trong cuộc
họp mọi người có quyền viết tên người mà mình nghi
họp mọi người có quyền viết tên người mà mình nghi
ngờ có âm mưu độc tài. Người nào có 6000 phiếu sẽ bị
ngờ có âm mưu độc tài. Người nào có 6000 phiếu sẽ bị
trục xuất khỏi Hylạp.
trục xuất khỏi Hylạp.

III. Aten
III. Aten
•
Cải cách của Pêriclet: từ giữa thế kỷ V nhà nước
Cải cách của Pêriclet: từ giữa thế kỷ V nhà nước

bắt đầu trả lương cho những nhân viên nhà
bắt đầu trả lương cho những nhân viên nhà
nước, điều này cho phép người nghèo cũng có
nước, điều này cho phép người nghèo cũng có
thể tham gia các chức vu chính quyền. Từ 457,
thể tham gia các chức vu chính quyền. Từ 457,
binh lính, sỹ quan, thuỷ thủ cũng được cấp
binh lính, sỹ quan, thuỷ thủ cũng được cấp
lương.
lương.
•
Cuối thế kỷ V TCN, mọi quyền lực tập trung vào
Cuối thế kỷ V TCN, mọi quyền lực tập trung vào
Họi nghị công dân, cứ 10 ngày họp 1 lần. Đây là
Họi nghị công dân, cứ 10 ngày họp 1 lần. Đây là
nơi thảo luận và quyết nghị những vấn đề lớn
nơi thảo luận và quyết nghị những vấn đề lớn
của đất nước.
của đất nước.

III. Aten
III. Aten
•
Tổ chức bộ máy nhà nước:
Tổ chức bộ máy nhà nước:
- Hội nghị công dân: là cơ quan quyền lực tối cao của
- Hội nghị công dân: là cơ quan quyền lực tối cao của
nhà nước, mọi công dân đều có quyền thảo luận và
nhà nước, mọi công dân đều có quyền thảo luận và
quyết nghị những vấn đề của đất nước. Ngoài ra, HNCD

quyết nghị những vấn đề của đất nước. Ngoài ra, HNCD
còn có quyền ban hoặc tước quyền công dân, cung cấp
còn có quyền ban hoặc tước quyền công dân, cung cấp
lương thực cho thành phố…
lương thực cho thành phố…
- Hội đồng 500 người, mỗi bộ lạc được bầu 50 người, từ
- Hội đồng 500 người, mỗi bộ lạc được bầu 50 người, từ
30 tuổi trở lên. Hội đồng chia thành 10 nhóm, luân
30 tuổi trở lên. Hội đồng chia thành 10 nhóm, luân
phiên làm việc trong 1 năm. Đây là cơ quan ngoại giao
phiên làm việc trong 1 năm. Đây là cơ quan ngoại giao
của nhà nước, giải quyết các công việc ít quan trong
của nhà nước, giải quyết các công việc ít quan trong
giữa hai kỳ họp của HNCD. Hội đồng có quyền quản lý
giữa hai kỳ họp của HNCD. Hội đồng có quyền quản lý
tài chính, giám sát các công việc của nhân viên chính
tài chính, giám sát các công việc của nhân viên chính
quyền, thảo luận sơ bộ các vấn đề quan trọng trước khi
quyền, thảo luận sơ bộ các vấn đề quan trọng trước khi
trình HNCD.
trình HNCD.

III. Aten
III. Aten
- Hội đồng 10 tướng lĩnh: được bầu hàng năm bằng
- Hội đồng 10 tướng lĩnh: được bầu hàng năm bằng
cách biểu quyết giơ tay trong HNCD. Thành viên của Hội
cách biểu quyết giơ tay trong HNCD. Thành viên của Hội
đồng có thể được bầu nhiều nhiệm kỳ. Là cơ quan chỉ
đồng có thể được bầu nhiều nhiệm kỳ. Là cơ quan chỉ

huy quân đội, thực hiện chính sách đối ngoại nhưng chịu
huy quân đội, thực hiện chính sách đối ngoại nhưng chịu
sự kiểm soát của HNCD.
sự kiểm soát của HNCD.
- Toà bồi thẩm: là cơ quan xét xử và cơ quan giám sát
- Toà bồi thẩm: là cơ quan xét xử và cơ quan giám sát
tư pháp cao nhất, được bầu hàng năm bằng phương
tư pháp cao nhất, được bầu hàng năm bằng phương
pháp bỏ phiếu ở HNCD. Công dân từ 30 tuổi trở lên có
pháp bỏ phiếu ở HNCD. Công dân từ 30 tuổi trở lên có
quyền ứng cử.
quyền ứng cử.
- Quân đội và cảnh sát: là lưc lượng quan trọng trong bộ
- Quân đội và cảnh sát: là lưc lượng quan trọng trong bộ
máy nhà nước, cảnh sát đảm nhiệm nhiệm vụ giữ gìn
máy nhà nước, cảnh sát đảm nhiệm nhiệm vụ giữ gìn
trật tự xã hội.
trật tự xã hội.

Parthenon ở Athena
Parthenon ở Athena

A. Hy Lạp
A. Hy Lạp
IV. Pháp luật
IV. Pháp luật
1. Nguồn luật: nguồn chủ yếu là các đạo luật, đạo luật
1. Nguồn luật: nguồn chủ yếu là các đạo luật, đạo luật
được áp dụng rộng rãi trước cải cách của Xôlông là Luật
được áp dụng rộng rãi trước cải cách của Xôlông là Luật

Đracông ban hành vào thế kỷ VI TCN, đây là đạo luật
Đracông ban hành vào thế kỷ VI TCN, đây là đạo luật
mang tính hà khắc nhất trong các đạo luật của thời kỳ
mang tính hà khắc nhất trong các đạo luật của thời kỳ
chiếm hữu nô lệ. Đến thời kỳ của Xôlông, một số hình
chiếm hữu nô lệ. Đến thời kỳ của Xôlông, một số hình
phạt hà khắc của đạo luật này bị bãi bỏ.
phạt hà khắc của đạo luật này bị bãi bỏ.
Nguồn thứ hai bổ sung cho các đạo luật là các tập quán.
Nguồn thứ hai bổ sung cho các đạo luật là các tập quán.
Trong những trường hợp không có luật thành văn điều
Trong những trường hợp không có luật thành văn điều
chỉnh, quan toà thường dựa vào các tập quán bất thành
chỉnh, quan toà thường dựa vào các tập quán bất thành
văn và kinh nghiệm của bản thân.
văn và kinh nghiệm của bản thân.

A. Hy Lạp
A. Hy Lạp
2. Các chế định cơ bản
2. Các chế định cơ bản
- Quan hệ về tài sản: pháp luật trong lĩnh vực này đã
- Quan hệ về tài sản: pháp luật trong lĩnh vực này đã
đạt đến trình độ cao, dù chưa đưa ra được khái niệm về
đạt đến trình độ cao, dù chưa đưa ra được khái niệm về
quyền sở hữu nhưng người Aten đã có khái niệm về bất
quyền sở hữu nhưng người Aten đã có khái niệm về bất
động sản. Theo đó, thương gia nước ngoài không được
động sản. Theo đó, thương gia nước ngoài không được
quyền sở hữu bất động sản. Những dụng cụ lao động,

quyền sở hữu bất động sản. Những dụng cụ lao động,
nô lệ, gia súc là một phần hợp thành của bất động sản.
nô lệ, gia súc là một phần hợp thành của bất động sản.
Thợ thủ công, bộ lạc đều có quyền sở hữu bất động
Thợ thủ công, bộ lạc đều có quyền sở hữu bất động
sản.
sản.
Vật nhìn thấy được là: ruộng đất, nhà cửa, gia súc, nô
Vật nhìn thấy được là: ruộng đất, nhà cửa, gia súc, nô
lệ…Vật không nhìn thấy được là tiền bạc, đồ trang sức
lệ…Vật không nhìn thấy được là tiền bạc, đồ trang sức
quý.
quý.

A. Hy Lạp
A. Hy Lạp
•
Hôn nhân và thừa kế:
Hôn nhân và thừa kế:
- Hợp đồng về hôn nhân do bố cô dâu thực hiện. Sau
- Hợp đồng về hôn nhân do bố cô dâu thực hiện. Sau
đám cưới người vợ thuộc sở hữu của người chồng,
đám cưới người vợ thuộc sở hữu của người chồng,
người vợ không có quyền gì trong gia đình.
người vợ không có quyền gì trong gia đình.
- Quyền thừa kế chỉ dành cho con trai. Các con trai bình
- Quyền thừa kế chỉ dành cho con trai. Các con trai bình
đẳng trong nhận thừa kế. Trường hợp không có con trai,
đẳng trong nhận thừa kế. Trường hợp không có con trai,
con gái có quyền thừa kế, nhưng để đảm bảo tài sản

con gái có quyền thừa kế, nhưng để đảm bảo tài sản
cho bộ lạc, người con gái phải kết hôn với người họ
cho bộ lạc, người con gái phải kết hôn với người họ
hàng thuộc dòng họ bố.
hàng thuộc dòng họ bố.
•
Chế định luật hình sự:
Chế định luật hình sự:
So với dân sự, hình sự kém phát triển hơn. Trong luật
So với dân sự, hình sự kém phát triển hơn. Trong luật
còn duy trì nhiều nguyên tắc của xã hội thị tộc như: trả
còn duy trì nhiều nguyên tắc của xã hội thị tộc như: trả
thù ngang bằng và tự xét xử. Tuy nhiên, ở Hy Lạp đã có
thù ngang bằng và tự xét xử. Tuy nhiên, ở Hy Lạp đã có
sự phân biệt giữa lỗi cố ý và vô ý. Luật cũng đã quy
sự phân biệt giữa lỗi cố ý và vô ý. Luật cũng đã quy
định hình thức trọng tội.
định hình thức trọng tội.

A. Hy Lạp
A. Hy Lạp
•
Các quy định về tố tụng:
Các quy định về tố tụng:
- Việc xét xử phải được tiến hành trên cơ sở điều tra.
- Việc xét xử phải được tiến hành trên cơ sở điều tra.
- Bị cáo và bị hại đều có quyền đưa ra nhân chứng, vật
- Bị cáo và bị hại đều có quyền đưa ra nhân chứng, vật
chứng. Vật chứng phải được niêm phong bằng vật
chứng. Vật chứng phải được niêm phong bằng vật

chuyên dùng và đưa ra phiên toà trong tình trạng niêm
chuyên dùng và đưa ra phiên toà trong tình trạng niêm
phong.
phong.
- Bồi thẩm đoàn nghe các bên trình bày, người đứng
- Bồi thẩm đoàn nghe các bên trình bày, người đứng
đầu phiên toà đưa ra kết luận. Các quan toà tiến hành
đầu phiên toà đưa ra kết luận. Các quan toà tiến hành
bỏ phiếu kín, trường hợp số phiếu thuận và phiếu chống
bỏ phiếu kín, trường hợp số phiếu thuận và phiếu chống
bằng nhau, người đứng đầu phiên toà có kết luận cuối
bằng nhau, người đứng đầu phiên toà có kết luận cuối
cùng.
cùng.