Đề án kinh tế chính trị: Cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam docx

Đề án kinh tế chính trị

Đề tài: Cạnh tranh trong nền kinh
tế thị trường ở Việt Nam

Đ
ề án kinh tế chính trị


1
P
HẦN
1: M
Ở

ĐẦU


C
ạ
nh tranh là m
ộ
t trong nh
ữ
ng qui lu
ậ
t c
ủ
a n
ề

n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng. Khi
th
ự
c hi
ệ
n chuy
ể
n
đổ
i n
ề
n kinh t
ế
c
ũ
sang n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng

đị
nh h
ướ
ng x
ã

h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a Vi
ệ
t Nam ph
ả
i ch
ấ
p nh
ậ
n nh
ữ
ng qui lu
ậ
t c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế

th
ị

tr
ườ
ng trong đó có qui lu
ậ
t c
ạ
nh tranh. Vi
ệ
t Nam
đã

đạ
t
đượ
c nhi
ề
u thành t
ự
u
to l
ớ
n trong quá tr
ì
nh phát tri
ể
n kinh t
ế

. Nhưng bên c
ạ
nh nh
ữ
ng thành t
ự
u đó
n
ề
n kinh t
ế
n
ướ
c ta đang
đố
i m
ặ
t v
ớ
i nh
ữ
ng khó khăn thách th
ứ
c to l
ớ
n. M
ộ
t
trong nh
ữ

ng khó khăn thách th
ứ
c đó là kh
ả
năng c
ạ
nh tranh c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế

n
ướ
c ta c
ò
n y
ế
u kém.
Đứ
ng tr
ướ
c quá tr
ì
nh h
ộ
i nh
ậ
p kinh t

ế
ngày càng sâu r
ộ
ng (là thành viên
c
ủ
a ASEAN, APEC, s
ắ
p tr
ở
thành thành viên c
ủ
a WTO, r
ồ
i m
ở
c
ử
a h
ộ
i nh
ậ
p
AFTA vào năm 2006) th
ì
n
ướ
c ta c
ầ
n có m

ộ
t n
ề
n kinh t
ế
v
ớ
i s
ứ
c c
ạ
nh tranh
đả
m b
ả
o cho quá tr
ì
nh phát tri
ể
n kinh t
ế

để

đạ
t
đượ
c m
ụ
c đích tr

ở
thành n
ướ
c
công nghi
ệ
p vào năm 2020. Mu
ố
n như v
ậ
y chúng ta c
ầ
n ph
ả
i nâng cao năng
l
ự
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
v
ớ
i các
đố
i t

ượ
ng c
ầ
n tác
độ
ng là các doanh
nghi
ệ
p.
Đặ
c bi
ệ
t c
ầ
n ph
ả
i nâng cao năng l
ự
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p
nhà n
ướ
c và tư nhân, ph
ả
i phát huy các l

ợ
i th
ế
c
ạ
nh tranh. Chúng ta c
ầ
n có
m
ộ
t chính sách c
ạ
nh tranh đúng
đắ
n.
V
ớ
i m
ụ
c tiêu như v
ậ
y th
ậ
t không d
ễ
dàng cho Vi
ệ
t Nam, khi mà n
ề
n

kinh t
ế
hi
ệ
n nay không có g
ì
làm
đả
m b
ả
o, các doanh nghi
ệ
p làm ăn không
hi
ệ
u qu
ả
, c
ò
n tr
ì
tr
ệ
, t
ì
nh tr
ạ
ng thang nh
ũ
ng và th

ấ
t thoát v
ố
n nhà n
ướ
c tăng
cao. Các doanh nghi
ệ
p nhà n
ướ
c không phát huy
đượ
c vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c
ủ
a
m
ì
nh trong n
ề
n kinh t
ế
khi mà nh
ậ
n

đượ
c nhi
ề
u h
ỗ
tr
ợ
t
ừ
phía nhà n
ướ
c,
ngành ngh
ề
kinh doanh, ch
ế

độ
tín d
ụ
ng,… Trong tay n
ắ
m h
ầ
u h
ế
t các ngu
ồ
n
l

ự
c quan tr
ọ
ng như: 100% m
ỏ
d
ầ
u, 80% r
ừ
ng, 90% lao
độ
ng
đượ
c coi tr
ọ
ng,
có ph
ầ
n xem nh
ẹ
ưu đi
ể
m c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p tư nhân. V
ừ
a qua, ngày
13/10/2004, chúng ta

đã
thành l
ậ
p
đượ
c hi
ệ
p h
ộ
i các doanh nghi
ệ
p tư nhân
Vi
ệ
t Nam, đi
ề
u đó cho th
ấ
y có s
ự
thay
đổ
i trong nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
vai tr
ò

c
ủ
a tư
Đ
ề án kinh tế chính trị


2
nhân, doanh nghi
ệ
p tư nhân đang d
ầ
n nh
ậ
n
đượ
c s
ự
quan tâm t
ừ
phía nhà
n
ướ
c và đóng vai tr
ò
quan tr
ọ
ng trong chính sách phát tri
ể
n kinh t

ế
.
C
ạ
nh tranh là m
ộ
t cơ ch
ế
v
ậ
n hành ch
ủ
y
ế
u c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng,
nó là
độ
ng l
ự
c thúc

đẩ
y kinh t
ế
phát tri
ể
n tuy v
ẫ
n có nh
ữ
ng m
ặ
t h
ạ
n ch
ế

nhưng nó không ph
ả
i là v
ấ
n
đề
quan tr
ọ
ng. Nhi
ề
u n
ướ
c trên th
ế

gi
ớ
i
đã
v
ậ
n
d
ụ
ng t
ố
t qui lu
ậ
t c
ạ
nh tranh vào phát tri
ể
n kinh t
ế
và
đã

đạ
t
đượ
c nhi
ề
u thành
t
ự

u to l
ớ
n. T
ừ
khi
đổ
i m
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
chúng ta c
ũ
ng
đã
áp d
ụ
ng qui lu
ậ
t này
và m
ộ
t s
ố
thành t
ự
u
đã

đế
n v
ớ
i chúng ta:
Đờ
i s
ố
ng nhân dân
đượ
c c
ả
i thi
ệ
n,
x
ã
h
ộ
i phát tri
ể
n hơn, kinh t
ế
phát tri
ể
n
ổ
n
đị
nh… nh
ữ

ng l
ợ
i ích
ấ
y chưa ph
ả
i
là l
ớ
n lao nhưng c
ũ
ng
đã
giúp chúng ta
đị
nh h
ướ
ng cho chính sách phát tri
ể
n
kinh t
ế
.
Độ
c quy
ề
n là s
ự
chi ph
ố

i th
ị
tr
ườ
ng c
ủ
a m
ộ
t hay nhi
ề
u công ty, ho
ặ
c
m
ộ
t t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
nào đó v
ề
m
ộ
t lo
ạ
i s
ả
n ph

ẩ
m trên m
ộ
t đo
ạ
n th
ị
tr
ườ
ng
nh
ấ
t
đị
nh. Nguyên nhân d
ẫ
n t
ớ
i
độ
c quy
ề
n th
ườ
ng do c
ạ
nh tranh không lành
m
ạ
nh đem l

ạ
i.
Độ
c quy
ề
n s
ẽ
làm h
ạ
n ch
ế
r
ấ
t nhi
ề
u
đố
i v
ớ
i c
ạ
nh tranh và phát
tri
ể
n kinh t
ế
.
Để
có m
ộ

t môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh lành m
ạ
nh và ki
ể
m soát
độ
c quy
ề
n có
hi
ệ
u qu
ả
đang là v
ấ
n
đề
quan tr
ọ
ng
đượ
c
đặ
t ra v
ớ
i th

ự
c tr
ạ
ng hi
ệ
n nay c
ủ
a
n
ướ
c ta.
Th
ự
c tr
ạ
ng c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n
ở
n
ướ
c ta hi
ệ
n nay như th
ế
nào? Và

n
ướ
c ta c
ầ
n làm g
ì

để
duy tr
ì
c
ạ
nh tranh và ki
ể
m soát
độ
c quy
ề
n? Chúng ta s
ẽ

t
ì
m hi
ể
u c
ụ
th
ể

ở
d
ướ
i đây.
Đ
ề án kinh tế chính trị


3
P
HẦN
2
C
ẠNH
TRANH TRONG
NỀN
KINH
TẾ

THỊ

TRƯỜNG

Ở
V
IỆT
NAM

I. M
ỘT

SỐ

VẤN

ĐỀ
LÍ
LUẬN

VỀ

CẠNH
TRANH VÀ
ĐỘC

QUYỀN

1. S
ự
c
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là m

ộ
t t
ấ
t y
ế
u khách
quan
Th
ị
tr
ườ
ng là nơi di
ễ
n ra các ho
ạ
t
độ
ng mua bán, trao
đổ
i hàng hoá bao
g
ồ
m các y
ế
u t
ố

đầ
u vào và các y
ế

u t
ố

đầ
u ra c
ủ
a quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t. Trên th
ị

tr
ườ
ng các nhà s
ả
n xu
ấ
t, ng
ườ
i tiêu dùng, nh
ữ
ng ng
ườ
i ho
ạ
t

độ
ng buôn bán
kinh doanh, quan h
ệ
v
ớ
i nhau thông qua ho
ạ
t
độ
ng mua bán trao
đổ
i hàng
hoá. Như v
ậ
y th
ự
c ch
ấ
t th
ị
tr
ườ
ng là ch
ỉ
các ho
ạ
t
độ
ng kinh t

ế

đượ
c ph
ả
n ánh
thông qua trao
đổ
i, lưu thông hàng hoá và m
ố
i quan h
ệ
v
ề
kinh t
ế
gi
ữ
a ng
ườ
i
v
ớ
i ng
ườ
i.
H
ì
nh th
ứ

c
đầ
u tiên c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là kinh t
ế
hàng hoá. Kinh
t
ế
h là m
ộ
t ki
ể
u t
ổ
ch
ứ
c kinh t
ế
x
ã
h

ộ
i mà trong đó s
ả
n ph
ẩ
m s
ả
n xu
ấ
t ra
để

trao
đổ
i và buôn bán trên th
ị
tr
ườ
ng. N
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là h
ì
nh th
ứ

uc phát
tri
ể
n cao c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
hàng hoá, mà
ở
đó m
ọ
i y
ế
u t
ố

đầ
u vào và
đầ
u ra c
ủ
a
quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ

t
đề
u
đượ
c qui
đị
nh b
ở
i th
ị
tr
ườ
ng.
Trong ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh các doanh nghi
ệ
p luôn mu
ố
n có
đượ
c nh
ữ
ng đi

ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i trong quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t như: thuê
đượ
c lao
độ
ng r
ẻ
mà có k
ĩ
thu
ậ
t, mua
đượ
c nguyên nhiên v
ậ
t li
ệ
u r

ẻ
, có th
ị
tr
ườ
ng các
y
ế
u t
ố

đầ
u ra t
ố
t. Đi
ề
u đó d
ẫ
n
đế
n s
ự
c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p d
ể

chi
ế
m l
ấ
y, n
ắ
m gi
ữ
l
ấ
y nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i. S
ự
c
ạ
nh tranh này ch
ỉ
k
ế
t

thúc khi nó
đượ
c đánh d
ấ
u b
ở
i m
ộ
t bên chi
ế
n th
ắ
ng và m
ộ
t bên th
ấ
t b
ạ
i. Tuy
v
ậ
y c
ạ
nh tranh không bao gi
ờ
m
ấ
t đi trong n
ề
n kinh t

ế
th
ị
tr
ườ
ng. C
ạ
nh tranh
là s
ự
s
ố
ng c
ò
n c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p. Mu
ố
n t
ồ
n t
ạ
i
đượ
c bu
ộ
c các doanh
nghi

ệ
p ph
ả
i nâng cao s
ứ
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a doanh nghi
ệ
p m
ì
nh b
ằ
ng cách: nâng
cao năng l
ự
c s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a doanh nghi
ệ
p, gi
ả
m chi phí s
ả

n xu
ấ
t
để
c
ạ
nh tranh
v
ề
giá c
ả
, c
ả
i ti
ế
n khoa h
ọ
c k
ĩ
thu
ậ
t… Đi
ề
u này s
ẽ
thúc
đẩ
y n
ề
n kinh t

ế
phát
Đ
ề án kinh tế chính trị


4
tri
ể
n,
đồ
ng th
ờ
i c
ũ
ng làm cho x
ã
h
ộ
i phát tri
ể
n nh
ờ
kinh t
ế
phát tri
ể
n, khoa
h
ọ

c - k
ĩ
thu
ậ
t phát tri
ể
n do
đò
i h
ỏ
i ph
ả
i nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng c
ủ
a
doanh nghi
ệ
p, c
ả
i ti
ế
n khoa h
ọ
c - k
ĩ
thu

ậ
t.
Trong quá tr
ì
nh c
ạ
nh tranh các ngu
ồ
n l
ự
c c
ủ
a x
ã
h
ộ
i s
ẽ

đượ
c chuy
ể
n t
ừ

nơi s
ả
n xu
ấ
t kém hi

ệ
u qu
ả

đế
n nơi s
ả
n xu
ấ
t có hi
ệ
u qu
ả
hơn. T
ạ
o ra l
ợ
i ích x
ã

h
ộ
i cao hơn, m
ọ
i ng
ườ
i s
ẽ
s
ử

d
ụ
ng nh
ữ
ng s
ả
n ph
ẩ
m t
ố
t hơn. C
ạ
nh tranh đem
l
ạ
i s
ự
đa d
ạ
ng c
ủ
a s
ả
n ph
ẩ
m và d
ị
ch v
ụ
. Do đó t

ạ
o ra nhi
ề
u l
ự
a ch
ọ
n hơn cho
khách hàng, cho ng
ườ
i tiêu dùng.
Như v
ậ
y c
ạ
nh tranh là m
ộ
t
đặ
c trưng cơ b
ả
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr

ườ
ng.
C
ạ
nh tranh giúp cho s
ự
phân b
ổ
ngu
ồ
n l
ự
c x
ã
h
ộ
i có hi
ệ
u qu
ả
, đem l
ạ
i ích l
ợ
i
l
ớ
n hơn cho x
ã
h

ộ
i. C
ạ
nh tranh có th
ể

đượ
c xem như là quá tr
ì
nh tích lu
ỹ
v
ề

l
ượ
ng
để
t
ừ
đó th
ự
c hi
ệ
n các b
ướ
c nh
ả
u thay
đổ

i v
ề
ch
ấ
t. M
ỗ
i b
ướ
c nh
ả
y thay
đổ
i v
ề
ch
ấ
t là m
ỗ
i n
ấ
c thang c
ủ
a x
ã
h
ộ
i, nó làm cho x
ã
h
ộ

i phát tri
ể
n di lên,
t
ố
t
đẹ
p hơn. V
ậ
y s
ự
t
ồ
n t
ạ
i c
ủ
a c
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng là m
ộ
t

t
ấ
t y
ế
u khách quan.
2. Vai tr
ò
c
ủ
a c
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
C
ạ
nh tranh xu
ấ
t hi
ệ
n cùng v
ớ
i s
ự

phát tri
ể
n c
ủ
a n
ề
n kinh t
ế
hàng hoá.
C
ạ
nh tranh là s
ự
ganh đua, s
ự

đấ
u tranh gay g
ắ
t gi
ữ
a nh
ữ
ng ng
ườ
i s
ả
n xu
ấ
t

kinh doanh v
ớ
i nhau
để
giành gi
ậ
t l
ấ
y nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n có l
ợ
i v
ề
s
ả
n xu
ấ
t và
tiêu th
ụ
hàng hoá, nh
ằ
m t
ố
i đa hoá l

ợ
i nhu
ậ
n c
ủ
a m
ì
nh. Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh v
ừ
a là môi tr
ườ
ng, v
ừ
a là
độ
ng l
ự
c cho s
ự

phát tri
ể
n kinh
t
ế
. Do đó mà c
ạ
nh tranh đóng vai tr
ò
quan tr
ọ
ng trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
th
ể
hi
ệ
n qua m
ộ
t s
ố
ch
ứ

c năng sau:
Th
ứ
1: C
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
có 2 lo
ạ
i c
ạ
nh tranh: c
ạ
nh tranh
trong n
ộ
i b
ộ
ngành và c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các ngành v
ớ
i nhau.
Vi
ệ
c c

ạ
nh tranh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p trong cùng m
ộ
t ngành là s
ự
c
ạ
nh
tranh nh
ằ
m giành gi
ậ
t l
ấ
y nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n có l
ợ
i cho s
ả
n xu
ấ

t và tiêu th
ụ

hàng hoá
để
thu
đượ
c l
ợ
i nhu
ậ
n siêu ng
ạ
ch. Các doanh nghi
ệ
p c
ạ
nh tranh v
ớ
i
nhau v
ề
s
ả
n ph
ẩ
m. Do đó k
ế
t qu
ả

c
ủ
a s
ự
c
ạ
nh tranh này là h
ì
nh thành nên giá
Đ
ề án kinh tế chính trị


5
tr
ị
th
ị
tr
ườ
ng c
ủ
a t
ừ
ng lo
ạ
i m
ặ
t hàng. Đó là giá tr
ị

c
ủ
a hàng hoá
đượ
c tính d
ự
a
vào đi
ề
u ki
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t trung b
ì
nh c
ủ
a toàn x
ã
h
ộ
i. N
ế
u như doanh nghi
ệ
p nào
có đi
ề

u ki
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t d
ướ
i m
ứ
c trung b
ì
nh s
ẽ
b
ị
thi
ệ
t h
ạ
i hay b
ị
l
ỗ
v
ố
n. C
ò
n
nh

ữ
ng doanh nghi
ệ
p có đi
ề
u ki
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t trên m
ứ
c trung b
ì
nh c
ủ
a x
ã
h
ộ
i s
ẽ

thu
đượ
c l
ợ
i nhu
ậ

n thông qua s
ự
chênh l
ệ
ch v
ề
đi
ề
u ki
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t.
Ngoài c
ạ
nh tranh trong n
ộ
i b
ộ
ngành c
ò
n có c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các ngành
v
ớ

i nhau. Là c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t nh
ữ
ng m
ặ
t hàng khác
nhau. M
ụ
c đích c
ủ
a c
ạ
nh tranh này là t
ì
m nơi
đầ
u tư có l
ợ
i hơn. Các doanh
nghi
ệ

p t
ự
do di chuy
ể
n TB c
ủ
a m
ì
nh t
ừ
ngành này sang ngành khác. C
ạ
nh
tranh này d
ẫ
n
đế
n h
ì
nh thành nên t
ỉ
su
ấ
t l
ợ
i nhu
ậ
n b
ì
nh quân, và giá tr

ị
hàng
hoá chuy
ể
n thành giá c
ả
s
ả
n xu
ấ
t.
Vi
ệ
c h
ì
nh thành nên giá th
ị
tr
ườ
ng c
ủ
a hàng hoá và t
ỉ
su
ấ
t l
ợ
i nhu
ậ
n

b
ì
nh quân là đi
ề
u quan tr
ọ
ng trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng. V
ớ
i giá tr
ị
th
ị

tr
ườ
ng c
ủ
a hàng hoá cho bi
ế
t doanh nghi
ệ
p nào làm ăn có l

ã
i ho
ặ
c không có
hi
ệ
u qu
ả
. T
ừ
đó s
ẽ
có nh
ữ
ng thay
đổ
i trong s
ả
n xu
ấ
t
để
nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng. V
ớ
i t
ỉ

su
ấ
t l
ợ
i nhu
ậ
n b
ì
nh quân cho bi
ế
t l
ợ
i nhu
ậ
n c
ủ
a các nhà tư b
ả
n s
ẽ

là như nhau cho dù
đầ
u tư vào nh
ữ
ng ngành khác nhau v
ớ
i l
ượ
ng TB như

nhau.
Th
ứ
hai: C
ạ
nh tranh giúp phân b
ổ
l
ạ
i ngu
ồ
n l
ự
c c
ủ
a x
ã
h
ộ
i m
ộ
t cách
hi
ệ
u qu
ả
nh
ấ
t. Các doanh nghi
ệ

p s
ả
n xu
ấ
t cùng m
ộ
t lo
ạ
i hay m
ộ
t s
ố
lo
ạ
i hàng
hoá c
ạ
nh tranh nhau v
ề
giá bán, h
ì
nh th
ứ
c s
ả
n ph
ẩ
m, ch
ấ
t l

ượ
ng s
ả
n ph
ẩ
m
trong quá tr
ì
nh c
ạ
nh tranh đó doanh nghi
ệ
p nào có đi
ề
u ki
ệ
n s
ả
n xu
ấ
t t
ố
t, có
năng su
ấ
t lao
độ
ng cao hơn th
ì
doanh nghi

ệ
p đó s
ẽ
có l
ã
i. Đi
ề
u đó giúp cho
vi
ệ
c s
ử
d
ụ
ng các ngu
ồ
n nguyên v
ậ
t li
ệ
u c
ủ
a x
ã
h
ộ
i có hi
ệ
u qu
ả

hơn, đem l
ạ
i
l
ợ
i ích cho x
ã
h
ộ
i cao hơn. N
ế
u c
ứ

để
cho các doanh nghi
ệ
p kém hi
ệ
u qu
ả
s
ử

d
ụ
ng các lo
ạ
i ngu
ồ

n l
ự
c th
ì
s
ẽ
l
ã
ng phí ngu
ồ
n l
ự
c x
ã
h
ộ
i trong khi hi
ệ
u qu
ả
x
ã

h
ộ
i đem l
ạ
i không cao, chi phí cho s
ả
n xu

ấ
t tăng cao, giá tr
ị
hàng hoá tăng lên
không c
ầ
n thi
ế
t.
Đ
ề án kinh tế chính trị


6
Th
ứ
ba: C
ạ
nh tranh đi
ề
u ti
ế
t cung, c
ầ
u hàng hoá trên th
ị
tr
ườ
ng, kích
thích thúc

đẩ
y vi
ệ
c
ứ
ng d
ụ
ng khoa h
ọ
c công ngh
ệ
tiên ti
ế
n vào s
ả
n xu
ấ
t và
tăng v
ố
n
đầ
u tư vào s
ả
n xu
ấ
t trên th
ị
tr
ườ

ng, khi cung m
ộ
t hàng nào đó l
ớ
n
hơn c
ầ
u hàng hoá th
ì
làm cho giá c
ả
c
ủ
a hàng hoá gi
ả
m xu
ố
ng, làm cho l
ợ
i
nhu
ậ
n thu
đượ
c c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p s
ẽ

gi
ả
m xu
ố
ng. N
ế
u như giá c
ả
gi
ả
m
xu
ố
ng d
ướ
i m
ứ
c ho
ặ
c b
ằ
ng chi phí s
ả
n xu
ấ
t th
ì
doanh nghi
ệ
p đó làm ăn

không có hi
ệ
u qu
ả
và b
ị
phá s
ả
n. Ch
ỉ
có nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p nào có chi phí
s
ả
n xu
ấ
t giá c
ả
thanh toán c
ủ
a hàng hoá th
ì
doanh nghi
ệ
p đó m
ớ
i thu

đượ
c.
Đi
ề
u đó bu
ộ
c các doanh nghi
ệ
p mu
ố
n t
ồ
n t
ạ
i
đượ
c th
ì
ph
ả
i gi
ả
m chi phí s
ả
n
xu
ấ
t hàng hoá, nâng cao năng su
ấ
t lao

độ
ng b
ằ
ng cách tích c
ự
c
ứ
ng d
ụ
ng đưa
khoa h
ọ
c công ngh
ệ
tiên ti
ế
n vào trong quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t.
Ng
ượ
c l
ạ
i khi cung m
ộ
t lo

ạ
i hàng hoá nào đó nh
ỏ
hơn c
ầ
u hàng hoá c
ủ
a
th
ị
tr
ườ
ng đi
ề
u đó d
ẫ
n
đế
n s
ự
khan hi
ế
m v
ề
hàng hoá đi
ề
u này d
ẫ
n t
ớ

i giá c
ả

c
ủ
a hàng hoá tăng cao d
ẫ
n
đế
n l
ợ
i nhu
ậ
n c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p tăng lên, đi
ề
u
này kích thích các doanh nghi
ệ
p s
ẽ
nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng b
ằ

ng cách
ứ
ng d
ụ
ng khoa h
ọ
c - công ngh
ệ
tiên ti
ế
n ho
ặ
c m
ở
r
ộ
ng qui mô s
ả
n xu
ấ
t
để
có
đượ
c l
ượ
ng hàng hoá tung ra th
ị
tr
ườ

ng. Đi
ề
u này làm tăng thêm v
ố
n
đầ
u tư
cho s
ả
n xu
ấ
t, kinh doanh, nâng cao năng l
ự
c s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a toàn x
ã
h
ộ
i. Đi
ề
u
này quan tr
ọ
ng là
độ

ng l
ự
c này hoàn toàn t
ự
nhiên không theo và không c
ầ
n
b
ấ
t k
ỳ
m
ộ
t m
ệ
nh l
ệ
nh hành chính nào c
ủ
a cơ quan qu
ả
n l
ý
nhà n
ướ
c.
Th
ứ
tư: C
ạ

nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng không ch
ỉ
có c
ạ
nh tranh
gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t v
ớ
i nhau mà c
ò
n có s
ự
c
ạ
nh tranh gi

ữ
a nh
ữ
ng
ng
ườ
i lao
độ
ng v
ớ
i nhau,
để
có
đượ
c m
ộ
t nơi làm vi
ệ
c t
ố
t, công vi
ệ
c phù h
ợ
p.
Đi
ề
u đó khi
ế
n cho m

ọ
i ng
ườ
i trong x
ã
h
ộ
i luôn luôn ph
ả
i nâng cao tr
ì
nh
độ

tay ngh
ề
c
ủ
a m
ì
nh. V
ớ
i
ý
ngh
ĩ
a đó c
ạ
nh tranh làm cho con ng
ườ

i ta hoàn
thi
ệ
n hơn, c
ạ
nh tranh đóng góp m
ộ
t ph
ầ
n trong vi
ệ
c h
ì
nh thành nên con ng
ườ
i
m
ớ
i trong x
ã
h
ộ
i m
ớ
i thông minh, năng
độ
ng và sáng t
ạ
o.
C

ạ
nh tranh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p v
ớ
i nhau t
ấ
t y
ế
u s
ẽ
d
ẫ
n
đế
n có k
ẻ

th
ắ
ng và ng
ườ
i thua. K
ẻ
m
ạ
nh càng ngày càng m
ạ

nh lên nh
ờ
làm ăn hi
ệ
u qu
ả
.
Đ
ề án kinh tế chính trị


7
K
ẻ
y
ế
u th
ì
b
ị
phá s
ả
n. S
ự
phá s
ả
n c
ủ
a các doanh nghi
ệ

p không hoàn toàn
mang
ý
ngh
ĩ
a tiêu c
ự
c. B
ở
i v
ì
có như v
ậ
y th
ì
các ngu
ồ
n l
ự
c c
ủ
a x
ã
h
ộ
i m
ớ
i
đượ
c chuy

ể
n sang cho nh
ữ
ng nơi làm ăn hi
ệ
u qu
ả
. Vi
ệ
c duy tr
ì
các doanh
nghi
ệ
p kém hi
ệ
u qu
ả
s
ẽ
d
ẫ
n
đế
n s
ự
l
ã
ng phí các ngu
ồ

n l
ự
c x
ã
h
ộ
i. Do đó
mu
ố
n có hi
ệ
u qu
ả
s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a x
ã
h
ộ
i cao bu
ộ
c chúng ta ph
ả
i ch
ấ
p nh

ậ
n s
ự

phá s
ả
n c
ủ
a nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p y
ế
u kém. S
ự
phá s
ả
n này không ph
ả
i là s
ự

hu
ỷ
di
ệ
t hoàn toàn mà đó là s
ự
hu

ỷ
di
ệ
t sáng t
ạ
o.
3. Nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n t
ạ
o nên c
ạ
nh tranh và ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n trong
kinh doanh
Các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ

t hàng hoá luôn mu
ố
n t
ự
m
ì
nh quy
ế
t
đị
nh
đế
n
vi
ệ
c s
ả
n xu
ấ
t và tiêu th
ụ
hàng hoá - d
ị
ch v
ụ
c
ủ
a m
ì
nh. Nhưng c

ạ
nh tranh trên
th
ị
tr
ườ
ng
đã
không cho phép h
ọ
làm như v
ậ
y. Do đó các doanh nghi
ệ
p luôn
mu
ố
n xoá b
ỏ
c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n
đã
ra
đờ
i

để
đáp
ứ
ng yêu c
ầ
u c
ủ
a h
ọ
.
Độ
c quy
ề
n trong kinh doanh là vi
ệ
c m
ộ
t hay nhi
ề
u t
ậ
p đoàn kinh t
ế
v
ớ
i nh
ữ
ng
đi
ề

u ki
ệ
n kinh t
ế
chính tr
ị
, x
ã
h
ộ
i nh
ấ
t
đị
nh kh
ố
ng ch
ế
th
ị
tr
ườ
ng s
ả
n xu
ấ
t và
tiêu th
ụ
s

ả
n ph
ẩ
m hàng hoá d
ị
ch v
ụ
.
Độ
c quy
ề
n th
ườ
ng d
ẫ
n
đế
n xu h
ướ
ng c
ử
a
quy
ề
n, b
ạ
o l
ự
c và trong m
ộ

t s
ố
tr
ườ
ng h
ợ
p nó c
ả
n tr
ở
s
ự
phát tri
ể
n c
ủ
a khoa
h
ọ
c k
ĩ
thu
ậ
t, làm ch
ậ
m thâm chí l
ã
ng phí các ngu
ồ
n l

ự
c x
ã
h
ộ
i. B
ở
i l
ẽ
v
ớ
i th
ế

độ
c quy
ề
n các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t không c
ầ
n quan tâm
đế
n vi
ệ
c c

ả
i ti
ế
n
máy móc k
ĩ
thu
ậ
t, không c
ầ
n t
ì
m cách nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng mà v
ẫ
n
thu
đượ
c l
ợ
i nhu
ậ
n cao nh
ờ
vào
độ
c quy

ề
n mua và
độ
c quy
ề
n bán.
Độ
c quy
ề
n
là s
ự
th
ố
ng tr
ị
tuy
ệ
t
đố
i trong lưu thông và s
ả
n xu
ấ
t nên d
ễ
n
ả
y sinh giá c
ả

độ
c
quy
ề
n, giá c
ả
l
ũ
ng đo
ạ
n cao, Do v
ậ
y, s
ự
ph
ụ
c v
ụ
c
ủ
a ng
ườ
i tiêu dùng nói
riêng và cho x
ã
h
ộ
i nói chung là kém hi
ệ

u qu
ả
hơn so v
ớ
i c
ạ
nh tranh t
ự
do.
Trong nhi
ề
u tr
ườ
ng h
ợ
p
độ
c quy
ề
n áp
đặ
t s
ự
tiêu dùng làm cho x
ã
h
ộ
i. Chính
do cung cách
ấ

y mà
độ
c quy
ề
n th
ườ
ng làm cho x
ã
h
ộ
i luôn luôn
ở
t
ì
nh tr
ạ
ng
khan hi
ế
m hàng hoá, s
ả
n xu
ấ
t không đáp
ứ
ng
đượ
c nhu c
ầ
u

ả
nh h
ưở
ng
đế
n
nh
ị
p
độ
tăng tr
ưở
ng kinh t
ế
.
Đ
ề án kinh tế chính trị


8
Độ
c quy
ề
n h
ì
nh thành bi
ể
u hi
ệ
n s

ự
th
ấ
t b
ạ
i c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng.
Để
có s
ự

c
ạ
nh tranh hoàn h
ả
o, nhi
ề
u qu
ố
c gia
đã
coi ch
ố
ng
độ

c quy
ề
n và t
ạ
o nên c
ạ
nh
tranh hoàn h
ả
o là nhi
ệ
m v
ụ
quan tr
ọ
ng hàng
đầ
u c
ủ
a nhà n
ướ
c.
Để
t
ạ
o nên
c
ạ
nh tranh lành m
ạ

nh và ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n trong kinh doanh th
ì
c
ầ
n ph
ả
i có
nh
ữ
ng đi
ề
u ki
ệ
n nh
ấ
t
đị
nh.
a) Đi
ề
u ki
ệ
n v
ề

các y
ế
u t
ố
pháp l
ý
- th
ể
ch
ế

đố
i v
ớ
i ho
ạ
t
độ
ng kinh
doanh
Để
có s
ự
c
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
th

ì
c
ầ
n ph
ả
i ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh. Ngày nay trong quá tr
ì
nh h
ộ
i nh
ậ
p ngày càng cao th
ì
các th
ể
ch
ế

pháp l
ý
không ch

ỉ
do nhà n
ướ
c ban hành mà nó c
ò
n
đượ
c ban hành b
ở
i các t
ổ

ch
ứ
c qu
ố
c t
ế
ho
ặ
c do m
ộ
t khu v
ự
c kinh t
ế
g
ồ
m nhi
ề

u qu
ố
c gia ban hành. Y
ế
u
t
ố
pháp l
ý
th
ể
ch
ế
nhân t
ố
quan tr
ọ
ng trong h
ì
nh thành nên môi tr
ườ
ng kinh
doanh - là
đấ
t s
ố
ng c
ủ
a ho
ạ

t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh. M
õ
i y
ế
u t
ố
pháp lí -
th
ể
ch
ế

đề
u tác
độ
ng vào m
ộ
t l
ĩ
nh v
ự
c nh
ấ
t

đị
nh trong ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh, nó
đượ
c dùng
để
đi
ề
u ch
ỉ
nh các hành vi ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t và
tiêu th
ụ
s

ả
n ph
ẩ
m. Các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
mu
ố
n tham gia vào ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh trong l
ĩ
nh v
ự
c nào
đề
u ph
ả
i d
ự

a vào các th
ể
ch
ế
- pháp lí
đã

đượ
c
ban hành
đố
i v
ớ
i l
ĩ
nh v
ự
c nào đó
để
tham gia ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
. Như v
ậ
y s
ẽ

h
ì
nh thành nên m
ộ
t môi tr
ườ
ng kinh doanh
ổ
n
đị
nh khoa h
ọ
c. M
ặ
c dù ch
ỉ
có
đị
nh h
ướ
ng trong m
ộ
t l
ĩ
nh v
ự
c nh
ấ
t
đị

nh, song trong m
ộ
t n
ề
n kinh t
ế
th
ố
ng
nh
ấ
t
để
t
ạ
o nên s
ự
ho
ạ
t
độ
ng
đồ
ng b
ộ
cho gu
ồ
ng máy kinh t
ế
th

ì
các y
ế
u t
ố

th
ể
ch
ế
- pháp lí này
đề
u ph
ả
i
đả
m b
ả
o các đi
ề
u ki
ệ
n sau:
Th
ứ
nh
ấ
t:
Đả
m b

ả
o s
ự

đồ
ng b
ộ
trong toàn b
ộ
h
ệ
th
ố
ng thu
ộ
c m
ọ
i l
ĩ
nh
v
ự
c ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ

t kinh doanh trong n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c dân. Như v
ậ
y m
ọ
i
l
ĩ
nh v
ự
c c
ủ
a ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh
đề
u
đượ
c đi

ề
u ch
ỉ
nh b
ở
i các th
ể

ch
ế
- pháp lí, đièu này s
ẽ
t
ạ
o nên tính hài hoà trong n
ề
n kinh t
ế
. N
ế
u như
không
đả
m b
ả
o
đượ
c s
ự

đồ
ng b
ộ
th
ì
trong n
ề
n kinh t
ế
s
ẽ
có nh
ữ
ng l
ĩ
nh v
ự
c
không b
ị
tác
độ
ng c
ủ
a các th
ể
ch
ế
pháp lí, vi
ệ

c ho
ạ
t
độ
ng trong các l
ĩ
nh v
ự
c
này s
ẽ
d
ễ
dàng, t
ự
do hơn so v
ớ
i các linh v
ự
c có các y
ế
u t
ố
pháp lí - th
ể
ch
ế

Đ
ề án kinh tế chính trị

9
tác
độ
ng, b
ở
i v
ì
nó không ch
ị
u
ả
nh h
ưở
ng, không ch
ị
u b
ấ
t k
ì
tác
độ
ng nào t
ừ

Nhà n
ướ
c. Các nhà s
ả

n xu
ấ
t kinh doanh s
ẽ
t
ừ
đó s
ả
n xu
ấ
t tiêu th
ụ
s
ả
n ph
ẩ
m
theo
ý
mu
ố
n c
ủ
a m
ì
nh. Đi
ề
u này s
ẽ
t

ạ
o nên s
ự
l
ộ
n x
ộ
n trong n
ề
n kinh t
ế
b
ở
i
v
ì
m
ụ
c đích s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a m
ỗ
i ng
ườ
i là khác nhau, do đó s
ẽ

d
ẫ
n
đế
n mâu thu
ẫ
n
gi
ữ
a các nhà s
ả
n xu
ấ
t v
ớ
i nhau, t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n cho đ
ộ
c quy
ề
n h
ì
nh thành
để

tránh s
ự
c
ạ
nh tranh.
Th
ứ
hai: Các th
ể
ch
ế
- pháp lí do Nhà n
ướ
c ban hành ph
ả
i phù h
ợ
p v
ớ
i
t
ì
nh h
ì
nh th
ự
c t
ế
.
Để

có hi
ệ
u qu
ả
cao trong vi
ệ
c đi
ề
u ch
ỉ
nh ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t
kinh doanh. Ngoài ra các qui
đị
nh này ph
ả
i r
õ
ràng, d
ễ
hi
ể
u, tránh vi

ệ
c hi
ể
u
theo nhi
ề
u ngh
ĩ
a h
ướ
ng khác nhau, đi
ề
u đó s
ẽ
d
ẫ
n
đế
n nh
ữ
ng h
ậ
u qu
ả
tr
ầ
m
tr
ọ
ng. Vi

ệ
c ban hành các th
ể
ch
ế
- pháp lí này sát v
ớ
i th
ự
c t
ế
, không r
õ
ràng
th
ì
không nh
ữ
ng th
ự
c hi
ệ
n
đượ
c m
ụ
c đích mà c
ò
n gây thêm ra nh
ữ

ng ho
ạ
t
độ
ng sai l
ệ
ch, làm
đả
o l
ộ
n tr
ậ
t t
ự
.
Th
ứ
3: Hi
ệ
u l
ự
c pháp lu
ậ
t c
ủ
a các qui
đị
nh pháp lí - th
ể
ch

ế
ph
ả
i th
ố
ng
nh
ấ
t trong vi
ệ
c đi
ề
u ch
ỉ
nh các hành vi kinh t
ế
, không
đượ
c có s
ự
phân bi
ệ
t
đố
i
x
ử
khi th
ự
c hi

ệ
n các qui
đị
nh. Vi
ệ
c này s
ẽ
t
ạ
o nên tính công b
ằ
ng trong ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh, nâng cao hi
ệ
u l
ự
c c
ủ
a các qui
đị
nh.
b) Đi
ề

u ki
ệ
n trong ch
ỉ

đạ
o, đi
ề
u hành n
ề
n kinh t
ế
qu
ố
c dân
Các t
ổ
ch
ứ
c qu
ố
c t
ế
, các hi
ệ
p h
ộ
i c
ũ
ng như nhà n

ướ
c khi ra các qui
đị
nh
pháp lí - th
ể
ch
ế

đề
u ph
ả
i d
ự
a vào đi
ề
u ki
ệ
n và t
ì
nh h
ì
nh th
ự
c t
ế
, đi
ề
u này
đả

m
b
ả
o tính sát th
ự
c c
ủ
a các qui
đị
nh. Nhà n
ướ
c d
ự
a vào các qui
đị
nh
để
đi
ề
u
hành qu
ả
n l
ý
n
ề
n kinh t
ế
trong m
ọ

i ho
ạ
t
độ
ng s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh. Vai tr
ò

c
ủ
a qu
ả
n l
ý
, ch
ỉ

đạ
o giám sát th
ự
c hi
ệ
n các qui
đị
nh pháp lí là h
ế
t s

ứ
c quan
tr
ọ
ng, nó
đả
m b
ả
o cho vi
ệ
c các qui
đị
nh pháp lí - th
ể
ch
ế

đượ
c th
ự
c hi
ệ
n. Do
vai tr
ò
h
ế
t s
ứ
c quan tr

ọ
ng đó mà vi
ệ
c qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
c
ủ
a nhà n
ướ
c
đò
i h
ỏ
i b
ộ

máy qu
ả
n l
ý
nhà n
ướ
c ph
ả
i có
đủ

tr
ì
nh
độ
chuyên môn, năng l
ự
c trong qu
ả
n
l
ý
kinh t
ế
. Trong n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng v
ớ
i môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh gay g
ắ
t.

Vi
ệ
c các công ty ho
ặ
c các t
ổ
ch
ứ
c
độ
c quy
ề
n h
ì
nh thành là đi
ề
u d
ễ
dàng. Do
v
ậ
y
để
ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n và t

ạ
o nên s
ự
c
ạ
nh tranh th
ì
v
ớ
i b
ộ
máy qu
ả
n l
ý
kinh
Đ
ề án kinh tế chính trị


10
t
ế
non kém th
ì
nhà n
ướ
c s
ẽ
không th

ể
qu
ả
n lí
đượ
c n
ề
n kinh t
ế
, các b
ả
n qui
đị
nh không th
ể
đưa vào áp d
ụ
ng trong th
ự
c t
ế
, ho
ặ
c n
ế
u có đưa vào áp d
ụ
ng
đượ
c th

ì
khó l
ò
ng mà giám sát, ch
ỉ

đạ
o vi
ệ
c th
ự
c hi
ệ
n. Đi
ề
u này s
ẽ
gây ra vi
ệ
c
làm th
ấ
t thoát, l
ã
ng phí tài s
ả
n qu
ố
c gia, t
ì

nh h
ì
nh kinh doanh b
ấ
t
ổ
n
đị
nh, t
ạ
o
đi
ề
u ki
ệ
n cho các t
ổ
ch
ứ
c
độ
c quy
ề
n h
ì
nh thành. Th
ự
c t
ế

ở
Vi
ệ
t Nam cho
th
ấ
y: trong xây d
ự
ng cơ b
ả
n vi
ệ
c
đầ
u tư dàn tr
ả
i không có tr
ọ
ng đi
ể
m gây
l
ã
ng phí v
ố
n
đầ
u tư. Trong các d
ự
án, công tr

ì
nh xây d
ự
ng vi
ệ
c th
ấ
t thoát v
ố
n
là r
ấ
t l
ớ
n do vi
ệ
c câu k
ế
t thông
đồ
ng, ăn dơ v
ớ
i nhau gi
ữ
a các ch
ủ

đầ
u tư và
xây d

ự
ng. T
ấ
t c
ả
các đi
ề
u trên ph
ầ
n l
ớ
n là do b
ộ
máy qu
ả
n l
ý
c
ò
n non kém.
Chưa đưa ra
đượ
c nh
ữ
ng qui
đị
nh pháp lí - th
ể
ch
ế

để
đi
ề
u ch
ỉ
nh các ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
. Vi
ệ
c các nhà kinh doanh xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u thu
ố
c
đầ
u cơ, thông
đồ
ng v
ớ
i nhau t
ạ

o ra s
ự
khan hi
ế
m gi
ả
t
ạ
o
để

đẩ
y giá thu
ố
c lên cao. Đi
ề
u này
c
ũ
ng tương t
ự

đố
i v
ớ
i th
ị
tr
ườ
ng b

ấ
t
độ
ng s
ả
n.
Ngày nay quá tr
ì
nh h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
đang di
ễ
n ra m
ạ
nh m
ẽ
trên th
ế
gi
ớ
i
nên vi
ệ
c nâng cao năng l
ự
c qu

ả
n l
ý
kinh t
ế
là đi
ề
u ki
ệ
n h
ế
t s
ứ
c quan tr
ọ
ng
để

t
ạ
o nên c
ạ
nh tranh và ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n.
c) Đi

ề
u ki
ệ
n v
ề
tr
ì
nh
độ
văn hoá,
đạ
o
đứ
c x
ã
h
ộ
i c
ủ
a nhân dân và các
ch
ủ
th
ể
kinh doanh
Các ch
ủ
th
ể
kinh t

ế
là
đố
i t
ượ
ng tác
độ
ng c
ủ
a các văn b
ả
n pháp lí - th
ể

ch
ế
. Nhà n
ướ
c ban hành và giám sát, ch
ỉ

đạ
o các ch
ủ
th
ể
kinh t
ế
thi hanh các
qui

đị
nh c
ủ
a văn b
ả
n pháp lí - th
ể
ch
ế
.
Để
các qui
đị
nh
đượ
c th
ự
c hi
ệ
n t
ố
t th
ì

ngoài vai tr
ò
qu
ả
n lí t
ố

t c
ủ
a Nhà n
ướ
c c
ò
n có hành vi th
ự
c hi
ệ
n c
ủ
a các ch
ủ

kinh doanh và nhân dân.
Ý
th
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n các qui
đị
nh văn b
ả
n c
ủ
a các ch

ủ

th
ể
khi tham gia ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
là đi
ề
u ki
ệ
n
đủ

để
t
ạ
o nên c
ạ
nh tranh và
ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n trong kinh doanh. Năng l

ự
c c
ủ
a các cơ quan qu
ả
n lí là có
h
ạ
n cho nên trong quá tr
ì
nh qu
ả
n l
ý
không th
ể
khong m
ắ
c nh
ữ
ng sai l
ầ
m,
thi
ế
u sót. Khi đó s
ẽ
là đi
ề
u ki

ệ
n t
ố
t cho nh
ữ
ng t
ì
nh tr
ạ
ng c
ạ
nh tranh không
lành m
ạ
nh,
độ
c quy
ề
n l
ợ
i d
ụ
ng sai sót c
ủ
a cơ quan qu
ả
n l
ý

để

ho
ạ
t
độ
ng.
Trong nh
ữ
ng t
ì
nh hu
ố
ng như v
ậ
y
để
t
ạ
o nên c
ạ
nh tranh lành m
ạ
nh và ch
ố
ng
Đ
ề án kinh tế chính trị


11
độ

c quy
ề
n r
ấ
t c
ầ
n có tinh th
ầ
n,
ý
th
ứ
c c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
kinh doanh c
ũ
ng như
c
ủ
a nhân dân. Tinh th
ầ
n trách nhi
ệ
m,
ý
th

ứ
c t
ố
t c
ủ
a các ch
ủ
th
ể
kinh doanh
góp ph
ầ
n nâng cao hi
ệ
u qu
ả
qu
ả
n l
ý
c
ủ
a các cơ quan qu
ả
n l
ý
.
II. T
HỰC

TRẠNG

CẠNH
TRANH VÀ
CHỐNG

ĐỘC

QUYỀN

Ở
V
IỆT
NAM
1. S
ự
chuy
ể
n bi
ế
n v
ề
nhân th
ứ
c
đố
i v
ớ
i c
ạ

nh tranh
Sau chi
ế
n tranh
đấ
t n
ướ
c th
ố
ng nh
ấ
t, c
ả
n
ướ
c hăng hái b
ắ
t tay vào công
cu
ộ
c xây d
ự
ng, ki
ế
n t
ạ
o
đấ
t n
ướ

c đưa
đấ
t n
ướ
c ti
ế
n th
ẳ
ng lên CNXH. Trong
khi đó trong tay ch
ỉ
có mô h
ì
nh kinh t
ế
sau chi
ế
n tranh
để
l
ạ
i - n
ề
n kinh t
ế
t
ậ
p
trung bao c
ấ

p c
ủ
a c
ả
i x
ã
h
ộ
i b
ị
tàn phá n
ặ
ng n
ề
sau chi
ế
n tranh. Vi
ệ
c áp d
ụ
ng
mô h
ì
nh kinh t
ế
này trong chi
ế
n tranh
đã
đem l

ạ
i hi
ệ
u qu
ả
cao, và
đượ
c coi
như mô h
ì
nh ưu vi
ệ
t. Nhưng trong th
ờ
i b
ì
nh, nó
đã
không c
ò
n phù h
ợ
p và
Vi
ệ
t Nam
đã
ph
ả
i tr

ả
giá cho vi
ệ
c áp d
ụ
ng n
ề
n kinh t
ế
này đó là: n
ề
n kinh t
ế

suy thoái tr
ầ
m tr
ọ
ng chi v
ượ
t thu, l
ạ
m phát cao,
đồ
ng ti
ề
n m
ấ
t giá, phương
ti

ệ
n k
ĩ
thu
ậ
t ngày càng l
ạ
c h
ậ
u, ch
ậ
m
đượ
c
đổ
i m
ớ
i, năng l
ự
c s
ả
n xu
ấ
t trong
n
ướ
c kém. Trong n
ề
n kinh t
ế

c
ũ
- n
ề
n kinh t
ế
t
ậ
p trung bao c
ấ
p th
ì
m
ọ
i ho
ạ
t
độ
ng kinh t
ế
c
ủ
a x
ã
h
ộ
i
đề
u do Nhà n
ướ

c đ
ả
m nhi
ệ
m, nhà n
ướ
c bao tiêu h
ế
t
quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p k
ể
c
ả
vi
ệ
c tiêu th
ụ
s
ả
n ph

ẩ
m do đó
mà nó gây ra s
ứ
c
ì

đố
i v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p
đượ
c nhà n
ướ
c bao c
ấ
p. Các
doanh nghi
ệ
p c
ứ
ung dung th
ự
c hi
ệ
n theo k
ế
ho

ạ
ch c
ủ
a nhà n
ướ
c
để
s
ả
n xu
ấ
t,
không c
ầ
n quan tâm
đế
n vi
ệ
c ph
ả
i c
ạ
nh tranh v
ớ
i ai. Các doanh nghi
ệ
p s
ả
n
xu

ấ
t kinh doanh d
ườ
ng như ch
ỉ
bi
ế
t
đế
n khái ni
ệ
m c
ạ
nh tranh trên lí thuy
ế
t
ch
ứ
chưa
đượ
c th
ấ
y th
ự
c t
ế
c
ạ
nh tranh là như th
ế

nào. Đi
ề
u đó gây ra l
ã
ng phí
ngu
ồ
n l
ự
c x
ã
h
ộ
i, c
ạ
nh tranh không
đượ
c coi tr
ọ
ng.
Yêu c
ầ
u phát tri
ể
n xây d
ự
ng
đấ
t n
ướ

c bu
ộ
c chúng ta ph
ả
i chuy
ể
n
đổ
i
n
ề
n kinh t
ế
và n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đã

đượ
c áp d
ụ
ng nhưng nó ch
ị
u s

ự
qu
ả
n
l
ý
c
ủ
a Nhà n
ướ
c. Đó là n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng XHCN. N
ề
n kinh t
ế

th
ị
tr

ườ
ng v
ớ
i qui lu
ậ
t c
ạ
nh tranh
đã
không c
ò
n ch
ỗ
cho s
ự

ỉ
l
ạ
i, trông ch
ờ
vào
tr
ợ
c
ấ
p, nó bu
ộ
c các ch
ủ

th
ể
kinh t
ế
ph
ả
i luôn luôn ho
ạ
t
độ
ng
để
t
ì
m l
ấ
y v
ị
trí
t
ồ
n t
ạ
i trong n
ề
n kinh t
ế
. Do tính ch
ấ
t kh

ắ
c nghi
ệ
t c
ủ
a c
ạ
nh tranh nên vi
ệ
c yêu
Đ
ề án kinh tế chính trị


12
c
ầ
u nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
c
ạ
nh tranh m
ộ
t cách đúng
đắ
n là đi

ề
u c
ầ
n thi
ế
t. Cùng v
ớ
i
quá tr
ì
nh
đổ
i m
ớ
i, c
ạ
nh tranh theo pháp lu
ậ
t
đã
d
ầ
n d
ầ
n
đượ
c ch
ấ
p nh
ậ

n
ở

n
ướ
c ta như m
ộ
t
độ
ng l
ự
c
đả
m b
ả
o hi
ệ
u qu
ả
, ti
ế
n b
ộ
x
ã
h
ộ
i, nhưng ch
ị
u s

ự

đi
ề
u ti
ế
t c
ủ
a nhà n
ướ
c.
Đả
ng và Nhà n
ướ
c ta
đã
ban hành m
ộ
t s
ố
văn b
ả
n
pháp lí đi
ề
u ch
ỉ
nh hành vi có liên quan
đế
n c

ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng như:
- Lu
ậ
t
đầ
u tư n
ướ
c ngoài t
ạ
i Vi
ệ
t Nam năm 1987 và s
ử
a
đổ
i vào các
năm 1990, 2000.
C
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng có 4 c
ấ

p
độ
: c
ạ
nh tranh v
ề
h
ì
nh th
ứ
c s
ả
n
ph
ẩ
m, c
ạ
nh tranh v
ề
lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m, nh
ữ
ng lo
ạ
i s

ả
n ph
ẩ
m có th
ể
thay th
ế
và
c
ạ
nh tranh v
ề
ngân sách.
C
ạ
nh tranh v
ề
h
ì
nh th
ứ
c s
ả
n ph
ẩ
m là c
ấ
p
độ
th

ấ
p nh
ấ
t c
ủ
a c
ạ
nh tranh.
H
ì
nh th
ứ
c này ch
ủ
y
ế
u t
ậ
p trung vào s
ả
n ph
ẩ
m hi
ệ
n t
ạ
i c
ủ
a các doanh nghi
ệ

p
mà không t
ậ
p trung vào cái có th
ể
x
ả
y ra trong tương lai. Các doanh nghi
ệ
p
c
ạ
nh tranh v
ớ
i nhau v
ề
nh
ã
n hi
ệ
u n
ằ
m trong cùng m
ộ
t ch
ủ
ng lo
ạ
i s
ả

n ph
ẩ
m và
s
ẽ
tho
ả
m
ã
n nhu c
ầ
u c
ủ
a cùng m
ộ
t đo
ạ
n th
ị
tr
ườ
ng. Lo
ạ
i h
ì
nh c
ạ
nh tranh này
d
ự

a trên th
ị
hi
ế
u c
ủ
a khách hàng. Ví d
ụ
như các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t d
ầ
u ăn
như: T
ườ
ng An, B
ì
nh An, Neptune… h
ọ

đề
u s
ả
n xu
ấ
t và tiêu th

ụ
d
ầ
u ăn trên
th
ị
tr
ườ
ng Vi
ệ
t Nam do đó
để
c
ạ
nh tranh gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p này là đi
ề
u
t
ấ
t nhiên. H
ọ

đề
u c
ố
g

ắ
ng đưa ra nh
ữ
ng lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m t
ố
t, m
ẫ
u m
ã

đẹ
p đáp
ứ
ng
đượ
c th
ị
hi
ế
u c
ủ
a khách hàng đ
ể
chi

ế
m l
ĩ
nh th
ị
tr
ườ
ng.
C
ấ
p
độ
th
ứ
2 c
ủ
a c
ạ
nh tranh là c
ạ
nh tranh v
ề
lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m. Lo
ạ

i h
ì
nh
này d
ự
a trên nh
ữ
ng s
ả
n ph
ẩ
m và d
ị
ch v
ụ
v
ớ
i nh
ữ
ng
đặ
c đi
ể
m tương t
ự

đượ
c
xác
đị

nh như là
đặ
c tính ch
ứ
không ph
ả
i giá tr
ị
cao hay th
ấ
p. ví d
ụ
như h
ã
ng
s
ả
n xu
ấ
t đi
ệ
n tho
ạ
i di
độ
ng liên t
ụ
c c
ả
i ti

ế
n m
ẫ
u m
ã
c
ũ
ng như
đặ
c tính, ch
ứ
c
năng, công d
ụ
ng
để
có th
ể
đưa ra nh
ữ
ng s
ả
n ph
ẩ
m có tính năng s
ử
d
ụ
ng cao,
k

ế
t h
ợ
p nhi
ề
u ch
ứ
c năng: xem ti vi, nghe nh
ạ
c,
đọ
c sách… Lo
ạ
i h
ì
nh c
ạ
nh
tranh này r
ộ
ng hơn so v
ớ
i c
ạ
nh tranh v
ề
h
ì
nh th
ứ

c s
ả
n ph
ẩ
m. Nhưng c
ạ
nh
tranh v
ề
lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m hay h
ì
nh th
ứ
c s
ả
n ph
ẩ
m v
ẫ
n thu
ộ
c quan đi
ể
m ng

ắ
n
h
ạ
n.
Đ
ề án kinh tế chính trị


13
C
ấ
p
độ
th
ứ
ba c
ủ
a c
ạ
nh tranh là t
ậ
p trung vào nh
ữ
ng s
ả
n ph
ẩ
m có th
ể

thay th
ế
, lo
ạ
i h
ì
nh này t
ậ
p trung dài h
ạ
n hơn. VD: c
ử
a hàng bán
đồ
ăn s
ẵ
n
c
ạ
nh tranh v
ớ
i các c
ử
a hàng bán
đồ
tươi s
ố
ng.
C

ấ
p
độ
c
ạ
nh tranh chung hơn theo Kotler là c
ạ
nh tranh v
ề
ngân sách.
Đây là quan đi
ể
m r
ộ
ng nh
ấ
t v
ề
c
ạ
nh tranh v
ì
nó cho r
ằ
ng t
ấ
t c
ả
các s
ả

n ph
ẩ
m
hay d
ị
ch v
ụ
c
ạ
nh tranh v
ớ
i nhau
đề
u nh
ằ
m vào túi ti
ề
n c
ủ
a ng
ườ
i tiêu dùng.
Lo
ạ
i c
ạ
nh tranh này bao g
ồ
m m
ộ

t l
ượ
ng l
ớ
n các nhà c
ạ
nh tranh nên gây khó
khăn cho vi
ệ
c th
ự
c hi
ệ
n v
ề
m
ặ
t chi
ế
n l
ượ
c c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p. Khách hàng
v
ớ
i m
ộ

t s
ố
ti
ề
n nh
ấ
t
đị
nh h
ọ
có th
ể
t
ự
do l
ự
a ch
ọ
n s
ả
n ph
ẩ
m tiêu dùng h
ọ
có
th
ể
mua s
ắ
m nh

ữ
ng hàng hoá lâu b
ề
n ho
ặ
c có th
ể
mua s
ắ
m chi tiêu cho k
ì

ngh
ỉ
ho
ặ
c h
ọ
có th
ể
dùng cho vi
ệ
c chăm sóc s
ứ
c kho
ẻ
v.v
Trong kinh doanh tu
ỳ
thu

ộ
c vào t
ừ
ng tr
ườ
ng h
ợ
p c
ụ
th
ể
mà các doanh
nghi
ệ
p l
ự
a ch
ọ
n c
ấ
p
độ
c
ạ
nh tranh cho phù h
ợ
p v
ớ
i t
ì

nh h
ì
nh th
ự
c t
ế
và chính
sách c
ạ
nh tranh c
ủ
a công ty.
- Xoá b
ỏ
cơ ch
ế
hai giá và các h
ì
nh th
ứ
c bao c
ấ
p. Ban hành pháp l
ệ
nh
h
ợ
p
đồ
ng kinh t

ế
năm 1988.
- Ban hành lu
ậ
t công ty và lu
ậ
t doanh nghi
ệ
p tư nhân; pháp l
ệ
nh v
ề
ch
ấ
t
l
ượ
ng hàng hoá năm 1990.
- Năm 1992 ra
đờ
i hi
ế
n pháp m
ớ
i cho phép cá nh
ậ
n
đượ
c th
ự

c hi
ệ
n
quy
ề
n s
ở
h
ữ
u tài s
ả
n do thu nh
ậ
p t
ạ
o ra.
- Ban hành lu
ậ
t phá s
ả
n 1993
- Ban hành b
ộ
lu
ậ
t dân s
ự
1995
- Năm 1996 qui
đị

nh ch
ế

độ
b
ả
o h
ộ
quy
ề
n s
ở
h
ữ
u công nghi
ệ
p trong b
ộ

lu
ậ
t dân c
ự
.
- Ban hành lu
ậ
t thương m
ạ
i 1997
- Ban hành thu

ế
giá tr
ị
gia tăng và hu
ỷ
b
ỏ
vi
ệ
c c
ấ
p gi
ấ
y phép xu
ấ
t nh
ậ
p
kh
ẩ
u năm 1998.
- Ban hành lu
ậ
t doanh nghi
ệ
p năm 1999.
Đ
ề án kinh tế chính trị

14
Để
thúc
đẩ
y kinh t
ế
phát tri
ể
n và gi
ả
i quy
ế
t công ăn vi
ệ
c làm, Nhà n
ướ
c
đã
t
ừ
ng b
ướ
c n
ớ
i l
ỏ
ng c
ạ
nh tranh. Tuy nhiên, cho
đế

n nay các m
ụ
c tiêu phát
tri
ể
n
ổ
n
đị
nh và vi
ệ
c làm
đượ
c
đặ
t lên trên m
ụ
c tiêu hi
ệ
u qu
ả
.
Nhà n
ướ
c tôn tr
ọ
ng các qui lu
ậ
t khách quan c
ủ

a n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ
ng,
trong đó có qui lu
ậ
t c
ạ
nh tranh và h
ạ
n ch
ế
b
ớ
t tiêu c
ự
c c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng. Trong
kinh t
ế

th
ị
tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh t
ự
do bao g
ồ
m t
ự
do hành ngh
ề
theo pháp lu
ậ
t,
t
ự
do quy
ế
t
đị
nh c
ủ
a ng
ườ
i kinh doanh và t
ự
do l

ự
a ch
ọ
n c
ủ
a ng
ườ
i tiêu dùng.
C
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng t
ồ
n t
ạ
i d
ướ
i nhi
ề
u h
ì
nh th
ứ
c khác nhau. C
ạ
nh tranh
v

ề
th
ị
tr
ườ
ng phân ph
ố
i, c
ạ
nh tranh v
ề
khách hàng, c
ạ
nh tranh v
ề
nhân công,
c
ạ
nh tranh v
ề
nguyên v
ậ
t li
ệ
u, c
ạ
nh tranh v
ề
công c
ụ

marketing… C
ạ
nh tranh
x
ả
y ra gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p trong cùng m
ộ
t ngành ho
ặ
c gi
ữ
a các ngành v
ớ
i
nhau. M
ỗ
i c
ấ
p
độ
khác nhau th
ì
có h
ì
nh th
ứ

c c
ạ
nh tranh khác nhau. Các
doanh nghi
ệ
p khi tham gia kinh doanh c
ầ
n ph
ả
i có nh
ậ
n th
ứ
c đúng v
ề
c
ạ
nh
tranhvà các c
ấ
p
độ
c
ủ
a c
ạ
nh tranh
để
t
ừ

đó
đề
ra các chính sách cho s
ự
phát
tri
ể
n c
ủ
a m
ì
nh. D
ướ
i đây là m
ộ
t s
ố
c
ấ
p
độ
c
ạ
nh tranh c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng.

2. Th
ự
c tr
ạ
ng c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n
ở
Vi
ệ
t Nam
Hi
ệ
n nay vi
ệ
c nh
ậ
n th
ứ
c v
ề
c
ạ
nh tranh và
độ
c quy

ề
n kinh doanh
ở
n
ướ
c
ta chưa nh
ấ
t quán, chưa nh
ậ
n th
ấ
y vai tr
ò
quan tr
ọ
ng c
ủ
a nhà n
ướ
c trong n
ề
n
kinh t
ế
, vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c
ủ
a kinh t
ế
nhà n
ướ
c nên chưa có quan đi
ể
m d
ứ
t khoát
v
ề

ủ
ng h
ộ
c
ạ
nh tranh lành m
ạ
nh và ch
ố
ng
độ
c quy
ề
n trong kinh doanh. Nhà
n

ướ
c chưa có nh
ữ
ng qui
đị
nh c
ụ
th
ể
, nh
ữ
ng cơ quan chuyên trách theo d
õ
i
giám sát các hành vi liên quan
đế
n c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. Bên c
ạ
nh đó tư
t
ưở
ng chưa coi tr
ọ
ng khu v

ự
c kinh t
ế
tư nhân và vi
ệ
c thành l
ậ
p hàng lo
ạ
t các
t
ổ
ng công ty 90, 91 c
ũ
ng
ả
nh h
ưở
ng không t
ố
t
đế
n môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh. Do
nh
ữ
ng t

ồ
n t
ạ
i
đấ
y mà th
ự
c tr
ạ
ng c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n
ở
Vi
ệ
t Nam c
ò
n
nhi
ề
u b
ấ
t c
ậ
p. Th
ể

hi
ệ
n:
a) T
ì
nh tr
ạ
ng c
ạ
nh tranh b
ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng
C
ạ
nh tranh b
ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p thu
ộ

c s
ở
h
ữ
u c
ủ
a nhfa
nư
ớ
c v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p thu
ộ
c các thành ph
ầ
n kinh t
ế
khác, gi
ữ
a các doanh
Đ
ề án kinh tế chính trị


15
nghi
ệ
p trong n

ướ
c v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p có v
ố
n
đầ
u tư n
ướ
c ngoài. Các doanh
nghi
ệ
p nhà n
ướ
c
đượ
c h
ưở
ng nhi
ề
u ưu
đã
i t
ừ
phía nhà n
ướ
c như: các ưu
đã

i
v
ề
v
ố
n
đầ
u tư, thu
ế
, v
ị
trí
đị
a l
ý
, th
ị
tr
ườ
ng tiêu th
ụ
,… Ngoài ra các doanh
nghi
ệ
p này c
ò
n t
ậ
p trung trong tay m
ộ

t l
ượ
ng l
ớ
n các ngành ngh
ề
quan tr
ọ
ng:
đi
ệ
n, n
ướ
c, than, d
ầ
u l
ử
a, bưu chính vi
ễ
n thông, giao thông v
ậ
n t
ả
i…, các
doanh nghi
ệ
p tư nhân không
đượ
c coi tr
ọ

ng. Các doanh nghi
ệ
p n
ướ
c ngoài
ho
ạ
t
độ
ng theo m
ộ
t qui ch
ế
riêng, không
đượ
c ưu
đã
i t
ừ
nhà n
ướ
c. Đi
ề
u này
gây thi
ệ
t h
ạ
i l
ớ

n v
ề
kinh t
ế
, b
ở
i v
ề
m
ộ
t s
ố
doanh nghi
ệ
p nhà n
ướ
c làm ăn hi
ệ
u
qu
ả
, chây
ì
, trông ch
ờ
vào nhà n
ướ
c gây ra l
ã
ng phí ngu

ồ
n l
ự
c x
ã
h
ộ
i, trong
khi các công ty tư nhân ho
ạ
t
độ
ng năng n
ổ
và hi
ệ
u qu
ả
hơn. Ngoài ra do
nh
ữ
ng qui
đị
nh không h
ợ
p lí trong ho
ạ
t
độ
ng c

ủ
a các doanh nghi
ệ
p n
ướ
c
ngoài gây nên s
ự
e ng
ạ
i v
ề

đầ
u tư vào n
ướ
c ta c
ủ
a các công ty n
ướ
c ngoài s
ự

e ng
ạ
i v
ề

đầ
u tư vào n

ướ
c ta c
ủ
a các công ty n
ướ
c ngoài.
b) Hành vi c
ạ
nh tranh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p
Các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh luôn mu
ố
n t
ố
i đa hoá l
ợ
i nhu
ậ
n
c
ủ

a m
ì
nh mà không v
ấ
p ph
ả
i nh
ữ
ng khó khăn c
ả
n tr
ở
nào. Do đó mà gây nên
nh
ữ
ng hành vi h
ạ
n ch
ế
c
ạ
nh tranh t
ừ
các doanh nghi
ệ
p. C
ụ
th
ể
:

- M
ộ
t s
ố
doanh nghi
ệ
p thông
đồ
ng câu k
ế
t v
ớ
i nhau nh
ằ
m tăng s
ứ
c c
ạ
nh
tranh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p trong h
ộ
i,
để
t
ừ
đó mà lo

ạ
i b
ỏ
các doanh nghi
ệ
p
khác b
ằ
ng cách ngăn c
ả
n không cho các doanh nghi
ệ
p khác tham gia ho
ạ
t
độ
ng kinh doanh, h
ạ
n ch
ế
vi
ệ
c m
ở
r
ộ
ng ho
ạ
t
độ

ng, t
ẩ
y chay không cung c
ấ
p
s
ả
n ph
ẩ
m ho
ặ
c d
ị
ch v
ụ
, chèn ép các doanh nghi
ệ
p ph
ả
i tham gia vào hi
ệ
p h
ộ
i
ho
ặ
c cho phá s
ả
n.
Các doanh nghi

ệ
p tho
ả
thu
ậ
n v
ớ
i nhau
để
phân chia
đị
a bàn ho
ạ
t
độ
ng,
th
ị
tr
ườ
ng tiêu th
ụ
hàng hoá làm cho s
ự
lưu thông hàng hoá trên th
ị
tr
ườ
ng b
ị

gián đo
ạ
n, th
ị
tr
ườ
ng trong n
ướ
c b
ị
chia c
ắ
t. S
ự
câu k
ế
t gi
ữ
a các doanh nghi
ệ
p
d
ẫ
n t
ớ
i vi
ệ
c
độ

c quy
ề
n chi ph
ố
i m
ộ
t s
ố
m
ặ
t hàng trong m
ộ
t th
ờ
i gian nh
ấ
t
đị
nh làm cho giá c
ả
m
ộ
t s
ố
m
ặ
t hàng tăng cao. Ví d
ụ
như thu
ố

c tân d
ượ
c v
ừ
a
Đ
ề án kinh tế chính trị


16
qua
ở
n
ướ
c ta giá
đắ
t g
ấ
p 3 l
ầ
n so v
ớ
i m
ặ
t hàng cùng lo
ạ
i
ở
n
ướ

c ngoài, làm
thi
ệ
t h
ạ
i cho ng
ườ
i tiêu dùng, tri
ệ
t tiêu
độ
ng l
ự
c c
ạ
nh tranh.
- Hành vi l
ạ
m d
ụ
ng ưu th
ế
c
ủ
a doanh nghi
ệ
p
để
chi ph
ố

i th
ị
tr
ườ
ng.
Hành vi này xu
ấ
t phát t
ừ
m
ộ
t s
ố
t
ổ
ng công ty
đọ
c quy
ề
n ho
ặ
c các công ty l
ớ
n
có kh
ả
năng chi ph
ố
i th
ị

tr
ườ
ng. Các công ty này d
ự
a vào th
ế
m
ạ
nh c
ủ
a m
ì
nh
mà s
ử
d
ụ
ng các bi
ệ
n pháp c
ạ
nh tranh không lành m
ạ
nh
để
lo
ạ
i tr
ừ

đố
i th
ủ

c
ạ
nh tranh, thao túng th
ị
tr
ườ
ng. V
ớ
i s
ứ
c m
ạ
nh
độ
c quy
ề
n các công ty áp
đặ
t
giá c
ả

độ
c quy
ề
n,

độ
c quy
ề
n mua th
ì
mua v
ớ
i giá th
ấ
p,
độ
c quy
ề
n bán th
ì
bán
v
ớ
i giá cao
để
thu l
ợ
i nhu
ậ
n siêu ng
ạ
ch, ho
ặ
c
để

lo
ạ
i tr
ừ

đố
i th
ủ
c
ạ
nh tranh h
ọ

có th
ể
h
ạ
giá bán xu
ố
ng th
ấ
p hơn so v
ớ
i chi phí s
ả
n xu
ấ
t.
S
ự

l
ạ
m d
ụ
ng ưu th
ế
c
ủ
a doanh nghi
ệ
p d
ẫ
n
đế
n vi
ệ
c áp d
ụ
ng các đi
ề
u
ki
ệ
n trong s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh
đố
i v

ớ
i các doanh nghi
ệ
p y
ế
u hơn, chi ph
ố
i
các doanh nghi
ệ
p này. Hơn n
ữ
a vi
ệ
c l
ạ
m d
ụ
ng này c
ò
n h
ạ
n ch
ế
kh
ả
năng l
ự
a
ch

ọ
n c
ủ
a ng
ườ
i tiêu dùng, kh
ả
năng kinh doanh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p thành
viên tham gia kinh doanh trong các l
ĩ
nh v
ự
c khác. Nó có th
ể
d
ẫ
n
đế
n vi
ệ
c áp
đặ
t giá c
ả
s
ả

n ph
ẩ
m, lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m…
- Sáp nh
ậ
p, h
ợ
p nh
ấ
t, mua l
ạ
i doanh nghi
ệ
p
Vi
ệ
c thành l
ậ
p các t
ổ
ng công ty ho
ặ
c liên doanh là vi
ệ

c sáp nh
ậ
p các
công ty thành viên l
ạ
i v
ớ
i nhau, vi
ệ
c này di
ễ
n ra theo quy
ế
t
đị
nh c
ủ
a nhà
n
ướ
c. Các công ty sáp nh
ậ
p hay liên doanh v
ớ
i nhau làm tăng m
ứ
c
độ
tích t
ụ

hay t
ậ
p trung c
ủ
a th
ị
tr
ườ
ng. Các công ty liên doanh sáp nh
ậ
p hay h
ợ
p nh
ấ
t
v
ớ
i nhau
đề
u làm cho th
ị
tr
ườ
ng t
ậ
p trung hơn, gi
ả
m b
ớ

t
đố
i th
ủ
c
ạ
nh tranh
tăng kh
ả
năng chi ph
ố
i
độ
c quy
ề
n th
ị
tr
ườ
ng c
ủ
a các t
ổ
ng công ty hay các liên
doanh, làm tri
ệ
t tiêu c
ạ
nh tranh trong kinh doanh.
- Các hành vi c

ạ
nh tranh không lành m
ạ
nh
Hi
ệ
n nay n
ướ
c ta chưa có khung pháp lí hoàn ch
ỉ
nh cho c
ạ
nh tranh nên
vi
ệ
c xác
đị
nh, x
ử
ph
ạ
t các hành vi c
ạ
nh tranh không lành m
ạ
nh là khó khăn.
Đi
ề
u đó t
ạ

o đi
ề
u ki
ệ
n cho các hành vi c
ạ
nh tranh không lành m
ạ
nh ngày càng
phát tri
ể
n m
ạ
nh. M
ộ
t s
ố
hành vi c
ạ
nh tranh khong lành m
ạ
nh như:
Đ
ề án kinh tế chính trị


17
N
ạ
n hàng gi

ả
, hàng nhái, hàng kém ch
ấ
t l
ượ
ng
đượ
c tung ra th
ị
tr
ườ
ng.
Vi
ệ
c hàng gi
ả
, hàng nhái bán trên th
ị
tr
ườ
ng s
ẽ
gây thi
ệ
t h
ạ
i cho ng
ườ
i tiêu
dùng, làm gi

ả
m uy tín c
ủ
a các công ty làm ăn chân chính có s
ả
n ph
ẩ
m b
ị
làm
nhái.
Các h
ì
nh th
ứ
c qu
ả
ng cáo gian d
ố
i, th
ổ
i ph
ồ
ng ưu đi
ể
m c
ủ
a hàng hoá
m
ì

nh làm gi
ả
m ưu đi
ể
m c
ủ
a các hàng hoá khác cùng lo
ạ
i, r
ồ
i đưa ra nh
ữ
ng
m
ứ
c giá cao hơn so v
ớ
i m
ứ
c giá th
ự
c t
ế
c
ủ
a s
ả
n ph
ẩ
m. Đi

ề
u này c
ũ
ng gây
thi
ệ
t h
ạ
i cho ng
ườ
i tiêu dùng và nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ
t chân chính.
Các hành vi thông
đồ
ng v
ớ
i cơ quan qu
ả
n l
ý
nhà n
ướ
c

để
c
ả
n tr
ở
ho
ạ
t
độ
ng c
ủ
a các
đố
i th
ủ
trong các k
ý
k
ế
t h
ợ
p
đồ
ng , h
ố
i l
ộ
các giao d
ị
ch kinh t

ế
,
lôi kéo lao
độ
ng lành ngh
ề
, nh
ữ
ng chuyên gia gi
ỏ
i c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p Nhà
n
ướ
c m
ộ
t cách không chính đáng c
ò
n ph
ổ
bi
ế
n trong n
ề
n kinh t
ế
.

c.
Độ
c quy
ề
n c
ủ
a m
ộ
t s
ố
t
ổ
ng công ty.
Vi
ệ
c thành l
ậ
p các t
ổ
ng công ty 90 - 91
đượ
c coi là có
ý
ngh
ĩ
a quan
tr
ọ

ng
đố
i v
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
trong ph
ạ
m vi c
ả
n
ướ
c ho
ặ
c b
ộ
ngành,
đị
a phương.
Các t
ổ
ng công ty này là t
ậ
p h
ợ
p các doanh nghi
ệ
p Nhà n

ướ
c s
ả
n xu
ấ
t cùng
lo
ạ
i s
ả
n ph
ẩ
m l
ạ
i v
ớ
i nhau, vi
ệ
c làm này nh
ằ
m nâng cao năng l
ự
c c
ạ
nh tranh
c
ủ
a hàng hoá Vi
ệ
t Nam trên tr

ườ
ng qu
ố
c t
ế
.
Th
ự
c t
ế
, cho th
ấ
y r
ằ
ng vi
ệ
c các t
ổ
ng công ty 90, 91 ra
đờ
i
đã
gây c
ả
n
tr
ở
cho môi tr
ườ
ng c

ạ
nh tranh mà các t
ổ
ng công ty đó ho
ạ
t
độ
ng. T
ạ
o ra s
ự

c
ạ
nh tranh b
ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng gi
ữ
a t
ổ
ng công ty và các doanh nghi
ệ
p s
ả
n xu
ấ

t
kinh doanh khác trong cùng m
ộ
t l
ĩ
nh v
ự
c.
Th
ể
hi
ệ
n qua các ho
ạ
t
độ
ng sau:
M
ộ
t s
ố
t
ổ
ng công ty v
ớ
i th
ế
m
ạ
nh v

ề
kinh t
ế
c
ủ
a m
ì
nh
đã
ki
ế
n ngh
ị
v
ớ
i
chính ph
ủ
th
ự
c hi
ệ
n chính sách b
ả
o h
ộ
ngăn c
ả
n nh
ậ

p kh
ẩ
u, chính sách bao
c
ấ
p, l
ã
i su
ấ
t ưu
đã
i
để
duy tr
ì
v
ị
th
ế

độ
c quy
ề
n c
ủ
a m
ì
nh. Nhi
ề
u t

ổ
ng công ty
Đ
ề án kinh tế chính trị


18
đã
th
ể
ch
ế
hoá nh
ữ
ng ưu
đã
i
đặ
c quy
ề
n c
ủ
a m
ì
nh và đưa ra nh
ữ
ng quy
đị
nh
b

ấ
t l
ợ
i cho các
đố
i th
ủ
c
ạ
nh tranh nh
ằ
m lo
ạ
i b
ỏ
các
đố
i th
ủ
c
ạ
nh tranh.
- V
ớ
i ưu th
ế

độ
c quy
ề

n, nhi
ề
u công ty
đã

đị
nh ra nh
ữ
ng s
ả
n ph
ẩ
m mà
h
ọ
s
ả
n xu
ấ
t t
ạ
o ra s
ự
b
ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng gi

ữ
a nh
ữ
ng ng
ườ
i kinh doanh v
ớ
i nhau
trên th
ị
tr
ườ
ng. Ví d
ụ
: cùng m
ộ
t lo
ạ
i hàng hoá d
ị
ch v
ụ
t
ổ
ng công ty áp
đặ
t
nhi
ề
u giá khác nhau

đố
i v
ớ
i t
ừ
ng lo
ạ
i khách hàng.
- C
ạ
nh tranh trong n
ộ
i b
ộ
t
ổ
ng công ty b
ị
h
ạ
n ch
ế
. Đ
ượ
c s
ự
b
ả
o h
ộ

c
ủ
a
chính ph
ủ
, nhi
ề
u t
ổ
ng công ty ho
ạ
t
độ
ng tr
ì
tr
ệ
,
ỷ
l
ạ
i gây t
ố
n kém, l
ã
ng phí
cho x
ã
h
ộ

i. Như v
ậ
y v
ớ
i m
ụ
c đích chính là nâng cao năng l
ự
c c
ạ
nh tranh c
ủ
a
các t
ổ
ng công ty
đã
không th
ự
c hi
ệ
n
đượ
c, mà vi
ệ
c thành l
ậ
p các t
ổ
ng công ty

này
đã

ả
nh h
ưở
ng không t
ố
t, th
ậ
m chí c
ả
n tr
ở
c
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng.
Hi
ệ
n nay c
ả
n
ướ
c có 17 t
ổ
ng công ty 91 v

ớ
i 450 thành viên, 71 t
ổ
ng
công ty 90 c
ủ
a b
ộ
v
ớ
i 1057 thành viên và 7 t
ổ
ng công ty 90 c
ủ
a
đị
a phương
v
ớ
i 116 thành viên, t
ổ
ng công ty chi
ế
m 27% s
ố
doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c và

76,5% t
ổ
ng giá tr
ị
tài s
ả
n c
ủ
a doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c c
ả
n
ướ
c.

d.
Độ
c quy
ề
n t
ự
nhiên trong các ngành k
ế
t c
ấ
u h
ạ

t
ầ
ng:
Độ
c quy
ề
n t
ự
nhiên t
ồ
n t
ạ
i trong nh
ữ
ng ngành k
ế
t c
ấ
u h
ạ
t
ầ
ng
đò
i h
ỏ
i
v
ố
n

đầ
u tư l
ớ
n mà l
ợ
i nhu
ậ
n đem l
ạ
i ch
ậ
m và không đáng k
ể
. Ngoài ra
độ
c
quy
ề
n t
ự
nhiên c
ò
n t
ồ
n t
ạ
i trong nh
ữ
ng ngành kinh t
ế

quan tr
ọ
ng,
ả
nh h
ưở
ng
m
ạ
nh m
ẽ

đế
n chi
ế
n l
ượ
c phát tri
ể
n kinh t
ế
c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c như: Đi
ệ
n, n

ướ
c, d
ầ
u
khí,
đặ
c bi
ệ
t này ch
ỉ
có m
ộ
t ho
ặ
c m
ộ
t vài doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c
đượ
c phép
ho
ạ
t
độ
ng. Các doanh nghi
ệ
p này kinh doanh theo mô h

ì
nh khép kín theo
chi
ề
u d
ọ
c v
ừ
a th
ự
c hi
ệ
n các khâu
đầ
u v
ừ
a th
ự
c hi
ệ
n các khâu cu
ố
i. Do h
ì
nh
th
ứ
c ho
ạ
t

độ
ng như v
ậ
y nên h
ạ
n ch
ế
c
ạ
nh tranh hay d
ườ
ng như không có
đố
i
th
ủ
c
ạ
nh tranh trên th
ị
tr
ườ
ng. Do v
ậ
y các t
ổ
ng công ty có th
ể
đưa ra nh
ữ

ng
m
ứ
c giá chung cao hơn so v
ớ
i m
ứ
c giá th
ự
c t
ế
c
ủ
a s
ả
n ph
ẩ
m
để
thu
đượ
c l
ợ
i
nhu
ậ
n siêu ng
ạ
ch cao. Đi
ề

u này làm cho ng
ườ
i tiêu dùng m
ấ
t nhi
ề
u chi phí
hơn
để
s
ử
d
ụ
ng các hàng hoá d
ị
ch v
ụ
trong khi ch
ấ
t l
ượ
ng không tương x
ứ
ng.
Đ
ề án kinh tế chính trị


19
Thí d

ụ
: giá đi
ệ
n
ở
Vi
ệ
t Nam là 0,07USD/kwh so v
ớ
i Thái Lan là 0,04
USD, phí v
ậ
n hành, c
ả
ng
đố
i v
ớ
i 1 v
ạ
n t
ấ
n
ở
c
ả
ng Sài G
ò
n là 40.000USD,
c

ả
ng Bangkok là 20.000USD, c
ướ
c vi
ễ
n thông t
ừ
Hà N
ộ
i g
ọ
i
đế
n Tokyo h
ế
t
7,92USD/3phút, t
ừ
Bangkok h
ế
t 2,48USD.
Giá hàng hoá cao trong khi ch
ấ
t l
ượ
ng ph
ụ
c v
ụ
c

ủ
a hàng hoá th
ì
l
ạ
i c
ò
n
b
ị
h
ạ
n ch
ế
: h
ệ
th
ố
ng giao thông kém phát tri
ể
n,
đườ
ng xá tr
ậ
t h
ẹ
p h
ạ
n ch
ế

kh
ả

năng đi l
ạ
i c
ủ
a ng
ườ
i dân, tai n
ạ
n, ùn t
ắ
c giao thông x
ả
y ra liên t
ụ
c trên các
con
đườ
ng
đặ
c bi
ệ
t
ở
các thành ph
ố
l
ớ

n như Hà N
ộ
i, thành ph
ố
H
ồ
Chí Minh,
t
ì
nh tr
ạ
ng ng
ậ
p úng trên các con
đườ
ng khi có mưa là đi
ề
u không hi
ế
m. Kho
tàng, b
ế
n b
ã
i, c
ả
ng bi
ể
n ít,
đườ

ng s
ắ
t kém phát tri
ể
n, h
ệ
th
ố
ng c
ấ
p thoát n
ướ
c
thi
ế
u, m
ấ
t v
ệ
sinh.
Ở
Vi
ệ
t Nam ch
ỉ
có 25% m
ạ
ng l
ướ
i

đườ
ng b
ộ

đượ
c r
ả
i
nh
ự
a.
K
ế
t qu
ả
c
ủ
a
độ
c quy
ề
n t
ự
nhiên là năng su
ấ
t lao
độ
ng th
ấ
p, giá c

ả
tăng
cao m
ộ
t cách b
ấ
t h
ợ
p l
ý
, bu
ộ
c toàn b
ộ
n
ề
n kinh t
ế
ph
ả
i ch
ị
u m
ứ
c giá
đầ
u vào
cao, làm tăng chi phí cho các doanh nghi
ệ
p kinh do

ạ
nh khác trong n
ề
n kinh t
ế

qu
ố
c dân.

e. M
ộ
t s
ố
y
ế
u t
ố
khác.
Nhà n
ướ
c ta chưa có nh
ữ
ng quy
đị
nh c
ụ
th
ể
và chưa có m

ộ
t cơ quan
chuyên trách nào theo d
õ
i, giám sát các hành vi liên quan
đế
n c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. Chưa có nh
ữ
ng hi
ệ
p h
ộ
i ng
ườ
i tiêu dùng
đủ
m
ạ
nh d
ể
h
ỗ
tr
ợ

cho
vi
ệ
c giám sát c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. Chính thông qua nh
ữ
ng hi
ệ
p h
ộ
i này
mà các hành vi c
ạ
nh tranh không lành m
ạ
nh s
ớ
m
đượ
c quá ra x
ử
l
ý
.
III. CÁC

GIẢI
PHÁP DUY
TRÌ

CẠNH
TRANH VÀ
CHỐNG

ĐỘC

QUYỀN
.
T
ừ
th
ự
c tr
ạ
ng
độ
c quy
ề
n
ở
Vi
ệ
t Nam ta th
ấ
y r
ằ

ng: c
ò
n nhi
ề
u t
ồ
n t
ạ
i c
ầ
n
tháo g
ỡ
.
T
ừ
th
ự
c tr
ạ
ng cho th
ấ
y c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n trong n
ề

n kinh t
ế
th
ị

tr
ườ
ng
đị
nh h
ướ
ng x
ã
h
ộ
i ch
ủ
ngh
ĩ
a
ở
Vi
ệ
t Nam c
ò
n có nhi
ề
u t
ồ
n t

ạ
i, nguyên
nhân c
ủ
a các t
ồ
n t
ạ
i đó là do:
Đ
ề án kinh tế chính trị


20
- H
ệ
th
ố
ng nh
ữ
ng quy
đị
nh pháp lu
ậ
t đi
ề
u ch
ỉ
nh các quan h
ệ

liên quan
đế
n c
ạ
nh tr
ạ
nh và
độ
c quy
ề
n chưa hoàn ch
ỉ
nh,
ý
th
ứ
c ch
ấ
p hành pháp lu
ậ
t c
ủ
a
m
ọ
i ng
ườ
i và c
ủ
a các doanh nghi

ệ
p chưa nghiêm minh, nên nh
ữ
ng hành vi
c
ạ
nh tranh không h
ợ
p th
ứ
c c
ò
n t
ồ
n t
ạ
i khá ph
ổ
bi
ế
n.
- Quan đi
ể
m v
ề
vai tr
ò
c
ủ
a c

ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n chưa nh
ấ
t quán nên
n
ộ
i dung m
ộ
t s
ố
quy
đị
nh pháp l
ý
liên quan
đế
n môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh c
ò
n
mâu thu
ẫ
n v

ớ
i nhau.
- Th
ủ
t
ụ
c hành chính chưa
đượ
c c
ả
i thi
ệ
n, đơn gi
ả
n hoá k
ị
p th
ờ
i nên c
ò
n
gây nhi
ề
u phi
ề
n hà cho các nhà
đầ
u tư và c
ũ
ng t

ạ
o ra s
ự
b
ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng trong
c
ạ
nh tranh, làm tăng chi phí giao d
ị
ch, gi
ả
m tính h
ấ
p d
ẫ
n c
ủ
a môi tr
ườ
ng
đầ
u
tư
ở
trong n

ướ
c so v
ớ
i các n
ướ
c khác.
- H
ệ
th
ố
ng thông tin c
ò
n y
ế
u kém, chưa k
ị
p th
ờ
i cân x
ứ
ng thi
ế
u minh
b
ạ
ch
đã
gây ra s
ự
b

ấ
t b
ì
nh
đẳ
ng trong các cơ h
ộ
i kinh doanh,
ả
nh h
ưở
ng
không t
ố
t
đế
n môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh.
- Quá tr
ì
nh c
ả
i cách h
ệ
th
ố
ng các doanh nghi

ệ
p Nhà n
ướ
c di
ễ
n ra c
ò
n
ch
ậ
m. C
ò
n nhi
ề
u doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c ho
ạ
t
độ
ng không có hi
ệ
u qu
ả
nhưng
v
ẫ
n bao c

ấ
p, duy tr
ì
, b
ả
o h
ộ
…
Trong th
ờ
i gian t
ớ
i tr
ướ
c yêu c
ầ
u duy tr
ì
phát tri
ể
n kinh t
ế
v
ớ
i nh
ị
p
độ

cao và c

ủ
a quá tr
ì
nh h
ộ
i nh
ậ
p th
ì
vi
ệ
c c
ả
i thi
ệ
n môi tr
ườ
ng c
ạ
nh tranh là yêu
c
ầ
u c
ấ
p bách
để
t
ạ
o đi
ề

u ki
ệ
n cho các doanh nghi
ệ
p nâng cao năng l
ự
c c
ạ
nh
tranh c
ủ
a m
ì
nh, th
ự
c hi
ệ
n quá tr
ì
nh công nghi
ệ
p hoá, hi
ệ
n
đạ
i hoá trong đi
ề
u
ki
ệ

n t
ự
do hoá thương m
ạ
i và h
ộ
i nh
ậ
p kinh t
ế
th
ế
gi
ớ
i.
Để
duy tr
ì
c
ạ
nh tranh
lành m
ạ
nh và ki
ể
m soát
độ
c quy
ề
n chúng ta c

ầ
n ph
ả
i th
ự
c hi
ệ
n m
ộ
t s
ố
bi
ệ
n
pháp sau:
Th
ứ
nh
ấ
t: ti
ế
p t
ụ
c
đổ
i m
ớ
i nh
ậ
n th

ứ
c v
ề
c
ạ
nh tranh, ph
ả
i th
ố
ng nh
ấ
t
quan đi
ể
m đánh giá vai tr
ò
c
ủ
a c
ạ
nh tranh trong n
ề
n kinh t
ế
. Ph
ả
i coi c
ạ
nh
tranh trong n

ề
n kinh t
ế
pháp lu
ậ
t h
ợ
p th
ứ
c là
độ
ng l
ự
c c
ủ
a s
ự
phát tri
ể
n và
nâng cao hi
ệ
u qu
ả
kinh doanh c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p. Xác
đị

nh m
ộ
t cách r
õ

ràng và h
ợ
p l
ý
vai tr
ò
c
ủ
a Nhà n
ướ
c c
ũ
ng như vai tr
ò
ch
ủ

đạ
o c
ủ
a các doanh
Đ
ề án kinh tế chính trị

21
nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c trong n
ề
n kinh t
ế
, h
ạ
n ch
ế
b
ớ
t nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p Nhà
n
ướ
c
độ
c quy
ề
n kinh doanh. Thúc
đẩ
y nhanh quá tr
ì

nh c
ả
i cách doanh nghi
ệ
p
Nhà n
ướ
c,
đẩ
y nhanh quá tr
ì
nh c
ả
i cách doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c.
Độ
c quy
ề
n
c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c c
ầ

n ph
ả
i
đượ
c gi
ả
m d
ầ
n, các rào c
ả
n
đố
i v
ớ
i
các doanh nghi
ệ
p thu
ộ
c các thành ph
ầ
n kinh t
ế
c
ầ
n
đượ
c tháo g
ỡ
d

ầ
n nh
ằ
m
gi
ả
m giá thành s
ả
n xu
ấ
t, tăng năng l
ự
c c
ạ
nh tranh chung c
ủ
a toàn b
ộ
n
ề
n kinh
t
ế
, tăng tính h
ấ
p d
ẫ
n
đố
i v

ớ
i
đầ
u tư n
ướ
c ngoài,
đồ
ng th
ờ
i gi
ả
m gánh n
ặ
ng
cho ngân sách qu
ố
c gia.
Vi
ệ
c
đổ
i m
ớ
i nh
ậ
n th
ứ
c c
ầ
n

đượ
c th
ể
hi
ệ
n trong toàn b
ộ
h
ệ
th
ố
ng qu
ả
n
l
ý
Nhà n
ướ
c, trong các chương tr
ì
nh và chi
ế
n l
ượ
c c
ả
i cách hành chính, trong
t
ổ
ch

ứ
c, phong cách làm vi
ệ
c hành vi
ứ
ng x
ử
c
ủ
a các cơ quan công quy
ề
n.
Mu
ố
n như v
ậ
y th
ì
tr
ướ
c tiên c
ầ
n ph
ả
i đưa n
ộ
i dung v
ề
c
ạ

nh tranh và
độ
c
quy
ề
n vào chương tr
ì
nh giáo d
ụ
c c
ủ
a các tr
ườ
ng
đạ
i h
ọ
c thu
ộ
c kh
ố
i kinh t
ế
và
kinh doanh.
Để
có
đượ
c
độ

i ng
ũ
cán b
ộ
, các nhà kinh t
ế
sau khi ra tr
ườ
ng có
m
ộ
t t
ầ
m hi
ể
u bi
ế
t v
ề
c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. Đào t
ạ
o các khoá ng
ắ
n h

ạ
n cho
các doanh nghi
ệ
p và công ch
ứ
c Nhà n
ướ
c
để
nâng cao, trau d
ồ
i ki
ế
n th
ứ
c v
ề

c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. S
ử
d
ụ
ng các phương ti

ệ
n thông tin
đạ
i chúng tuyên
truy
ề
n v
ề
c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n.
Để
t
ừ
đó có m
ộ
t chính sách c
ạ
nh tranh
phù h
ợ
p và vi
ệ
c th
ự
c hi

ệ
n các chính sách c
ạ
nh tranh này d
ễ
dàng hơn.
Th
ứ
hai: c
ả
i t
ổ
pháp lu
ậ
t v
ề
c
ạ
nh tranh
để
cho cơ ch
ế
c
ạ
nh tranh
đượ
c
v
ậ
n hành m

ộ
t cách trôi ch
ả
y, h
ạ
n ch
ế
nh
ữ
ng hành vi c
ạ
nh tranh không lành
m
ạ
nh trên th
ị
tr
ườ
ng. N
ớ
i l
ỏ
ng các đi
ề
u ki
ệ
n ra nh
ậ
p và rút lui kh
ỏ

i th
ị
tr
ườ
ng
để
khuy
ế
n khích các nhà
đầ
u tư tham gia s
ả
n xu
ấ
t kinh doanh. Như v
ậ
y vi
ệ
c
h
ì
nh thành nên khung pháp l
ý
chung cho các lo
ạ
i h
ì
nh kinh doanh thu
ộ
c các

khu v
ự
c kinh t
ế
khác nhau là đi
ề
u c
ầ
n thi
ế
t. Vi
ệ
c c
ả
i t
ổ
pháp lu
ậ
t v
ề
c
ạ
nh
tranh c
ầ
n ph
ả
i s
ử
a

đổ
i t
ừ
quy tr
ì
nh ban hành pháp lu
ậ
t:
Xây d
ự
ng lu
ậ
t:
để

đả
m b
ả
o tính ch
ấ
t khách quan v
ề
lâu dài c
ầ
n chuy
ể
n
vi
ệ
c d

ự
th
ả
o lu
ậ
t t
ừ
cơ quan l
ậ
p pháp sang cho cơ quan hành pháp. Tr
ướ
c m
ắ
t,
Đ
ề án kinh tế chính trị


22
vi
ệ
c so
ạ
n th
ả
o lu
ậ
t c
ầ
n

đượ
c t
ổ
ch
ứ
c m
ộ
t cách dân ch
ủ
v
ớ
i s
ự
tham gia c
ủ
a cơ
quan có liên quan.
Xây d
ự
ng văn b
ả
n d
ướ
i lu
ậ
t: ph
ả
i
đả
m b

ả
o nguyên t
ắ
c c
ạ
nh tranh và s
ự

tham gia r
ộ
ng r
ã
i c
ủ
a nh
ữ
ng ng
ườ
i ch
ị
u
ả
nh h
ưở
ng c
ủ
a quy
đị
nh.
Vi

ệ
c xây d
ự
ng và hoàn thi
ệ
n khung pháp l
ý
kinh doanh c
ầ
n xoá b
ỏ

nh
ữ
ng quy
đị
nh hi
ệ
n hành không phù h
ợ
p v
ớ
i n
ề
n kinh t
ế
th
ị
tr
ườ

ng, v
ớ
i
nh
ữ
ng cam k
ế
t qu
ố
c t
ế
nh
ằ
m m
ở
r
ộ
ng quy
ề
n kinh doanh, quy
ề
n ch
ủ

độ
ng cho
các doanh nghi
ệ
p thu
ộ

c các thành ph
ầ
n kinh t
ế
.
B
ổ
xung nh
ữ
ng lu
ậ
t và văn b
ả
n d
ướ
i lu
ậ
t c
ò
n thi
ế
u, chưa h
ướ
ng d
ẫ
n thi
hành. Trong tâm xem xét là các l
ĩ
nh v
ự

c pháp lu
ậ
t v
ề
c
ạ
nh tranh
độ
c quy
ề
n.
S
ử
a
đổ
i nh
ữ
ng đi
ề
u kho
ả
n c
ủ
a b
ộ
lu
ậ
t dân s
ự
có liên quan

đế
n quan h
ệ
gi
ữ
a
lu
ậ
t Vi
ệ
t Nam và lu
ậ
t n
ướ
c ngoài.
Để
th
ự
c hi
ệ
n
đượ
c nh
ữ
ng vi
ệ
c như trên th
ì
trong quá tr
ì

nh s
ử
a
đổ
i lu
ậ
t,
b
ổ
sung và ban hành pháp lu
ậ
t có liên quan
đế
n c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n th
ì

c
ầ
n có s
ự
ph
ố
i h
ợ

p
đồ
ng b
ộ
gi
ữ
a các b
ộ
, ngành và chính quy
ề
n
đị
a phương
v
ớ
i s
ự
tham gia c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p, các chuyên gia nghiên c
ứ
u kinh t
ế
và
ng
ườ
i tiêu dùng. Vi
ệ

c tham gia
đồ
ng b
ộ
gi
ữ
a các bên khi ban hành s
ử
a
đổ
i
lu
ậ
t s
ẽ
đưa ra
đượ
c các quy
đị
nh phù h
ợ
p v
ớ
i t
ì
nh h
ì
nh th
ự
c t

ế
v
ề
c
ạ
nh tranh
và
độ
c quy
ề
n hơn.
Th
ứ
ba: xây d
ự
ng m
ộ
t cơ quan chuyên trách theo d
õ
i, giám sát các hành
vi liên quan
đế
n c
ạ
nh tranh và
độ
c quy
ề
n. Rà soát l
ạ

i và h
ạ
n ch
ế
b
ớ
t s
ố
l
ượ
ng
các l
ĩ
nh v
ự
c
độ
c quy
ề
n, ki
ể
m soát giám sát
độ
c quy
ề
n ch
ặ
t ch
ẽ
hơn. Nhà n

ướ
c
c
ầ
n giám sát ch
ặ
t ch
ẽ
hơn các hành vi l
ạ
m d
ụ
ng c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p l
ớ
n.
C
ầ
n ph
ả
i
đổ
i m
ớ
i ch
ế

độ
ch
ứ
ng t
ừ
, k
ế
toán ki
ể
m toán
để
t
ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n
l
ợ
i cho công tác giám sát tài chính c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p.
Th
ứ
tư: c

ả
i thi
ệ
n môi tr
ườ
ng thông tin và pháp lu
ậ
t theo h
ướ
ng minh
b
ạ
ch và k
ị
p th
ờ
i hơn,
đồ
ng th
ờ
i nhanh chóng c
ả
i cách th
ủ
t
ụ
c hành chính
nh
ằ
m t

ạ
o đi
ề
u ki
ệ
n thu
ậ
n l
ợ
i cho các doanh nghi
ệ
p tham gia c
ạ
nh tranh. C
ụ

th
ể
:
Đ
ề án kinh tế chính trị


23
- Vi
ệ
c thành l
ậ
p doanh nghi
ệ

p m
ớ
i: vi
ệ
c quy
ế
t
đị
nh thành l
ậ
p các doanh
nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c c
ầ
n
đượ
c chuy
ể
n sang cho các cơ quan quy
ề
n l
ự
c
đạ
i bi
ể
u

c
ủ
a nhân dân. Vi
ệ
c tăng c
ườ
ng ki
ể
m tra giám sát t
ừ
các cơ quan này s
ẽ
thúc
đẩ
y các doanh nghi
ệ
p Nhà n
ướ
c ho
ạ
t
độ
ng tích c
ự
c và có hi
ệ
u qu
ả
hơn, ti
ế

t
ki
ệ
m
đượ
c các ngu
ồ
n l
ự
c c
ủ
a Nhà n
ướ
c .
Thành l
ậ
p, b
ổ
sung
đầ
y
đủ
, chi ti
ế
t và c
ậ
p nh
ậ
t hàng năm nh
ữ

ng ngành
ngh
ề
mà doanh nghi
ệ
p dân doanh, doanh nghi
ệ
p có v
ố
n
đầ
u tư n
ướ
c ngo
ả
i
không
đượ
c đăng k
ý
kinh doanh. Ngoài các m
ụ
c này các doanh nghi
ệ
p
đượ
c
thành l
ậ
p theo ch

ế

độ
đăng k
ý
v
ớ
i m
ộ
t cơ quan đăng k
ý
th
ố
ng nh
ấ
t trong qu
ố
c
gia. Cơ quan đăng k
ý
kinh doanh
đồ
ng th
ờ
i ch
ị
u trách nhi
ệ
m c
ả

v
ề
vi
ệ
c đi
ề
u
ch
ỉ
nh n
ộ
i dung gi
ấ
y đăng k
ý
kinh doanh và vi
ệ
c m
ở
văn ph
ò
ng
đạ
i di
ệ
n, chi
nhánh trong n
ướ
c và n
ướ

c ngoài theo ch
ế

độ
doanh nghi
ệ
p ch
ủ

độ
ng đăng k
ý
.
Xoá b
ỏ
các đi
ề
u ki
ệ
n c
ấ
p phép v
ề
n
ộ
i
đị
a hoá, t
ỉ
l

ệ
xu
ấ
t kh
ẩ
u, t
ự
cân
đố
i ngo
ạ
i
t
ệ
.
Các cơ quan c
ấ
p phép hi
ệ
n hành s
ẽ
chuy
ể
n ch
ứ
c năng c
ấ
p phép, th
ẩ
m

đị
nh sang ch
ứ
c năng xúc ti
ế
n và cung c
ấ
p d
ị
ch v
ụ

đầ
u tư.
-
Đấ
t đai: chuy
ể
n các th
ủ
t
ụ
c hành chính xin chuy
ể
n
đổ
i m
ụ
c đích và
quy

ề
n s
ử
d
ụ
ng v
ề
m
ộ
t cơ quan gi
ả
i quy
ế
t. Đi
ề
u này s
ẽ
ti
ế
t ki
ệ
m
đượ
c th
ờ
i
gian và ti
ề
n b
ạ

c cho các doanh nghi
ệ
p khi xin thuê
đấ
t quy ho
ạ
ch và xây d
ự
ng
khu công nghi
ệ
p.
- V
ề
v
ố
n: m
ở
r
ộ
ng kh
ả
năng vay v
ố
n t
ừ
các ngu
ồ
n ưu
đã

i
để

đầ
u tư phát
tri
ể
n kh
ả
năng t
ự
huy
độ
ng v
ố
n c
ủ
a doanh nghi
ệ
p ngoài qu
ố
c doanh và doanh
nghi
ệ
p n
ướ
c ngoài thông qua các kênh phát hành trái phi
ế
u và ch
ứ

ng khoán.
Trên cơ s
ở
nguyên t
ắ
c c
ạ
nh tranh, ch
ỉ
áp d
ụ
ng vi
ệ
c gi
ớ
i h
ạ
n mua c
ổ

ph
ầ
n c
ủ
a nh
ữ
ng doanh nghi
ệ
p l
ớ

n có kh
ả
năng chi ph
ố
i th
ị
tr
ườ
ng, t
ạ
o nên
độ
c quy
ề
n, c
ò
n
đố
i v
ớ
i nh
ữ
ng ng
ườ
i qu
ả
n l
ý
, ng
ườ

i ngoài doanh nghi
ệ
p,
ng
ườ
i n
ướ
c ngoài nên khuy
ế
n khích
để
tăng ngu
ồ
n v
ố
n c
ủ
a doanh nghi
ệ
p, t
ạ
o
đi
ề
u ki
ệ
n
đổ
i m
ớ

i máy móc,
đầ
u tư trang thi
ế
t b
ị
nâng cao năng su
ấ
t lao
độ
ng.
Đ
ề án kinh tế chính trị


24
- V
ề
lao
độ
ng: các lo
ạ
i quy
đị
nh v
ề
thang b
ả
ng lương, lương th
ự

c t
ế
,
tr
ợ
n c
ấ
p, ch
ế

độ
th
ưở
ng, lương t
ố
i thi
ể
u, thu
ế
thu nh
ậ
p, các h
ì
nh th
ứ
c tuy
ể
n
d
ụ

ng lao
độ
ng c
ầ
n ph
ả
i có s
ự
th
ố
ng nh
ấ
t d
ự
a trên khung pháp l
ý
chung c
ủ
a
Nhà n
ướ
c và có s
ự
đóng góp
ý
ki
ế
n c
ủ
a công đoàn.

- Ti
ế
p c
ậ
n th
ị
tr
ườ
ng.
+ Quy
ề
n xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u: m
ở
r
ộ
ng quy
ề
n xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u cho các doanh

nghi
ệ
p trong n
ướ
c.
+ Xây d
ự
ng và ban hành các th
ủ
t
ụ
c, đi
ề
u ki
ệ
n c
ấ
p phép nh
ậ
p kh
ẩ
u, có
nhi
ề
u lo
ạ
i thu
ế
thay th
ế

h
ợ
p l
ý
tương đương
đố
i v
ớ
i các m
ặ
t hàng
để
khi th
ự
c
hi
ệ
n không gây các c
ả
n tr
ở
cho vi
ệ
c trao
đổ
i hàng hoá, thương m
ạ
i.
+ Ban hành danh m
ụ

c c
ấ
p và xu
ấ
t nh
ậ
p kh
ẩ
u có đi
ề
u ki
ệ
n, ngoài nh
ữ
ng
m
ặ
t hàng này nên khuy
ế
n khích các doanh nghi
ệ
p tăng c
ườ
ng ho
ạ
t
độ
ng trao
đổ
i thương m

ạ
i làm tăng lu
ồ
ng chu chuy
ể
n hàng hoá trong và ngoài n
ướ
c.
H
ạ
n ng
ạ
ch là bi
ệ
n pháp h
ạ
n ch
ế
thương m
ạ
i c
ầ
n xoá b
ỏ
. Vi
ệ
c xoá b
ỏ

h

ạ
n ng
ạ
ch c
ầ
n
đượ
c gi
ả
i quy
ế
t cùng v
ớ
i vi
ệ
c ch
ỉ

đị
nh
đầ
u m
ố
i, bán ngo
ạ
i t
ệ

và Nhà n
ướ

c quy
đị
nh giá. Vi
ệ
c phân b
ổ
h
ạ
n ng
ạ
ch c
ầ
n ph
ả
i d
ự
a vào nh
ữ
ng
m
ặ
t hàng c
ụ
th
ể
, thay th
ế
ch
ế

độ
giá tính thu
ế
t
ố
i thi
ể
u b
ằ
ng giá ghi trên h
ợ
p
đồ
ng, xoá b
ỏ
ch
ế

độ
ph
ụ
thu.
Tri
ể
n khai c
ả
i cách các th
ủ
t
ụ

c h
ả
i quan theo h
ướ
ng đơn gi
ả
n hoá và
phù h
ợ
p v
ớ
i tiêu chu
ẩ
n qu
ố
c t
ế
, th
ố
ng nh
ấ
t th
ủ
t
ụ
c trong c
ả
n
ướ
c.

- V
ề
thu
ế
quan: mi
ễ
n gi
ả
m thu
ế
t
ố
i đa
đố
i v
ớ
i m
ọ
i m
ặ
t hàng xu
ấ
t kh
ẩ
u,
k
ể
c
ả
hàng hoá và d

ị
ch v
ụ
xu
ấ
t kh
ẩ
u t
ạ
i ch
ỗ
.
V
ề
thu
ế
nh
ậ
p kh
ẩ
u: xoá b
ỏ
cách đánh thu
ế

đự
a trên m
ụ
c đích s
ử

d
ụ
ng,
gi
ả
m s
ố
thu
ế
và m
ứ
c thu
ế
. gi
ả
m thu
ế

đố
i v
ớ
i hàng hoá nh
ậ
p kh
ẩ
u là nguyên
v
ậ
t li
ệ

u ph
ụ
c v
ụ
cho quá tr
ì
nh s
ả
n xu
ấ
t trong n
ướ
c tăng kh
ả
năng c
ạ
nh tranh
c
ủ
a các doanh nghi
ệ
p trong n
ướ
c.
- V
ề
chuy
ể
n giao công ngh
ệ

: c
ầ
n tăng ngân sách cho các ngành nghiên
c
ứ
u khoa h
ọ
c công ngh
ệ
, có ch
ế

độ

đã
i ng
ộ
h
ợ
p l
ý

đố
i v
ớ
i
độ
i ng
ũ
cán b

ộ
làm
nghiên c
ứ
u khoa h
ọ
c, tr
ọ
ng d
ụ
ng nhân tài,
đượ
c cung c
ấ
p ph
ổ
bi
ế
n thông tin,