SỨC KHỎE - PHẦN HAI NHỮNG VẤN ĐỀ CÓ LIÊN QUAN TỚI TỪNG PHẦN THÂN THỂ - 6 pdf

120. MN CÚM

Trễ em thûúâng cố mn cúm úã bân tay vâ bân chên, giưëng nhû
nhûäng lúáp chai. Mưåt sưë mn nhỗ mâu húi vâng, bểt cố thïí cố úã bêët
cûá chưỵ nâo trïn thên thïí.

Nhûäng mn cúm nây lêy vò ngun nhên cố thïí lâ do vi rt.
Nûúác lâ mưi trûúâng tưët cho hiïån tûúång lêy lan. Búãi vêåy, khưng nïn
tùỉm cng mưåt lc cho 2 trễ em, nïëu mưåt chấu cố hẩt cúm.

Cố thïí lâm cho nhûäng mn hẩt cúm biïën ài bùçng cấch lêëy bưng
thêëm cưìn i-ưët hóåc múä Salicylic rưìi àùỉp vâo bíi sấng vâ bíi tưëi lïn
trïn chưỵ cố mn. Bấc sơ côn cố thïí khûã mn bùçng ni tú lỗng, hóåc
bùçng phûúng phấp phêỵu thåt.

Phêìn nhiïìu trûúâng húåp, cûá àïí tûå nhiïn rưìi chng cng lùån ài.

121. MN RƯÅP

Nhiïìu mn mâu àỗ, nưíi lïn thânh cm nhû nhûäng àêìu àanh
ghim, trôn, bống. Khi cấc mn trúã thânh trong sët, chó cố phêìn
chên mn lâ àỗ, thò cẫ àấm khư nhanh, thânh vẫy mâu xấm vâ sệ
khỗi trong vông 10 ngây.

Nhûäng mn rưåp nhû thïë thûúâng thêëy úã miïång (chưëc mếp), úã
mùỉt vâ cẫ úã bưå phêån sinh dc. Ngûúâi lúán cng hay mùỉc phẫi.

Bïånh dïỵ lêy vò do mưåt loẩi vi rt gêy ra. Àưëi vúái cấc trễ sú sinh,
bïånh mn rưåp rêët nguy hiïím vò vi rt cố thïí têën cưng hïå thưëng thêìn
kinh ca cấc chấu bế. Búãi vêåy, nïëu bâ mể bõ bïånh nây khi cố mang,
khi sanh con, khi cho con b àïìu phẫi cố biïån phấp phông bïånh cho

con.

Cấc chấu Bế bõ mn rưåp úã miïång thûúâng kêm theo sưët hóåc ho.
Hiïån nay, ngânh y àậ cố mưåt loẩi thëc cố tấc dng mẩnh túái vi rt
ca bïånh nây lâ Zovirax.

122. BỖNG DẨ

Bỗng dẩ lâ mưåt bïånh ngoâi da thûúâng gùåp úã cấc chấu múái sinh
hóåc trong tíi bïë ùém. Thoẩt àêìu, da cố mưåt chêëm àỗ phất triïín
nhanh thânh mưåt bổng nûúác bùçng hẩt la mò . Sau vâi giúâ bổng vúä
ra àïí lẩi mưåt vïët mêín àỗ, úã giûäa cố mưåt vông trôn nhỗ mêìu àỗ tđa,
chẫy nûúác. Cấc nưët nây cố thïí mổc lan khùỉp ngûúâi trûâ gan bân tay
vâ bân chên. Sau 8 túái 10 ngây, da sệ trúã lẩi bònh thûúâng.

Bỗng dẩ lâ mưåt bïånh rêët dïỵ lêy nïn thûúâng gùåp úã nhiïìu chấu bế
trong cng mưåt thúâi gian tẩi nhûäng têåp thïí nhû nhâ hưå sinh, nhâ
giûä trễ v.v Bế bõ bïånh cố thïí sưët túái 38o-39oC hay hún nûäa. Bế
khưng chõu ùn vâ cố thïí bõ rưëi loẩn tiïu hốa.

Bïånh nây cng do liïn cêìu trng streptocoque hay t cêìu trng
staphylocoque gêy ra, nïn bấc sơ sệ cho Bế ëng thëc khấng sinh.
Nïëu khưng chûäa tri cêín thêån, bïånh cng cố thïí cố nhûäng biïën
chûáng rùỉc rưëi hún.

123. BỖNG

Àïí xấc àõnh bõ bỗng nùång hay nhể, ngûúâi ta dûåa vâo 2 àiïìu: vïët
bỗng rưång hay hểp? nưng hay sêu ?

Sûå nghiïm trổng tûác khùỉc ca vïët bỗng lâ ty úã diïån tđch bõ
bỗng, cố thïí gêy choấng vâ mêët nûúác. úã mưåt chấu bế, diïån tđch da
cấc phêìn cú thïí nhû sau :

- Àêìu : 18%

- Ngûåc: 18%

- Lûng: 18%

- Mưỵi cấnh tay: 9%

- Mưỵi bïn chên: 14%

Nïëu diïån tđch bõ bỗng ca chấu bế trïn 5%, cêìn phẫi àûa ài
bïånh viïån.

Bỗng trïn bïì mùåt da àûúåc gổi lâ bỗng cêëp 1, tuy àau nhûng dïỵ
lânh. Sau hún 10 ngây chưỵ bỗng àïí lẩi nhûäng vïët sểo mêìu àỗ.

Nhûäng vïët bỗng sêu (bỗng cêëp 2), lêu lânh hún, tûâ 15-20 ngây.
Nhûäng vïët bỗng nây cố liïn quan túái da, thõt vâ cố thïí cẫ xûúng.
Khi chûäa trõ, cố khi phẫi ghếp cấc mư vâ cưng viïåc nây cêìn thûåc
hiïån thânh nhiïìu àúåt.
Bỗng sêu lâ bỗng nùång, lâm co da, thõt, sau khi khỗi úã mưåt sưë
núi nhû: mùåt, cưí, nhûäng chưỵ cố nïëp gêëp (nấch, khuu) bân tay, ngốn
tay, ngûåc. Tuy vêåy, bõ bỗng cêëp 1 nhûng trïn diïån tđch lúán cố khi
nguy hiïím hún bỗng cêëp 2, mâ diïån tđch nhỗ.

Ngun nhên bỗng àưëi vúái trễ em thûúâng lâ bõ cấc àưì dng nêëu

nûúác, thûác ùn lỗng sưi, dưåi lïn ngûúâi, súâ tay vâo êëm nûúác sưi, bân lâ
(i) v.v

Cấc trûúâng húåp bỗng vò hốa chêët (chêët têíy rûãa, axđt ), bỗng vò
àiïån thûúâng bõ úã ngốn tay, úã miïång tuy diïån tđch nhỗ nhûng lâ
nhûäng vïët bỗng sêu.

Àïì phông bỗng cho cấc chấu lâ biïån phấp tưët nhêët.

Viïåc nây ch ëu lâ do sûå ch cêín thêån ca ngûúâi lúán, viïåc
tun truìn nhùỉc nhúã mổi ngûúâi qua hïå thưëng thưng tin (rầiư vâ
tivi) vïì viïåc giûä gòn cấc chấu nhỗ xa cấc chưỵ àun nêëu, cấc vôi nûúác
nống, cấc àưì àiïån, cấc hốa chêët sûã dng trong gia àònh.

Lâm gò khi chấu bế bõ bỗng?

- Trûúâng húåp bỗng trïn da (cêëp 1): bổc chấu vâo mưåt têëm vẫi
sẩch àïí chuín chấu túái núi cêëp cûáu. Khưng cưë gùỉng cúãi bỗ qìn ấo
chấu ra.

Trûúâng húåp vïët bỗng nhỗ, khưng sêu, nhể: rûãa nhể bùçng loẩi xâ
phông sất trng rưìi bùng bùçng loẩi bùng mïìm, xưëp àïí cố thïí thay
bùng 2-3 ngây mưåt lêìn.

124. BÏÅNH DƯNA

Bïånh Dưna biïíu hiïån búãi cấc mn nhỗ têåp trung úã vng ngûåc,
vânh tai, úã trấn hóåc úã lưng mây. Nhûäng mn rưåp nây sệ tûå khư
nhanh tẩo thânh nhûäng cấi vêíy. Nhûng vêíy nây sệ bong ra vâo
khoẫng 10 ngây sau, khưng gêy khố chõu hay àau nhiïìu cho cấc

chấu.

Chûáng nây do cấc virt gêy ra cố lệ cng loẩi vúái vi rt gêy ra
bïånh thy àêåu. Rêët cố thïí, cố sûå liïn quan vâ lêy lan giûäa 2 chûáng
thy àêåu vâ dưna.

125. HẨCH

Hẩch lâ nhûäng àiïím phưìng chng ta cố thïí súâ thêëy dûúái da úã
cưí, dûúái tai, dûúái hâm, dûúái cấnh tay, úã nấch, úã bển. Àố cng lâ
nhûäng àiïím sẫn xët bẩch huët cêìu ca mấu cố khẫ nùng chưëng
sûå viïm nhiïỵm. Trễ em khi bõ ho, viïm hổng, viïm tai, súãi thûúâng
cố nhûäng hẩch nưíi lïn úã cưí.

Cấc chấu hay cố hẩch úã cưí, úã nấch vâ úã hấng. Hẩch cố thïí bêët
chúåt àỗ, nống vâ àau àố lâ viïm hẩch do vi trng gêy ra thûúâng gêy
sưët vâ phất triïín nhû mưåt ấp xe cố khi cêìn phẫi chđch ra.

Nhûäng hẩch cûáng, khưng àau, lêu khưng tan thåc loẩi viïm
hẩch mận tđnh, cêìn phẫi cho bấc sơ biïët.

Nhûäng trễ em hay cố hẩch mưỵi khi àau hóåc cố bïånh gò thûúâng
lâ cấc chấu ëu, vễ mùåt xanh xao, hay mỗi mïåt, sûác khỗe kếm.

Nhûäng loẩi bïånh nhû súãi, bïånh tùng bẩch cêìu àún nhên do
nhiïỵm trng bïånh toxoplasmose cố thïí gêy phẫn ûáng cho cú thïí,
tẩo ra nhiïìu hẩch.

126. RẤT VỊ LẤ HAN

Nïëu chấu bế nghõch phẫi nhûäng lấ han - mưåt loẩi lấ cố lưng dïỵ
cùỉm vâo tay chên ngûúâi àng chẩm túái nố gêy nhûác rất -hậy àùỉp lïn
chưỵ da bõ rất mưåt khùn têím nûúác cố pha giêëm. Nïëu chấu bõ àau
nhiïìu, cho ëng aspirin (nïëu bấc sơ àưìng ) hóåc mưåt loẩi thëc
chưëng dõ ûáng (antihistamine) .

127. BÏÅNH VÊÍY LEINER-MOUSSOUS

Bïånh nây côn gổi lâ bïånh "hai cûåc" vò cấc chấu bế thûúâng bõ úã
phêìn thên dûúái nhû mưng, ài rưìi lẩi túái phêìn trïn nhû àêìu, tốc,
ngay khi chấu múái sinh àûúåc vâi tìn.

Àêy lâ mưåt bïånh ngoâi da: da nhùén khấc thûúâng vâ àưí mưì hưi,
êìm vâ àỗ. Múái àêìu úã mưng, bưå phêån sinh dc, ài trong, bng. Sau
túái àêìu: phêìn da àêìu, lưng mây cố nhûäng vêíy nhúân, bống mêìu vâng
sêỵm. Khi nhûäng vêíy nây bong ra, phêìn da úã chưỵ àố àỗ ûãng. Hiïån
tûúång nây cố thïí xẫy ra úã mổi núi cố vïët nhùn nhû cưí, nấch, sau tai
hóåc toân thên.
Chấu bế khưng sưët vâ vêỵn cố vễ bònh thûúâng. Mưåt sưë đt cố thïí ài
nhiïìu phên hún mổi khi.

Àïí chûäa trõ, vêỵn cho chấu ùn úã mûác bònh thûúâng. Dng dêìu
thẫo mưåc (dêìu ư-liu) lau nhûäng chưỵ bõ viïm rưìi rûãa sẩch bùçng loẩi xâ
phông giâu tđnh axđt. Bấc sơ cố thïí cho chấu bế dng cấc thëc bưi
nûúác cố mêìu hóåc cấc pom-mất cố chêët khấng sinh.

Àïí chấu chống khỗi, cêìn giûä cho da chấu thêåt khư. Mën vêåy,
phẫi thay qìn ấo cho chấu ln. úã bïånh viïån, ngûúâi ta àïí chấu úã
trìng, ngoâi khưng khđ cố nhiïåt àưå thđch húåp.

Hïët sûác trấnh lâm cho chấu àưí mưì hưi nhû khưng mùåc cho chấu
nhûäng qìn ấo bùçng vẫi khưng thêëm, vẫi tưíng húåp, àưì len v.v

Bïånh nây thûúâng sệ khỗi trong vâi thấng. Ngun nhên bïånh
chûa àûúåc rộ nhûng àêy lâ loẩi bïånh khấc vúái eczema.

128. VIÏM TÊËY VÂ CHĐN MẾ

- Viïm têëy: lâ mưåt loẩi ấp xe cố thïí lan rưång (coi thïm vïì Nhổt).

- Chđn mế: thûúâng thêëy úã ngốn tay, nhiïìu khi chó lâ mưåt àiïím
nhỗ cố m. Tuy vêåy, cng khưng àûúåc coi thûúâng vâ bỗ qua. Cêìn
phẫi rûãa sẩch, giûä sẩch vâ àưi khi phẫi chđch àïí cho m thoất ra.

VIII. NHÛÄNG HIÏÅN TÛÚÅNG LIÏN QUAN TÚÁI SÛÁC KHOỄ

129. Nhûäng cún khố chõu ca trễ em

Ngây nay, ngûúâi ta hay gưåp chung mưåt cm tûâ đt nhiïìu mú hưì
"nhûäng cún khố chõu ca trễ em". Nhûäng hiïån tûúång rưëi loẩn xẫy ra
àưåt ngưåt nhû: tđm tấi àưåt ngưåt ngûâng thúã, chên tay mïìm nhn, ngêët
ài hóåc lïn cún co giêåt.

Nhûäng hiïån tûúång trïn xẫy ra trong mưåt thúâi gian ngùỉn - vâi
pht hay vâi giây - vâ sệ qua ài khi chấu bế àûúåc sùn sốc (lay ngûúâi,
vët ngûåc, tay, chên ) nhûng rưìi lẩi bõ trúã lẩi, vâ cố thïí àïí lẩi cấc di
chûáng.

Ngun nhên thò nhiïìu nhû: bõ rưëi loẩn tiïu hốa, tim mẩch hư
hêëp hóåc bõ nghển thúã.

Bấc sơ phẫi tòm àûúåc ngun nhên múái àïì ra àûúåc cấc phûúng
phấp chûäa trõ hûäu hiïåu, hóåc cấc phûúng phấp phông bïånh.

130. TIÏËNG KHỐC CA BẾ

Khi Bế chûa biïët nối thò tiïëng khốc ca Bế lâ phûúng tiïån
thưng tin vúái ngûúâi lúán vïì trẩng thấi ca mònh, àang khố chõu hay
dïỵ chõu, àang cêìn gò, mën gò, àang àau hay súå

Do àố, ngûúâi lúán cêìn hiïíu tiïëng khốc ca Bế mën diïỵn àẩt
àiïìu gò?

Bế Àối: khốc to, lêu.

Bế Àau: khốc rế lïn, to nhỗ ty theo bi àau đt hay nhiïìu.

Bế Àau rêm ran, khố chõu: Tiïëng khốc àïìu àïìu, rùån ra, dai
dùèng.

Bế Qëy, lâm nng: Khốc nûác núã.

Cấc bâ mể lâ nhûäng ngûúâi dïỵ thưng hiïíu tiïëng khốc ca con
nhêët vâ côn ch cẫ túái nhûäng nết mùåt, àưång tấc tay chên, cấch
nùçm, qỵy, nhõp thúã v.v ca Bế nûäa. Thđ d Bế khốc àng giúâ vâo
mưỵi bíi chiïìu lâ cêìn ài õ. Bêët chúåt rế lïn hay rïn khệ: Bế bõ àau tai
hóåc àau bng.

131. CÚN KHỐC

Trễ em thûúâng cố nhûäng cún gâo, cún khốc, àïën nưỵi mùåt xanh
ài vò phẫi nhõn thúã. Cố chấu cố thïí ngêët ài mưåt lất. Tuy cấc hiïån
tûúång nây dïỵ gêy xc àưång cho ngûúâi lúán, nhûng khưng cố gò nguy
hiïím.

Cấc chấu cố tđnh hay húân, dưỵi thûúâng cố nhûäng cún nhû thïë.
Cấc bấc sơ cố thïí khun bẩn cấch chûäa lâ: lâm thïë nâo cho cấc
chấu khưng tin vâo kïët quẫ ca viïåc lêëy tiïëng khốc lâm v khđ àïí
u sấch ngûúâi lúán nûäa.

132. MÏÅT

Mêëy tìn nay, sùỉc mùåt ca con bẩn cố vễ tấi nhúåt, mùỉt thêm
qìng, nết mïåt mỗi. Chấu khưng chõu chúi, ngêåm ngốn tay vâ
khưng chõu ùn. Chấu chó mën nùçm d thên nhiïåt khưng cao,
khưng sưët.

Sûå mïåt mỗi ca chấu cố thïí lâ do sûå phất triïín ca cú thïí hóåc
vò bõ mêët ng trong nhûäng ngây vûâa qua do ài ng mån, dêåy súám
àïí túái trûúâng, khưng ng àûúåc vò tiïëng ưìn ca ra-ài-ư, ti-vi Nhûng
cng rêët cố thïí, àố lâ dêëu hiïåu ca viïåc chấu "sùỉp bõ bïånh". Cêìn cho
chấu túái bấc sơ àïí khấm bïånh.

133. MỖI NHÛÁC VỊ LÚÁN

Khi àûáa trễ bõ àau lêu, àau ài àau lẩi thò cêìn phẫi ài khấm bấc
sơ. Vò ngoâi hiïån tûúång nhûác mỗi vò tíi lúán, cố thïí cố nhûäng ngun
nhên khấc nhû nhûác vò bõ àau hổng chùèng hẩn. Khi bõ àau vò mưåt
chûáng bïånh nâo àố, thûúâng cố cấc hiïån tûúång kêm theo nhû: thên
nhiïåt tùng, ngûúâi mïåt, st cên, hay chẫy mấu cam. Chưỵ àau súâ thêëy

nống vâ bõ têëy àỗ .

134. NG KHƯNG N GIÊËC

Hiïån tûúång trễ em ng khưng àêỵy giêëc hóåc khố ng thûúâng
xẫy ra trong mưåt thúâi gian ngùỉn vâ khưng nghiïm trổng. Tuy vêåy,
àưi khi cng lâm ẫnh hûúãng túái sûác khỗe ca cấc chấu vâ lâm cho
gia àònh lo lùỉng, cố thïí do nhiïìu ngun nhên gêy ra nhû mổc rùng,
viïm tai, viïm hổng, khố thúã. Nhiïìu khi lẩi do trễ nống quấ, vò mùåc
qìn ấo bố sất mònh, hóåc trễ àấi dêìm hóåc phông ng sấng quấ
hay ưìn quấ.

Ngoâi nhûäng ngun nhên trïn, sưë côn lẩi lâ nhûäng ngun
nhên têm l.

Súå hậi lâm mêët ng: Tûâ 1 tíi trúã ài, trễ em thûúâng khố ng
hún vò súå bống tưëi, súå ng mưåt mònh. Trûúác khi ng, cấc chấu àôi cố
ngûúâi lúán bïn cẩnh, àûúåc ng cng mưåt àưì chúi quen thåc hóåc
àûúåc nûång nõu, vët ve. Têët cẫ nhûäng sûå viïåc nây chûáng tỗ chấu àậ
lúán hún trûúác, vò cẫm nhêån àûúåc hiïån trẩng ca mònh àưëi vúái mưi
trûúâng chung quanh.

Nïëu nhûäng àôi hỗi ca cấc chấu xẫy ra mưåt cấch àưåt ngưåt vâ
kếo dâi, ngûúâi lúán cêìn phẫi tòm hiïíu ngun nhên.

Cố khi chó vò chấu khưng mën phẫi nùçm trong cấi giûúâng cố
chêën song chung quanh nûáa. Hóåc vò chấu hay nùçm mú thêëy nhûäng
cẫnh súå hậi, do cûá àïën tưëi lâ nghe thêëy mể khốc st si vò chuån bưë
chấu ln phẫi vùỉng nhâ. Mưåt chấu bế khấc, mưỵi lêìn ài ng lâ mưåt
lêìn ngûúâi lúán phẫi khố nhổc dưỵ dânh, ếp båc nhû àấnh vêåt vúái

chấu, nhûng khưng ai ch hiïíu têm l ca chấu, mën àúåi mể ài
lâm vïì - mể chấu lâm y tấ thûúâng vïì mån - vâ chó ng n giêëc khi
thêëy mể àậ úã nhâ. Biïët àûúåc u cêìu ca cấc chấu, lâm cho cấc chấu
n têm sệ mang lẩi cho cấc chấu giêëc ng ngon.

Xc àưång vâ kđch thđch gêy khố ng: Cố nhiïìu ngun nhên
lâm cho cấc chấu nhỗ khố ng bíi tưëi. Cố chấu khố ng vò ban
ngây àậ ng mưåt giêëc dâi úã nhâ trễ. Cố chấu cố thối quen ng súám,
nhûng cẫ ngây bưë mể vùỉng nhâ, túái bíi tưëi múái gùåp con, nïn vui
àa nûång nõu chấu lâm chấu quấ giêëc hóåc vò xc àưång, vui mûâng
quấ trûúác khi ng, cng lâm cho chấu khố ài vâo giêëc ng.

Trûúác giúâ ng, khưng nïn lâm cấc chấu bõ kđch thđch nhû cho
cấc chấu têåp ài, têåp nối, hóåc àôi hỗi quấ úã cấc chấu vïì nhûäng vêën
àïì sẩch sệ.

Cấc chấu nhỗ, chûa thđch ûáng vúái thúâi gian lâm viïåc quấ dâi.
Nïëu cấc chấu phẫi hổc quấ mïåt úã trûúâng, àïën tưëi chấu cng bõ khố
ng.
Dêåy súám: Cố nhiïìu chấu bế cố thối quen dêåy súám. Àïí cấc chấu
khỗi qëy trong thúâi gian chúâ bûäa ùn sấng nïn nghơ ra viïåc gò àïí
cấc chấu lâm hóåc giẫi trđ. Khi chấu ài ng bíi tưëi, àïí mưåt sưë àưì
chúi úã bïn cẩnh cấc chấu. Khi thûác dêåy, chấu sệ chúi mưåt mònh ngay
úã trong giûúâng. Nïëu chấu dêåy súám quấ, nïn cùỉt búát cấc giêëc ng ban
ngây hóåc cho cấc chấu ài ng chêåm vâo bíi tưëi.

Nhûäng chấu bùỉt båc phẫi dêåy súám cng bưë mể - àïí bưë mể àûa
túái nhâ trễ khi ài lâm cêìn phẫi àûúåc cho ng súám, àïí àẫm bẫo thúâi
gian ng, nïëu khưng sệ bõ ẫnh hûúáng túái sûác khỗe.

Nhûäng liïìu thëc ng: Nhû àậ nối úã phêìn trïn, cấc chấu bế khố
ng, khốc àïm lâm ngûúâi lúán vûâa lo lùỉng, vûâa mêët ng lêy lâm cùng
thùèng thêìn kinh ca cẫ nhâ. Nhûng nïëu biïët lo cấch àưëi phố trûúác,
thò nhiïìu khi rêët àún giẫn: mưåt bònh sûäa êëm sûãa soẩn tûâ lc tưëi,
hóåc nhiïìu khi chó cêìn mưåt đt nûúác êëm trong bònh thưi cng à lâm
cấc chấu lẩi n trđ ng tiïëp.

Tốm lẩi, àïí chûäa bïånh khố ng cho cấc chấu, phêìn lúán trûúâng
húåp khưng cêìn dng thëc. Cêìn tòm hiïíu ngun nhên vâ àấp ûáng
cấc u cêìu têm l ca cấc chấu lâ à. Búãi vêåy, nhiïìu khi bưë mể cấc
chấu cêìn nhúâ túái sûå gip àúä ca cấc bấc sơ chun khoa têm l vïì
vêën àïì nây.

135. RUN, GIÊÅT MỊNH

Cấc trễ sú sinh dïỵ bõ giêåt mònh: co tay chên, run cùçm, run
ngûúâi vò nhûäng l do bònh thûúâng (tiïëng àưång, ấnh sấng). Trong
khi tùỉm hóåc khi thay tậ lốt cng vêåy. Hiïån tûúång nây lâ thûúâng vò
hïå thêìn kinh ca chấu côn non mâ thưi.

Cấc chấu lúán hún, cng hay giêåt mònh hóåc run ngûúâi mưỵi khi
cố sûå viïåc gò lâm cấc chấu cẫm àưång.

138. SƯËT - CẤCH HẨ SƯËT

Chng ta xấc àõnh lâ chấu bế bõ sưët khi nhiïåt àưå lêëy úã hêåu mưn
ca chấu cao hún 37,5oC. Thên nhiïåt bònh thûúâng ca mổi ngûúâi
bíi sấng lâ 36,5oC vâ bíi chiïìu lâ 37,5oC. Tuy vêåy, nïëu ta lêëy
thên nhiïåt ca mưåt chấu bế àang hoẩt àưång, chẩy nhẫy, chúi àa
mâ khưng àïí cho chấu cố thúâi gian nghó ngúi thò thên nhiïåt ca

chấu cố thïí lâ 38oC.
Sưët lâ gò? Sưët lâ dêëu hiïåu ca cú thïí àang chưëng lẩi mưåt cåc
xêm nhêåp nâo àố tûâ bïn ngoâi vâo ca vi trng hay vi rt. Nhûng
khưng phẫi lc nâo cng vêåy. úã cấc chấu sú sinh cố thïí bõ sưët vò ùn
sûäa àùåc quấ, vò sûúãi nống quấ, vò cú thïí bõ mêët nûúác mâ khưng àûúåc
ëng à àïí b lẩi, vò phông ng hay thúâi tiïët khư quấ v.v

Nïn lêëy nhiïåt àưå cho cấc chấu vâo lc nâo? Sưët lâ dêëu hiïåu àêìu
tiïn ca bïånh. Khi thêëy mưåt àûáa trễ khưng chõu ùn, bân tay nống
thò viïåc àêìu tiïn cêìn lâm lâ lêëy thên nhiïåt, (cùåp sưët) cho cấc chấu.
Nối chung, khi cấc chấu cố dêëu hiïåu gò khưng bònh thûúâng, nïn cùåp
sưët àïí biïët thên nhiïåt ca chấu, nhûng cng khưng nïn lc nâo
cng cùåp sưët vâ àêm ra lo lùỉng khưng àêu vò viïåc nây.

Khi nâo cêìn àûa bế túái bấc sơ?

1 Nïëu chấu sưët trïn 37,5oC, vâ múái dûúái 6 thấng tíi.

2. Khi thên nhiïåt ca chấu tûâ 39oC trúã lïn (àưëi vúái cấc chấu
lúán).

3. Nïëu nhiïåt àưå ca chấu 37oC lc sấng, 38oC lc chiïìu nhûng
cûá sưët nhể nhû thïë liïìn 4, 5 ngây rưìi.

4. Trong thúâi gian chấu àang bõ bïånh, bưỵng thên nhiïåt tùng lïn.
Nhû vêåy lâ cố thïí cố biïën chûáng.

5. Bấc sơ àậ túái thùm vâ cho ëng thëc. Nhûng 2, 3 ngây qua
rưìi mâ bïånh vêỵn khưng thun giẫm.

Tuy vêåy, ngûúâi lúán nïn giûä bònh tơnh. Viïåc chûäa trõ cêìn cố thúâi
gian.

Cêìn ch túái cấc biïíu hiïån gò, trûúác khi àûa chấu túái bấc sơ?

Ngûúâi sùn sốc chấu bế nïn ch quan sất cấc biïíu hiïån bïånh
ca chấu, àïí trẫ lúâi bấc sơ vïì nhûäng cêu hỗi sau:

- Chấu cố nưn khưng? Cố ho khưng?

- Ngûúâi chấu cố nưíi lïn vïët gò khưng?

- Hổng chấu thïë nâo?

- Lûúäi chấu thïë nâo?
- Phên chấu cố gò khấc thûúâng khưng?

- Chấu cố chõu ùn khưng?

Cố gò lẩ nïëu thên nhiïåt chấu tùng nhanh?

Thên nhiïåt ca trễ em dïỵ tùng nhanh hún vâ cao hún so vúái
ngûúâi lúán. Búãi vêåy khưng nïn vưåi lo lùỉng.

Mưåt chấu bế sưët 38oC liïìn mêëy hưm rưìi àấng lo hún lâ mưåt
chấu khấc 40oC vò hổng àỗ. Cố mưåt sưë chấu dïỵ cố nhiïåt àưå cao hún
nhûäng chấu khấc khi bõ sưët.

Cố cêìn lâm cho nhiïåt àưå ca chấu bế hẩ xëng ngay khưng?

Nhiïìu bâ mể thêëy thên nhiïåt ca con cao, mën lâm sao cho
thên nhiïåt ca chấu hẩ xëng ngay vò nghơ rùçng thên nhiïåt cao lâ
bïånh, lâm cho thên nhiïåt xëng lâ giẫm bïånh hay hïët bïånh. Thêåt lâ
mưåt nhêån thûác sai lêìm, nguy hiïím.

Quẫ thêåt, sưët gêy mïåt. Cấc chấu bế dûúái 2 tíi, sưët cao cố thïí
gêy co giêåt. Tuy vêåy, thên nhiïåt lâ cấi thûúác ào tònh hònh bïånh àïí
bấo cho bấc sơ biïët. Ngûúâi ta cố thïí dng thëc àïí lâm hẩ nhiïåt àưå
xëng, nhûng bïånh vêỵn chûa khỗi.

Búãi vêåy, trong thúâi gian àiïìu trõ bïånh cho mưåt chấu bế, d thên
nhiïåt ca chấu àậ xëng, chấu àúä sưët hay khưng sưët nûäa, ta vêỵn
phẫi tiïëp tc ch theo dội cêín thêån vò chấu cố thïí vêỵn chûa khỗi
bïånh. Nïn nhúá: khỗi sưët chûa phẫi lâ khỗi bïånh.

Lâm thïë nâo àïí hẩ nhiïåt àưå?

Ngûúâi ta thûúâng dng thëc hẩ nhiïåt nhû aspirin vâ
paracetamol vâ cấc phûúng phấp khấc nhû tùỉm, chûúâm lẩnh, nûúác
àấ.

Sau khi ra viïån rưìi, khưng cêìn ào nhiïåt àưå nûäa.

Khi bấc sơ àậ nối : "Chấu bế àậ khỗi, cố thïí ra viïån rưìi!" cấc bâ
mể khưng cêìn phẫi tiïëp tc do nhiïåt dưå cho chấu nûäa. Nïëu chấu cố
nhiïåt àưå 37,2oC bíi sấng thò cng khưng cố gò àấng lo ngẩi vò àiïìu
cưët ëu lâ: chấu cố chõu chúi vâ chõu ùn khưng?

Thên nhiïåt thêëp quấ

Sau khi khỗi bïånh, cố khi thên nhiïåt ca chấu bế úã 36oC trong
3, 4 hưm liïìn thò cng khưng cố gò àấng lo ngẩi trûâ trûúâng húåp vúái
cấc trễ sú sinh.

Thên nhiïåt àẫo ngûúåc bêët thûúâng

Mưåt sưë trễ sú sinh cố 37,7oC bíi sấng vâ 37oC bíi chiïìu cố
thïí lâ do ngun nhên vïì TAI-MI-HổNG, cêìn phẫi ch sau nây.

137. MÚ HOẪNG BAN ÀÏM

Giûäa àïm, àûáa trễ bưỵng thûác dêåy, hưët hoẫng. Chấu ngưìi lïn, súå
hậi nhòn xung quanh vâ cng khưng biïët tẩi sao mònh phất hoẫng
nhû thïë, tuy chó nhúá lú mú vïì nhûäng gò mònh vûâa thêëy trong giêëc
mú. Sau àố, chấu lẩi n têm nùçm xëng, ng tiïëp.

Àưi khi chấu kïu lïn, vễ súå hậi lc thûác dêåy, bûúác xëng khỗi
giûúâng àïí túái nếp mònh trưën úã gốc nhâ. Nïëu ngûúâi lúán túái, chấu sệ
bấm vâo chên cho àúä súå, tuy 2 mùỉt vùỉn nhùỉm nghiïìn vâ khưng biïët
mònh àang ưm chên ai. Chấu nối lùỉp bùỉp chó vâo bống tưëi hay
khoẫng khưng, núi cố mưåt hònh ẫnh nâo àố chấu vûâa tûúãng tûúång
mònh àậ nhòn thêëy.

Trong trûúâng húåp nhû vêåy, ngûúâi lúán nïn giûä im lùång, khưng
cêìn àấnh thûác chấu dêåy. Chó mưåt lất sau, chấu sệ bònh tơnh vâ ài
ng trúã lẩi. Bíi sấng khi thûác giêëc, chấu àậ qụn hïët têët cẫ mổi
viïåc àậ xẫy ra àïm qua.

Ngûúâi lúán nïn lâm gò?

Nïëu chấu thûác dêåy, nïn lẩi ngưìi gêìn, cêìm tay chấu vâ hỗi chấu
bùçng giổng bònh tơnh. Nïëu chấu mën kïí vïì nưåi dung giêëc mú, hậy
àïí cho chấu kïí hïët. Nïëu chấu mën bêåt àên, nïn hế cûãa àïí àên núi
khấc chiïëu vâo phông, hóåc bêåt ngổn àên àïm. Khưng cêìn ấnh sấng
chối.

Khưng nïn: Khưng nïn la mùỉng hóåc chïë giïỵu, cho chấu lâ
nht nhất, lâm chấu câng súå hún.

Khưng nïn vò thïë mâ àûa chấu sang ng chung vúái ngûúâi lúán.
Lâm nhû vêåy, chấu bế sệ quen vâ thêëy ngẩi ng mưåt mònh.
Hậy tòm ngun nhên nhûäng giêëc mú: Trễ em úã àưå tíi tûâ 2
àïën 5 tíi thûúâng cố nhûäng giêëc mú ngùỉn. Nhûäng giêëc mú àố cố tấc
dng lâm thêìn kinh cấc chấu thû giận, lâm múâ ài trong trđ ốc bao
nhiïu hònh ẫnh vâ hoẩt àưång chấu àậ nhòn thêëy xung quanh trong
cẫ mưåt ngây. Nhûng nïëu chấu mï sẫng ln vâ cố vễ súå bíi tưëi thò
phẫi tòm ngun nhên. Nhiïìu khi, ngun nhên rêët bònh thûúâng
nhû: giûúâng chêåt quấ, bưå qìn ấo chấu mùåc khi ài ng bố sất vâo
ngûúâi quấ, hóåc chấu bõ nống, bõ tûác ngûåc vò àùỉp quấ nhiïìu chùn.
Cố khi lẩi lâ bûäa cúm chiïìu ùn quấ no hay vûâa coi mưåt chuån àấng
súå trïn tivi. Àưi khi, chấu phẫi mang theo mưåt nưỵi lo súå vâo giûúâng
ng vò bưë mể àậ ra lïånh: "Cêëm àûúåc àấi dêìm?". Chấu súå khi thûác
dêåy, bõ anh chõ em chïë diïỵu v.v

Nïëu bẩn àậ ch trấnh gêcho chấu mổi àiïìu xc àưång hóåc
ẫnh hûúãng nhû trïn mâ chấu vêỵn tiïëp tc mï hoẫng vâ súå bíi tưëi,
thò nïn nối vúái bấc sơ àïí chûäa trõ cho chấu bùçng phûúng phấp têm
l.

Ngûúâi lúán nïn hiïíu theo cấc trễ nhỗ vïì bíi tưëi nhû sau: bíi

tưëi phẫi xa cấch mổi ngûúâi - nïëu chấu ng mưåt mònh - bíi tưëi àấng
súå hậi, mổi vêåt sệ biïën ài vò khưng trưng thêëy, kïí cẫ nết mùåt thên
u ca bưë mể sùén sâng bẫo vïå chấu lc ban ngây. Dng thëc
khưng chûäa trõ àûúåc têån gưëc hiïån tûúång mú hoẫng ca trễ em. Cêìn
cố sûå sùn sốc vâ tònh cẫm ca cấc ngûúâi thên cng sûå cưång tấc ca
cấc chun gia têm l.

138. TOẤT MƯÌ HƯI

Toất mưì hưi lâ mưåt biïån phấp quan trổng ca cú thïí àïí chưëng
lẩi nhiïåt àưå.

Trûúác khi than thúã: "Con tưi hay àưí mưì hưi nhiïìu quấ!' cấc bâ
mể nïn tòm ngun nhên nâo àậ lâm Bế nhû vêåy. Vò àậ àùỉp nhiïìu
chùn mïìn cho chấu quấ: viïåc lâm nây cố hai àiïím khưng cố lúåi. Mưåt
lâ: mưì hưi ra nhiïìu, chấu bế dïỵ bõ cẫm vò ài tûâ trẩng thấi bõ nống
sang bõ lẩnh.

Hai lâ: àùỉp nhiïìu chùn, mùåc nhiïìu ấo lâm cho cú thïí Bế khưng
quen chưëng chổi vúái cấi lẩnh, sệ trúã nïn ëu úát hún nhûäng àûáa bế
khấc.

Cng cố nhûäng àûáa trễ hay toất mưì hưi nhiïìu hún nhûäng trễ
khấc. Àêëy lâ àùåc tđnh ca chấu mâ thưi.
Nïn lâm gò khi bế sưët vâ toất mưì hưi

1. Àố lâ chuån thûúâng, khưng cố gò àấng lo ngẩi.

2. Thay qìn ấo, tậ lốt vâ lau khư cho Bế àïí Bế khỗi bõ lẩnh.

3. Cho Bế ëng nûúác. Viïåc nây rêët quan trổng vò cú thïí Bế bõ
thiïëu nûúác. Cho chấu bế sú sinh b bònh nûúác. Nïëu chấu lúán hún, cố
thïí cho ëng nûúác trấi cấy.

4. Xem cố phẫi vò chấu mùåc nhiïìu qìn ấo hay àùỉp nhiïìu mïìn
quấ khưng ?

5. Xem cố phẫi vò phông nống quấ khưng ?

139. NGHIÏËN RÙNG

Trong khi ng, mưåt sưë trễ em nghiïn rùng kên kểt. Hiïån tûúång
nây cng khưng cố gò quan trổng, nhûng nïëu xẫy ra thûúâng xun
thò cố thïí do vò mưåt sưë ngun nhên têm l mâ ngûúâi lúán cêìn phẫi
tòm hiïíu nhû: Bế cố ghen tõ vúái anh chõ em nâo khưng ? Cố cẫm
thêëy bõ bỗ rúi khưng ? Cố bõ cùng thùèng, lo súå vò mưåt sûå viïåc gò
khưng?

Nïëu tòm thêëy ngun nhên vâ tùng cûúâng thïm sûå êu ëm àùåc
biïåt àưëi vúái Bế, chûáng nghiïën rùng sệ khưng côn nûäa.

140. CHÛÁNG CO GIÊÅT KHI SƯËT

Trễ em úã àưå tíi tûâ 6 thấng túái 2 nùm, hay bõ sưët vâ co giêåt vò
sưët cao, khi cấc chấu bõ viïm hổng, viïm tai, viïm phưíi nhûäng
chûáng bïånh cấc chấu thûúâng mùỉc phẫi.

Hiïån tûúång co giêåt thûúâng xẫy ra úã àưå tíi nây vò hïå thưëng
thêìn kinh ca cấc chấu côn non ëu. Trong thúâi gian bõ sưët, cûá mưỵi
lêìn thên nhiïåt lïn cao àưåt ngưåt lâ cấc chấu lẩi bõ co giêåt.

Triïåu chûáng ca co giêåt: Trûúác khi cố hiïån tûúång co giêåt mùåt
chấu bế tấi ài, mï man, cûáng ngûúâi lẩi mùỉt trúån ngûúåc. Mêëy giêy
sau, hiïån tûúång co giêåt xët hiïån úã mùåt, úã chên, tay trong mưåt vâi
pht rưìi thưi. Chấu bế thúã mẩnh, ngûúâi lẫ ài. Tûâ trẩng thấi mï
man, khưng tónh chấu ài vâo mưåt giêëc ng mï mïåt.
Trong cấc trûúâng húåp nhể , ngûúâi ta khố nhêån thêëy cấc cún co
giêåt vò chấu bế chó cûáng ngûúâi hóåc giêåt chên tay, mùåt tấi trong mưåt
thúâi gian ngùỉn. Thay vâo hiïån tûúång mï man, cố lc chấu bế nhû
khưng nghe, khưng nhòn, khưng cẫm thêëy mổi vêåt chung quanh.
Chó cố àưi mùỉt bõ trúån ngûúåc lâ triïåu chûáng rộ nhêët.

Trong lc bấc sơ chûa cố mùåt, cêìn phẫi lâm nhûäng viïåc sau àïí
nhiïåt àưå ca chấu bế hẩ xëng:

- Cúãi khuy ấo hóåc bỗ búát qìn ấo;

- Tùỉm cho chấu bùçng nûúác cố nhiïåt àưå thêëp hún thên nhiïåt ca
chấu 2oC trong 10 pht; cố thïí tùỉm nhiïìu lêìn nhû vêåy;

- Chûúâm nûúác mất hay nûúác àấ;

- Cố thïí dng cấc loẩi thëc hẩ nhiïåt nhû aspirin, paracếtamol.

Bấc sơ sệ tiïëp tc àiïìu trõ bùçng cấc loẩi thëc khấc àïí chêëm dûát
cấc cún co giêåt vâ ngùn ngûâa khưng xẫy ra nûäa.

Sau cún co giêåt: Bấc sơ thûúâng u cêìu bưë mể cấc chấu àûa
chấu ài bïånh viïån àïí lâm mưåt sưë xết nghiïåm, sau khi chấu àậ qua
cún. Vò, hiïån tûúång co giêåt rêët cố thïí liïn quan túái tưín thûúng úã

mâng ốc.

Hún nûäa, cêìn phẫi cố phûúng phấp àïì phông trấnh cho chấu bõ
lẩi. Nïëu chấu bế lẩi sưët ngoâi cấc biïån phấp ấp dng úã phêìn trïn,
bấc sơ cố thïí cho chấu ëng thëc chưëng co giêåt Valium. Thëc giổt
ëng lâm nhiïìu àúåt.

Vò hiïån tûúång sưët cao kêm co giêåt úã nhiïìu trễ thûúâng xẫy ra bêët
chúåt, nhiïìu lêìn lùåp ài lùåp lẩi nïn cố trûúâng húåp, bấc sơ u cêìu cho
trễ ëng thëc àïì phông liïn tc cho túái khi chấu 4 - 5 tíi. Nhêët lâ
àưëi vúái cấc chấu hay cố cấc cún kếo dâi hóåc bấc sơ àậ phất hiïån
thêëy trong gia àònh Bế cố ngûúâi mùỉc chûáng àưång kinh.

Cẫnh chấu bế bi sưët co giêåt thûúâng gêy êën tûúång mẩnh cho cấc
ngûúâi thên sùn sốc chấu. Tuy vêåy, khi cún àậ qua ài thò chấu lẩi trúã
lẩi trẩng thấi bònh thûúâng.

141. CO GIÊÅT MÂ KHƯNG SƯËT

Nïëu chấu bế khưng sưët cao mâ cng bõ co giêåt thò cố thïí lâ do cố
cấc hiïån tûúång sinh hổc bêët thûúâng trong cú thïí nhû: lûúång àûúâng
hóåc lûúång Canxi trong ngûúâi bõ st mưåt cấch bêët thûúâng, hóåc
chấu bõ tưín thûúng trong nậo. Nïëu khưng vò cố cấc ngun nhên
trïn thò phẫi nghơ àïën chûáng àưång kinh.

142. CHÛÁNG CO GIÊÅT ÚÃ TRỄ SÚ SINH

Cấc trễ sú sinh bõ nhûäng cún co giêåt hóåc tay chên co cûáng lẩi
lâ do cú thïí bõ thiïëu chêët Canxi . Cú thïí cấc chấu nhỗ cêìn cố cấc tia
nùỉng hóåc ấnh sấng mùåt trúâi àïí hêëp th chêët Canxi.

Chûáng bïånh nây thûúâng kêm theo bïånh côi xûúng. Àïí chûäa trõ,
bấc sơ thûúâng cho cấc chấu ëng cấc thëc trong thânh phêìn cố
vitamm D vâ Canxi.

143. CÚN CO GIÊÅT

Chûáng nây cố àùåc àiïím lâ tiïëp theo mưåt cún co giêåt lâ hiïån
tûúång chên, tay, àêìu chấu bế gêåp vâ co rm lẩi vïì phđa trûúác hóåc
dỵi ra vâ ûúän ngûãa vïì phđa sau. Ngun nhên ca chûáng nây hiïån
vêỵn chûa àûúåc biïët rộ trûâ mưåt vâi trûúâng húåp do dõ têåt bêím sinh ca
hïå thêìn kinh.

Chûáng nây thûúâng kêm theo hiïån tûúång ngûng phất triïín têm
l vâ vêån àưång. Khi chấu bế lïn cún, cêìn phẫi nhúâ túái sûå gip àúä ca
bấc sơ ngay.

144. CHÛÁNG ÀƯÅNG KINH

Àưång kinh lâ mưåt chûáng bïånh gêy co giêåt cú thïí, khưng phẫi vò
sưët cao, cng khưng phẫi vò cú thïí mêët thùng bùçng vïì mùåt sinh hổc
nhû thiïëu glucư hay Canxi trong mấu.

Ngûúâi ta thûúâng dng bưå quết (scanner) àïí dô tòm xem cố phẫi
do tưín thûúng úã nậc khưng. Nïëu cng khưng tòm thêëy ngun nhên
thò chó côn lẩi mưåt l do: bïånh gia truìn.

ÚÃ trễ em, hiïån tûúång bõ àưång kinh cố nhiïìu mûác: cố chấu bưỵng
nhiïn ngậ vêåt xëng, cong ngûúâi lïn rưìi co giêåt tay chên vâ cấc cú
mùåt. Àưi mùỉt vư hưìn àúâ àêỵn, trúån ngûúåc, mùåt nhùn nhm, thúã khố

khùn. Lất sau, chấu thúã bònh thûúâng trúã lẩi, cấc cú bùỉp toân thên
àïìu thû giận túái mûác, cố chấu tê dêìm. Sau àố, chấu cố thïí thiïëp ài
trong giêëc ng. Khi tónh dêåy, chấu khưng hïì biïët gò vïì nhûäng sûå
viïåc vûâa xẫy ra vúái bẫn thên mònh.

Cố trûúâng húåp cấc hiïån tûúång xẫy ra khưng àêìy à nhû trïn,
chó cố hiïån tûúång cong cûáng ngûúâi hóåc ngûúåc lẩi, ngûúâi mïìm r,
cưång vúái vâi sûå co giêåt úã thên thïí, mùỉt lúâ àúâ.

Hóåc Bế vêỵn tónh tấo, nhûng khưng nối àûúåc, cú thïí bõ co giêåt úã
mưåt vâi núi khi Bế vûâa thûác dêåy, hóåc àang trong giêëc ng.

Cố cấc chấu nhỗ 5 - 6 thấng àậ cố cấc biïíu hiïån co giêåt nhû thïë.
Lẩi cố cấc chấu tûâ 3 tíi trúã lïn, cố nhûäng lc nhû bõ hưn mï, khưng
biïët gò trong mưåt vâi giêy.

Àưång kinh lâ mưåt chûáng bïånh cêìn phẫi chûäa trõ lêu, mêët nhiïìu
cưng sûác, nhûng ngây nay, khưng côn lâ mưåt bïånh khưng thïí chûäa
khỗi, hóåc phẫi chûäa sët àúâi. Ngûúâi ta àậ coi mưåt sưë trûúâng húåp
nhû mưåt loẩi bïånh nhể, tuy rùçng, bïånh nây vêỵn cêìn túái sûå sùn sốc
ca cấc bấc sơ chun ngânh.

Khi côn trong thúâi gian chûäa trõ, cấc chấu cêìn àûúåc theo dội
tûâng ngây. Nhûng nïëu trong 3 nùm liïìn mâ chấu khưng lïn cún
hóåc cố mưåt triïåu chûáng gò nûäa thò cố thïí ngûng viïåc thëc thang,
àiïìu trõ. Chó cêìn ch tưí chûác sinh hoẩt cho cố nïì nïëp, bẫo àẫm cho
cấc chấu khưng bõ mêët ng. Cấc nhâ têm l hổc cho rùçng nïn àïí cấc
chấu túái trûúâng nhû cấc àûáa trễ bònh thûúâng khấc. Khưng nïn lc
nâo cng quấ ch túái cấc chấu vò chđnh lâm nhû vêåy sệ lâm cho
tinh thêìn cấc chấu bõ cùng thùèng hún.

Cấc chấu bõ chûáng àưång kinh vùỉn cố thïí tham gia cấc hoẩt àưång
thïí dc thïí thao, kïí cẫ búi lưåi, nhûng phẫi cố ngûúâi canh chûâng.

Àiïìu cưët ëu trong viïåc chùm sốc cấc chấu bõ chûáng bïånh nây lâ
gip àúä cấc chấu phất triïín bònh thûúâng vïì mùåt tinh thêìn cng nhû
vïì thïí chêët.

145. BẾ ÙN NGON MIÏÅNG, ÙN ÀÛÚÅC. TẨI SAO?

Nhiïìu bâ mể chó mong mỗi sao cho con ùn ngon miïång, ùn
àûúåc. Vêën àïì nây rêët rưång vâ nïn chuín thânh vêën àïì: "Ni sao
cho con khỗe” thò hún. Búãi vò nhiïìu chấu cố tđnh khố ùn, ùn đt nhûng
sûác khỗe vêỵn tưët. Thïë lâ àûúåc rưìi. Vêën àïì Bế khưng chõu ùn àậ àûúåc
nối túái úã phêìn trïn, phêìn nhiïìu do ngun nhên têm l.
ÚÃ phêìn nây, chng ta chó ch túái : "Tẩi sao chấu ùn khỗe
thïë?". Àưëi vúái cấc chấu nhỗ, viïåc chấu ùn àûúåc nhiïìu khưng àấng
mûâng vâ cng khưng àấng lo. Vò nïëu dông dội chấu cố nhûäng ngûúâi
to bếo thò chấu cng cố xu hûúáng ùn nhiïìu àïí thânh to bếo vâ mai
sau, cố thïí thânh mưåt ngûúâi bng phïå! Àiïìu nây cng chùèng hay gò!

Nhûng nïëu chấu ùn nhiïìu mâ tẩng ngûúâi vêỵn bònh thûúâng hay
ưëm ëu thò nïn nghơ ngay túái viïåc chûäa trõ cho chấu bïånh giun hóåc
sấn vâ cố thïí cẫ bïånh tiïíu àûúâng nûäa.

146. BẾ KHƯNG CHÕU ÙN

Hiïån tûúång trễ em khưng cố bïånh têåt gò mâ biïëng ùn, hay
khưng chõu ùn phêìn lúán do ngun nhên têm l chûá khưng phẫi Bế
bõ bïånh. Àưëi vúái cấc trễ sú sinh cng vêåy. Vêën àïì nây cố liïn quan

túái mưåt sûå rưëi loẩn nâo àố trong quan hïå giûäa mể vâ con.

Trûúác hïët, chng ta khưng nïn xïëp vưåi cấc chấu sau àêy vâo
loẩi biïëng ùn:

- Cấc chấu cố tđnh ùn thêët thûúâng, khi nhiïìu, khi đt mưåt cấch tûå
nhiïn.

- Cấc chấu hay ùn vùåt, lc àïën bûäa, vêỵn ùn nhûng ùn đt.

Trïn thûåc tïë, nïëu cưång cẫ cấc lêìn ùn vùåt vâo bûäa chđnh, thò cấc
chấu ùn thïë lâ à rưìi.

Cấc chấu àấng àûúåc àïí sùn sốc, cố cấc hiïån tûúång sau :

- Bưỵng nhiïn bỗ ùn hay biïëng ùn, cố vễ mïåt, sưët, àau bng v.v ;

- Cấc chấu tûâ 6 - 18 thấng tíi bõ àau hổng; sau khi tiïm
chng; sùỉp mổc rùng hay àang mổc rùng;

- Cấc chấu vûâa cai sûäa mể.

Ngoâi ra, cấc bâ mể cng nïn àïí túái cấc ngun nhên sau cố
ẫnh hûúãng túái viïåc ùn ca cấc chấu, nhû: thay àưíi loẩi sûäa hóåc
thûác ùn mâ cấc chấu khưng ûa, dng thòa, mỵng àïí cho bế ùn to
quấ, cho ùn kiïíu nhưìi nhết lâm Bế súå, àang ùn lẩi lau miïång, lâm vïå
sinh lâm chấu mêët hûáng th.