PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - NHỮNG HÀNH VI SAI LẠC – 5 pot

Phên têm hổc nhêåp mưn 61

àố ngûúâi ta trấnh àûúåc nhûäng sûå hiïíu lêìm mùåc d cố rêët nhiïìu
nghơa vâ dêëu hiïåu.
Trong nhûäng ngưn ngûä cưí xûa cố nhiïìu àiïím bêët àõnh khưng
thïí cố mùåt trong nhûäng ngưn ngûä hiïån nay ca chng ta. Trong
mưåt vâi ngưn ngûä Do Thấi chùèng hẩn, chng chó cố ph êm mâ
khưng cố ngun êm. Ngûúâi àổc hay ngûúâi nghe phẫi chiïëu theo
cêu nối hay chûä viïët mâ àoấn ra nhûäng ngun êm vùỉng mùåt. Chûä
viïët cưí Ai Cêåp cng thïë vò chng ta khưng biïët tiïëng cưí Ai Cêåp àổc
ra sao. Chûä viïët thiïng liïng ca Ai Cêåp cng cố nhûäng àiïìu bêët
àõnh nhû thïë. Ngûúâi àổc cûá tûå do xïëp nhûäng hònh ẫ
nh tûâ phẫi sang
trấi hay tûâ trấi sang phẫi tu theo mën. Mën àổc phẫi tu
theo nhûäng hònh ẫnh ca nhûäng con chim hay sc vêåt khấc. Ngûúâi
viïët cng cố thïí viïët tûâ trïn xëng dûúái tu theo quan niïåm vïì
nghïå thåt. Àiïìu khố chõu nhêët trong chûä cưí Ai Cêåp lâ khưng hïì
viïët chûä nây xa chûä nổ. Nhûäng dêëu hiïåu cûá xët hiïån theo mưåt
khoẫng cấch àïìu àïìu khiïën cho ngûúâi ta khưng biïët rộ mưåt chûä
thåc chûä trïn hay chûä dûúái. Trong chûä viïët Ba Tû trấi lẩi giûäa hai
chûä cố mưåt chûä nghiïng chûáng tỗ hai chûä khấc nhau.
Chûä
viïët vâ ngưn ngûä Trung Hoa rêët cưí hiïån nay hậy côn
dng cho 400 triïåu ngûúâi. Cấc bẩn àûâng cho lâ tưi hiïíu tiïëng
Trung Hoa. Tưi chó khẫo cûáu vúái hy vổng tòm thêëy nhûäng àiïím
giưëng nhau nhû nhûäng àiïìu vûâa nối, vâ tưi àậ khưng bõ thêët vổng.
Ngưn ngûä Trung Hoa àêìy rêỵy nhûäng sûå bêët àõnh nhû thïë à lâm
chng ta rng mònh. Ngưn ngûä àố gưìm cố nhiïìu vêìn cố thïí àổc
riïng biïåt hay cng vúái nhûäng vêìn khấc. Mưåt trong cấc thưí ngûä
Trung Hoa cố túái 400 vêìn. Ngûä vûång gưìm cố 4000 chûä thânh ra cố
chûä cố túái 10 nghơa, cố chûä co

á đt hún hay nhiïìu hún. Vò toân thïí
khưng gip cho ngûúâi nghe àoấn àûúåc ngûúâi nối àõnh nối gò. Ngûúâi
ta àậ àùåt ra khưng biïët bao nhiïu lâ phûúng sấch àïí trấnh sûå hiïíu
lêìm. Trong nhûäng phûúng sấch àố cố phûúng sấch cêìn phẫi kïí viïåc
ghếp hai vêìn thânh mưåt tiïëng vâ àổc tiïëng àố theo bưën thanh êm
khấc nhau. Ngưn ngûä àố khưng cố vùn phẩm. Khưng phên biïåt
àûúåc trong mưåt ngûä xem chûä àố lâ danh tûâ hay tđnh tûâ hay àưång
tûâ, giưëng àûåc hay giưëng cấi, sưë nhiïìu hay sưë đt. Thúâi gian nâo hay
thïí nâo. Ngưn ngûä chó cố nhûäng ngun liïåu cng nhû tiïëng nối
trûâu tûúång ca chng ta phên chia ra thânh nhûäng ngun liïå
u
bùçng cấch xoấ bỗ nhûäng sûå biïíu thõ cấc dêy liïn lẩc giûäa nhûäng
tiïëng. Trong tiïëng Trung Hoa mưỵi khi cố àiïìu gò bêët àõnh, ngûúâi
nghe phẫi dûåa vâo toân thïí mâ quët àõnh tu theo trđ thưng minh
Sigmund Freud 62

ca mònh. Tưi ghi mưåt cêu tc ngûä Trung Hoa nối tûâng tiïëng mưåt
nhû sau: đt, nhòn, nhiïìu, àiïìu k diïåu.
Cêu tc ngûä nây khưng cố gò khố hiïíu: nố cố thïí cố nghơa lâ:
câng trưng đt bao nhiïu câng thêëy nhiïìu àiïìu k diïån bêëy nhiïu,
hay: àưëi vúái nhûäng ngûúâi trưìng câng đt, câng cố nhiïìu àiïìu k diïåu.
Giûäa hai bẫn dõch khấc nhau chó khấc nhau vïì vùn phẩm nay têët
nhiïn thûåc khố quët àõnh xem nïn dng bẫn nâo. Vêåy mâ ngûúâi
ta thûúâng nối rùçng tiïëng Trung Hoa lâ thûá tiïëng tuåt hẫo trong
cưng viïåc trao àưíi tû tûúãng. Vêåy sûå cố nhiïìu nghơa khưng hùèn àậ
àûa àïën sûå bêët àõnh trong ngưn ngûä.
Tuy nhiïn àư
ëi vúái sûå biïíu thõ trong giêëc mú, tònh trẩng khưng
àûúåc chùỉc chùỉn nhû trûúâng húåp ca cấc ngưn ngûä thúâi cưí. Nhûäng
ngưn ngûä nây àûúåc dng lâm phûúng tiïån giao tiïëp, phẫi àûúåc hiïíu

bùçng cấch nây hay cấch khấc. trong khi giêëc mú khưng cêìn ai hiïíu
cẫ. Cho nïn chng ta sệ khưng ngẩc nhiïn khi thêëy giêëc mú cố
nhiïìu nghơa, bêët àõnh, khiïën cho chng ta khưng thïí quët àõnh
mưåt cấch chùỉc chùỉn. Kïët quẫ àưåc nhêët chùỉc chùỉn thu lûúåm àûúåc
trong sûå so sấnh nây lâ nhûäng sûå bêët àõnh nối trïn ln cố mùåt
trong mổi cấch diïỵn tẫ trong thúâi cưí.
Chó co
á kinh nghiïåm lâm ài lâm lẩi nhiïìu lêìn múái gip cho ta
thûåc sûå hiïíu rộ giêëc mú. Theo tưi, tđnh bêët àõnh nây khưng àûa
chng ta ài xa àûúåc vâ cưng trònh khẫo cûáu ca nhiïìu nhâ khoa
hổc khấc àậ chûáng tỗ rùçng tưi nối àng. Nhûäng ngûúâi khưng
chun mưn thûúâng tỗ vễ coi thûúâng, bi quan trûúác nhûäng sûå khố
khùn vâ tđnh bêët àõnh ca nhûäng cưng trònh khoa hổc. Thấi àưå àố
thûåc bêët cưng. Nhiïìu ngûúâi trong cấc bẩn chùỉc khưng lẩ gò khi
thêëy mưåt tònh trẩng bi quan khinh khi nhû thïë khi ngûúâi ta gùåp
khố khùn trong viïåc àổc cấc têëm bia trong thânh Babylone. Cố mưåt
thúâi nhûäng ngûú
âi àổc cấc têëm bia nây bõ coi lâ nhûäng tay àẩi bõp
vâ cưng trònh ca hổ lâ cẫ mưåt sûå lûúâng gẩt. Nhûng àïën nùm 1857,
Hưåi hoâng gia khẫo cûáu vïì Ấ chêu àậ lâm mưåt cåc thđ nghiïåm cố
tđnh chêët quët àõnh. Hưåi nây u cêìu bưën nhâ chun mưn nưíi
danh nhêët thúâi àố gûãi àïën cho mònh bưën bẫn dõch ca mưåt têëm bia.
Mưỵi bẫn àïìu àûång trong phong bò dấn kđn, rưìi sau khi múã bưën
phong bò àố ra Hưåi cố thïí tun bưë rùçng cẫ bưën àïìu ph húåp vúái
nhûäng àiïìu àậ tòm ra quẫ lâ cưng trònh àổc bia ca hổ àậ àẩt àûúåc
nhûäng tiïën bưå àấng kïí. Nhûä
ng lúâi chïë giïỵu ca bổn ngûúâi ûa bâi
bấc nhúâ àố múái dõu ài vâ cưng viïåc àổc bia múái câng ngây câng tiïën
triïíu àûúåc.
Phên têm hổc nhêåp mưn 63

2. Cố nhiïìu bẩn cho rùçng, nhûäng giẫi phấp mâ chng ta bùỉt
båc phẫi chêëp nhêån thûúâng cố tònh cấch gûúång ếp, giẫ tẩo, khưng
àng chưỵ vâ nhiïìu khi khưi hâi. Tưi kïí cho cấc bẩn nghe mưåt cêu
chuån múái nhêët thåc loẩi nây. Tẩi Thy Sơ mưåt ưng Giấm àưëc
mưåt Àẩi chng viïån bõ cấch chûác vò àậ khẫo cûáu Phên têm hổc. Têët
nhiïn ưng ta phẫn àưëi dûä àưåi, mưåt túâ bấo úã Berne, kinh àư Thy Sơ
àậ àùng bẫn ấn ca cấc nhâ chûác trấnh hổc àûúâng. Tưi trđch mưåt
vâi àoẩn dđnh dấng àïën mưn Phên têm hổc: “Cố nhiïìu thđ d lêëy
trong cën sấch c
a bấc sơ Pfister àấng àûúåc ch àïën vò tđnh cấch
giẫ tẩo vâ cêìu k. Quẫ lâ mưåt àiïìu k khưi khi thêëy mưåt ưng Giấm
àưëc Àẩi chng viïån chêëp nhêån nhûäng àiïìu àố mâ khưng cố mưåt lúâi
phï bònh chó trđch nâo”. Hổ mën chng ta coi nhûäng lúâi phï phấn
nây lâ nhûäng lúâi ca mưåt võ thêím phấn vư tû. Chng ta hậy xết k
lúâi phï phấn nây vúái hy vổng lâ thïm mưåt cht suy nghơ vâ mưåt
cht khẫ nùng nûäa cng chùèng hẩi gò.
Quẫ thûåc lâ mưåt àiïìu th võ khi thêëy loâi ngûúâi chó cêìn dûåa
va
âo nhûäng cẫm nghơ àêìu tiïn ca mònh thưi mâ cng dấm àûa ra
nhûäng lúâi phï phấn rêët nhanh chống vâ quẫ quët vïì mưåt vêën àïì
gai gốc nhû vêën àïì têm l vư thûác. Hổ cho rùçng lúâi giẫi thđch ca
chng ta cố vễ cêìu k, gûúång ếp, hổ khưng thđch nïn cho ngay rùçng
lúâi àố sai, chẫ cố giấ trõ gò cẫ. Khưng mưåt pht nâo hổ nghơ rùçng
nïëu nhûäng giẫi thđch nây cố vễ gûúång ếp vâ cêìu k, têët nhiïn cng
phẫi cố nhûäng l do gò chùỉc chùỉn mâ mổi ngûúâi cêìn tòm hiïíu.
Kïët quẫ chđnh trong viïåc giẫi thđch nây lâ
sûå di chuín vâ sûå
di chuín lâ mưåt phûúng tiïån mẩnh nhêët gip cho sûå kiïím duåt
hoẩt àưång. Sûå kiïím duåt dng phûúng tiïån nây àïí tẩo ra nhûäng

cấi gò dng thay thïë sûå viïåc mâ chng ta gổi lâ sûå ấm chó. Nhûäng
sûå ấm chó nây thûúâng gùỉn liïìn vâo mưåt thûåc chêët búãi mưåt sưë cấc sûå
liïn tûúãng, thûåc chêët nây lâ thïí nâo chng ta cng chûa biïët àûúåc
rộ râng. Chó cố àiïìu rùçng àố lâ têët cẫ nhûäng àiïìu gò ngûúâi ta cêìn
giêëu giïëm. Khi cố nhûä
ng àiïìu cêìn giêëu giïëm chng ta khưng thïí
chúâ àúåi tòm thêëy chng úã núi chng phẫi cố mùåt. Nhûäng u ban
kiïím soất tẩi biïn giúái ngây nay lêu hún nhûäng nhâ chûác trấch hổc
àûúâng Thu Sơ nhiïìu. Mën tòm cấc tâi liïåu vâ hònh vệ ngûúâi ta
khưng chó lc soất cấc ti vâ cùåp da mâ côn phẫi xết cẫ nhûäng núi
khưng chúâ àúåi nhêët nhû nhûäng gốt giêìy hai lúáp. Nïëu hổ tòm ra
àûúåc nhûäng àưì qëc cêëm bùçng nhûäng cấch khấm xết tó mó àố thò sûå
chõu khố ca hổ quẫ khưng phẫi lâ vư đch.
Sigmund Freud 64

D giûäa ëu tưë tiïìm tâng vâ àiïìu thay thïë nố trong giêëc mú
rộ râng cố nhûäng liïn quan rêët xa vúâi, k lẩ, khi thò khưi hâi, khi
thò khếo lếo, chng ta cng chùèng lâm gò khấc hún lâ lâm theo
àng nhûäng kinh nghiïåm do nhûäng giêëc mú cung cêëp mâ chng ta
àậ khưng tûå mònh tòm ra àûúåc nhûäng lúâi giẫi àấp. Rêët đt khi chng
ta tûå mònh tòm àûúåc cấch giẫi thđch mưåt giêëc mú; khưng mưåt ai cố
thïí tûå mònh tòm ra àûúåc liïn quan giûäa mưåt ëu tưë tiïìm tâng vâ
àiïìu thay thïë cho ëu tưë nây trong giêëc mú rộ râng. Cố khi nhúâ
mưåt kiïën àưåt nhiïn nẫy ra trong àêìu, ngûúâi nùçm mú cho ta biïët
dïỵ
dâng liïn quan àố, cố khi chng ta àûúåc cung cêëp à tâi liïåu àïí
giẫi thđch. Nïëu ngûúâi nùçm mú khưng chõu gip thò chng ta sệ
khưng lâm sao hiïíu àûúåc mưåt vâi ëu tưë trong giêëc mú rộ râng. Tưi
kïí cho cấc bẩn nghe mưåt cêu chuån múái xẫy ra. Mưåt thên ch ca
tưi bõ mêët cha trong lc àang àiïìu trõ. Bâ ta tòm à mổi cấch lâm

cho cha sưëng lẩi. Trong mưåt giêëc mú bâ ta thêëy cha hiïån ra vâ bẫo:
“Bêy giúâ lâ mûúâi mưåt giúâ mûúâi lùm, mûúâi mưåt giúâ rûúäi, mûúâi hai
giúâ kếm mûúâi lùm”. Bâ ta giẫi thđch sûå kiïån nây bùçng cấch nối
rùçng thã côn sinh thúâi ngûúâi cha rêë
t thđch cấc con vïì àng giúâ ùn
cúm. Giûäa k niïåm nây vâ ëu tưë trong giêëc mú têët nhiïn phẫi cố
mưåt liïn quan gò d chng ta khưng thïí dûåa vâo k niïåm nây àïí
biïët rộ ëu tưë kia bùỉt ngìn tûâ àêu. Nhûng trong khi chûäa chẩy,
tưi nghi ngúâ rùçng cố mưåt thấi àưå phï bònh chó trđch nâo àố àưëi vúái
ngûúâi cha u qu cố dđnh dấng àïën sûå phất sinh ra giêëc mú. Bâ
nùçm mú kïí cho chng ta nghe, cố mưåt lêìn trong cêu chuån vïì vêën
àïì têm l, bâ ta cố nghe mưåt ngûúâi bâ con nối: “Ngûúâi cưí sú (der
Urmensh) sưëng lẩi trong mưỵi chng ta”. Cêu nối nây gip ch
ng ta
hiïíu àûúåc thấi àưå ca bâ khấch. Àố lâ mưåt cú hưåi rêët tưët cho bâ ta
lâm cho cha sưëng lẩi. Bâ ta biïën cha thânh mưåt ngûúâi ca thúâi àẩi
(home de I'heure, Urmensch), do àố ngûúâi cha múái cûá mûúâi lùm
pht lẩi bấo giúâ mưåt lêìn.
Trong cêu chuån nây cố àiïìu gò lâm ta nghơ àïën mưåt lưëi chúi
chûä. Nhiïìu khi ngûúâi ta cho rùçng ngûúâi giẫi thđch giêëc mú mën
chúi chûä trong khi sûå thûåc ngûúâi chúi chûä chđnh lâ ngûúâi nùçm mú.
Trong nhiïìu thđ d khấc chng ta khưng thïí biïët rộ àố lâ mưåt lưëi
chúi chûä hay mưåt giêëc mú. Chng ta àậ gùåp trûúâng húåp tûúng tûå
nhû thïë trong mưåt vâ
i sûå lúä lúâi. Mưåt ngûúâi nùçm mú thêëy mònh ngưìi
cng ưng bấc trong mưåt chiïëc xe húi (xe tûå àưång). Theo ưng ta thò
giêëc mú àố cố nghơa lâ ưng ta àậ tûå mònh thoẫ mận tònh dc ca
mònh khưng cêìn sûå gip àúä ca ngûúâi khấc (do chûä antoếrotisme
chúi chûä vúái autưmbile cố nghơa lâ xe tûå àưång hay xe húi). Cố phẫi
Phên têm hổc nhêåp mưn 65

ưng nây mën nối àa vâ nối rùçng mònh nùçm mú trong khi thûåc sûå
chó mën chúi chûä khưng? Tưi khưng tin nhû thïë. Theo tưi ưng ta
quẫ àậ nùçm mú thûåc. Nhûng do àêu mâ cố sûå giưëng nhau giûäa viïåc
tûå thoẫ mận vïì tònh dc vúái chiïëc xe húi? Cêu hỗi nây àậ lâm tưi
suy nghơ rêët lêu vâ khẫo cûáu thûåc k câng vïì sûå chúi chûä. Sau
cng tưi ài àïën kïët lån lâ àậ cố mưåt loẩt tûúãng hûäu thûác len lỗi
vâo trong vư thûác vâ tấi xët hiïån dûúái hònh thûác mưåt sûå chúi chûä.
Chõu ẫnh hûúãng ca vư thûác, nhûäng tûúãng hûäu thûác na
ây chõu tấc
dng ca sûå di chuín vâ cư àổng trong cưng viïåc xêy dûång giêëc
mú vâ sûå chúi chûä. Nhûng giêëc mú chúi chûä khưng gêy cho ngûúâi ta
cấi khoấi cẫm nhû mưåt trô chúi chûä thûåc sûå. Tẩi sao lẩi nhû thïë?
“Giêëc mú hđ tûâ” khưng lâm cho ta cûúâi, trấi lẩi chó lâm cho ta dûãng
dûng.
Vïì àiïím nây chng ta tiïën àïën gêìn lưëi àoấn mưång ngây xûa.
Tưi kïí cho cấc bẩn nghe mưåt cêu chuån àoấn mưång nây vò tđnh
lõch sûã ca nố. Giêëc mú ca Àẩi àïë Alexandre àûúåc Plutarque vâ
Artếmodore úã Ïphese kïí lẩi. Trong lc cưng phấ thânh Tyr, Àẩi àïë
Alexandre nùçm mú thêëy mưåt con qu nhẫy nhốt trûúác mùåt mònh.
Thêìy bối Aristadre àoấ
n rùçng thïë nâo thânh Tyr cng thêët th vò
phên tđch chûä satyros (con qu) ra, ngûúâi ta thêëy cố nghơa lâ:
thânh Tyr thïë nâo cng thåc vïì ưng. Quẫ nhiïn vïì sau thânh Tyr
bõ hẩ thûåc. Sûå giẫi thđch nây cố vễ nhû giẫ tẩo nhûng àng tûâ àêìu
àïën cëi.
3. Cấc bẩn sệ ngẩc nhiïn khi thêëy rùçng ngay cẫ nhûäng ngûúâi
chun khẫo cûáu vïì phên têm hổc vâ sûå giẫi thđch giêëc mú cng
nhùçm phẫn àưëi quan niïåm trïn ca chng ta vïì giêëc mú. Sûå lêìm
lêỵn nây àậ àûa àïën nhiïìu àiïìu sai lêìm rêët gêìn quan niïåm ca y

hổc vïì giêëc mú. Mưåt trong cấ
c àiïìu àố cho rùçng giêëc mú chó lâ mưåt
mûu toan thđch ûáng vâo hiïån tẩi vâ giẫi quët cấc viïåc trong tûúng
lai, nghơa lâ giêëc mú cố khuynh hûúáng khẫo cûáu tûúng lai àïí tưí
chûác hiïån tẩi (A.Macder). Chng ta àậ cố dõp chûáng tỗ rùçng quan
niïåm nây lêỵn lưån giêëc mú rộ râng vúái nhûäng tûúãng tiïìm tâng
nghơa lâ ch trổng àïën cưng viïåc xêy dûång trong giêëc mú. Vò mën
biïíu thõ cho àúâi sưëng tinh thêìn vư thûác cố chûáa àûång nhûäng
tûúãng tiïìm tâng nïn quan niïåm nây khưng múái mễ mâ cng khưng
àêìy à
, vò ngoâi sûå xêy dûång tûúng lai ra, sûå hoẩt àưång tinh thêìn
côn lâm nhiïìu viïåc khấc nûäa. Vò mưåt sûå lêìm lêỵn àấng tiïëc hún nûäa,
ngûúâi ta àậ cho rùçng àùçng sau giêëc mú bao giúâ cng cố tûúãng
chïët chốc. Tưi khưng hiïíu ngûúâi ta àõnh nối gò trong cưng thûác nây
Sigmund Freud 66

nhûng chùỉc chùỉn lâ nố bùỉt ngìn úã chưỵ ngûúâi ta lêỵn lưån giêëc mú vâ
cấ tđnh ca ngûúâi nùçm mú.
Tưi kïí cho cấc bẩn nghe mưåt cêu chuån nûäa àïí chûáng tỗ
rùçng cố ngûúâi thûúâng cho rùçng giêëc mú cố thïí àûúåc giẫi thđch bùçng
hai cấch: mưåt cấch cố tđnh chêët phên têm, mưåt cấch theo kinh
thấnh khưng biïët gò àïën sûå cố mùåt ca cấc sûå ham mën, chó nối
àïën nhûäng hoẩt àưång tinh thêìn cao cêëp thưi. Têët nhiïn cng cố
nhûäng giêëc mú loẩi nây nhûng àố chó lâ nhûäng trûúâng húåp àùåc biïåt
khưng thïí coi lâ cố tđnh chêët chung. Theo àiïì
u hổ nối, chng ta
khưng thïí nâo quan niïåm rùçng giêëc mú lẩi cố thïí cố tđnh chêët tònh
dc vâ lâ sûå gùåp gúä ca giưëng àûåc vâ giưëng cấi àûúåc (A.Adler). Têët
nhiïn cng cố mưåt vâi giêëc mú nhû thïë vâ sau nây bẩn sệ biïët
chng chó lâ nhûäng triïåu chûáng loẩn thêìn kinh. Tưi kïí ra nhûäng

sûå tòm tôi múái vïì tđnh chêët giêëc mú nối trïn àïí cấc bẩn biïët mâ àïì
phông hay đt nhêët cng àïí bẩn biïët rộ kiïën tưi vïì vêën àïì.
4. Ngûúâi ta àậ tòm cấch lâm giẫm giấ trõ khấch quan ca
nhûäng cưng trònh nây bùç
ng cấch cho rùçng nhûäng ngûúâi bònh
thûúâng thu xïëp sao cho giêëc mú ca mònh húåp vúái kiïën ca cấc
bấc sơ: ngûúâi cho rùçng mònh cố nhûäng giêëc mú vïì quìn lûåc, ngûúâi
cho rùçng mònh cố nhûäng giêëc mú sưëng lẩi sau khi dậ chïët thûåc,
(W.Setkel). Nhûng l lån nây khưng côn mưåt cht giấ trõ gò khi
mổi ngûúâi thêëy rùçng trûúác khi khoa hổc phên têm ra àúâi, ngûúâi àúâi
àậ nùçm mú rưìi vâ ngay cẫ khi khoa hổc àố àậ ra àúâi thò bao giúâ
ngûúâi ta cng nùçm mú rưìi múái àïën hỗi nhâ phên têm hổc vïì giêëc
mú. Nhûäng sûå kiïån do quan niïåm nâ
y àûa ra rêët dïỵ hiïíu vâ khưng
lâm hẩi gò cho thuët vïì giêëc mú cẫ. Nhûäng “cấi gò côn sốt lẩi trong
ngây” phất sinh ra giêëc mú thûúâng bùỉt ngìn úã àúâi sưëng con ngûúâi
khi hổ thûác. Nïëu nhûäng lúâi nối vïì àïì nghõ ca bấc sơ cố mưåt têìm
quan trổng nâo àưëi vúái con bïånh, nhûäng lúâi nây cng chùèng khấc gò
nhûäng cấi gò côn sốt lẩi tinh thêìn, chùèng khấc gò nhûäng ham mën
chûa àûúåc thoẫ mận, cng cố tấc dng chùèng khấc gò nhûäng sûå
kđch àưång cú thïí ẫnh hûúãng àïën ngûúâi nùçm mú trong l
c ng.
Cng nhû nhûäng ëu tưë kđch àưång giêëc mú khấc, nhûäng tûúãng do
thêìy thëc gúåi ra cng cố thïí xët hiïån trong giêëc mú rộ râng hay
trong nhûäng tûúãng tiïìm tâng. Chng ta biïët lâ chng ta cố thïí
tẩo ra giêëc mú vâ nhûäng vêåt liïåu gip cho giêëc mú phất hiïån.
Trong trûúâng húåp nây ngûúâi thêìy thëc cng khưng lâm gò khấc
hún cưng viïåc ca thđ nghiïåm viïn Maury Vold khi ưng nây àùåt
Phên têm hổc nhêåp mưn 67

chên tay ca ngûúâi nùçm ng theo mưåt chiïìu hûúáng nâo àố àïí gêy
ra giêëc mú nhû mën.
Chng ta cố thïí gúåi ra cho ngûúâi nùçm mú àưëi tûúång ca giêëc
mú chûá khưng thïí ẫnh hûúãng gò àïën nhûäng àiïìu ngûúâi àố sùỉp mú.
Sûå hoẩt àưång ca cưng viïåc xêy dûång vâ sûå ham mën vư thûác
khưng chõu ẫnh hûúãng gò tûâ bïn ngoâi vâo. Khẫo sất nhûäng sûå
kđch àưång cú thïí giêëc mú thûúâng àûúåc tỗ rộ trong phẫn ûáng thïí
xấc. Do àố lúâi bâi bấc nối trïn vïì giấ trõ khấch quan ca nhûäng
cưng trònh khẫo cûáu vïì giêëc mú bùỉt ngìn úã
chưỵ àậ lêỵn lưån giêëc mú
vúái nhûäng vêåt liïåu xêy dûång giêëc mú.
Àố lâ têët cẫ nhûäng àiïìu tưi mën trònh bây cng cấc bẩn vïì
giêëc mú. Chùỉc cấc bẩn cng àoấn rùçng tưi bỗ sốt rêët nhiïìu àiïìu. Súã
dơ cố sûå thiïëu sốt àố lâ vò giêëc mú côn liïn lẩc chùåt chệ vúái nhûäng
chûáng bïånh thêìn kinh. Chng ta khẫo sất giêëc mú vúái mc àđch
sûãa soẩn cho viïåc khẫo sất cấc chûáng bïånh thêìn kinh. Àiïìu nây
húåp l hún lâ viïåc àïí chín bõ cho viïåc khẫo sất giêëc mú. Giêëc mú
cố thïí
gip hiïíu àûúåc cấc chûáng bïånh thêìn kinh. Trấi lẩi chng ta
chó hiïíu giêëc mú mưåt cấch hoân bõ hún, chi tiïët hún nïëu chng ta
hiïíu rộ vïì chûáng bïånh thêìn kinh.
Tưi khưng biïët cấc bẩn nghơ gò vïì vêën àïì àố nhûng phêìn tưi,
tưi khưng hïì hưëi tiïëc khi dânh thûåc nhiïìu thò giúâ cho sûå khẫo sất
giêëc mú vâ u cêìu cấc bẩn ch trổng àùåc biïåt vïì vêën àïì giêëc mú.
Khưng cố mưn hổc nâo cố thïí gip cho chng ta mưåt niïåm àng
hún vïì mưn phên têm hổc. Mën chûáng tỗ rùçng nhûäng triïåu chûáng
ca bïånh thêìn kinh cố
nghơa, cố đch lúåi cho ta trong viïåc tòm hiïíu
ngûúâi bïånh, cố thïí giẫi thđch àûúåc khi khẫo sất àúâi sưëng ngûúâi
bïånh, cêìn phẫi lâm viïåc trong nhiïìu thấng, cố khi nhiïìu nùm. Trấi

lẩi chó cêìn lâm viïåc mưåt sưë giúâ thưi cng à hiïíu àûúåc giêëc mú,
nhûäng tiïìn àïì ca mưn phên têm hổc vïì tđnh cấch vư thûác ca cấc
hoẩt àưång tinh thêìn. Xem chng chõu nhûäng ẫnh hûúãng khuynh
hûúáng nâo vâ chng hoẩt àưång ra sao. Vâ nïëu chng ta cố thïí
thïm vâo tđnh cấch tûúng àưìng giûäa giêëc mú vâ bïånh thêìn kinh,
mưåt sûå biïën àưí
i nhanh chống khiïën cho ngûúi nùçm mú trúã thânh
mưåt ngûúâi thûác tónh, biïët àiïìu, thò chng ta cố thïí chùỉc chùỉn rùçng
cùn bïånh thêìn kinh cng chó lâ sûå suy sp ca nhûäng liïn quan
thưng thûúâng giûäa nhûäng àưång lûåc khấc nhau trong àúâi sưëng tinh
thêìn.
Sigmund Freud 68

PHÊÌN 3
THUËT TƯÍNG QUẤT
VÏÌ CẤC CHÛÁNG BÏÅNH THÊÌN KINH
16. PHÊN TÊM HỔC VÂ THÊÌN KINH HỔC
Tưi sung sûúáng khi lẩi àûúåc tiïëp tc cêu chuån vúái cấc bẩn.
Trûúác àêy tưi àậ nối cho cấc bẩn nghe vïì quan niïåm phên têm hổc
ca cấc hânh vi sai lẩc vâ giêëc mú. Ngây nay tưi mën cấc bẩn lâm
quen vúái nhûäng hiïån tûúång chûáng bïånh thêìn kinh, nhûäng hiïån
tûúång nây cố hún mưåt àiïím tûúng àưìng vúái nhûäng hânh vi sai lẩc
cng u cêìu cấc bẩn cố mưåt thấi àưå nhû àưëi vúái cấc hiïån tûúång
trïn. Trûúác àêy tưi khưng hïì tiïën thïm mưåt bûúác nâo trûúác khi
àûúåc sûå àưìng ca cấc bẩn; tưi àậ thẫo lån nhiïìu vâ àậ giẫi hïët
nhû
äng àiïìu thùỉc mùỉc ca bẩn; tưi àậ tin cêåy úã cấc bẩn vâ lệ phẫi
ca cấc bẩn àïí tiïën àûúåc nhûäng bûúác tiïën quët àõnh. Ngây nay sûå
viïåc khưng thïí xẫy ra nhû thïë nûäa, búãi mưåt lệ rêët thûúâng: Hânh vi
sai lẩc vâ giêëc mú àưëi vúái cấc bẩn khưng phẫi lâ nhûäng hiïån tûúång

xa lẩ gò, cấc bẩn cố thïí cng cố nhûäng kinh nghiïåm giưëng nhû ca
tưi. Nhûng phẩm vi chûáng bïånh thêìn kinh àưëi vúái cấc bẩn hoân
toân múái lẩ. Nïëu khưng phẫi lâ thêìy thëc cấc bẩn chùèng lâm sao
biïët thïm àûúå
c gò ngoâi nhûäng àiïìu tưi nối cho cấc bẩn nghe, trong
khi sûå phấn àoấn chó cố giấ trõ khi ngûúâi àûa ra phấn àoấn àố
quen thåc vúái cấc vêåt liïåu àûúåc àûa ra ấnh sấng.
Tuy nhiïn cấc bẩn àûâng cho rùçng tưi sệ nối cho cấc bẩn nghe
nhûäng àiïìu cố tđnh giấo àiïìu, tưi cng khưng bùỉt båc cấc bẩn phẫi
àưìng vúái tưi vư àiïìu kiïån, nïëu cấc bẩn tûúãng lêìm thò sệ xẫy ra
nhiïìu àiïìu tai hẩi lùỉm. Tưi khưng hïì cố mën bùỉt båc ai cưng
nhêån nhûäng àiïìu mònh nối, tưi chó mën kđch thđch cấc bẩn, lâm
tan nhûäng thânh kiïën. Khi nâo vò thiïëu thưën tâi liïåu mâ bẩn
khưng giẫ
i quët àûúåc vêën àïì gò, bẩn àûâng vưåi tin, hay vûát bỗ
tûúãng nây hay tûúãng khấc. Cấc bẩn chó cêìn ngưìi nghe vâ lơnh hưåi
nhûäng àiïìu nghe nối. Cố àûúåc vâi àiïìu tin tûúãng àêu phẫi lâ
chuån dïỵ, nhûäng àiïìu nâo àïën vúái mònh mưåt cấch quấ dïỵ dâng
Phên têm hổc nhêåp mưn 69

thûúâng lâ nhûäng àiïìu chùèng cố giấ trõ gò. Chó cố nhûäng ngûúâi nâo
dêìy cưng lâm viïåc àïm ngây trong bao nhiïu nùm rông rậ, tûå mònh
lâm ài lâm lẩi biïët bao nhiïu thđ nghiïåm cấ nhên múái mễ, k th
múái cố quìn tûå cho lâ mònh biïët àûúåc nhiïìu àiïìu. Vïì phûúng diïån
trđ thûác, nhûäng quan niïåm hêëp têëp, chúáp nhoấng, nhûäng sûå phấn
àoấn vưåi vâng dng àûúåc gò? Nhûäng tiïëng sết ấi tònh chó cố trong
phûúng diïån tònh cẫm thưi. Chng ta khưng àôi hỗi thên ch ca
chng ta tin tûúãng vâo sûå hiïåu nghiïåm ca phûúng phấp phên têm
hổc, hay àûá
ng vïì phđa chng ta. Nïëu hổ lâm nhû thïë chng ta sệ

bõ nghi ngúâ, chng ta chó u cêìu hổ cố mưåt thấi àưå bi quan khoan
hoâ. Vêåy cấc bẩn hậy thûã àïí cho thêëm dêìn trong lông mònh nhûäng
niïåm vïì phên têm nâo àố nhûäng quan niïåm khấc nhau nây hoâ
húåp vúái nhau, liïn kïët vúái nhau àïí húåp thânh mưåt quan niïåm cëi
cng cố tđnh quët àõnh.
Ngoâi ra cấc bẩn khưng nïn cho rùçng àiïìu tưi trònh bây vúái
cấc bẩn vïì phên têm hổc cố mưåt tđnh cấch v lúåi nâo. Àố chó lâ mưåt
sûå kiïån bùỉt ngìn úã thûåc nghiïåm, mưåt sûå quan sấ
t trûåc tiïëp hay
hêåu ca nhûäng cưng trònh quan sất hay thûåc nghiïåm nây. Chđnh
nhûäng tiïën bưå àẩt àûúåc trong lơnh vûåc khoa hổc sệ gip chng ta
biïët nhûäng cưng trònh khẫo cûáu ca chng ta àậ àêìy à chûa, cố
húåp l khưng. Riïng tưi, dûåa vâo cåc sưëng khấ dâi vâ hai mûúi
lùm nùm kinh nghiïåm, tưi cố thïí cam àoan vúái cấc bẩn lâ tưi àậ
phẫi lâm viïåc rêët cêìn c múái cố thïí cố àûúåc mưåt múá kinh nghiïåm
xậ hưåi, quan àiïím ca tưi vïì mưn phên têm hổc. Tưi ln ln cố
cẫm tûúãng rùçng nhûäng àưëi th ca tưi khưng nhêån ra nhûäng àiïìu
àố, vâ
cho rùçng nhûäng kiïën ca tưi chó lâ nhûäng kiïën ch quan
cố thïí chưëng àưëi àûúåc dïỵ dâng. Tưi quẫ thûåc khưng hiïíu thấi àưå
nây. Cố thïí lâ cấc thêìy thëc ngẩi khưng mën giao thiïåp quấ
thên mêåt vúái nhûäng thên ch mùỉc bïånh thêìn kinh ca hổ, khưng
thêm ch àïën nhûäng lúâi hổ nối nïn khưng thïí lúåi dng àûúåc
nhûäng àiïìu nây àïí tòm ra nhûäng hiïíu biïët cố giấ trong viïåc trõ liïåu,
khưng thïí àûa ra àûúåc nhûäng àiïìu quan sất gip cho hổ àẩt àûúåc
nhûäng kïët lån cố tđnh cấch tưíng quất hún. Tưi sệ cưë trấnh khưng
àa
ã àưång àïën nhûäng sûå cậi vậ vư đch trong phẩm vi nhûäng bâi hổc
nây. Tưi khưng tin lâ bt chiïën cố thïí dng àûúåc viïåc gò. Bt chiïën
chó lâ con àễ ca lưëi l lån giấo àiïìu ngây xûa ca ngûúâi Hy Lẩp,

súã dơ khưng thânh cưng vò ngûúâi ta àậ quấ ch trổng àïën lưëi biïån
chûáng. Riïng tưi, tưi cho rùçng nhûäng cåc bt chiïën trong phẩm vi
khoa hổc chẫ àûa àïën kïët quẫ gò, c thïí nhêët lâ chng thûúâng cố
khuynh hûúáng àïì cao cấ nhên. Tûâ trûúác túái nay, tưi chó cố thẫo
Sigmund Freud 70

lån gay go vúái mưåt nhâ bấc hổc thưi, àố lâ nhâ bấc hổc Lowenfeld
úã Munich vâ kïët quẫ ca cåc thẫo lån àố àậ lâm cho chng tưi
trúã thânh hai ngûúâi bẩn sau khi àậ lâ àưëi th ca nhau. Vò khưng
tin rùçng nhûäng cåc bt chiïën sau nây cng àûa àïën kïët quẫ khẫ
quan nhû thïë nïn tưi àậ khưng lâm lẩi cåc thđ nghiïåm.
Cấc bẩn cố thïí cho rùçng thấi àưå lêín trấnh nhûäng cåc bt
chiïën nhû thïë chûáng tỗ lâ mònh khưng à l lệ àïí bâo chûäa, hay
mưåt thấi àưå ngoan cưë. Tưi trẫ lúâi nghi vêën àố lâ mưåt khi ngûúâi ta
àậ
dây cưng hổc hỗi khẫo cûáu àïí àûa ra mưåt quan niïåm khoa hổc,
ngûúâi ta cố à can àẫm àïí tûå bâo chûäa vâ giûä ngun quan àiïím
ca mònh chưëng lẩi vúái bêët cûá trúã lûåc nâo. Tưi cng cêìn thïm rùçng,
tưi àậ nhiïìu lêìn hoân bõ quan àiïím ca tưi, nhiïìu lêìn thay àưíi
kiïën vâ lêìn nâo cng cưng bưë nhûäng sûå thay àưíi àố cưng khai trûúác
mùỉt mổi ngûúâi . Hêåu quẫ ca sûå thânh thûåc àố ra sao cấc bẩn cố
biïët khưng? Cố ngûúâi khưng hïì ch trổng àïën nhûäng àiïìu thay àưíi
àố vâ tiïëp tc chó trđch tưi vïì nhûä
ng quan àiïím mâ tưi khưng côn
giûä nûäa. Ngûúâi khấc lẩi cho rùçng thay àưíi nhû thïë chûáng tỗ lâ
ngûúâi ta khưng thïí tin cêåy núi tưi àûúåc, vò kễ nâo ln ln thay
àưíi quan niïåm ca mònh thò khưng àấng àûúåc tin cêåy vâ nhûäng
àiïìu thay àưíi nây cng chùèng cố giấ trõ gò hún nhûäng àiïìu àûa ra
tûâ trûúác. Nhûng kễ nâo cûá giûä ngun quan niïåm ca mònh tûâ àêìu
àïën cëi lẩi bõ chđnh nhûäng ngûúâi àố cho lâ ngoan cưë, cûáng àêìu

cûáng cưí. Àûáng trûúác hai thấi àưå àố, tưi thêëy chùèng côn gò khấc hún
lâ “àûúâng ta ta cûá ài”. Tưi nhêët àõnh cûá tiïëp tc con àûúâng àậ vẩch
sùén, khưng cố àiïì
u gò ngùn cêëm tưi thay àưíi mưåt vâi quan àiïím tu
theo àâ tiïën triïín ca khoa hổc, mùåc d vêỵn giûä ngun nhûäng
tûúãng cùn bẫn trong mưn phên têm hổc.
Tưi cố bưín phêån trònh bây cho cấc bẩn nghe vïì quan àiïím
ca mưn phên têm hổc vïì cấc hiïån tûúång nấo loẩn thêìn kinh. Tưi
sệ nối àïën nhûäng àiïím tûúng àưìng vâ trấi ngûúåc giûäa nhûäng hiïån
tûúång nây vâ nhûäng hiïån tûúång àậ hổc phêìn trïn. Lêëy thđ d vïì
mưåt triïåu chûáng thûúâng cố trong sưë thên ch, chng ta sệ khưng
àïí àïën nhûäng àiïìu khưí nậo trong phên têm hổc khưng thïí bẫo
thên chu
ã ca hổ lâ hổ chùèng cố bïånh têåt gò hïët rưìi cho hổ mưåt liïìu
thëc bưí. Mưåt trong cấc bẩn àưìng nghiïåp ca tưi khi àûúåc hỗi vïì
thấi àưå nïn cố àưëi vúái cấc thên ch àậ trẫ lúâi lâ “tưi u cêìu hổ trẫ
tưi mưåt sưë tiïìn lâ bao nhiïu àố”. Vò thïë cho nïn nhûäng bấc sơ hânh
nghïì phên têm hổc thûúâng khưng cố nhiïìu thên ch. Cûãa phông
khấm bïånh ca tưi thûúâng bổc bùçng cao su vâ cố hai lêìn cûãa. Lâm
Phên têm hổc nhêåp mưn 71

nhû thïë khưng phẫi lâ khưng cố nghơa àêu. Khấch hâng vâo
phông khấm bïånh thûúâng qụn àống cûãa phông. Tưi ln ln
nhùỉc hổ phẫi àống cûãa phông lẩi bêët kïí àõa võ ca hổ trong xậ hưåi
ra sao. Àố quẫ lâ mưåt àiïìu khố chõu vò phêìn lúán hổ lâ nhûäng ngûúâi
tûâ trûúác túái nay chûa hïì giú tay ra súâ vâo quẫ àêëm cûãa bao giúâ, vò
hổ ln ln cố ngûúâi múã cûãa cho hổ ra vâo. Nhûng d sao tưi lâm
thïë vêỵn lâ phẫi vò kễ nâo vâo phông mâ khưng àống cûãa thûúâng lâ
nhûäng kễ khưng àûúåc giấo dc hùèn hoi vâ chng ta khưng cố l do
gò gûúång nhể àưëi vúái hổ. Cấc bẩn àûâ

ng vưåi phấn àoấn trûúác khi biïët
rộ cêu chuån. Thên ch chó khưng àống cûãa phông khi trong
phông àúåi khưng cố ai cẫ thưi. Nhûng khi trong phông àúåi cố ngûúâi
lâ thïë nâo hổ cng àống cûãa rêët k, vò hổ khưng mën cho ngûúâi
khấc nghe àûúåc nhûäng àiïìu hổ sùỉp nối vúái ưng thêìy thëc.
Nhû thïë tûác lâ viïåc thên ch khưng àống cûãa phông khấm
bïånh khưng phẫi lâ viïåc ngêỵu nhiïn, khưng phẫi lâ khưng cố
nghơa, khưng phẫi lâ khưng cố mưåt têìm quan trổng nâo àố. Thên
ch thûúâng lâ nhûäng ngûúâi mën nưíi tiïëng, mën àûúåc ngûúâi àúâi
sùn sốc. Hổ
thûúâng gổi àiïån hỗi trûúác xem cố thïí àïën vâo giúâ nâo
vâ tûúãng tûúång nhû cố hâng dậy dâi ngûúâi àang àûáng chúâ trûúác
cûãa phông khấm bïånh. Nhûng khi àïën núi hổ chó gùåp mưåt cùn
phông trưëng rưỵng, àưì àẩc rêët têìm thûúâng. Hổ bûåc mònh, tỗ vễ
khinh thûúâng ưng thêëy thëc bùçng thấi àưå khưng thêm àống cûãa
cố vễ nhû mën bẫo thùèng ưng thêìy nây: “Àống cûãa lâm gò khi
chùèng cố ma nâo trong phông àúåi”, rưìi trong lc khấm bïånh hổ
thûúâng tỗ vễ vư lïỵ ngang bûúáng.
Phên tđch thấi àưå nây, chng ta khưng biïët gò hún nhûä
ng
àiïìu àậ biïët rưìi, nghơa lâ thấi àưå àố khưng phẫi ngêỵu nhiïn, mâ cố
mưåt nghơa, lïå thåc vâo mưåt toân thïí tinh thêìn nhêët àõnh, dêëu
hiïåu ca mưåt trẩng thấi tinh thêìn quan trổng. Khưng mưåt thên
ch nâo lẩi th nhêån rùçng hổ cố mën tỗ ra vư lïỵ vúái ưng thêìy
thëc, àiïìu àố chûáng tỗ rùçng hổ khưng hïì cố thûác vïì viïåc mònh
lâm. Cố thïí cố ngûúâi th nhêån rùçng hổ àậ thêët vổng khi nhòn thêëy
cùn phông àúåi vùỉng nhû cha bâ Àanh, nhûng àiïìu chùỉc chùỉn lâ
hổ khưng thûác vïì thấi àưå ca hổ.
Tưi so sa
ánh thấi àưå nây vúái mưåt àiïìu quan sất àûúåc núi mưåt

thên ch khấc. Sûå quan sất nây hïët sûác múái mễ cố thïí àûúåc kïí lẩi
mưåt cấch vùỉn tùỉt tuy trong mưn phên têm hổc nhiïìu khi khố lông
trấnh àûúåc nhûäng lưëi kïí chuån dâi dông.
Sigmund Freud 72

Mưåt sơ quan trễ tíi u cêìu tưi chûäa bïånh cho bâ mể vúå. Bâ
nây tuy sưëng trong mưåt hoân cẫnh hïët sûác sung sûúáng nhûng vêỵn
àêìu àưåc cåc sưëng ca mònh vâ ca ngûúâi khấc bùçng mưåt thiïn
kiïën chùèng cố nghơa l gò. Bâ ta khoẫng chûâng 53 tíi, côn giûä
àûúåc vễ àểp ngây xûa, dấng àiïåu niïìm núã, dïỵ chõu, vui vễ, giẫn dõ.
Bâ kïí cho tưi nghe chuån ca bâ, bâ sưëng rêët sung sûúáng bïn
cẩnh chưìng, mưåt ưng Giấm àưëc mưåt cú xûúãng, bâ chẫ cố àiïìu gò
phân nân vïì thấi àưå ca chưìng àưëi vúái mònh. Hai ngûúâi lêëy nhau vò
tònh àậ 30 nùm nay, khưng hïì xẫy ra ca
äi cổ, ghen tng gò. Hai
ngûúâi con àậ lêåp gia àònh, ngûúâi chưìng chûa hïì cố àõnh vïì hûu.
Nhûng cấch àêy mưåt nùm cố mưåt viïåc khưng tûúãng tûúång nưíi xêíy
ra. Bâ ta nhêån àûúåc mưåt bûác thû nùåc danh tưë cấo chưìng bâ dan dđu
vúái mưåt ngûúâi con gấi khấc. Hẩnh phc gia àònh bùỉt àêìu tan rậ tûâ
khi àố. Cåc àiïìu tra cho biïët cố mưåt chõ bưìi phông ca bâ ghết cay
ghết àùỉng mưåt ngûúâi bẩn c tuy cng sinh ra trong hoân cẫnh
nghêo nân nhû mònh nhûng àậ thânh cưng hún mònh, thay vò ài úã
àúå nhû mònh ngûúâi bẩn nây àậ hổc hỗi vâ trúã thânh mưåt ngûúâi thû
k trong xûúãng ca chưìng bâ ch. Tưí
ng àưång viïn àậ thu ht ra
mùåt trêån mưåt sưë nhên viïn trong xûúãng ngûúâi bẩn trúã nïn mưåt
nhên vêåt quan trổng, àûúåc ùn úã ngay trong xûúãng, giao thiïåp vúái
cấc ưng tai to mùåt lúán àûúåc mổi ngûúâi trổng vổng. M hêìu phông
tûác bûåc tòm hïët cấch nối xêëu ngûúâi bẩn c. Mưåt hưm nhên dõp mưåt
ưng khấch ly thên vúái vúå, àang sưëng chung vúái tònh nhên àïën chúi,

bâ ch nối cho m hêìu phông nghe lâ úã àõa võ bâ ta chùỉc bâ ta
khưng chõu nưíi cẫnh chưìng cố tònh nhên nhû thïë. Sấng hưm sau bâ
ta nhêån àûúåc bûác thû nùåc danh nối trïn. Bâ ta àưì chûâng tấc giẫ
bûác thû chđnh lâ m hêìu phông vò bâ
biïët m nây ghết cay ghết
àùỉng cư thû k. Nhûng bâ ta vêỵn bõ cấi thû àố ấm ẫnh, bâ nưíi trêån
lưi àònh, xó vẫ chưìng rêët thêåm tïå. Ưng chưìng tûúi cûúâi cưë trêën tơnh
vúå, nhúâ hai võ bấc sơ trong gia àònh vâ úã xûúãng àïën trêën tơnh gip
mònh. M hêìu phông bõ àíi, ngûúâi thû k vêỵn giûä ngun àõa võ
c. Ngûúâi vúå ln ln tun bưë rùçng mònh khưng côn nghi ngúâ gò
vâ khưng àïí àïën bûác thû nûäa. Nhûng àố chó lâ bïì ngoâi, mưỵi khi
nghe nối àïën tïn ngûúâi con gấi hay gùåp ngûúâi nây ngoâi phưë lâ bâ
ta lẩi nưíi trêån lưi àònh ghen tng, bûåc tûác.
Cêu chuån nhû thïë àố, chẫ cêìn phẫi cố nhiïìu kinh nghiïåm
vï
ì thêìn kinh múái thêëy lâ bâ ta ln ln tòm cấch giêëu giïëm tònh
cẫm thûåc ca mònh vâ trong thêm têm, bâ ta khưng hïì rûát bỗ àûúåc
lông tin núi bûác thû nùåc danh kia.
Phên têm hổc nhêåp mưn 73

Thấi àưå ca nhâ thêìn kinh hổc àûáng trûúác sûå viïåc nây ra
sao? Thấi àưå nây khấc hùèn vúái thấi àưå àưëi vúái thên ch khưng àống
cûãa phông khấm bïånh. Nhâ thêìn kinh hổc khưng cho thấi àưå
khưng àống cûãa lâ quan trổng vïì phûúng diïån têm l, àố chó lâ mưåt
sûå ngêỵu nhiïn. Nhûng àûáng trûúác ngûúâi àân bâ ghen tng nây
thò khấc. Hânh àưång ca ngûúâi nây khưng quan trổng, nhûng triïåu
chûáng ca cùn bïånh múái àấng àïí . Vïì phûúng diïån ch quan,
triïåu chûáng nây lâm cho ngûúâi àân bâ àau àúá
n khưí súã; vïì phûúng
diïån khấch quan triïåu chûáng àố àe doẩ hẩnh phc ca mưåt gia

àònh. Do àố nhâ thêìn kinh hổc khưng thïí khưng quan têm àïën.
Nhâ thêìn kinh hổc trûúác hïët tòm cấch xấc àõnh hiïån tûúång bùçng
mưåt trong cấc tđnh chêët thûåc sûå ca nố. Ngûúâi àân bâ khưng phẫi
lâ khưng cố l khi nghi ngúâ ngûúâi chưìng. Vò kinh nghiïåm cho thêëy
cố nhiïìu ngûúâi àân ưng tuy àậ cố vúå mâ vêỵn cố nhûäng cư nhên tònh
trễ. Nhûng cố mưåt vâi àiïìu khấc khưng tûúãng tûúång àûúåc, nhû cố
vễ vư nghơa l. Ngoâi nhûäng àiïìu nối trong thû nùåc danh, ngûúâi
àa
ân bâ khưng cố l do nâo khấc àïí nghi ngúâ chưìng. Bâ ta biïët rộ
ngìn gưëc ca bûác thû vâ bûác thû quẫ thûåc khưng àấng tin cht
nâo. Vêåy àấng lệ bâ ta phẫi cho rùçng mònh khưng cố l do gò àïí
ghen tng cẫ. Chđnh bâ cng tûå nh nhû thïë. Tuy nhiïn, bâ vêỵn
khưng thïí khưng àau àúán chùèng khấc gò cố à chûáng cúá lâ chưìng
mònh ngoẩi tònh thûåc. Y hổc gổi àố lâ nhûäng kiïën ấm ẫnh, nghơa
lâ nhûäng kiïën bỗ ngoâi tai mổi l lệ húåp l, àng sûå thûåc. Bâ
khấch nây quẫ àang bõ lông ghen ấ
m ẫnh. Àố lâ àùåc tđnh thiïët ëu
ca trûúâng húåp nây.
Sau nhêån xết àêìu tiïn nây, nhâ thêìn kinh hổc côn quan têm
àïën mưåt sûå kiïån khấc nûäa. Nïëu sûå ấm ẫnh bỗ ngoâi tai hïët mổi sûå
thûåc thò tûác lâ nố khưng bùỉt ngìn úã sûå thûåc. Vêåy nố bùỉt ngìn úã
àêu? Nhûäng trûúâng húåp ấm ẫnh nhiïìu khưng tẫ. Tẩi sao úã àêy lẩi
lâ sûå ghen tng? Nhâ thêìn kinh hổc chùèng cố gò nối vúái chng ta
vïì àiïím nây cẫ. Ưng ta chó quan têm àïën mưåt trong cấc cêu hỗi
ca chng ta thưi. Ưng ta sệ tòm hiïíu vïì di truìn c
a ngûúâi bïånh
vâ cố lệ sệ trẫ lúâi rùçng: “Sûå ấm ẫnh chó xẫy ra àưëi vúái nhûäng ngûúâi
cố tđnh cấch di truìn. Nghơa lâ cố nhûäng ngûúâi cha, ưng àậ bõ
chûáng bïånh àố”. Nối khấc ài, nïëu ngûúâi àân bâ nây bõ ấm ẫnh lâ vò
bâ ta àậ cố sùén trong mấu sûå di truìn. Lúâi giẫi thđch nây quẫ rêët

th võ nhûng cố giẫi hïët nhûäng àiïìu thùỉc mùỉc khưng? Cố côn
ngun nhên nâo khấc nûäa khưng? Thûúâng thûúâng sûå ấm ẫnh hay
xẫy ra àưëi vúái sûå ghen tng hún àưëi vúái cấc sûå khấc; àiïìu nây cố
phẫi lâ mưåt sûå
ngêỵu nhiïn khưng? Cố tđnh cấch vộ àoấn khưng? Cố
Sigmund Freud 74

thïí giẫi thđch àûúåc khưng? Vâ cố phẫi mưåt khi mưåt ngûúâi àậ bõ ấm
ẫnh rưìi thò khưng lâm sao cho ngûúâi àố thoất khỗi sûå ấm ẫnh àố
khưng? Tẩi sao nhâ thêìn kinh hổc khưng giẫng giẫi rộ hún cho
chng ta biïët? Trẫ lúâi cêu hỗi nây chng ta cố thïí nối: kễ nâo cho
hún cấi gò mònh cố lâ khưng lûúng thiïån. Nhâ thêìn kinh hổc khưng
cố phûúng tiïån ài sêu nây, nïn chùèng thïí lâm gò hún lâ àûa ra mưåt
lúâi àoấn bïånh khưng cố gò chùỉc chùỉn.
Thïë mưn phên têm hổc cố lâm àûúåc gò hún khưng? Têët nhiïn
lâ cố. Ngay cẫ trong trûúâng húåp khố khùn nây chng ta cng cố
thïí àûa ra nhûäng sûå
kiïån giẫi thđch àûúåc. Chng ta cêìn àïí àïën
chi tiïët nhỗ nhùåt cố vễ khưng quan trổng lâ chđnh ngûúâi àân bâ àậ
lâ ngun nhên gêy ra bûác thû nùåc danh àố: chđnh bâ ta hưm trûúác
àậ phân nân vúái m hêìu phông lâ mònh sệ khưí súã vư cng khi biïët
chưìng cố nhên tònh. Nối cêu àố chđnh bâ ta àậ gúåi cho m hêìu
phông gûãi bûác thû nùåc danh. Vêåy sûå ấm ẫnh khưng hïì dđnh dấng
gò àïën bûác thû cẫ, nố àậ cố tûâ trûúác trong tònh trẩng mưåt mưëi lo êu
(hay mưåt sûå ham mën). Thïm vâo àố mưåt vâi sûå kiïån do tưi tòm ra
sau hai giúâ àưì
ng hưì phên tđch. Sau khi nghe kïí chuån xong, tưi
hỗi bâ ta mưåt vâi àiïìu nhûng bâ ta khưng sùén sâng trẫ lúâi. Bâ nối
rùçng, bâ chùèng cố àiïìu gò cêìn nối nûäa vâ sau hai giúâ nối chuån bâ
tun bưë lâ bâ khỗi bõ ấm ẫnh rưìi, thêëy trong ngûúâi khoễ khóỉn dïỵ

chõu. Têët nhiïn bâ nối nhû thïë vò cåc nối chuån tiïëp tc. Nhûng
trong hai giúâ àố bâ khấch àậ àïí lưå mưåt vâi àiïím gip cho ta hiïíu rộ
tònh trẩng ca bâ. Bâ cố cẫm tònh àùåc biïåt vúái mưåt châng trễ tíi,
ngûúâi con rïí àậ nhúâ àïën tưi sùn sốc bâ. Bâ khưng hïì cố
thûác gò vïì
cẫm tònh àố, vò lâ mể vúå vâ châng rïí nïn mưëi cẫm tònh biïën thânh
mưåt têëm lông êu ëm rêët dïỵ hiïíu. Chng ta à kinh nghiïåm àïí ài
sêu vâo cåc àúâi tinh thêìn ca ngûúâi àân bâ rêët tưët nây. Cẫm tònh
ca bâ àưëi vúái con rïí kinh khng quấ nïn khưng thïí cố trong
thûác bâ ta àûúåc, nhûng nố vêỵn tiïìm tâng trong vư thûác vâ thc àêíy
mẩnh mệ ghï gúám. Bâ cêìn cố mưåt cấi gò àïí thoất khỗi sûå ấm ẫnh
àố, chđnh sûå di chuín àïì tâi àậ gip bâ giẫi quë
t àûúåc vêën àïì. Bâ
l lån lâ trong khi mònh cố thïí u mưåt châng trễ tíi àûúåc thò
khưng cố l do nâo khiïën cho chưìng mònh lẩi khưng u mưåt cư gấi.
Do àố bâ khưng côn hưëi hêån vïì tònh u ca mònh nûäa. Viïåc chưìng
ph tònh mònh nhû mưåt liïìu thëc an thêìn dấn trïn mưåt vïët
thûúng nống bỗng. Vò khưng thûác àûúåc tònh u ca mònh nïn bâ
bõ ấm ẫnh búãi hònh bống ca tònh u nây, mưåt bống dấng mâ bâ
cho lâ rêët cố lúåi cho mònh. Mổi l lệ àûa ra àïìu khưng cố hiïåu quẫ
gò vò chng àêu cố nhùçm àng mc tiïu, chó nhùçm vâo cấi mêỵu ca
Phên têm hổc nhêåp mưn 75

mc tiïu àố thưi, chđnh cấi mc tiïu nây nêëp trong vư thûác truìn
cho cấi mêỵu bïn ngoâi sûác mẩnh ca mònh.
Chng ta hậy tốm tùỉt lẩi nhûäng dûä kiïån thu lûúåm àûúåc trong
viïåc phên tđch nây rưìi dûåa vâo àố tòm hiïíu trûúâng húåp ca bâ
khấch. Dûä kiïån thûá nhêët: cưë àõnh khưng phẫi lâ mưåt thûá gò vư l,
khưng hiïíu àûúåc, àố cố nghơa, cố l do, lïå thåc vâo mưåt biïën cưë
tònh cẫm trong àúâi sưëng ngûúâi bïånh. Dûä kiïån thûá hai cưë àõnh nây

lâ mưåt sûå kiïån cêìn thiïët, phẫn ûáng chưëng lẩ
i mưåt sûå hoẩt àưång tinh
thêìn vư thûác mâ chng ta àûa ra ấnh sấng àûúåc nhúâ mưåt vâi dêëu
hiïåu khấc. Chđnh vò cố dêy liïn lẩc vúái vư thûác mâ àố múái cố tđnh
cấch ấm ẫnh, múái chưëng lẩi mổi l lån húåp l, àng vúái sûå thûåc.
àố côn lâ mưåt niïìm an i àưëi vúái ngûúâi bïånh nûäa. Dûä kiïån thûá ba:
nïëu hưm trûúác ngûúâi bïånh kïí lïí têm tònh vúái m hêìu phông chđnh
lâ vò bâ ta àậ bõ thc àêíy búãi tònh u thêìm kđn àưëi vúái con rïí, tònh
u nây chđnh lâ
bûác phưng che lêëp hêåu trûúâng cùn bïånh. Trûúâng
húåp nây giưëng triïu chûáng àûúåc phên tđch trong phêìn trïn úã nhiïìu
àiïím, vò úã cẫ hai núi chng ta dïìu tòm ra àûúåc nghơa hay mën
ca sûå biïíu thõ tinh thêìn, nhûäng liïn quan giûäa chng ta vâ mưåt
ëu tưë vư thûác.
Têët nhiïn chng ta chûa giẫi quët àûúåc mưåt thùỉc mùỉc trong
vêën àïì trïn. Côn nhiïìu vêën àïì chûa tòm ra àûúåc giẫi phấp. Cố
nhûäng vêën àïì khưng giẫi quët nưíi vò mưåt vâi àiïìu kiïån àùåc biïåt
khố khùn. Tẩi sao ngûúâi àân bâ àûúåc chưìng chiïìu chång nây lẩi
ài u con rïí? Tẩi sao niïìm an i lẩi khưng cố mưåt hònh thûác khấc
hún lâ bố
ng dấng, lâ sûå di chuín vïì phđa ngûúâi chưìng mưåt tònh
trẩng àùåc biïåt ca ngûúâi bïånh? Nhûäng vêën àïì àố cố phẫi lâ nhûäng
vêën àïì gai gốc khưng? Chng ta cố nhiïìu tâi liïåu àïí trẫ lúâi nhûäng
cêu hỗi àố. Ngûúâi àân bâ nây cố thïí àậ àïën tíi hưìi xn vâ cêìn
àûúåc thoẫ mận tònh dc: riïng mưåt sûå kiïån nây cố lệ cng àậ giẫi
thđch àûúåc nhiïìu. Cố thïí lâ ưng chưìng khưng cố à sûác cung phng
cho bâ vúå vïì phûúng diïån sinh l. Nhûäng ngûúâi chưìng nhû thïë

thûúâng tỗ ra êu ëm àưëi vúái vúå vâ rêët khoan dung àưëi vúái tđnh nïët
cấu kónh ca vúå. Viïåc ngûúâi bïånh u con rïí khưng phẫi lâ khưng

cố nghơa. Chđnh vò quấ u con gấi, u mưåt cấch say mï nhû
ngûúâi con trai u con gấi. Nïn tònh u àố àậ biïën thïí thânh tònh
u ngûúâi con rïí. Tưi tûúãng chùèng cêìn nhùỉc lẩi cấc bẩn rùçng nhûäng
sûå giao húåp giûäa mể vâ con rïí thûúâng bõ phï phấn thûåc gùỉt gao
trong xậ hưåi, ngay cẫ trong thúâi cưí nhûäng sûå loẩn ln nây cng bõ
trûâng trõ ghï gúám. Sûå loẩn ln nây vûúåt quấ mûác ln l mâ xậ