PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - PHẦN 3: TỔNG QUÁT VỀ CÁC CHỨNG BỆNH THẦN KINH – 4 pot

Phên têm hổc nhêåp mưn 49

nhûäng biïën cưë trễ con nây khưng phẫi bao giúâ cng cố thûåc. Àng
thïë, trong phêìn lúán trûúâng húåp nhûäng biïën cưë nây khưng thûåc vâ
trong mưåt vâi trûúâng húåp chng lẩi côn trấi lẩi hùèn sûå thûåc lõch sûã
nûäa. Sûå khấm phấ ra àiïìu nây, hún hïët mổi l lệ cố thïí lâm cho ta
mêët lông tin cêåy àưëi vúái lúâi kïí ca ngûúâi bïånh mâ chng ta dng
lâm cùn bẫn àïí phên tđch vâ tòm hiïíu bïånh thêìn kinh. Sûå khấm
phấ nây lâm chng ta bưëi rưëi àïën cûåc àưå. Nïëu nhûäng biïë
n cưë trong
àúâi sưëng trễ con lc nâo cng cố thûåc, chng ta cẫm tûúãng nhû
àang hoẩt àưång trïn àêët rùỉn, nïëu chng khưng cố thûåc, chó lâ trô
bõa àùåt ca ngûúâi bïånh, chng ta lêåp tûác phẫi rúâi bỗ chng àïí ài
tòm mưåt con àûúâng khấc. Nhûng chng ta khưng phẫi theo con
àûúâng nâo trong hai con àûúâng àố cẫ: nhûäng biïën cưë trong thúâi thú
êëu do phên tđch lêåp lẩi hay gúåi ra àûúåc, khi thò sai hoân toân, khi
lẩi àng hoân toân vâ trong phêìn lúán trûúâng húåp chng vûâa sai
vûâa àng. Vò vêåy nhûäng triïåu chûáng khi thò hònh dung àng
nhûäng biïën cưë cố
thïí xẫy ra thûåc vâ trong trûúâng húåp nây chng cố
ẫnh hûúãng àïën sûå àõnh cû ca khất dc, khi thò chó lâ nhûäng àiïìu
bõa àùåt ca ngûúâi bïånh khưng cố mưåt tđnh chêët cùn bïånh gò cẫ.
Tònh trẩng nây lâm cho chng ta bưëi rưëi ghï gúám. Nhûng tưi nhùỉc
àïí cấc bẩn nhúá rùçng mưåt vâi k niïåm trong thúâi thú êëu mâ con
ngûúâi giûä lẩi àûúåc trong thûác cng cố thïí khưng àng sûå thûåc
hay đt nhêët cng vûâa àng vûâa sai. Vêåy mâ trong nhûäng trûúâng
húåp àố rêët đt khi chng lẩi khưng tòm ra bùçng chûáng vïì sûå sai lêìm,
tha
ânh ra chng ta cng cố thïí tûå an i khi nghơ rùçng àiïìu lâm cho
chng ta bưëi rưëi khưng phẫi do cưng trònh phên tđch gêy ra mâ
chđnh do ngûúâi bïånh gêy ra.

Chó cêìn nghơ ngúåi mưåt cht lâ ta hiïíu ngay cấi gò àậ lâm cho
chng ta bưëi rưëi trong tònh trẩng nây: àố chđnh lâ lông khinh ghết
sûå thûåc, khưng ch trổng àïën sûå khấc biïåt giûäa sûå thûåc vâ tûúãng
tûúång. Chng ta cố vễ nhû khố chõu vúái ngûúâi bïånh vò anh ta àậ
bõa chuån ra àïí lâm cho chng ta bûåc mònh. Chng ta cố cẫm
tûúãng nhû sûå thûåc bõ ngùn cấch vúái tûúãng tûúång bùçng mưåt hưë sêu
khưng thïí lêëp bùçng àûúåc vâ chu
áng ta mën sûå thûåc phẫi xët hiïån
dûúái hònh thûác khấc. Àố chđnh lâ kiïën ca ngûúâi bïånh khi hổ
nghơ ngúåi bònh thûúâng. Khi ngûúâi bïånh àûa cho chng ta nhûäng
vêåt liïåu nêëp sau triïåu chûáng hế ra cho chng ta biïët nhûäng trẩng
thấi àûúåc bốp nùån theo nhûäng biïën cưë trong àúâi sưëng trễ con mâ
têm àiïím chđnh lâ mưåt sûå ham mën àûúåc thỗa mận, chng ta bao
giúâ cng bùỉt àêìu bùçng cấch tûå hỗi khưng biïët nhûäng àiïìu àố àng
sûå thûåc hay lâ nhûäng tûúãng tûúång. Sau àố cố
mưåt vâi dêëu hiïåu
Sigmund Freud 50

gip cho ta trẫ lúâi àûúåc cêu hỗi àố vâ chng ta cho ngay ngûúâi
bïånh biïët nhûng viïåc cho ngûúâi bïånh biïët khưng phẫi lâ khưng gùåp
khố khùn. Nïëu ngay lc àêìu chng ta bẫo hổ lâ hổ àang kïí chuån
tûúãng tûúång àïí che giêëu viïåc xẫy ra trong thúâi thú êëu y nhû nhûäng
dên tưåc ngây xûa thûúâng àem huìn thoẩi thay thïë lõch sûã ca hổ
thò ngûúâi bïånh lêåp tûác khưng côn mën tiïëp tc cêu chuån àang
kïí nûäa, mâ àiïìu àố khưng phẫi lâ àiïìu ta mong mën. Chđnh
ngûúâi bïånh cng mën cố kinh nghiïåm vïì nhûäng àiïìu thûåc sûå àậ
xẫy ra vâ tun bưë ghết cay ghế
t àùỉng nhûäng gò àậ tûúãng tûúång.
Nhûng nïëu mën àẩt àûúåc kïët quẫ, chng ta phẫi cho ngûúâi bïånh
cẫm tûúãng lâ nhûäng àiïìu hổ kïí àng vúái nhûäng biïën cưë thûåc sûå xẫy

ra trong thúâi thú êëu thò biïët àêu sau àố ngûúâi bïånh chùèng trấch
mốc vâ cûúâi vâo mi chng ta vò chng ta àậ tỗ ra quấ dïỵ tin.
Ngûúâi bïånh khố lông hiïíu àûúåc tẩi sao chng ta lẩi coi viïåc àng
hay sai lâ khưng quan trổng, khưng cêìn biïët xem nhûäng biïën cưë
xẫy ra trong thúâi thú êëu ca hổ àng hay sai sûå thûåc. Vêåy mâ thấi
àưå ca chng ta àư
ëi vúái sẫn phêím ca tinh thêìn khưng thïí nâo
khấc àûúåc. Búãi vò nhûäng sẫn phêím nây cng cố nhiïìu àiïìu àng sûå
thûåc: chó cố àiïìu lâ chđnh ngûúâi bïånh àậ bõa ra nhûäng chuån
tûúãng tûúãng; nhûng àûáng vïì phûúng diïån bïånh thêìn kinh thò viïåc
ngûúâi bïånh tûúãng tûúång ra nhûäng cêu chuån cng khưng kếm
phêìn quan trổng so vúái viïåc chđnh ngûúâi bïånh àậ sưëng qua nhûäng
biïën cưë mâ hổ kïí cho ta nghe. Chđnh nhûäng cêu chuån bõa àùåt
cng cố mưåt thûåc thïí tinh thêìn trấi vúái thûåc thïí vêåt chêët vâ dêìn
dêìn chng ta tòm ra chên l
nây: trong thïë giúái ca bïånh thêìn
kinh thò thûåc thïí tinh thêìn giûä vai trô quan trổng hún cẫ.
Thûåc lâ mưåt àiïìu sai lêìm nïëu cho têët cẫ nhûäng àiïìu àố àïìu lâ
tûúãng tûúång, khưng cố mưåt cùn bẫn thûåc sûå nâo cẫ. Trấi lẩi chng
ta cố thïí hỗi bâ con nhiïìu tíi hún ca ngûúâi bïånh àïí biïët rộ
nhûäng àiïìu cố thûåc hay khưng? Vđ d nhû mưåt àûáa bế vẩch chim
ra chúi mâ khưng biïët rùçng àố lâ mưåt àiïìu cêëm, cố thïí bõ cha mể
hay ngûúâi lúán dổa sệ cùỉt chim hay cùỉt bân tay lâm bêåy ài. Cha mể
àûúåc hỗi vïì viïåc nâ
y sệ cưng nhêån lâ cố ngay vò hổ cho rùçng lâm
nhû vêåy lâ phẫi; nhiïìu ngûúâi bïånh nhúá rộ sûå àe dổa nây lùỉm nhêët
lâ khi sûå àe dổa xẫy ra vâo lc trễ con àậ húi lúán. Khi ngûúâi àe dổa
lâ ngûúâi mể hay thåc phấi nûä, hổ thûúâng nối lâ nïëu khưng thưi hổ
sệ bẫo ngûúâi cha hay ngûúâi thêìy thëc thiïën. Võ bấc sơ chun vïì
nhi khoa úã Franfurt ghi lẩi trong mưåt cën sấch nưíi tiïëng lâ khi

àûáa bế mt tay ngûúâi ta thûúâng dổa ngùỉt tay ca nố. Sûå thûåc lâ
trûúâng húåp trễ con bõ ngûúâi lúán dổa thiïën khưng nhiïìu nhû nhûäng
Phên têm hổc nhêåp mưn 51

ngûúâi bïånh thêìn kinh thûúâng kïí cho nhâ phên têm hổc nghe. Cố
thïí lâ àûáa bế tûúãng tûúång ra sûå àe dổa àố nhúâ vâo mưåt vâi àiïìm
ấm chó àậ àûúåc nghe, hóåc lâ vò nố biïët ngûúâi lúán khưng cho nố
nghõch ngúåm nhû thïë hóåc vò àậ nhòn thêëy bưå phêån sinh dc ca
con gấi. Ngay cẫ trong nhûäng gia àònh khưng nghêo nân, rêët đt khi
trễ con àûúåc chûáng kiïën sûå giao húåp ca cha mể hay ngûúâi lúán àïí
sau nây nhúá lẩi, chng thûúâng phẫn ûáng lẩi vúái cẫm giấc àậ nhêån
àûúåc khi chûáng kiïën nhûäng cẫnh àố. Nhûng khi trễ con tẫ
lẩi
nhûäng cåc giao húåp mâ nố cố thïí àậ chûáng kiïën vúái quấ nhiïìu chi
tiïët cố thïí quan sất àûúåc, nhêët lâ nố lẩi tẫ nhû chđnh nố trưng thêëy
têån mùỉt cẫnh tûúång giao húåp àố, ngûúâi ta sệ khưng côn nghi ngúâ gò
nûäa lâ nhûäng àiïìu nố tẫ lâ nhûäng àiïìu nố trưng thêëy trong khi
chûáng kiïën sûå giao húåp ca giưëng vêåt (vđ d nhû giưëng chố) trong
khi chđnh àûáa bế àïën tíi dêåy thò cng thêëy rẩo rûåc trong lông khi
chûáng kiïën cẫnh tûúång giao húåp. Trûúâng húåp àùåc biïåt hún cẫ lâ
àûáa bế cho rùç
ng chđnh mùỉt mònh nhòn thêëy rộ râng cha mể àang
giao húåp vúái nhau khi chđnh nố côn àang úã tíi côn b mể. Viïåc bõ
ngûúâi lúán quën r cêìn àûúåc quan têm àùåc biïåt hún vò thûúâng
thûúâng nố khưng phẫi lâ trûúâng húåp tûúãng tûúång mâ chđnh lâ k
niïåm côn giûä àûúåc ca mưåt sûå viïåc cố xẫy ra thûåc. Nhûng d cố hay
khưng xẫy ra chùng nûäa thò con sưë nhûäng sûå viïåc nây cng đt hún
ngûúâi ta tûúãng khi ngûúâi bïånh kïí lẩi. Viïåc mưåt àûáa bế gấi bõ nhûäng
trễ trai lúán hún hay cng tíi quën r hay xẫy ra hún trûúâng húåp
bõ ngûú

âi lúán quën r nhêët lâ trong khi chđnh àûáa bế gấi kïí lẩi
ngûúâi quën r nố chđnh lâ ngûúâi cha, chng ta cố thïí chùỉc chùỉn
rùçng àố lâ nhûäng chuån tûúãng tûúång vâ chng ta khưng côn nghi
ngúâ gò vïì l do tẩi sao chng ta båc tưåi ngûúâi cha nhû thïë. Trễ con
vâo tíi bõ tònh dc giây vô thûúâng bõa ra chuån bõ quën r àïí
chûáng minh viïåc mònh th dêm. Cấc bẩn cng àûâng tin rùçng viïåc
ngûúâi lúán tòm cấch thỗa mận tònh dc vúái nhûäng àûáa bế hoân toân
do trđ tûúãng tûúång thïu dïåt ra. Phêìn lúá
n cấc nhâ phên têm hổc àïìu
àậ phẫi chûäa chẩy nhûäng trûúâng húåp nhû thïë rưìi vâ lẩm dng tònh
dc nây quẫ àậ cố xẫy ra nhiïìu lêìn khưng ai chưëi cậi àûúåc: chó cố
àiïìu lâ nhûäng sûå lẩm dng nây thûúâng xẫy ra chêåm hún lâ thúâi
gian mâ con trễ thûúâng kïí.
Ngûúâi ta cố cẫm tûúãng rùçng têët cẫ nhûäng biïën cưë xẫy ra
trong thúâi thú êëu nây lâ ëu tưë cêìn thiïët ca mổi bïånh thêìn kinh.
Nïëu nhûäng biïën cưë nây ph húåp vúái sûå thûåc thò câng hay, nïëu
khưng à
ng vúái sûå thûåc têët nhiïn lâ chng àûúåc hònh thânh bùçng
mưåt vâi dêëu vïët rưìi àûúåc trđ tûúãng tûúång bưí tc thïm thùỉt vâo. Kïët
Sigmund Freud 52

quẫ thò vêỵn nhû nhau d àiïìu kïí ra àng sûå thûåc hay khưng. ÚÃ
àêy chng ta cố mưåt liïn quan bưí tc àậ àûúåc nối àïën rêët nhiïìu
nhûng liïn quan úã àêy lâ liïn quan lẩ lng nhêët trong cấc liïn
quan mâ chng ta biïët tûâ trûúác túái giúâ. Tẩi sao trễ con lẩi cêìn phẫi
bõa ra nhûäng chuån àố vâ nố lêëy tâi liïåu úã àêu àïí bõa nhû thïë? Vïì
l do tẩi sao chng lẩi bõa thò chùèng côn gò hưì nghi nûäa, àiïìu cêìn
cùỉt nghơa lâ tẩi sao, bao giúâ cng chó cố tûâng êëy chuån bõa xët
hiïån, nưåi dung giưëng hïåt nhû nhau? Tưi biïët cấc bẩn sệ cho cêu trẫ
lúâi ca tưi lâ quấ tấo bẩ

o. Tưi nghơ rùçng nhûäng chuån bõa àố àïìu
cố tđnh cấch sú khai vâ do mën dûå phông àûúåc ưng bâ truìn lẩi
cho. Do nhûäng chuån bõa nây, ngûúâi bïånh lẩi ngêåp àêìu trong àúâi
sưëng cưí sú khi thêëy àúâi mònh hiïån àang sưëng cưí lưỵ quấ. Cố thïí lâ
nhûäng àiïìu bõa àùåt àố chuån bõ quën r, chuån bõ kđch thđch
khi nhòn thêëy cha mể giao húåp, chuån bõ àe dổa àem thiïën hay
chuån bõ thiïën thûåc - àïìu lâ nhûäng chuån cố thûåc, àậ xẫy ra
trong thûåc sûå trong nhûäng giai àoẩn sú khúãi ca nhên loẩi, vâ khi
dng trđ tûúãng tûúång bõa àùåt ra nhûäng chuån àố àûá
a bế chó dng
sûå thûåc ca thúâi tiïìn sûã àïí lêëp mưåt chưỵ trưëng trong sûå thûåc ca
ngûúâi àúâi. Tưi ln ln cố cẫm tûúãng rùçng têm l ca nhûäng bïånh
nhên thêìn kinh cố thïí cho chng ta biïët nhiïìu àiïìu vïì nhûäng giai
thoẩi àêìu tiïn ca loâi ngûúâi lúán hún bêët cûá mưåt tâi liïåu nâo.
Nhûäng vêën àïì vûâa àûúåc nghiïn cûáu båc chng ta phẫi xết
àïën vêën àïì ngìn gưëc vâ vai trô ca sûå hoẩt àưång trđ thûác mâ
ngûúâi ta gổi lâ “sûå tû tûúãng trong ngưng cìng nây”. Ngûúâ
i ta ch
trổng nhiïìu àïën trđ tûúãng tûúång ngưng cìng nây nhûng khưng
biïët rộ võ trđ thûåc sûå ca nố nhû thïë nâo trong àúâi sưëng tinh thêìn.
Àêy lâ nhûäng àiïìu tưi cố thïí nối vúái cấc bẩn vïì vêën àïì. Vò bõ sûå cêìn
thiïët ca cåc àúâi thưi thc nïn con ngûúâi dêìn dêìn biïët phấn àoấn
sûå thûåc mưåt cấch àng hún, biïët dung hôa thấi àưå ca mònh vúái
àiïìu mâ ngûúâi ta gổi lâ “ngun l thûåc tïë” vâ tẩm thúâi rúâi bỗ
nhûäng àưëi tûúång vâ mc àđch ca cấc khuynh hûúáng hûúãng lẩc, kïí
cẫ khuynh hûúáng tònh dc. Sûå rúâ
i bỗ nây àưëi vúái con ngûúâi lâ mưåt
àiïìu khưí súã vâ con ngûúâi ln ln tòm cấch àïí àïìn b vâo àố. Vò
thïë cho nïn con ngûúâi tûå dânh cho mònh mưåt sûå hoẩt àưång tinh
thêìn, àïí lâm sao cho nhûäng sûå hûúãng lẩc mâ anh ta bõ bùỉt båc

phẫi rúâi bỗ vêỵn tưìn tẩi dûúái mưåt hònh thûác khấc khưng trấi vúái sûå
àôi hỗi ca thûåc tïë vâ àiïìu mâ chng ta gổi lâ “sûå thûã thấch ca
cåc àúâi”. Lc àố mổi khuynh hûúáng àïìu lêëp dûúái hònh thûác mâ nố
cho àậ àûúåc thỗa mận, con ngûúâi lc ào
á cng cẫm thêëy àûúåc thỗa
mận vúái nhûäng àiïìu mâ trđ ốc tûúãng tûúång lâ thỗa mận vâ khưng
Phên têm hổc nhêåp mưn 53

thêëy thùỉc mùỉc gò cẫ. Vò vêåy con ngûúâi vêỵn tiïëp tc àûúåc tûå do hoẩt
àưång trong trđ tûúãng tûúång ca mònh trong khi trong àúâi sưëng thûåc
tïë khưng côn àûúåc tûå do nûäa. Con ngûúâi àậ lâ, àûúåc mưåt àiïìu vư
cng khố khùn lâ cố thïí vûâa sưëng nhû con vêåt ài tòm khoấi lẩc vûâa
sưëng nhû mưåt con ngûúâi cố à l trđ. Nhûng sûå thỗa mận đt ỗi mâ
anh ta cố àûúåc khưng chõu dûâng lẩi úã àố. Th.Fontane àậ nối:
“Chng ta khưng thïí nâo bỗ qua àûúåc nhûäng sûå xêy dûång ph
thåc”. Sûå sấng tẩo ra vûúng qëc tinh thêìn ca trđ tûúãng tûúång
tinh thêìn giưëng hïåt nhû sûå
dûå trûä tâi ngun thiïn nhiïn trong
nhûäng núi mâ àôi hỗi ca canh nưng, giao thưng vâ k nghïå àậ
biïën àưíi hùèn tđnh chêët sú khai ca àêët mâu, àïën nưỵi ngûúâi ta
khưng côn nhêån ra mưåt dêëu vïët gò ca tònh trẩng sú khúãi nûäa, mâ
ngûúâi ta àậ bõ bùỉt båc phẫi hy sinh vò lúåi đch ca thûåc tïë. Trong sûå
dûå trûä àố, mổi àiïìu kïí cẫ nhûäng àiïìu vư đch nguy hẩi àïìu àûúåc tûå
do phất triïín. Vûúng qëc tinh thêìn ca trđ tûúãng tûúång ngưng
cìng chđnh lâ sûå dûå trûä tâi ngun thiïn nhiïn nhû thïë vâ khưng
chõu sûå kiïím soất ca thûåc tïë.
Sẫn phêí
m àûúåc biïët rộ nhêët ca trđ tûúãng tûúång chđnh lâ
nhûäng “giêëc mú trong khi thûác” hiïån thên cho nhûäng sûå thỗa mận
tûúãng tûúång ca nhûäng tham vổng to lúán, tònh ấi, câng àêìy à, huy

hoâng bao nhiïu khi àúâi sưëng thûåc tïë khiïm nhûúâng vâ àôi hỗi
kiïn nhêỵn bêëy nhiïu. Trong cấc giêëc mú trong khi thûác nây ngûúâi
ta nhêån thêëy thûåc chêët ca cấi hẩnh phc tûúãng tûúång lâm cho con
ngûúâi àûúåc hûúãng mổi sûå khoấi lẩc bêët cêìn nhûäng thûåc tïë ca cåc
àúâi. Chng ta biïët nhûäng giêëc mú trong khi thûác àố chđnh lâ
trung
têm àiïím vâ àiïín hònh cho nhûäng giêëc mú ban àïm. Mưåt giêëc mú
ban àïm chùèng khấc gò hún lâ mưåt giêëc mú trong khi thûác àûúåc
àún giẫn hốa nhúâ cấc khuynh hûúáng àûúåc tûå do hoẩt àưång trong
àïm, bõ biïën dẩng búãi sûå hoẩt àưång ban àïm ca tinh thêìn. Chng
ta àậ quen vúái tûúãng cho rùçng nhûäng giêëc mú trong khi thûác
khưng phẫi lc nâo cng nùçm trong thûác vâ cố nhûäng giêëc mú
trong khi thûác vư thûác nây cng cố thïí trúã thânh ngìn gưëc ca
nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh chùèng khấc gò nhûäng giêëc mú
ban àïm.
Àiïìu àố chđnh lâ gip cho cấc bẩn hiïíu rộ vïì àõa võ ca trđ
tûúãng tûúång ngưng cìng trong viïåc thânh lêåp triïåu chûáng. Tưi àậ
nối rùçng trong nhûäng trûúâng húåp bõ thiïëu thưën, tònh dc thûúâng
li vïì dơ vậng, chiïëm lẩi nhûäng võ trđ àậ vûúåt qua, nhûng vêỵn àïí
lẩi trong nhûäng võ trđ àố mưåt cấi gò ca chđnh mònh. Khưng mën
Sigmund Freud 54

thay àưíi mưåt àiïìu gò trong àiïìu khùèng àõnh àố, tưi mën àûa cho
cấc bẩn xem mưåt mêëu chưët úã giûäa cấi dêy chuìn àố. Khất dc lâ
cấch nâo tòm thêëy lẩi con àûúâng àûa nố quay vïì nhûäng àiïím àõnh
cû? Nhûäng àưëi tûúång vâ chiïìu hûúáng vêỵn côn tưìn tẩi vúái mưåt cûúâng
àưå nâo àố trong sûå phất hiïån ca trđ tûúãng tûúång ngưng cìng.
Khất dc chó cêìn tòm lẩi nhûäng sûå phất hiïån àố àïí tòm thêëy con
àûúâng dêỵn mònh vïì àiïím àõnh cû, bõ dưìn ếp. Nhûäng sûå phất hiïån
nây àậ thẫ lỗng mưåt phêìn nâo vâ khưng xung àưåt vúái cấ

i tưi, tuy
vêỵn ln ln ài ngûúåc àûúâng vúái cấi tưi vúái mưåt àiïìu kiïån nâo àố,
mưåt àiïìu kiïån cố tđnh chêët lûúång hún lâ phêím, vâ chđnh àiïìu kiïån
nây àậ bõ xấo trưån khi khất dc quay trúã lẩi vúái nhûäng àưëi tûúång
tûúãng tûúång. Chđnh vò cố sûå quay vïì nây nïn nùng lûúång ca
nhûäng àưëi tûúång àưåt nhiïn tùng lïn vâ àôi hỗi mưåt sûå thỗa mận.
Do àố múái phất sinh ra sûå xung àưåt vúái cấi tưi. D trûúác kia chng
cố tđnh chêët thûác hay tiïìm thûác chùng nûäa thò bêy giúâ chng bõ
cấi tưi dưìn ếp vâ hûúáng vïì vư thûác. Tûâ nhûäng sûå tûúãng tûúå
ng
ngưng cìng vư thûác àố, khất dc quay trúã vïì ngìn gưëc ca chng
trong vư thûác àïën nhûäng àiïím àõnh cû ca chđnh mònh.
Sûå tht li ca khất dc vïì nhûäng àưëi tûúång tûúãng tûúång
chđnh lâ mưåt giai àoẩn úã giûäa trïn con àûúâng dêỵn túái sûå phất sinh
ra triïåu chûáng. Vâ giai àoẩn nây àấng àûúåc gổi bùçng mưåt tïn
riïng. C.G. Jung àïì nghõ mưåt cấi tïn rêët hay lâ mưåt sûå “tấi nhêåp
nưåi têm”. Ta gổi sûå tấi nhêåp nưåi têm lâ viïåc khất dc xa lấnh cấc
sûå thỗa mận thûåc sûå àïí quay vïì vúái nhûäng sûå
tûúãng tûúång ngưng
cìng mâ tûâ trûúác túái nay ngûúâi ta thûúâng cho lâ vư hẩi. Mưåt ngûúâi
“tấi nhêåp nưåi têm” chûa hùèn lâ bõ bïånh thêìn kinh nhûng cng úã
vâo mưåt tònh trẩng bêët àõnh: mưåt khi khưng tòm àûúåc lưëi thoất cho
sûå thỗa mận tònh dc, anh ta sệ trúã thânh ngûúâi bïånh. Trấi lẩi vúái
tđnh cấch khưng thûåc ca sûå thỗa mận trong bïånh cng vúái sûå xốa
bỗ cấc sûå khấc biïåt giûäa trđ tûúãng tûúång vâ sûå thûåc cố mùåt ngay tûâ
giai àoẩn àêìu tiïn ca sûå tấi nhêåp nưåi têm.
Cấc bẩn hùèn àậ nhêån thêë
y rùçng trong nhûäng lúâi giẫi thđch
gêìn nhêët, tưi àậ àûa ra mưåt ëu tưë múái trong viïåc tòm cùn bïånh àố
lâ nùng lûúång, àưå lúán ca nghõ lûåc àem dng, mưåt ëu tưë mâ chng

ta phẫi coi trổng. Phên tđch mâ chó nối àïën phêím chêët ca cấc àiïìu
kiïån cùn bïånh thưi thò khưng à. Hay nối cho rộ hún mưåt quan
niïåm thìn ty di àưång ca cấc hoẩt àưång tinh thêìn lâ thiïëu sốt:
chng ta côn phẫi cố mưåt quan niïåm kinh tïë nûäa. Chng ta phẫi tûå
bẫo lâ sûå xung àưåt giûäa hai khuynh hûúáng chó bng nưí khi chng
Phên têm hổc nhêåp mưn 55

àẩt túái mưåt cûúâng àưå nâo àố thưi, d rùçng nhûäng àiïìu kiïån thåc
vïì nưåi dung ca cấc khuynh hûúáng àố cố tûâ lêu rưìi. Têìm quan
trổng vïì phûúng diïån ca cấc ëu tưë cêëu tẩo bẫn chêët cng ty
thåc úã sûác mẩnh vïì lûúång ca khuynh hûúáng nây hay khuynh
hûúáng khấc liïn quan àïën nhûäng tđnh tònh cêëu tẩo bẫn chêët. Ngûúâi
ta cố thïí cho rùçng nhûäng cêëu tđnh ca con ngûúâi àïìu giưëng nhau vïì
lûúång mâ thưi. Ngay cẫ cấc ëu tưë vïì lûúång ca nhûäng sûå chưëng àưëi
vïì cùn bïånh thê
ìn kinh múái xët hiïån cng cố tđnh chêët quët àõnh
khưng kếm. Mổi sûå àïìu ty thåc vâo sưë lûúång tònh dc khưng
àûúåc dng àïën mâ cố mưåt ngûúâi cố thïí tđch ly àûúåc vâ vâo cấi
phêìn to hay nhỗ ca tònh dc mâ ngûúâi àố cố thïí hûúáng dêỵn ra
khỗi con àûúâng tònh dc vïì sûå hoấn chuín. Vïì phûúng diïån phêím
chêët mc àđch cëi cng ca sûå hoẩt àưång tinh thêìn àûúåc mư tẫ
nhû mưåt khuynh hûúáng tòm khoấi lẩc vâ trấnh sûå khố nhổc, nhûng
vïì phûúng diïån kinh tïë, mc àđch nây phẫi àûúå
c coi nhû mưåt cưë
gùỉng àïí chïë ngûå àûúåc sûå kđch àưång úã trung têm gìng mấy tinh
thêìn vâ nhû mưåt cưë gùỉng àïí trấnh sûå khố nhổc xẫy àïën vò tđnh
cấch t tng ca nhûäng sûå kđch àưång àố.
Àố lâ têët cẫ nhûäng àiïìu tưi mën nối vúái cấc bẩn vïì sûå phất
sinh ra triïåu chûáng bïånh thêìn kinh nhûng tưi cêìn nhêët mẩnh rùçng
tưi chó nối àïën sûå phất minh ra cấc bïånh bõ ấm ẫnh, tuy nhûäng sûå

kiïån cùn bïånh nấo loẩn thêìn kinh giûä mưåt àõa võ quan trổng bêåc
nhêët trong bïånh ấm ẫnh vúái tû cấch ca nhûäng sû
å thânh lêåp cố
tđnh cấch phẫn ûáng. Trong cấc bïånh thêìn kinh khấc àang àûúåc
nghiïn cûáu, chng ta cng thêëy cố nhûäng sûå khấc biïåt giưëng y nhû
thïë vâ cố khi côn sêu xa hún.
Trûúác khi chêëm dûát bâi nây tưi mën cấc bẩn àïí àïën mưåt
khđa cẩnh thđch th nhêët trong àúâi sưëng tûúãng tûúång. Cố mưåt con
àûúâng ngûúåc trúã lẩi dêỵn tûâ trđ tûúãng tûúång ngưng cìng quay vïì
vúái thûåc tïë àố lâ nghïå thåt. Ngûúâi nghïå sơ chđnh lâ mưåt con ngûúâi
tấi nhêåp nưåi têm gêìn giưëng nhû ngûúâi bïånh thêìn kinh. Bõ thc àêíy
búãi nhûäng khuynh hûúá
ng vư cng mẩnh mệ, ngûúâi nghïå sơ mën
chiïëm àoẩt àûúåc danh vổng, quìn hânh, ca cẫi, vinh quang vâ
tònh ấi. Nhûng nghïå sơ khưng cố phûúng tiïån àïí àẩt mc tiïu àố.
Vò thïë nïn, cng nhû nhûäng ngûúâi khưng àûúåc thỗa mận khấc,
nghïå sơ quay mùåt ài àïí khưng nhòn thûåc tïë nûäa, têåp trung hïët mổi
quan têm, tònh dc ca mònh vâo nhûäng sûå ham mën mâ trđ
tûúãng tûúång ca mònh àậ tẩo ra vâ àiïìu àố cố thïí lâm cho anh ta
bõ bïånh thêìn kinh àûúåc. Mën khỗi ài àïën chưỵ àố cêìn cố nhiïìu àiïìu
Sigmund Freud 56

kiïån thån lúåi khấc: vâ àậ cố biïët bao nhiïu nghïå sơ khưí súã vò bïånh
thêìn kinh nïn phẫi ngûâng hoẩt àưång. Cố thïí lâ bẫn chêët nghïå sơ
dïỵ àûa àïën nhûäng sûå hoấn chuín hún vâ ëu úát hún trong viïåc
dưìn ếp cấc khuynh hûúáng gêy bïånh. Vâ àêu lâ lưëi mâ nhûäng nghïå
sơ àậ dng àïí thêëy lẩi con àûúâng ca thûåc tïë. Tưi khưng cêìn nối
cho cấc bẩn biïët nghïå sơ khưng phẫi lâ nhûäng ngûúâi duy nhêët sưëng
mưåt cåc àúâi tûúãng tûúång. Phẩm vi ca trđ tûúãng tûúång ngưng
cìng lâ con àûúâng trung dung àûúåc mổi ngûúâi trong thïë giúái q

mïën vâ têët cẫ
nhûäng ngûúâi nâo thiïëu thưën mưåt cấi gò thûúâng
(phâm nhên) chó àûúåc trđ tûúãng tûúång ngưng cìng dânh cho mưåt
khoấi lẩc giúái hẩn. Nhûäng sûå dưìn ếp khưng thûúng hẩi trong hổ
bùỉt båc hổ phẫi tẩm hâi lông vúái nhûäng giêëc mú trong khi thûác
mâ nhiïìu khi hổc khưng thûác àûúåc. Ngûúâi nghïå sơ thûåc sûå cố thïí
lâm hún thïë. Ưng ta gấn cho nhûäng giêëc mú trong khi thûác ca
mònh mưåt hònh thûác mêëy hïët tđnh cấch cấ nhên lâm cho ngûúâi
khấc khố chõu vâ trúã thânh mưåt ngìn hûúãng th cho ngûúâi khấ
c.
Nghïå sơ cng biïët lâm cho sûå vêåt àểp lïn àïí che giêëu ngìn gưëc
àấng nghi. Nghïå sơ côn cố quìn lûåc bđ êín nhâo nùån cấc vêåt liïåu àïí
trúã thânh hònh ẫnh trung thânh ca trđ tûúãng tûúång vư thûác lâ cho
trđ tûúãng tûúång nây gêy ra mưåt ngìn khoấi lẩc à àïí che giêëu bẫn
hay hy bỗ, d chó lâ tẩm thúâi nhûäng sûå dưìn ếp. Thûåc hiïån àûúåc
nhûäng àiïìu àố, nghïå sơ cố thïí hiïën cho ngûúâi khấc niïìm an i
trong ngìn hûúãng th ca vư thûác ca chđnh hổ: nghïå sơ vò thïë
àûúåc mổi ngûúâi cẫm ún vâ kđnh ph
c, bùçng cấch àố àậ àẩt àûúåc
nhûäng àiïìu trûúác kia chó cố trong tûúãng tûúång ca mònh thưi: àố lâ
danh vổng, quìn lûåc vâ tònh ấi.
24. TINH THÊÌN BÊËT AN
Trong nhûäng bâi trûúác chng ta àậ giẫi quët nhûäng vêën àïì
thûåc khố khùn. Bêy giúâ tưi mën nối thùèng vúái cấc bẩn.
Tưi biïët lâ cấc bẩn bêët bònh, vò àậ tûå cho mònh mưåt quan
niïåm khấc hùèn vïì phên têm hổc nhêåp mưn. Cấc bẩn chúâ àúåi tưi
àûa àïën cho cấc bẩn nhûäng thđ d lêëy trong cåc sưëng chûá khưng
trònh bây mưåt l thuët. Cấc bẩn tûå nh lâ khi tưi nối cho cấc bẩn
nghe cêu chuån: úã têìng dûúái vâ têìng lêìu mưåt, cấc bẩn cng àậ
biïët àûúåc mưåt vâi àiïìu vïì cùn bïånh thêìn kinh, nhûng tiïëc rùçng tưi

àậ àûa ra mưåt chuån tûúãng tûú
ång thay vò mưåt chuån lêëy trong
cåc sưëng thûåc. Hay khi tưi nối cho cấc bẩn nghe vïì hai triïåu
Phên têm hổc nhêåp mưn 57

chûáng, lêìn nây cố thûåc chûá khưng phẫi tûúãng tûúång cho cấc bẩn
xem chng mêët ài nhû thïë nâo bùçng cấch nối rộ liïn quan ca
chng vúái ngûúâi bïånh, cấc bẩn àậ hế nhòn thêëy nghơa ca triïåu
chûáng vâ hy vổng tưi cûá tiïëp tc àûúâng lưëi àố mậi. Nhûng rưìi tưi lẩi
àûa ra trònh bây nhûäng l thuët dâi lï thï khưng bao giúâ à cẫ,
ln ln bõ thïm thùỉt àiïìu nây àiïìu nổ, lâm viïåc vúái nhûäng khấi
niïåm mâ tưi chûa hïì nối cho cấc bẩn nghe bao giúâ, ài tûâ lưëi trònh
bây cố tđnh cấch mư tẫ sang quan niïåm di àưång, rưìi quan niïå
m
kinh tïë. Chùỉc cấc bẩn tûå hỗi khưng biïët cố phẫi tưi dng nhûäng
chûä cng mưåt nghơa vâ súã dơ cố thay àưíi trong chûä dng lâ vò mën
trấnh nhùỉc ài nhùỉc lẩi mậi ngun l khoấi lẩc, ngun l thûåc tïë,
di sẫn di truìn dûå phông: vâ àấng lệ phẫi àûa bẩn ài sêu vâo mưåt
ch thuët tưi lẩi chó àûa ra nhûäng àiïìu câng ngây cấc bẩn câng
thêëy ài xa dêìn khỗi têìm mùỉt cấc bẩn.
Tẩi sao tưi lẩi khưng bùỉt àêìu cưng viïåc nhêåp mưn vïì l
thuët vïì cùn bïånh thêìn kinh bùçng cấch trònh bây nhûäng àiïìu mâ
chđnh cấc bẩ
n àậ biïët vïì nhûäng bïånh àố, nhûäng àiïìu mâ cấc bẩn
àậ quan têm tûâ lêu. Tẩi sao tưi lẩi khưng bùỉt àêìu bùçng cấch nối
àïën thûåc chêët àùåc biïåt ca nhûäng ngûúâi tinh thêìn bêët an, vïì phẫn
ûáng khưng thïí nâo hiïíu àûúåc ca hổ trong sûå giao thiïåp vúái ngûúâi
khấc vâ vúái nhûäng ẫnh hûúãng bïn ngoâi, vïì sûå cấu kónh ca hổ vâ
vïì viïåc hổ khưng hïì biïët lo xa vâ thđch ûáng lâ gò? Tẩi sao tưi lẩi
khưng àûa cấc bẩn tûâ sûå hiïíu biïët nhûäng hònh thûác giẫn dõ àûúåc

quan sất hâng ngây àï
ën sûå hiïíu biïët nhûäng vêën àïì dđnh dấng àïën
sûå phất triïín cûåc àoan vâ bđ êín trong tinh thêìn bêët an.
Tưi khưng ph nhêån àiïìu húåp l ca nhûäng lúâi àôi hỗi àố. Tưi
khưng hïì cố ẫo tûúãng vïì nghïå thåt trònh bây ca tưi àïën nưỵi gấn
cho cẫ nhûäng lưỵi lêìm ca mònh mưåt vễ gò dun dấng. Àùåc biïåt, tưi
cưng nhêån rùçng trònh bây theo lưëi khấc lưëi tưi thûúâng lâm hùèn cố
lúåi cho cấc bẩn hún, vâ quẫ thûåc tưi cng cố àố. Nhûng thûåc hiïån
àûúåc nhûäng àiïìu mònh mën d lâ nhûäng àiïìu húåp l àêu co
á phẫi
dïỵ dâng. Trong cấc vêën àïì àûa ra nghiïn cûáu cố mưåt cấi gò lâm cho
mònh khưng thïí theo àûúåc con àûúâng mònh mën lc àêìu. Ngay cẫ
cưng viïåc vư nghơa l nhû viïåc xïëp àùåt vêåt liïåu nhiïìu khi cng
khưng tu thåc mën ca tấc giẫ: cấc vêåt liïåu tûå chng xïëp
hẩng lêëy vâ chó mậi sau àố chng ta múái tûå hỗi tẩi sao nhûäng vêåt
liïåu àố lẩi xïëp theo thûá tûå nây chûá khưng theo thûá tûå khấc?
Cố thïí lâ àêìu àïì ca cën sấch nây: phên têm hổc nhêåp mưn,
khưng ph húåp vúái phêìn nối vïì nhûäng bïå
nh thêìn kinh. Phên têm
Sigmund Freud 58

hổc nhêåp mưn chó giẫi quët vêën àïì nhûäng hânh vi sai lẩc vâ giêëc
mú thưi, côn l thuët vïì bïånh thêìn kinh chđnh lâ phên têm hổc
rưìi côn nhêåp mưn gò nûäa. Tưi khưng tin rùçng trong mưåt thúâi gian
ngùỉn nhû thïë vâ dûúái mưåt hònh thûác cư àổng nhû thïë tưi àậ hiïën
cho cấc bẩn nhûäng àiïìu hiïíu biïët à dng vïì thuët bïånh thêìn
kinh. Tưi chó cố cho cấc bẩn biïët mưåt niïåm toân thïí vïì nghơa,
vâ têìm quan trổng, sûå hoẩt àưång vâ sûå thânh lêåp cấc triïåu chûáng
bïånh thêìn kinh thưi. Àố chđnh lâ àiïìu mâ phên têm hổc cố thïí
dẩy

chng ta. Cố rêët nhiïìu àiïìu cêìn nối vïì tònh dc vâ sûå phất triïín
ca nố cng nhû vïì sûå phất triïín ca cấi tưi. Côn vïì nhûäng àiïìu
cêìn biïët trûúác tiïn vïì k thåt lâm viïåc vâ nhûäng khấi niïåm vïì vư
thûác vâ dưìn nến thò cấc bẩn àậ àûúåc biïët ngay tûâ bíi àêìu ca
nhûäng bâi hổc nây rưìi. Trong mưåt bâi sau, cấc bẩn sệ thêëy cưng
viïåc nghiïn cûáu ca phên têm hổc tiïën àïën àêu rưìi khi tưi trúã lẩi
vúái vêën àïì. Tưi khưng giêëu giïëm cấc bẩn rùçng têët cẫ nhûäng diïỵ
n
dõch ca chng ta àïìu têåp trung vâo mưåt loẩi bïånh thêìn kinh;
bïånh thêìn kinh hoấn chuín. Ngay cẫ khi nghiïn cûáu sûå thânh
lêåp triïåu chûáng tưi chó nối àïën bïånh nấo loẩn thêìn kinh. Cho rùçng
cấc bẩn chûa tiïëp thu àûúåc mưåt àiïìu hiïíu biïët gò vûäng chùỉc, khưng
nhúá àûúåc nhûäng chi tiïët chùng nûäa thò đt nhêët cấc bẩn cng cố mưåt
khấi niïåm vïì phûúng tiïån hoẩt àưång ca mưn phên têm hổc vâ
nhûäng kïët quẫ àậ àẩt àûúåc.
Tưi nghơ rùçng cấc bẩn mën tưi bùỉt àêìu bùçng viïåc trònh bây
vïì bïånh thêìn kinh bùçng cấch mư tẫ thấi àưå ca nhûäng ngûúâ
i tinh
thêìn bêët an vïì cấch hổ àau khưí vò bïånh thêìn kinh vâ chđnh hổ cho
lâ khưng bõ vâ khưng thêëy khố chõu. Àố chđnh lâ vêën àïì th võ gip
cho ta hổc hỗi àûúåc nhiïìu, khưng khố nghiïn cûáu nhûng nïëu bùỉt
àêìu bùçng vêën àïì àố thò kïí cng húi nguy hiïím. Bùỉt àêìu bùçng
nhûäng bïånh thêìn kinh têìm thûúâng, quen thåc, chng ta sệ khưng
tòm ra àûúåc nhûäng àiïìu kiïån khưng biïët. Ph nhêån têìm quan
trổng ca tònh dc, bõ ẫnh hûúãng búãi àûúâng lưëi mâ nhûäng bïånh nây
àậ dng àïí trònh diïån trûúác cấi tưi ca ngûúâi tinh thêìn bêët an. Têët
nhiïn ca
ái tưi nây côn lêu múái trúã thânh mưåt võ thêím phấn vư tû vâ
chùỉc chùỉn. Trong khi cấi tưi cố quìn ph nhêån vư thûác vâ dưìn ếp
nố, lâm sao chng ta cố thïí chúâ àúåi cấi tưi cố thïí phấn àoấn cưng

bònh vïì vư thûác àûúåc? Trong cấc àưëi tûúång bõ dưìn ếp, chng ta phẫi
nối trûúác tiïn àïën nhûäng sûå àôi hỗi khưng àûúåc tấn thânh ca tònh
dc; àiïìu nây cố nghơa rùçng nïëu dûåa theo lưëi cấi tưi quan niïåm vïì
nhûäng sûå àôi hỗi nây chng ta khưng bao giúâ biïët àûúåc àưå lúán vâ
têìm quan trổ
ng ca chng. Kïí tûâ khi chng ta thêëy xët hiïån
Phên têm hổc nhêåp mưn 59

quan àiïím ca sûå dưìn ếp, chng ta àûúåc bấo trûúác lâ khưng thïí
dng mưåt trong hai àưëi th trong cåc xung àưåt àïí lâm quan toâ,
nhêët lâ àưëi th xûa nay vêỵn giûä phêìn thùỉng. Chng ta biïët rùçng
têët cẫ àiïìu cấi tưi nối cho chng ta nghe àïìu chó cố mc àđch àûa
chng ta vâo con àûúâng sai lêìm. Ngûúâi ta cố thïí trưng cêåy vâo cấi
tưi àûúåc nïëu ngûúâi ta biïët nố tđch cûåc trong cấch phất biïíu ca nố,
biïët rùçng chđnh nố àậ phất sinh vâ mën phất sinh ra cấc triïåu
chûáng. Nhûng trong nhiïìu trûúâng húåp cấi tưi cố vễ tiïu cûåc vâ
chđnh thấi àưå
tiïu cûåc lâ àiïìu mâ nố tòm cấch giêëu giïëm vâ trònh
bây dûúái mưåt hònh thûác khưng phẫi ca nố. Vẫ lẩi cấi tưi khưng
dấm lâm cåc thđ nghiïåm àố vâ bõ bùỉt båc phẫi cưng nhêån rùçng
trong triïåu chûáng ca bïånh bõ ấm ẫnh, nố phẫi chưëng àưëi lẩi mưåt
cấch rêët khố nhổc àưëi vúái nhûäng sûác mẩnh ngoẩi lai.
Nhûäng ngûúâi nâo khưng chõu nghe lúâi cẫnh bấo cho nhûäng
àiïìu chó dêỵn sai lêìm ca cấi tưi lâ nhûäng àiïìu cố thûåc sệ thđch th
ghï lùỉm vâ trấnh khỗi nhûäng chûúáng ngẩi vêåt chưëng lẩi sûå giẫi
thđch c
a phên têm hổc vâ vư thûác, vïì tònh dc vâ tđnh cấch tiïu
cûåc ca cấi tưi. Nhûng ngûúâi àố cố thïí cng vúái Alfred Adier khùèng
àõnh rùçng chđnh “tđnh cấch tinh thêìn bêët an” múái lâ ngun nhên
gêy ra bïånh thêìn kinh, chûá khưng phẫi lâ hêåu quẫ ca bïnh nây,

nhûng hổ sệ khưng thïí cùỉt nghơa bêët cûá mưåt chi tiïët nâo trong viïåc
thânh lêåp triïåu chûáng vâ bêët cûá mưåt giêëc mú nâo d vư nghơa l
nhêët.
Cấc bẩn sệ hỗi: “Vêåy chng ta khưng thïí nâo quan têm àïën
phêìn àống gốp ca cấi tưi trong bïånh thêìn kinh bêët an vâ trong sûå
thânh lêåp cấc triïåu chûáng mâ khưng bỗ qua mưå
t cấch quấ lưå liïỵu
nhûäng ëu tưë mâ do phên têm hổc tòm ra sao?. Tưi trẫ lúâi: “Viïåc àố
cố thïí lâm àûúåc vâ chùỉc chùỉn sệ lâm mưåt ngây nâo àố nhûng theo
chiïìu hûúáng ca phên têm hổc thò chng ta cố thïí biïët trûúác lc
nâo lâm viïåc àố àûúåc: Chng ta cố thïí biïët trûúác lc nâo phên têm
hổc sệ phẫi nghiïn cûáu vêën àïì àố. Cố nhûäng bïånh thêìn kinh trong
àố cấi tưi phất biïíu vúái mưåt cûúâng àưå mẩnh hún trong nhûäng bïånh
chng ta àậ tham gia khẫo cûáu tûâ trûúác túái nay: àố lâ bïånh
“Narcissime” (chûáng bïå
nh ca nhûäng ngûúâi mï chđnh mònh). Sûå
phên tđch chûáng bïånh nây sệ gip cho chng ta hiïíu àûúåc mưåt cấch
vư tû vâ chùỉc chùỉn phêìn àống gốp ca cấi tưi trong cấc bïånh thêìn
kinh.
Nhûng cố mưåt thấi àưå ca cấi tưi àưëi vúái bïånh thêìn kinh ca
chđnh mònh àấng àûúåc ch trổng àïën àưå àấng lệ phẫi àûúåc khẫo
Sigmund Freud 60

sất ngay tûâ àêìu. Thấi àưå nây cố vễ nhû khưng vùỉng mùåt trong bêët
cûá trûúâng húåp nâo, nhûng nưíi lïn àùåc biïåt trong mưåt chûáng bïånh
mâ chng ta chûa biïët: àố lâ bïånh thêìn kinh do vïët thûúng. Cấc
bẩn nïn biïët rùçng, trong sûå hoẩt àưång ca têët cẫ cấc bïånh thêìn
kinh bao giúâ chng ta cng chó thêëy sûå xët hiïån cố chûâng êëy ëu
tưë vúái sûå khấc biïåt lâ ëu tưë nây trúã nïn quan trổng hún ëu tưë
khấc trong bïånh nây hay bïånh khấc y nhû diïỵn viïn trong mưåt

gấnh hất: tâi tûã nâo ngoâi nhûäng vai vêỵn àống xûa nay — vai anh
hng, gian tùåc, qn sûå, v.v cô
n àống nhûäng vai trô khấc nûäa.
Khưng úã àêu trđ tûúãng tûúång ngưng cìng biïën thânh triïåu chûáng
lẩi xët hiïån rộ râng hún trong bïånh nấo loẩn thêìn kinh; trấi lẩi
trong bïånh ấm ẫnh thò nhûäng sûå chưëng àưëi hay phẫn ûáng lẩi àûáng
hâng àêìu; ngoâi ra àiïìu mâ trong giêëc mú chng ta gổi lâ cưng
trònh xêy dûång ph, lẩi giûä àõa võ quan trổng hâng àêìu trong bïånh
vổng cìng, vúái tđnh cấch sai lêìm.
Vò thïë nïn trong bïånh thêìn kinh vò vïët thûúng, nhêët lâ
nhûäng vïët thûúng do chiïën tranh gêy ra chng ta thò thêëy mưåt l
do thc àêíy cố tđnh cấch cấ nhên, đch k, v lúåi, tûå bẫ
o vïå, tûå nố
khưng gêy nưíi bïånh, nhûng sệ lâm cho bïånh phất triïín mẩnh vâ
tưìn tẩi mậi mưåt khi bïånh àậ phất ra rưìi. Chđnh l do nây che chúã
cho cấi tưi chưëng lẩi nhûäng hiïím nguy mâ nhûäng sûå àe doẩ phất
hiïån chđnh lâ ngun nhên gêy bïånh sệ lâm cho bïånh khưng thïí
khỗi àûúåc mưåt khi ngûúâi bïånh khưng àûúåc bẫo àẫm rùçng nhûäng sûå
hiïím nguy àố khưng tấi xët hay khi ngûúâi bïånh khưng àûúåc àïìn
b vò àậ mùỉc bïånh.
Nhûng trong nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå khấc, cấi tưi quan
têm nhû nhau àïën lc bùỉt àêìu cng nhû sûå tưìn tẩ
i ca cấc bïånh
thêìn kinh. Chng ta àậ biïët lâ cấi tưi cng àống gốp phêìn mònh
vâo viïåc thânh lêåp triïåu chûáng, búãi vò chđnh triïåu chûáng nây cng
biïën cho khuynh hûúáng ca cấi tưi àang tòm cấch dưìn ếp mưåt sûå
thoẫ mận nâo àố. Vẫ lẩi cấch giẫi quët cåc xung àưåt bùçng sûå
thânh lêåp triïåu chûáng chđnh lâ cấch giẫi quët tiïån lúåi nhêët vâ húåp
vúái ngun l khoấi lẩc nhêët; khưng ai ph nhêån àûúåc rùçng cấch
àố àậ khiïën cho cấi tưi khỗi phẫi lâm bïn trong mưåt cưng viïåc khố

khùn vâ nùång nhổ
c. Cố nhûäng trûúâng húåp chđnh ưng bấc sơ cng
phẫi cưng nhêån rùçng bïånh thêìn kinh chđnh lâ cấch giẫi quët cåc
xung àưåt vư hẩi nhêët, cố lúåi nhêët vïì phûúng diïån xậ hưåi. Cấc bẩn
àûâng ngẩc nhiïn khi thêëy chđnh ưng bấc sơ lẩi àûáng vïì phe cùn
bïånh mâ ưng ta phẫi chûäa chẩy. Ưng ta khưng mën thu hểp vai
Phên têm hổc nhêåp mưn 61

trô ca mònh nhû mưåt kễ cìng tđn trong viïåc bẫo vïå sûác khoễ, ưng
ta biïët rùçng úã àúâi côn cố nhûäng sûå khưí súã khấc ngoâi nhûäng sûå khưí
súã do bïånh thêìn kinh gêy nïn, côn nhiïìu sûå àau khưí thûåc sûå vâ
khố chûäa hún; rùçng nhiïìu khi vò cêìn thiïët mưåt con ngûúâi phẫi hi
sinh sûác khoễ ca mònh vò chó cố sûå hi sinh nây múái trấnh cho
nhûäng ngûúâi khấc khỗi bõ mưåt sûå àau khưí to lúán, ghï gúám. Búãi vêåy
ngûúâi ta cố thïí nối rùçng, mưåt ngûúâi bïånh mën trấnh cåc xung
àưåt khưng côn cấch nâo hún lâ np ngay trong cùn bïå
nh ca mònh,
thò ngûúâi ta cng phẫi cưng nhêån rùçng trong mưåt vâi trûúâng húåp sûå
trưën trấnh àố cố thïí tûå bâo chûäa àûúåc vâ ưng bấc sơ sau khi hiïíu rộ
tònh thïë chó côn cấch rt lui cố trêåt tûå khưng nối nùng gò vúái têët cẫ
mổi àiïìu gûúång nhể cố thïí.
Nhûng chng ta hậy bỗ ra mưåt bïn nhûäng trûúâng húåp àùåc
biïåt àố. Trong nhûäng trûúâng húåp thûúâng, viïåc trưën trấnh trong cùn
bïånh ca mònh hiïën cho cấi tưi mưåt àiïìu lúåi cố tđnh cấch nưåi têm vâ
bïånh hoẩn, rưìi trong mưåt vâi trẩng thấi lẩi cố thïm mưåt àiïìu lúåi
bïn ngoâi mâ giấ
trõ thûåc sûå thay àưíi tûâ trûúâng húåp nây sang
trûúâng húåp khấc. Chng ta hậy lêëy mưåt vđ d hay xẫy ra nhêët
trong loẩt nây. Mưåt ngûúâi vúå bõ chưìng àưëi xûã tân tïå, khai thấc
khưng thûúng hẩi cố thïí trưën lấnh vâo trong cùn bïånh ca mònh,

khi àûúåc hûúáng vïì àố do chđnh tđnh tònh ca mònh, khi vò quấ hên
nhất hay quấ lûúng thiïån nïn khưng dấm ngao du bđ mêåt vúái ngûúâi
àân ưng khấc. Khi khưng à sûác mẩnh chưëng lẩi nhûäng quy — ûúác
— xậ - hưåi àïí cố thïí xa chưìng, khi khưng cố àõnh gûúång nhể àưëi
vúái mònh bùçng cấch tòm mưåt ngûúâi chưìng khấc vâ trïn hïët khi
chđnh bẫn nùng ca mònh vêỵ
n du mònh vïì phđa ngûúâi chưìng àưåc ấc
àố. Bïånh ca ngûúâi àố trúã thânh mưåt khđ giúái trong cưng viïåc chưëng
àưëi lẩi ngûúâi chưìng mâ sûác mẩnh àậ lâm bâ ta ngậ qu, mưåt khđ
giúái mâ bâ ta cố thïí dng àïí tûå bẫo vïå vâ bấo th. Ngûúâi àố cố thïí
phân nân vïì bïånh têåt ca mònh khi khưng thïí phân nân vïì hưn
nhên ca mònh. Tòm àûúåc úã ưng bấc sơ mưåt ngûúâi vïì phe mònh, bâ
ta bùỉt båc ngûúâi chưìng lc thûúâng khưng chõu nhûúâng nhõn gò
phẫi gûúång nhể àưëi vúái mònh, chi tiïu cho mònh, cho phếp mònh
vùỉng nhâ thoất khỗi trong mưåt vâ
i giúâ sûå chên ếp ca ngûúâi chưìng.
Trong trûúâng húåp sûå lúåi đch bïn ngoâi hay tònh cúâ mâ bïånh hiïën
cho cấi tưi trúã nïn to lúán àïën nưíi khưng thïí àûúåc thay thïë bùçng mưåt
lúåi đch gò cố thûåc hún thò sûå chûäa chẩy cố thïí khưng àûa àïën kïët
quẫ.
Sigmund Freud 62

Cấc bẩn sệ cậi lẩi rùçng àiïìu tưi kïí cho cấc bẩn nghe vïì nhûäng
àiïìu lúåi đch do bïånh têåt cung cêëp chó lâ mưåt l lệ àûa ra àïí bïnh
vûåc quan niïåm mâ tưi àậ gẩt bỗ, vâ theo quan niïåm àố, thò chđnh
cấi tưi mën tẩo ra bïånh thêìn kinh. Nhûng cấc bẩn hậy n têm.
Nhûäng sûå kiïån àố chûáng tỗ rùçng nhûäng cấi tưi cng thêëy thoẫi mấi
trong cùn bïånh vâ chđnh vò khưng thïí ngùn cẫn bïånh phất sinh
àûúåc nïn cấi tưi àõnh lúåi dng cùn bïånh triïët àïí trong trûúâng húåp
cùn bïånh mën cố sûå lúåi dng nố. Khi cùn bïånh cố nhûäng lúåi đch àố

thò cấi tưi cu
äng lúåi dng chng dïỵ dâng nhûng cố mêëy khi lẩi cố
nhûäng lúåi đch àố. Ngûúâi ta nhêån thêëy rùçng khi hoâ mònh vâo vúái
bïånh, cấi tưi àậ lâm mưåt cưng viïåc bêët lúåi. Nố phẫi trẫ mưåt giấ rêët
àùỉt cho sûå giẫm búát cûúâng àưå ca sûå xung àưåt vâ nhûäng cẫm giấc
àau àúán ài liïìn vúái cấc triïåu chûáng, nïëu khưng thïí tûúng àûúng vúái
nhûäng sûå day dûát ca sûå xung àưåt mâ nố thay thïë khưng phẫi vò
thïë mâ khưng lâm cho bïånh tùng lïn. Cấi tưi rêët mën gẩt bỗ
nhûäng cấi gò khố chõu trong cấc triïåu chûáng mâ khưng phẫi bỗ
nhû
äng àiïìu lúåi thu lûúåm àûúåc trong bïånh nhûng bêët lûåc, cấi tưi
thûåc ra khưng tđch cûåc nhû nố tûúãng tûúång.
Sau nây khi trúã thânh bấc sơ chûäa bïånh cho hổ, cấc bẩn sệ
nhêån thêëy rùçng khưng phẫi nhûäng ngûúâi bïånh phân nân nhiïìu
nhêët vïì bïånh ca hổ lâ nhûäng ngûúâi mën dûúåc chûäa chẩy vâ đt
chưëng àưëi nhêët. Trấi lẩi nûäa. Nhûng cấc bẩn sệ hiïíu rùçng têët cẫ
nhûäng àiïìu lúåi thu lûúåm àûúåc trong trẩng thấi bïånh hoẩn sệ lâm
tùng cûúâng àưå chưëng àưëi ca sûå dưìn ếp vâ lâm khố khùn thïm
nhiï
ìu cho viïåc chûäa chẩy. Ngoâi àiïìu lúåi do trẩng thấi bïånh hoẩn
gêy nïn, mưåt trẩng thấi xët hiïån cng nhûäng triïåu chûáng, chng
ta cêìn thïm mưåt àiïìu lúåi nûäa chó xët hiïån sau àố thưi. Mưåt khi
mưåt tưí chûác tinh thêìn nhû bïånh thêìn kinh tưìn tẩi àûúåc trong mưåt
thúâi gian thò chùèng bao lêu nố sệ trúã thânh mưåt thûåc thïí àưåc lêåp,
tûå phất sinh ra mưåt bẫn nùng tûå vïå, thoẫ hiïåp vúái cấc tưí chûác tinh
thêìn khấc, ngay cẫ vúái nhûäng tưí chûác àưëi nghõch vúái mònh vâ rêët đt
khi lẩi khưng chûáng tỗ lâ mònh cng gip đch àûúåc vâ do àố
àûúåc
dânh cho mưåt nhiïåm v múái ph thåc cố mc àđch lâm cho cåc
sưëng ca bïånh hoẩn kếo dâi vâ tưìn tẩi mậi. Chng ta lêëy thđ d

trong bïånh l, mưåt trûúâng húåp xẫy ra thûúâng ngây. Cố mưåt ngûúâi
thúå àang lâm viïåc àïí sưëng, àưåt nhiïn bõ têåt nguìn sau mưåt tai
nẩn nghïì nghiïåp vâ khưng lâm viïåc àûúåc nûäa. Anh ta àûúåc cêëp mưåt
mốn tiïìn cêëp dûúäng hâng thấng, vâ cng lúåi dng ln têåt nguìn
ca mònh àïí ài ùn xin. Tònh trẩng hiïån thúâi ca anh ta trúã nïn
nghiïm trổng hún do sûå kiïån àêìu tiïn àậ lâm àúâi anh tan vúä
. Nïëu
Phên têm hổc nhêåp mưn 63

cố cấch nâo bỗ àûúåc têåt nguìn ca anh ta ài, cấc bẩn sệ cêët ln
ca anh ta mưåt phûúng tiïån kiïëm ùn búãi vò chng ta sệ tûå hỗi anh
côn à sûác lâm viïåc lẩi hay khưng. Àiïìu mâ bïånh thêìn kinh coi
nhû mưåt àiïìu lúåi ph thåc thu lûúåm àûúåc do tònh trẩng bïånh hoẩn
cố thïí coi nhû mưåt àiïìu lúåi thïm vâo àiïìu lúåi àêìu tiïn.
Tưi cêìn cho cấc bẩn biïët rùçng d khưng àấnh giấ quấ thêëp
têìm quan trổng thûåc tïë ca àiïìu lúåi do trẩng thấi bïånh hoẩn gêy
nïn chng ta khưng nïn loấ mùỉt vò sûå kiïån àố vïì phûúng diïån l
thuët. Ngoâi nhûäng ngoẩ
i lïå àûúåc cưng nhêån trong phêìn trïn,
àiïìu lúåi nây lâm cho chng ta nghơ àïën sûå thưng minh ca loâi vêåt
nối trong cën Fliegende latter. Mưåt ngûúâi Ẫ Rêåp cûúäi mưåt con lẩc
àâ ài trong khe ni. Àïën mưåt chưỵ rệ anh ta thêëy trûúác mùỉt mưåt con
sû tûã sùỉp nhẫy lïn vưì mònh. Khưng cố lưëi thoất nâo: mưåt bïn lâ ni
cao vâ dưëc, mưåt bïn lâ vûåc thùèm, khưng rt lui vâ cng khưng cố
cấch nâo trưën thoất. Ngûúâi Ẫ Rêåp tûúãng mònh sùỉp chïët, nhûng con
lẩc àâ lẩi khưng nghơ thïë, nố nhẫy vưåi xëng vûåc sêu lâm cho con
sû tûã trú khêëc. Sûå gip àúä mâ bïånh thêìn kinh da
ânh cho ngûúâi
bïånh cng giưëng nhû viïåc lẩc àâ nhẫy xëng vûåc. Vò thïë cho nïn
giẫi phấp thânh lêåp triïåu chûáng àïí giẫi quët cåc xung àưåt chó lâ

mưåt cåc diïỵn biïën mấy mốc vò ngûúâi bïånh tỗ ra khưng à khẫ
nùng àấp lẩi sûå àôi hỗi ca cåc sưëng vâ khưng chõu dng nhûäng
sûác mẩnh cao nhêët vâ to lúán nhêët ca mònh. Nïëu àûúåc quìn chổn
cố lệ ngûúâi ta sệ chổn sûå thêët bẩi vễ vang sau mưåt cåc giấp chiïën
lấ câ vúái àõnh mïånh.
Tưi phẫi cho cấc bẩn rộ nhûäng l
do khấc àậ khiïën cho tưi
khưng thïí bùỉt àêìu bâi hổc vïì bïånh thêìn kinh bùçng cấch nối àïën
bïånh tinh thêìn bêët an chung cho mổi ngûúâi trûúác. Cố bẩn cho rùçng
tưi phẫi lâm thïë vò nïëu lâm khấc tưi sệ gùåp nhiïìu khố khùn khi
mën chûáng minh rùçng tònh dc chđnh lâ cùn bïånh chđnh ëu ca
bïånh thêìn kinh. Cấc bẩn lêìm, trong nhûäng bïånh thêìn kinh hoân
chuín, mën àẩt túái quan niïåm àố chng ta phẫi bùỉt àêìu bùçng
cấch giẫi thđch thoẫ àấng cấc triïåu chûáng. Trong cấc hònh thûác
thưng thûúâng ca bïånh thêìn kinh gổi lâ hiïån tẩi, vai trô
gêy bïånh
ca cåc sưëng tònh dc lâ mưåt sûå kiïån hiïín nhiïn, rêët dïỵ nhêån
thêëy. Cấch àêy hún hai mûúi nùm, mưåt hưm, sau khi tûå hỗi tẩi sao
trong khi nghiïn cûáu nhûäng ngûúâi tinh thêìn bêët an, ngûúâi ta lẩi
khưng àïí gò àïën àúâi sưëng tònh dc ca hổ, tưi vêëp phẫi sûå kiïån
nây. Lc àố tưi àânh phẫi hy sinh cẫm tònh ca thên ch àïí
nghiïn cûáu rộ râng hún, nhûng cng phẫi mêët bao nhiïu cưng
Sigmund Freud 64

trònh múái nhêån ra rùçng àúâi sưëng tònh dc bònh thûúâng khưng gêy
bïånh thêìn knh (tưi mën nối bïånh thêìn kinh hiïån nay). Têët nhiïn
àïì lån nây coi rễ nhûäng sûå cấ biïåt, giûäa con ngûúâi cố mưåt cấi bêët
àõnh thûúâng ài liïìn vúái hai chûä “bònh thûúâng”, nhûng vïì phûúng
diïån chiïìu hûúáng nối chung thò cho túái ngây nay nố vêỵn giûä
ngun giấ trõ. Ngay tûâ dẩo àố tưi àậ êën àõnh àûúåc liïn quan àùåc

biïåt giûäa mưåt vâi hònh thûác ca sûå tinh thêìn bêët an vâ mưåt vâi sûå
rưëi loẩn trong àúâi sưëng tònh dc, vâ tưi tin chùỉc rùçng nïëu tưi cố
nhûäng vêåt liïåu vâ thên ch
giưëng nhû ngây xûa thò cố lệ ngây nay
tưi cng ài àïën kïët lån tûúng tûå. Tưi cố dõp nhêån thêëy rùçng khi
mưåt ngûúâi dng mưåt lưëi thoẫ mận tònh dc khưng àêìy à, nhû th
dêm chùèng hẩn, sệ mùỉc mưåt chûáng bïånh thêìn kinh hiïån tẩi vâ
chûáng bïånh nây sệ àưíi sang mưåt hònh thûác khấc khi ngûúâi nây
dng mưåt lưëi thoẫ mận khấc lưëi bònh thûúâng. Do àố khi thêëy cố
thay àưíi trong ngûúâi bïånh lâ tưi àoấn ra ngay ngûúâi àố àậ thay àưíi
phûúng tiïån thoẫ mận. Tưi vưën cố thối quen lâ khưng chõu bỗ rúi
nhûäng àiïìu dûå àoấn vâ nghi ngúâ trûúác khi lâm cho ngûúâi bï
ånh
phẫi bỗ thấi àưå khưng thânh thûåc, bùỉt hổ phẫi th nhêån nhûäng
àiïìu hổ lâm. Vò thïë cố nhiïìu ngûúâi bïånh thđch thay àưíi bấc sơ hún
lâ th nhêån nhûäng àiïìu bđ êín vïì àúâi sưëng tònh dc.
Tưi khưng phẫi lâ khưng nhêån thêëy rùçng khưng phẫi bêët cûá
bïånh thêìn kinh nâo cng bùỉt ngìn úã àúâi sưëng tònh dc. Cố ngìn
trûåc tiïëp úã mưåt sûå rưëi loẩn vïì tònh dc, nhûng cng cố bïånh chó
phất sinh sau khi mêët mốn tiïìn quan trổng hay sau khi bõ mưåt
bïånh nùång nâo trong cú thïí. Mậi sau nây chng ta múái cùỉ
t nghơa
àûúåc sûå viïåc nây khi bùỉt àêìu nhêån thêëy liïn quan hưỵ tûúng giûäa
cấi tưi vâ khất dc, rưìi khi cố àûúåc nhiïìu bùçng chûáng hún vïì sûå
liïn quan nây thò àiïìu cùỉt nghơa trïn câng cố giấ trõ hún. Mưåt
ngûúâi chó bõ bïånh thêìn kinh khi cấi tưi ca anh ta khưng thïí chïë
ngûå àûúåc sûå khất dc bùçng cấch nây hay cấch khấc. Cấi tưi câng
khoễ bao nhiïu câng dïỵ chïë ngûå khất dc bêëy nhiïu. Mưỵi khi cấi
tưi bõ ëu ài, bêët cûá vò lệ gò, thò lêåp tûác khất dc mẩnh lïn theo vâ
múã àûúâng cho bïånh thêìn kinh phất triïín. Giûäa cấi tưi vâ khất dc

côn cố
nhiïìu liïn quan mêåt thiïët nûäa, nhûng chng ta khưng nối
àïën vò khưng liïn quan gò àïën vêën àïì ca chng ta hiïån nay. Àiïìu
cêìn thiïët vâ cố nghơa lâ trong mổi trûúâng húåp, d bïånh phất hiïån
ra cấch nâo mùåc lông, nhûng triïåu chûáng bao giúâ cng do khất dc
cung cêëp, do àố khất dc phẫi tiïu phđ nhiïìu sinh lûåc trong trûúâng
húåp nây.