PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - PHẦN 3: TỔNG QUÁT VỀ CÁC CHỨNG BỆNH THẦN KINH – 6 pps

Phên têm hổc nhêåp mưn 81

lo súå trong bïånh thêìn kinh lâ mưåt hiïån tûúång ph thåc vâ chó lâ
mưåt trûúâng húåp àùåc biïåt ca sûå lo súå thûåc sûå thưi, chng ta àậ nối
mưåt àiïìu khưng àng: ngoâi ra àưëi vúái àûáa trễ, trong sûå lo súå thûåc
sûå vâ sûå lo súå thêìn kinh cố mưåt àiïím chung nhau: àố lâ úã cẫ hai
núi àïìu cố mưåt ngun nhên. Sûå khất dc àậ khưng àûúåc àem
dng. Côn vïì nưỵi lo sú thûåc sûå trễ con cố vễ nhû chó cố trong mưåt
mûác àưå khưng lêëy gò lâm nùång lùỉm. Trong têët cẫ nhûäng tònh thïë
sau nây cố thïí trúã nïn chûá
ng súå nhû àûáng trïn ni cao, ài cêìu hểp
trïn mùåt nûúác, ài xe lûãa hay ài trïn tâu biïín, trễ em khưng tỗ vễ lo
súå vò nố khưng biïët. Àấng lệ ra trễ con phẫi nhêån àûúåc bùçng di
truìn nhiïìu bẫn nùng tûå vïå hún vâ nhû thïë nhiïåm v ca nhûäng
giấm thõ trưng nom cho chng khỗi bõ nguy hiïím sệ trúã nïn dïỵ
dâng hún nhiïìu. Nhûng trong thûåc tïë nhiïìu khi trễ khưng cố tûå
lûúång sûác mònh mâ lâm nhiïìu àiïìu nguy hiïím, chđnh vò nố khưng
biïët thïë nâo lâ nguy hiïím. Nố chẩy trïn búâ nûúác, trêo lïn cûãa sưí,
chúi dao kếo, àưì nhổn hay vúái lûãa, nghơa lâ têët cẫ nhûäng thûá gò
nguy hẩi cho nố vâ lâ
m cho mổi ngûúâi lo súå. Chđnh sûå giấo dc àậ
lâm cho lo súå phất sinh búãi vò chng ta khưng thïí àïí cho chng tûå
hổc lêëy nhûäng àiïìu àố bùçng kinh nghiïåm àûúåc.
Nïëu cố nhûäng àûáa trễ chõu ẫnh hûúãng ca sûå giấo dc phất
sinh ra lo súå nây túái mưåt mûác àưå lâm cho chng tûå mònh tòm àûúåc
nhûäng sûå nguy hiïím mâ ngûúâi lúán àậ nối àïën nhûng khưng bao giúâ
biïët trûúác lâ nguy hiïím, chđnh lâ vò trong ngûúâi chng cố mưåt nhu
cêìu khất dc mẩnh hún hay vò chng cố thối quen thỗa mận tònh
dc rêët súám. Chng ta khưng nga
åc nhiïn khi thêëy nhiïìu àûáa trễ
sau nây sệ trúã nïn nhûäng kễ tinh thêìn bêët an búãi lệ khưng cố gò

lâm cho bïånh thêìn kinh dïỵ phất ra hún lâ viïåc con ngûúâi khưng à
khẫ nùng chõu àûång trong mưåt thúâi gian dâi hay ngùỉn ca sûå dưìn
ếp khất dc. Cấc bẩn hậy nhêån thêëy rùçng, úã àêy chng ta ch
trổng àïën ëu tưë cêëu thânh mâ quan trổng chûa hïì bõ chng ta
ph nhêån. Chng ta chó chưëng àưëi lẩi cấi quan niïåm, chó ch trổng
àïën ëu tưë cêëu thânh thưi mâ khưng àïí àïën nhûäng ëu tưë khấc,
rùçng cho ë
u tưë cêëu thânh mưåt àõa võ quan trổng nhêët ngay cẫ
trong trûúâng húåp ëu tưë nây chó giûä mưåt vai trô ph thåc thưi hay
khưng cố liïn can gò cẫ.
Bêy giúâ cấc bẩn cho phếp tưi tốm tùỉt nhûäng kïët quẫ lûúåm
àûúåc trong viïåc quan sất trẩng thấi lo súå trong àûáa trễ: sûå lo súå ca
àûáa trễ con gêìn nhû khưng cố gò chung vúái sûå lo súå thûåc sûå, trấi lẩi
rêët gêìn sûå lo súå bïånh thêìn kinh ca ngûúâi lúán. Nố bùỉt ngìn tûâ
Sigmund Freud 82

mưåt sûå khất dc khưng àem dng, rưìi chó vò khưng tòm àûúåc àưëi
tûúång àïí têåp trung tònh ấi vâo àậ thay thïë khất dc bùçng mưåt vêåt
bïn ngoâi hay mưåt tònh thïë múái.
Vâ bêy giúâ cấc bẩn hùèn khưng bûåc mònh khi nghe tưi nối rùçng
chng ta chùèng cêìn gò hổc cấc chûáng súå nûäa. Trong cấc chûáng súå
nây giưëng y nhûäng sûå lo súå ca trễ con: khất dc khưng àûúåc àem
dng ln ln biïën thânh mưåt sûå lo súå thûåc sûå vâ do àố bêët cûá
mưåt sûå nguy hiïím nâo tûâ bïn ngoâi vâo àïìu cố thïí trúã thânh mưåt
cấi gò thay thïë cho sûå àôi ho
ãi ca khất dc. Sûå tûúng àưìng cấc
chûáng súå vâ sûå lo súå trễ con chùèng cố gò àấng cho ta ngẩc nhiïn cẫ
vò nhûäng chûáng súå trễ con khưng nhûäng chó àiïín hònh cho nhûäng
chûáng súå ca ngûúâi lúán mâ côn lâ àiïìu kiïån phất sinh trûåc tiïëp ca
nhûäng chûáng nây nûäa. Bêët cûá mưåt chûáng súå nâo trong bïånh nấo

loẩn thêìn kinh ca ngûúâi lúán bao giúâ cng bùỉt ngìn úã mưåt chûáng
súå trễ con vâ chó tiïëp tc chûáng súå nây ngay cẫ khi nố cố mưåt nưåi
dung khấc hùèn vâ cố mưåt tïn khấ
c. Hai chûáng bïånh nối trïn chó
khấc nhau vïì cấch hoẩt àưång thưi. Trong ngûúâi lúán, mën cho sûå lo
súå trúã thânh khất dc, sûå viïåc khất dc khưng àûúåc dng àïën
trong mưåt khoẫng thúâi gian nâo àố chûa à. Ngûúâi lúán tûâ lêu àậ
biïët tẩm xïëp khất dc ra mưåt bïn vâ dng nố mưåt cấch khấc.
Nhûng khi khất dc lâ thânh phêìn ca mưåt sûå hoẩt àưång tinh
thêìn àậ bõ dưìn ếp thò ngûúâi ta lẩi thêëy mưåt tònh trẩng giưëng nhû
tònh trẩng ca trễ con khi chng khưng phên biïåt àûúåc giûäa vư
thûác vâ thûác. Chđnh nhú
â sûå tht li vïì chûáng súå trễ con nây mâ
khất dc tòm àûúåc mưåt phûúng sấch tiïån lúåi àïí biïën thânh lo súå.
Chng ta àậ nối nhiïìu àïën sûå dưìn ếp nhûng bao giúâ cng àïí àïën
sưë phêìn ca trẩng thấi tònh cẫm ài liïìn vúái sûå biïíu thõ ca sûå dưìn
ếp vâ mậi àïën têån bêy giúâ múái biïët àûúåc sưë phêån àêìu tiïn ca
trẩng thấi tònh cẫm nây lâ phẫi biïën thânh lo súå mùåc dêìu trong
trẩng thấi bònh thûúâng àùåc tđnh ca nố ra sao. Sûå biïën àưíi ca
trẩng thấi tònh cẫm nây lâ phêìn quan trổng nhêët c
a sûå hoẩt àưång
ca sûå dưìn ếp. Nối àïën nố khưng phẫi dïỵ dâng gò vò chng ta
khưng thïí khùèng àõnh sûå cố mùåt ca nhûäng trẩng thấi tònh cẫm vư
thûác nhû chng ta àậ khùèng àõnh sûå cố mùåt ca cấc sûå phất biïíu
vư thûác. D vư thûác hay hûäu thûác thò bao giúâ sûå phất biïíu cng
vêỵn cố nhûäng tđnh chêët nhû nhau vâ chng ta rêët cố thïí nối àïën
cấi gò àậ tûúng ûáng cho mưåt sûå phất biïíu vư thûác. Nhûng mưåt
trẩng thấi tònh cẫm bao giúâ cng lâ mưåt sûå hoẩt àưång phống àiïån
vâ phẫi àûúå
c quan niïåm khấc mưåt sûå phất biïíu; chûa tòm cấch

phên tđch vâ vẩch rộ nhûäng tiïìn àïì liïn quan àïën nhûäng hoẩt àưång
Phên têm hổc nhêåp mưn 83

tinh thêìn, chng ta chûa thïí nối trong trẩng thấi tònh cẫm sûå vư
thûác tûúng ûáng vúái cấi gò. Vò thïë nïn chng ta khưng lâm cưng viïåc
àố úã àêy, nhûng chng ta mën giûä ngun cấi cẫm tûúãng lâ sûå
phất triïín ca lo súå gùỉn liïìn vâo hïå thưëng vư thûác.
Tưi àậ nối rùçng sûå biïën àưíi ca khất dc thânh lo súå hay nối
cho àng hún sûå phất hiïån ca khất dc dûúái hònh thûác lo súå lâ sưë
phêån àêìu tiïn dânh cho khất dc bõ dưìn ếp. Tưi mën nối rùçng àố
khưng phẫi lâ sưë phêån duy nhêët vâ cëi c
ng ca khất dc. Trong
bïånh thêìn kinh cố khi xẫy ra sûå diïỵn biïën lâm ngùn trúã sûå phất
triïín ca lo súå vâ thânh cưng viïåc nây bùçng nhiïìu cấch khấc nhau.
Trong cấc chûáng súå, chùèng hẩn ngûúâi ta nhêån thêëy cố hai giai àoẩn
trong sûå diïỵn biïën bïånh thêìn kinh. Giai àoẩn thûá nhêët lâ giai àoẩn
trong àố khất dc bõ dưìn ếp vâ biïën thânh lo súå trong khi lo súå gùỉn
liïìn vâo mưåt mưëi hiïím nguy bïn ngoâi. Trong giai àoẩn thûá hai
mổi sûå àïì phông vâ bẫo àẫm àûúåc àûa ra àïí ngùn trúã khất dc
khưng cho tiïëp xc vúái mưëi nguy hiïím bïn ngoâ
i nây. Sûå dưìn ếp
àûúåc coi nhû mưåt mûu toan ca cấi tưi chẩy trưën trûúác sûå khất dc
mâ cấi tưi coi nhû mưåt mưëi nguy hiïím. Chûáng súå cố thïí coi nhû
mưåt trưën trấnh chưëng vúái sûå nguy hiïím bïn ngoâi lc nây àang
thay vâo chưỵ ca khất dc. Sûå ëu kếm ca hïå thưëng phông th
àem dng trong chûáng súå lâ úã chưỵ cấi thânh trò rêët mẩnh úã bïn
ngoâi lẩi khưng mẩnh úã bïn trong. Khất dc khưng thânh cưng
hoân toân trong viïåc àêíy li sûå nguy hiïím ra ngoâi. Vò thïë cho nïn
trong cấc bïånh thêìn kinh khấc múái cố hïå thưëng phông th
khấc

chưëng lẩi sûå phất triïín cố thïí xẫy ra ca sûå lo súå. Àố lâ mưåt
chûúng múái rêët hay trong têm l bïånh thêìn kinh, chng ta khưng
thïí àïì cêåp àïën vêën àïì nây ngay àûúåc súå nố sệ dêỵn ta ài rêët xa,
nhêët lâ mën hiïíu àûúåc chng ta cêìn cố nhûäng àiïìu hiïíu biïët àùåc
biïåt sêu xa. Tưi chó cêìn thïm mưåt vâi cêu vâo nhûäng àiïìu vûâa nối.
Tưi àậ nối àïën sûå phẫn cưng ca cấi tưi àïí bẫo vïå sûå dưìn ếp vúái
mc àđch giûä cho sûå dưìn ếp àûúåc tưìn tẩi, nghơa lâ àïí chưë
ng lẩi sûå
phất triïín ca sûå lo súå thûúâng kêm theo sûå dưìn ếp.
Chng ta hậy quay trúã lẩi cấc chûáng súå. Tưi àậ trònh bây lâ
nïëu chó tòm cấch cùỉt nghơa nưåi dung ca cấc chûáng súå hay chó tòm
xem àưëi tûúång nây hay àưëi tûúång nổ hóåc trẩng thấi nây hay trẩng
thấi nổ sệ trúã thânh àưëi tûúång ca chûáng súå thưi thò quẫ lâ mưåt
àiïìu thiïëu sốt. Àưëi vúái chûáng súå thò nưåi dung ca nố chùèng khấc gò
cấi mùåt trûúác ca giêëc mú rộ râng àưëi vúái chđnh giêëc mú. Ngûúâi ta
cố thïí cưng nhêån rùçng trong cấc nưåi dung ca chûá
ng súå, cố mưåt vâi
Sigmund Freud 84

àưëi tûúång, àng nhûng lúâi Stanleyfall nối, cố thïí trúã thânh àưëi
tûúång cho sûå lo súå cưng viïåc dûå phông gêy ra. Giẫ thuët nây àûúåc
xấc nhêån bùçng sûå kiïån rùçng rêët nhiïìu àưëi tûúång lo súå nây chó liïn
quan vúái sûå hiïím nguy mưåt cấch tûúång trûng thưi.
Nhû thïë chng ta àậ rộ àõa võ vư cng quan trổng ca vêën àïì
lo súå trong têm l ca bïånh thêìn kinh. Chng ta biïët rộ sûå liïn lẩc
chùåt chệ ca phất triïín lo súå vúái nhûäng sûå àưíi thay ca khất dc
vâ hïå thưëng vư thûác. Quan niïåm ca chng ta tuy nhiïn vêỵn côn
mưå
t lưỵ hưíng àố lâ chng ta chûa thïí xấc àõnh xem viïåc mưåt sûå lo súå
thûåc sûå phẫi àûúåc coi nhû mưåt sûå phất biïíu ca bẫn nùng tûå bẫo

tưìn ca cấi tưi do àêu mâ ra.
26. THUËT KHẤT DC VÂ BÏÅNH THÊÌN KINH “NARCISSISME”
(Bïånh ca nhûäng ngûúâi mï say chđnh sùỉc àểp ca mònh)
Àậ nhiïìu lêìn vâ ngay múái àêy thưi, chng ta àậ phên biïåt
khuynh hûúáng ca cấi tưi vâ nhûäng khuynh hûúáng tđnh dc. Sûå
dưìn ếp cho thêëy lâ ln ln giûäa hai khuynh hûúáng nây cố sûå
phẫn àưëi nhau vâ trong cåc xung àưåt àố bao giúâ nhûäng khuynh
hûúáng tònh dc cng thua vâ phẫi tòm cấch thoẫ mận bùçng nhûäng
phûúng sấch tht li khấc: trong thûåc tïë ngûúâi ta khưng thïí chïë
ngûå àûúåc nhûäng khuynh hûúáng tònh dc, nhûng nhûäng khuynh
hûúáng nây tòm thêëy trong tđnh cấch khưng thïí chïë ngûå àûúåc nây
mưåt sûå àïìn b cho sûå thêët bẩi ca mònh. Chng ta àậ
thêëy hai loẩi
khuynh hûúáng nây cố hai thấi àưå khấc nhau àûáng trûúác nhu cêìu
ca àúâi sưëng thûåc tïë vâ do àố chng theo hai con àûúâng phất triïín
khấc nhau vâ liïn lẩc vúái thûåc tïë bùçng hai cấch khấc nhau. Chng
ta tûúãng rùçng nhûäng khuynh hûúáng tònh dc liïn lẩc chùåt chệ vúái
trẩng thấi tònh cẫm ca cấi tưi hún nhûäng khuynh hûúâng ca
chđnh cấi tưi, nhûng àiïìu nây hoân toân àêìy à àưëi vúái mưåt vêën àïì
quan trổng duy nhêët. Cho nïn àïí hưỵ trúå kïët quẫ nây chng ta phẫi
kïí àïën sûå kiïån àấng ch lâ
sûå khưng thoẫ mận cấi àối vâ cấi
khất, hai bẫn nùng tûå tưìn tẩi sú àùèng nhêët khưng bao giúâ biïën
nhûäng khuynh hûúáng àố thânh nhûäng khuynh hûúáng lo súå, trong
khi viïåc khất dc khưng àûúåc thoẫ mận bao giúâ cng biïën thânh
khuynh hûúáng lo súå àậ trúã thânh mưåt hiïån tûúång ln ln xẫy ra
vâ àûúåc biïët àïën nhiïìu nhêët.
Vò vêåy chng ta quẫ cố quìn phên biïåt nhûäng khuynh
hûúáng tònh dc vâ khuynh hûúáng ca cấi tưi vâ khưng ai ph nhêån
Phên têm hổc nhêåp mưn 85

quìn àố àûúåc. Chđnh cấi quìn phên biïåt àố àậ phất sinh ra viïåc
cố mùåt ca bẫn nùng tònh dc vúái tđnh cấch mưåt sûå hoẩt àưång ca
con ngûúâi. Chó cố àiïìu cêìn hỗi lâ chng ta gấn cho sûå phên biïåt àố
mưåt têìm quan trổng, mưåt tđnh cấch sêu xa nhû thïë nâo? Chng ta
chó cố thïí trẫ lúâi cêu hỗi àố mưåt khi êën àõnh rộ râng sûå khấc nhau
trong khi hoẩt àưång ca nhûäng khuynh hûúáng tònh dc trong cấch
phất hiïån vïì phûúng diïån cú thïí vâ tinh thêìn vâ nhûäng khuynh
hûúáng khấc trấi ngûúåc vúái chng, vâ nhêët lâ khi chng ta biïët rộ
àûúåc têìm quan trổng cu
ãa nhûäng hêåu quẫ do sûå khấc nhau nây gêy
ra. Têët nhiïn chng ta khưng cố l do gò àïí nối rùçng giûäa cấc
khuynh hûúáng nây cố sûå khấc nhau gò vïì thûåc chêët. Cẫ hai loẩi
àïìu chó lâ nhûäng ngìn nghõ lûåc vâ tòm hiïíu xem cố phẫi thûåc ra
hai loẩi nây chó lâ mưåt hay khưng, hay giûäa chng cố mưåt sûå khấc
nhau vïì mưåt thûåc chêët nâo hay khưng vâ nïëu trong thûåc tïë chng
chó lâ mưåt thò khi nâo chng tấch bẩch nhau ra; vêën àïì nây phẫi
àûúåc thẫo lån khưng dûåa trïn nhûäng khấi niïåm trûâu tûúång mâ
phẫ
i dûåa trïn cùn bẫn nhûäng sûå kiïån do sinh l hổc cung cêëp.
Nhûäng sûå hiïíu biïët ca chng ta vïì vêën àïì nây côn thiïëu sốt,
nhûng d khưng thiïëu sốt chùng nûäa thò vêën àïì àố cng chùèng
thåc phẩm vi mưn phên têm hổc.
Chng ta sệ khưng cố lúåi gò khi chêëp nhêån kiïën ca Jung vïì
tđnh duy nhêët, cùn bẫn ca mổi bẫn nùng vâ gấn cho nhûäng nghõ
lûåc àûúåc phất hiïån ra trong cấc bẫn nùng àố cấi danh dûå “khất
dc”. Vò khưng thïí nâo gẩt bỗ àûúåc cú nùng tònh dc ra ngoâi àúâi
sưëng tinh thêìn, chng ta bõ bùỉt båc phẫi nối àïën mưåt sûå
khất dc
cố tđnh chêët tònh dc vâ mưåt sûå khất dc khưng cố tònh chêët tònh

dc. Chng ta cố lđ do khi chó dng danh tûâ khất dc chó nhûäng
khuynh hûúáng tònh dc thưi vâ tûâ trûúác túái nay chng ta bao giúâ
vêỵn cng chó dng danh tûâ khất dc theo nghơa àố thưi.
Vò thïë nïn tưi nghơ rùçng vêën àïì nïn ài xa túái mûác nâo trong
viïåc phên biïåt nhûäng khuynh hûúáng tònh dc vâ cấc khuynh
hûúáng tûå bẫo tưìn khấc khưng thânh vêën àïì, khưng quan trổng àưëi
vúái phên têm hổc. Phên têm hổc khưng cố thêím quìn giẫi quët
vêën àïì àố. Tuy nhiïn sinh l hổc cho ta vâi àiïìu chó dêỵn chûáng tỗ
rù
çng sûå phên cấch àố cố nghơa sêu xa. Tònh dc lâ cú nùng àưåc
nhêët trong cú thïí con ngûúâi vûúåt ra khỗi cấ nhên vâ râng båc con
ngûúâi vúái dông giưëng con ngûúâi. Sûå hoẩt àưång ca cú nùng nây
khưng cố đch cho cấ nhên nhû cấc cú nùng khấc, trấi lẩi côn gêy ra
biïët bao nhiïu nguy hiïím àe dổa àúâi sưëng con ngûúâi, nhiïìu khi côn
Sigmund Freud 86

lâm mêët àúâi sưëng nây nûäa, khi cú nùng àẩt àïën mûác khoấi lẩc cao.
Vẫ lẩi cố thïí mưåt phêìn nâo àúâi sưëng sau vúái tđnh cấch di truìn.
Sau cng con ngûúâi cấ nhên thûúâng tûå coi nhû ëu tưë cêìn thiïët
nhêët vâ coi tònh dc nhû mưåt cấch thoẫ mận nhû trùm ngân cấch
khấc, vïì phûúng diïån sinh l chó lâ mưåt giai àoẩn trong bao nhiïu
thïë hïå, mưåt cấi bûúáu trong mưåt ngun sinh chêët bêët diïåt, mưåt
ngûúâi chiïëm lơnh tẩm thúâi trong mưåt sûå giao thấc di sẫn.
Tuy nhiïn, sûå giẫi thđch bïånh thêìn kinh vïì phûúng diïån
phên têm hổc khưng cêìn àïën nhêån xết cố têìm quan trổng quấ cao
nhû thïë. Sûå
khẫo sất riïng biïåt khuynh hûúáng tònh dc vâ khuynh
hûúáng ca cấi tưi àậ cung cêëp cho ta phûúng sấch tòm hiïíu bïånh
thêìn kinh hoấn chuín. Bïånh nây chđnh lâ kïët quẫ ca sûå xung
àưåt giûäa nhûäng khuynh hûúáng tònh dc vâ nhûäng khuynh hûúáng

bẫn nùng tûå bẫo tưìn, hay nối vïì phûúng diïån sinh l bùçng nhûäng
danh tûâ mú hưì hún, giûäa cấi tưi àûúåc hiïíu nhû cấ nhên con ngûúâi
àưåc lêåp, vúái cấi tưi coi nhû mưåt phêìn tûã ca mưåt thïë hïå. Chng ta
cố à l do tin rùçng chó loâi ngûúâi múái cố sûå phên biïåt giûäa hai cấi
tưi cấ nhên vâ xậ hưåi nây; cho nïn trong têët cẫ cấ
c giưëng vêåt trïn
mùåt àêët, con ngûúâi àậ hiïën cho chng ta mưåt mưi trûúâng tưët nhêët
àïí khẫo sất vïì bïånh thêìn kinh. Sûå phất triïín quấ mûác ca khất
dc ca con ngûúâi, àúâi sưëng tinh thêìn dưìi dâo, hêåu quẫ ca sûå phất
triïín khất dc cố vễ nhû àậ tẩo àiïìu kiïån gêy ra sûå xung àưåt àố.
Têët nhiïn chđnh nhûäng àiïìu kiïån nây cng lâ àiïìu kiïån phất sinh
ra nhûäng tiïën bưå to lúán ca loâi ngûúâi, nhûäng àiïìu tiïën bưå gip cho
loâi ngûúâi bỗ lẩi àùçng sau têë
t cẫ nhûäng cấi gò cố chung vúái loâi vêåt,
thânh ra tđnh di truìn lâm cho con ngûúâi dïỵ mùỉc bïånh thêìn kinh
chđnh lâ mùåt trấi ca chiïëc mïì àay, nghơa lâ ca nhûäng nùng
khiïëu cố tđnh chêët thìn tu ca con ngûúâi. Nhûng thưi chng ta
hậy tẩm gấc lẩi nhûäng àiïìu l lån chó cố tấc dng àûa chng ta ài
xa nhûäng vêën àïì hiïån àẩi.
Tûâ trûúác túái nay chng ta lâm viïåc trïn cùn bẫn àõnh àïì lâ cố
thïí phên biïåt àûúåc nhûäng khuynh hûúáng ca cấi tưi vâ nhûäng
khuynh hûúáng tònh dc dûåa theo sûå phất hiïån ca cẫ hai. Àưë
i vúái
bïånh thêìn kinh hoấn chuín thò sûå phên biïåt nhû thïë chùèng gùåp
khố khùn gò. Chng ta àậ gổi lâ khất dc nhûäng sûå hao phđ sinh
lûåc mâ cấi tưi dânh cho nhûäng àưëi tûúång ca cấc khuynh hûúáng
tònh dc vâ gổi lâ “lúåi đch” nhûäng sûå hao phđ sinh lûåc bùỉt ngìn
trong cấc bẫn nùng tûå bẫo tưìn; bùçng cấch theo dội mổi àõnh cû ca
khất dc, nhûäng sûå biïín àưíi vâ sưë phêån sau cng ca nố, chng ta
Phên têm hổc nhêåp mưn 87

àậ cố àûúåc mưåt khấi niïåm àêìu tiïn vïì sûå hoẩt àưång ca cấc àưång
lûåc tinh thêìn. Vïì phûúng diïån nây, bïånh thêìn kinh hoấn chuín
àậ hiïën cho ta vêåt liïåu àûúåc viïåc nhêët. Nhûng vïì chđnh cấi tưi, vïì
nhûäng tưí chûác ca cấi tưi, cấch cêëu tẩo vâ hoẩt àưång ca nhûäng tưí
chûác nây ta chûa biïët gò hïët vâ chng ta chó cố thïí àưì chûâng lâ biïët
àêu sûå phên tđch cấc bïånh thêìn kinh khấc chùèng gip cho ta rổi
ấnh sấng vâo nhûäng vêën àïì àố.
Chng ta àậ múã rưång quan àiïím phên têm hổc ca chng ta
àïën nhûä
ng chûáng bïånh khấc nây. Chđnh vò thïë nïn nùm 1908 sau
mưåt cåc thẫo lån vúái tưi, K.Abraham àậ àûa ra àïì lån lâ àùåc
tđnh chđnh ca bïånh àiïn súám phất nùçm trong sûå viïåc khất dc
khưng àõnh cû trïn nhûäng àưëi tûúång ca cùn bïånh nây (giûäa bïånh
nấo loẩn thêìn kinh vâ bïånh àiïn súám phất cố nhûäng sûå khấc nhau
vïì têm l tònh dc). Nhûng mưåt khi khất dc ca nhûäng ngûúâi
àiïn khưng àõnh cû trïn nhûäng àưëi tûúång thò nố ài àêu? Abraham
trẫ lúâi lâ khất dc quay trúã lẩi vúái cấi tưi vâ chđnh sûå quay trúã lẩi
nây, viïåc khất dc nhẫy vưåi vïì vúái cấi tưi chđnh lâ ngìn gưëc ca
tho
ái quen k cc thđch danh vổng cao sang trong bïång àiïn phất
súám. Thối quen k cc thđch danh vổng cao sang cố thïí so sấnh vúái
sûå thấi quấ vïì giấ trõ tònh dc ca àưëi tûúång mâ ngûúâi ta nhêån
thêëy trong àúâi sưëng tònh ấi. Àêy lâ lêìn àêìu tiïn chng ta nhêån
thêëy mưåt àùåc àiïím ca bïånh têm l àûáng trûúác mưåt àúâi sưëng tònh
ấi bònh thûúâng.
Tưi phẫi nối ngay vúái cấc bẩn: nhûäng quan niïåm àêìu tiïn ca
Abraham vêỵn côn tưìn tẩi trong phên têm hổc vâ trúã thânh cùn bẫn
trong thấi àưå ca chng ta àưëi vúái bïånh thêìn kinh. Dêìn dêìn ngûúâi
ta quen vúái nghơ lâ

sûå khất dc mâ chng thûúâng thêëy àõnh cû
trïn cấc àưëi tûúång, sûå phất hiïån ca mưåt khuynh hûúáng tòm àûúåc
thoẫ mận bùçng nhûäng àưëi tûúång àố, sûå khất dc cng cố thïí bỗ rúi
cấc àưëi tûúång àố vâ thay thïë chng bùçng cấi tưi. Lc àố ngûúâi ta
múái tòm cho sûå phất hiïån nây mưåt hònh thûác hoân hẫo hún bùçng
cấch àùåt nhûäng liïn lẩc chùåt chệ hún giûäa nhûäng ëu tưë cêëu thânh
ca nố. Chûä “narcissisme” mâ chng ta àïí chó sûå di chuín nối
trïn lêëy úã mưåt bïånh mâ P.Nacke àậ mư tẫ, trong àố ngûúâi àûá
ng
tíi àưëi vúái thên thïí mònh cố mưåt sûå say mï êu ëm thûúâng thêëy
trong mưåt àưëi tûúång tònh dc bïn ngoâi.
Ngûúâi ta àậ tûå nh lâ nïëu mưåt khi khất dc cố thïí àõnh cû
ngay trïn chđnh thên thïí mònh thay vò phẫi àõnh cû trïn mưåt àưëi
tûúång khấc thò sûå viïåc àố khưng thïí àûúåc coi lâ mưåt sûå viïåc àùåc
Sigmund Freud 88

biïåt vâ khưng cố nghơa; mâ bïånh “narcissisme” chđnh lâ trẩng
thấi nối chung vâ sú khúãi rưìi tûâ àố múái phất sinh ra tònh ấi àưëi vúái
mưåt àưëi tûúång vâ sûå phất sinh nây khưng vò thïë mâ lâm mêët ài
bïånh “narcissisme”. Theo nhûäng àiïìu chng ta biïët vïì sûå phất
triïín ca khất dc àưëi vúái àưëi tûúång, rêët nhiïìu khuynh hûúáng tònh
dc lc àêìu àậ àûúåc sûå thoẫ mận mâ ngûúâi ta gổi lâ tûå thoẫ mận
nây giẫi thđch tẩi sao tònh dc lẩi chêåm trïỵ trong viïåc thđch ûáng vúái
ngun l thûåc tïë do giấo dc mang lẩi. Nhû vêåy, tûác lâ sûå
tûå thoẫ
mận lâ hoẩt àưång tònh dc trong giai àoẩn “nấc sđt” ca sûå àõnh cû
khất dc.
Tốm lẩi, chng ta àậ tûå tẩo ra mưåt hònh dung vïì cấc liïn
quan giûäa khất dc ca cấi tưi vâ khất dc khấch quan mâ tưi cố
thïí c thïí hoấ bùçng mưåt sûå so sấnh lêëy trong àưång vêåt hổc. Cấc

bẩn hùèn biïët nhûäng sinh vêåt sú àùèng gưìm cố mưåt ngun sinh chêët
chó húi khấc nhau cht đt. Nhûäng sinh vêåt nây phống ra nhûäng
chên giẫ àïí tiïu thoất sûác sưëng ca chng. Nhûng chng cng cố
thïí rt nhûäng chên giẫ àố lẩi vâ
cën trôn mònh lẩi nhû mưåt viïn
trôn. Chng ta vđ nhûäng chên giẫ àố vúái sûå vûún mònh ca khất
dc túái nhûäng àưëi tûúång trong khi khưëi chđnh ca nố vêỵn nùçm
trong cấi tưi, chng ta cho rùçng trong nhûäng trûúâng húåp bònh
thûúâng khất dc ca cấi tưi cố thïí biïën thânh khất dc khấch
quan vâ chđnh khất dc khấch quan cng cố thïí quay trúã lẩi vúái
cấi tưi àûúåc.
Nhúâ nhûäng hònh dung nây chng ta cố thïí giẫi thđch, hay nối
mưåt cấch khiïm nhûúâng hún, mư tẫ mưåt sưë lúán trẩng thấi tinh thêìn
phẫi àûúåc coi nhû nùçm trong àúâi sưëng bònh thûúâng, thấi àưå tinh
thêìn trong tònh ấi, trong cấc chûá
ng bïånh cú thïí, trong giêëc ng. Vïì
trẩng thấi giêëc ng, chng ta àậ nối rùçng giêëc ng chđnh lâ sûå
thoất khỗi ẫnh hûúãng ca àúâi sưëng bïn ngoâi ph thåc vâo ham
mën àûúåc ng ngon. Chng ta àậ nối rùçng mổi hoẩt àưång tinh
thêìn ban àïm trong giêëc mú àïìu lâm viïåc cho sûå ham mën nây,
chõu sûå quy àõnh vâ chïë ngûå ca nhûäng l do đch k. Àûáng vïì
phûúng diïån khất dc chng ta cho rùçng giêëc ng lâ mưåt trẩng
thấi trong àố mổi sinh lûåc, khất dc hay đch k, gùỉn liïìn vâo àưëi
tûúång, rúâi khỗi cấ
c àưëi tûúång àố àïí quay vâo cấi tưi. Cấc bẩn cố
thêëy rùçng quan niïåm nây chó rộ cho ta thêëy tđnh chêët sûå nghó ngúi
vâ sûå mïåt nhổc trong giêëc ng khưng? Quang cẫnh àûúåc thoất khỗi
àúâi sưëng bïn ngoâi mưåt cấch sung sûúáng nhû thïë àûúåc bưí tc vïì
phûúng diïån tinh thêìn. Trẩng thấi phên phưëi khất dc cưí xûa lẩi
Phên têm hổc nhêåp mưn 89

trúã lẩi trong ngûúâi ng: trong àố khất dc lâ lúåi đch ca cấi tưi
sưëng, chng rêët hoâ húåp, dđnh liïìn vâo nhau trong mưåt cấi tưi
khưng cêìn àïën bêët cûá mưåt ëu tưë nâo khấc.
ÚÃ àêy chng ta cêìn hai nhêån xết: Thûá nhêët chng ta lâm thïë
nâo phên biïåt àûúåc “nấc xđt” vâ sûå đch k? Theo tưi, “nấc xđt”
chđnh lâ sûå bưí tc cố tđnh cấch khất dc cho sûå đch k. Nối àïën đch
k chng ta chó nghơ àïën nhiïìu àiïìu gò cố đch cho cấ nhên; nhûng
nối àïën “nấc xđt” chng ta nghơ àïën sûå thoẫ mận khất dc ca cấ
nhên. Vïì phûúng diïån thûåc tïë, sûå khất biïåt giûä
a đch k vâ “nấc xđt”
cố thïí ài xa nûäa. Ngûúâi ta cố thïí rêët đch k nhûng vêỵn khưng thưi
gấn cho mưåt vâi àưëi tûúång rêët nhiïìu sinh lûåc khất dc trong khi sûå
thoẫ mận nây tûúng ûáng vúái nhûäng sûå àôi hỗi ca cấi tưi. Sûå đch k
sệ lâm sao cho sûå theo àíi nhûäng àưëi tûúång àố khưng lâm hẩi àïën
cấi tưi cẫ. Ngûúâi ta cố thïí vûâa đch k mâ lẩi vûâa cố tđnh “nấc xđt”
rêët trêìm trổng nûäa. Nghơa lâ cố thïí gẩt ra ngoâi nhûäng àưëi tûúång
tònh dc mưåt cấch dïỵ dâng hóåc vïì phûúng diïån ca thoẫ
mận tònh
dc trûåc tiïëp hóåc vïì phûúng diïån ca nhûäng khuynh hûúáng dêỵn
xët tûâ nhu cêìu tònh dc mâ chng ta thûúâng àưëi lêåp vúái tònh dc
thìn tu, àiïìu nây chng ta gõ lâ tònh ấi. Trong têët cẫ cấc trẩng
thấi phỗng àoấn nay sûå đch k xët hiïån nhû mưåt ëu tưë àùåt trïn
hïët mổi àiïìu phẫn àưëi, mưåt ëu tưë bêët biïën, trong khi “nấc xđt” chó
lâ ëu tưë ln ln thay àưíi. Sûå trấi ngûúåc ca đch k, sûå võ tha
khưng hïì trng húåp vúái sûå ph thåc ca cấc àưëi tûúång vâo sûå khất
dc, khấc đch k
úã chưỵ khưng theo àíi sûå thoẫ mận tònh dc. Chó
trong trẩng thấi tònh ấi tuåt àưëi, lông võ tha múái trng húåp vúái sûå
têåp trung khất dc vâo mưåt àưëi tûúång. Àưëi tûúång tònh dc thu ht

vâo cho mònh mưåt phêìn ca “nấc xđt” do àố chng ta múái cố cấi mâ
chng ta gổi lâ “sûå thấi quấ giấ trõ tònh dc ca àưëi tûúång”. Nïëu
thïm vâo àố chng ta cố tđnh võ tha ca sûå đch k truìn vâo àưëi
tûúång tònh dc thò àưëi tûúång nây trúã nïn mẩnh vư cng: ngûúâi ta cố
thïí cho rùçng àưëi tûúång àố àậ thu ht cẫ cấi tưi.
Sau bâi thuët trònh khư khan vâ khố nhai c
a khoa hổc
chùỉc cấc bẩn sệ khoan khoấi khi nghe mưåt bâi ca tẫ sûå trấi ngûúåc
giûäa “nấc xđt” vâ trẩng thấi tònh u. Tưi lêëy bâi nây trong
Westostilicher Divan ca Gọth:
SULEIKA
Cấc dên tưåc d lâ kễ nư lïå hay kễ chiïën thùỉng
Bao giúâ cng àưìng vúái nhau úã àiïím nây:
Sigmund Freud 90

Hẩnh phc tuåt àưëi ca trễ con trong trấi àêët,
Chó thêëy trong cấ tđnh con ngûúâi thưi.
D àúâi sưëng nhû thïë nâo chùng nûäa, ngûúâi ta cng sưëng àûúåc,
Mưåt khi ngûúâi ta biïët rộ chđnh mònh,
Chẫ cố gò mêët ài hïët,
Mưåt khi ngûúâi ta vêỵn ngun nhû ngûúâi ta bêy giúâ,
HATEM
Cố thïí àûúåc lùỉm. Àố lâ dûå lån thûúâng thûúâng.
Nhûng tưi theo mổt con àûúâng khấc.
Têët cẫ hẩnh phc trïn trấi àêët nây,
Tưi chó thêëy têåp trung hïët trong ngûúâi Suleika thưi.
Chó trong trûúâng húåp nâng ban cho tưi nhûäng àùåc ên.
Nïëu nâng khưng thêm nhòn tưi,
Tưi cho rùçng,
Tưi sệ mêët hïët.

Sệ khưng côn thùçng Hatem nûäa.
Nhûng tưi biïët tưi sệ lâ
m gò.
Tưi sệ hoâ mònh vâo trong con ngûúâi sung sûúáng.
Àûúåc nâng ban cho nhûäng cấi hưn.
Nhêån xết thûá hai ca tưi bưí tc cho thuët vïì giêëc mú. Chng
ta sệ khưng thïí cùỉt nghơa àûúåc sûå phất sinh ra giêëc mú nïëu chng
ta khưng cưng nhêån, vúái tđnh cấch bưí tc, rùçng vư thûác bõ dưìn ếp
trúã nïn àưåc lêåp vúái cấi tưi trong mưåt mûác àưå nâo àố, thânh ra nố
khưng chõu sûå chïë ngûå ca ham mën trong giêëc ng vâ giûä vûäng
võ trđ ca nố d rùçng mổi sinh lûåc khấc ph thåc vâo cấi tưi àïìu bõ
thu ht àïí phc v giêëc ng trong mûác àưå mâ ch
ng gùỉn liïìn vâo
nhûäng àưëi tûúång. Àïën lc àố chng ta múái hiïíu tẩi sao cấi vư thûác
cố thïí lúåi dng àûúåc sûå hu bỗ hay giẫm st ca kiïím duåt trong
àïm àïí cûúáp lêëy “nhûäng cấi gò côn sốt lẩi ban ngây” àïí cng vúái cấc
vêåt liïåu do nhûäng cấi gò côn sốt lẩi cung cêëp, húåp thânh mưåt ham
mën trong mú bõ cêëm àoấn. Ngoâi ra cng cố thïí lâ “nhûäng cấi gò
côn sốt lẩi ban ngây”, do viïåc nố giao tiïëp vúái cấi vư thûác bõ dưìn ếp
cố à khẫ nùng chưëng lẩi khấ
t dc bõ giêëc ng xêm chiïëm hïët.
Phên têm hổc nhêåp mưn 91

Trong sûå kiïån nây cố mưåt àùåc tđnh vư cng quan trổng cố tđnh cấch
sưëng àưång mâ chng ta phẫi àûa vâo trong quan niïåm ca chng
ta liïn can àïën sûå thânh lêåp giêëc mú.
Mưåt bïånh trong cú thïí, mưåt cấi gò lâm cho mònh àau àúán; mưåt
chûáng viïm úã cú quan nâo àố àïìu tẩo ra mưåt trẩng thấi mâ hêåu
quẫ lâ sûå tấch rúâi ca sûå khất dc ra khỗi àưëi tûúång ca nố. Khất
dc sau khi rúâi khỗi àưëi tûúång ca mònh trúã vâo vúái cấi tưi àïí bấm

chùåt vâo bưå phêån àau àúán trong thên thïí. Ngûúâi ta cố thïí khùèng
àõnh rùçng trong nhûäng àiïìu kiïå
n nây sûå tấch rúâi ca khất dc ra
khỗi àưëi tûúång ca nố côn mẩnh hún sûå tấch rúâi ca sûå đch k àưëi
vúái thïë giúái bïn ngoâi. Àiïìu nây nhû múã àûúâng cho chng ta hiïíu
rộ bïånh ët trong àố, mưåt cú quan cng lâm cho cấi tưi bêån têm rêët
nhiïìu nhûng chng ta khưng biïët rùçng cấi tưi lc àố cng àang
bïånh. Nhûng tưi khưng mën ài sêu hún vâo con àûúâng nây nûäa,
hay phên tđch nhûäng trẩng thấi mâ giẫ thuët vïì sûå quay trúã vïì
trong cấi tưi ca sûå khất dc cố thïí lâm thânh dïỵ hiïíu hún hay c
thïí
hún: l do lâ tưi mën nhanh chống trẫ lúâi hai àiïím mâ cấc
bẩn mën hỗi. Thûá nhêët, cấc bẩn mën biïët tẩi sao khi nối àïën
giêëc ng, àïën bïånh têåt vâ cấc tònh trẩng khấc, tưi lẩi phên biïåt
“khất dc” vâ “lúåi đch”, “khuynh hûúáng tònh dc” vâ “khuynh
hûúáng ca cấi tưi” trong khi ngûúâi ta cố thïí phên tđch cấc sûå àố
bùçng cấch chó nối àïën mưåt sinh lûåc duy nhêët, sinh lûåc nây trong
khi hoẩt àưång cố thïí hóåc bấm vâo àưëi tûúång, hóåc bấm vâo cấi tưi,
phc v cho khuynh hûúáng nây hay khuynh hûúáng khấc. Thûá hai
cấc bẩn ngẩc nhiïån khi thê
ëy tưi coi sûå tấch rúâi khất dc ra khỗi àưëi
tûúång nhû ngìn gưëc ca mưåt trẩng thấi bïånh hoẩn trong khi sûå
biïën àưíi ca khất dc khấch quan thânh khất dc ca cấi tưi, cng
thåc thânh phêìn cấc hoẩt àưång tinh thêìn bònh thûúâng lùåp ài lùåp
lẩi hâng ngây, hâng àïm.
Tưi trẫ lúâi nhû sau. Lúâi bâi bấc thûá nhêët ca bẩn nghe àûúåc.
Viïåc xem xết nhûäng trẩng thấi giêëc ng, bïånh têåt vâ tònh ấi cố lệ
khưng bao giúâ sệ dêỵn túái sûå phên biïåt giûäa khất dc khấch quan vâ
khấ
t dc ca cấi tưi, giûäa khất dc vâ lúåi đch. Nhûng bẩn àậ qụn

mêët nhûäng cưng trònh khẫo cûáu khúãi àêìu ca chng ta, nhûäng
cưng trònh àậ rổi ấnh sấng vâo nhûäng trẩng thấi tinh thêìn mâ
chng ta àậ khẫo cûáu tûâ trûúác túái nay. Chó vò àậ chûáng kiïën sûå
xung àưåt phất sinh ra bïånh thêìn kinh chuín hoấn mâ giûäa nhûäng
bẫn nùng tònh dc vâ bẫn nùng tûå bẫo tưìn. Chng ta khưng thïí
nâo bỗ àûúåc sûå phên biïåt àố. Viïåc khất dc ca cấc àưëi tûúång cố thïí
Sigmund Freud 92

biïën thânh khất dc ca cấi tưi, viïåc phẫi xết àïën sûå cố mùåt ca
khất dc ca cấi tưi lâ cấch giẫi thđch duy nhêët cố giấ trõ àưëi vúái
nhûäng àiïìu bđ êín ca bïånh thêìn kinh mâ chng ta gổi lâ “nấc xđt”,
vđ d nhû bõ àiïn súám phất, àưëi vúái nhûäng àiïìu giưëng nhau vâ khấc
nhau giûäa bïånh nây mưåt àùçng vâ bïånh nấo loẩn thêìn kinh cng
bïånh ấm ẫnh àùçng khấc. Hiïån nay chng ta ấp dng cho giêëc ng,
bïånh têåt vâ trẩng thấi tònh ấi nhûäng àiïìu mâ chng ta thêëy khưng
thïí chưëi cậi àûúåc tẩi núi khấ
c. Chng ta cêìn tiïëp tc sûå ấp dng àố
àïí xem chng sệ àûa chng ta túái àêu. Àïì lån duy nhêët khưng
àûúåc rt ra mưåt cấch trûåc tiïëp tûâ sûå nghiïn cûáu phên têm hổc lâ
nhû sau: khất dc vêỵn lâ khất dc, d àem ấp dng cho cấc àưëi
tûúång hay cho cấi tưi ca àûúng sûå vâ khưng bao giúâ nố biïën thânh
lúåi đch, đch k cẫ; àưëi vúái lúåi đch cng vêåy, nố khưng bao giúâ biïën
thânh khất dc cẫ. Nhûng àïì lån nây cng giưëng nhû sûå phên
biïåt giûäa khuynh hûúáng tònh dc vâ khuynh hûúáng ca cấi tưi, sûå
phên biïå
t mâ chng ta phẫi giûä lẩi cho túái khi nố bõ ph nhêån vò l
do đch lúåi ca sûå phất minh.
Lúâi bâi bấc thûá hai ca bẩn cng àng nhûng ài sai àûúâng
hûúáng. Têët nhiïn sûå quay trúã vïì vúái cấi tưi ca khất dc sau khi
tấch rúâi khỗi àưëi tûúång khưng phẫi lâ ngun nhên trûåc tiïëp gêy

bïånh; chng ta chùèng àậ thêëy hiïån tûúång nây xẫy ra trûúác khi bùỉt
àêìu giêëc ng àïí rưìi lẩi tht li trúã lẩi sau khi thûác dêåy sao? Giưëng
vêåt li ti trong ngun sinh chêët tht chên giẫ vâo rưìi lẩi thô ra khi
gùåp cú hưåi. Nhûng sûå viïåc xẫy ra khấc hùè
n khi cố mưåt sûå diïỵn tiïën
nâo àố rêët cûúng quët bùỉt båc khất dc phẫi tấch rúâi khỗi àưëi
tûúång. Khất dc sau khi trúã thânh “nấc xđt” khưng tòm lẩi àûúåc con
àûúâng trúã vïì àưëi tûúång nûäa vâ chđnh sûå giẫm st ca tđnh di àưång
ca khất dc múái lâ ngun nhên gêy bïånh. Ngûúâi ta cố thïí nối
rùçng trong mưåt vâi giúái hẩn nâo àố sûå tđch lu ca khất dc khưng
chõu àûång àûúåc. Nïëu khất dc phẫi bấm vâo mưåt àưëi tûúång nâo àố
chđnh lâ vò cấi tưi gêy nïn. Nïëu chng ta àõnh ài vâo chi tiïët ca
bïånh àiïn súám phất, tưi sệ cho cấc bẩ
n hay rùçng sûå diïỵn tiïën lâm
cho khất dc sau khi tấch rúâi khỗi àưëi tûúång khưng tòm àûúåc quay
vïì vúái nhûäng àưëi tûúång àố nûäa - sûå diïỵn tiïën àố cng gêìn sûå dưìn ếp
hay mưåt sûå gò giưëng thïë. Nïëu tưi nối cho bẩn hay rùçng nhûäng àiïìu
kiïån ca sûå dưìn ếp thò cấc bẩn sệ cố cẫm tûúãng nhû àang ài trïn
con àûúâng quen thåc. Sûå xung àưåt cố vễ nhû chó lâ mưåt, vâ diïỵn
ra bùçng nhûäng sûác mẩnh giưëng nhau. Nïëu kïët quẫ ca cåc xung
àưåt àố cố khấc nhau nhû trong bïånh nấo loẩn thêìn kinh chùèng hẩn
thò àố chó lâ do sûå khấc nhau vïì
bẫn chêët. Trong ngûúâi bïånh ca
Phên têm hổc nhêåp mưn 93

chng ta, phêìn ëu trong quấ trònh phất triïín ca khất dc, phêìn
gêy ra triïåu chûáng, lẩi úã chưỵ khấc. Cố lệ tûúng ûáng vúái giai àoẩn sú
khai ca “nấc xđt” mâ bïånh àiïn súám phất quay trúã lẩi trong giai
àoẩn cëi cng ca nố. Àiïìu àấng ch lâ chng ta bõ bùỉt båc
phẫi cưng nhêån trong khất dc ca têët cẫ cấc bïånh thêìn kinh “nấc

xit” nhûäng àiïím àõnh cû tûúng ûáng vúái nhûäng giai àoẩn phất triïín
súám hún trong cấc bïånh nấo loẩn thêìn kinh vâ ấm ẫnh nhiïìu.
Nhûng cấc bẩn biïët rùçng nhûäng khấi niïåm chng ta thu lûúåm àûúåc
trong khi khẫo sất bïå
nh thêìn kinh chuín hoấn cng gip cho
chng ta tòm àûúåc àûúâng hûúáng phẫi theo trong bïånh thêìn kinh
“nấc xđt” khố tòm hún nhiïìu vïì phûúng diïån thûåc tïë. Nhûäng àiïím
giưëng nhau rêët nhiïìu vâ thûåc ra chó cố mưåt hiïån tûúång thưi. Vò thïë
cho nïn bẩn hiïíu rộ nhûäng sûå khố khùn, nïëu khưng nối lâ khưng
thïí àûúåc àưëi vúái nhûäng mën dûåa vâo thêìn kinh hổc àïí cùỉt nghơa
nhûäng bïånh nây mâ khưng biïët gò vïì bïånh thêìn kinh hoấn chuín
phên têm hổc.
Bïånh àiïn súám phất khưng phẫi chó cố nhûäng triïåu chûáng
thoất ra tûâ sûå tấch bẩch ca khất d
c khỗi cấc àưëi tûúång rưìi tđch
lu lẩi bïn trong cấi tưi, vúái tđnh chêët ca mưåt khất dc “nấc xđt”.
Ngûúâi ta phẫi dânh chưỵ lúán cho nhûäng hiïån tûúång khấc gùỉn liïìn
vâo nhûäng cưë gùỉng ca khất dc àưëi vúái cấc àưëi tûúång, nghơa lâ
tûúng ûáng vúái mưåt mûu toan trẫ lẩi hay khúãi bïånh. Nhûäng triïåu
chûáng sau nây côn êìm ơ àấng ch hún nûäa. Chng cố nhiïìu àiïím
giưëng nhau vúái triïåu chûáng ca bïånh nấo loẩn thêìn kinh, đt àiïím
giưëng nhau hún vúái bïånh ấm ẫnh, tuy nhiïn vêỵn khấc cẫ hai bïånh
na
ây vïì nhûäng àiïím khấc. Cố vễ nhû trong sûå cưë gùỉng quay trúã lẩi
vúái àưëi tûúång bïånh trong thêìn kinh súám phất, khất dc àậ thânh
cưng trong viïåc bấm vâo cấc àưëi tûúång àố nhûng thûåc sûå chó bấm
vâo àûúåc bống ca cấc àưëi tûúång àố thưi, nghơa lâ vâo sûå phất biïíu
thânh lúâi nối ca cấc àưëi tûúång àố. Tưi khưng thïí nối nhiïìu hún
nûäa nhûng cho rùçng thấi àưå ca khất dc trong khi cưë gùỉng quay
vïì vúái cấc àưëi tûúång àậ gip cho ta hiïíu rộ àûúåc sûå khấc biïåt thûåc

sûå giûäa mưåt sûå khấc biïåt hûä
u thûác vâ mưåt sûå phất biïíu vư thûác.
Tưi àậ àûa cấc bẩn vâo mưåt vng àêët trong àố mưn phên têm
hổc sệ àẩt àûúåc nhiïìu tiïën bưå. Kïí tûâ khi chng ta quen vúái danh tûâ
“khất dc ca cấi tưi” chng ta àậ tòm hiïíu àûúåc bïånh thêìn kinh
nấc xđt; cưng viïåc ca chng ta côn lâ tòm àûúåc cấch giẫi thđch sinh
àưång vïì cấc bïånh nây vâ ln thïí bưí tc nhûäng àiïìu hiïíu biïët ca
chng ta vïì àúâi sưëng tinh thêìn bùçng cấch àâo sêu nhûäng àiïìu àậ
Sigmund Freud 94

biïët vïì cấi tưi. Têm l ca cấi tưi mâ chng ta àõnh xêy dûång,
khưng thïí dûåa trïn cùn bẫn ca nhûäng dûä kiïån ca sûå quan sất
nưåi têm, mâ phẫi dûåa trïn cùn bẫn ca sûå phên tđch nhûäng àiïìu
rưëi loẩn vâ phên tấn ca cấi tưi nhû trong sûå khất dc. Cố thïí sau
khi xong cưng viïåc àố thò giấ trõ ca nhûäng àiïìu hiïíu biïët vïì bïånh
thêìn kinh hoấn chuín vâ liïn quan àïën khất dc sệ giẫm ài.
Nhûng cưng viïåc nây chûa tiïën àûúåc bao nhiïu. Chng ta khưng
thïí dng hïët k thåt ca chng ta trong viïåc tòm hiïíu bïånh thêìn
kinh nấc xđt nhû trong bïånh thêìn kinh hoấn chuín. Tưi nối cho
ca
ác bẩn nghe tẩi sao. Mưåt khi tiïën lïn mưåt bûúác trong bïånh thêìn
kinh nấc xđt, chng ta nhû cẫm thêëy mưåt bûác tûúâng bùỉt chng ta
dûâng lẩi trong mưåt lc. Trong cấc bïånh thêìn kinh hoấn chuín tuy
cố gùåp nhûäng àiïím chưëng àưëi nhûng chng ta àậ phấ bỗ àûúåc tûâng
chûúáng ngẩi vêåt mưåt. Trong bïånh thêìn kinh nấc xđt, sûå àïì khấng
cố vễ nhû khưng thïí nâo vûúåt qua àûúåc. Chng ta chó cố thïí kiïỵng
chên nhòn qua bûác tûúâng àïí rònh xem àùçng sau cố gò khưng. Vò vêåy
chng ta phẫi thay thïë k thåt hiïån thúâi bùçng k thåt khấc,
chng ta chûa biïët sệ
thay thïë nhû thïë nâo. Têët nhiïn vêåt liïåu vïì

cấc bïånh nây khưng hïì thiïëu. Bïånh phất hiïån bùçng nhiïìu cấch, d
khưng phẫi bùçng nhûäng cấch húåp chng ta vâ trong lc nây
chng ta àânh phẫi giẫi thđch nhûäng phất hiïån àố thưi bùçng cấch
dng nhûäng àiïìu àậ thu nhêån àûúåc trong khi nghiïn cûáu bïånh
thêìn kinh hoấn chuín. Hai loẩi bïånh nây khấ giưëng nhau à àïí
gùåt hấi àûúåc nhûäng kïët quẫ xấc thûåc trong bûúác àêìu, d rùçng
chng ta khưng thïí nối chùỉc lâ k thåt àố cố thïí àûa chng ta ài
xa hún.
Côn nhiïìu khố khùn nûäa xët hiïån lâm ngùn trúã bûúác tiïën
ca chng ta. Bïånh thêìn kinh nấc xđt vâ têm l chó hế múã nhûäng
bđ êín ca chng cho nhûäng ngûúâi àậ hổc qua trûúâng phên têm hổc
vïì bïånh thêìn kinh hoấn chuín thưi. Vêåy mâ nhûäng nhâ thêìn
kinh hổc khưng hïì biïët àïën phên têm hổc trong khi nhûäng nhâ
phên têm hổc lẩi khưng thêëy cố nhiïìu trûúâng húåp thêìn kinh hổc.
Chng ta cêìn mưåt thïë hïå nhûäng nhâ thêìn kinh hổc qua mưåt trûúâng
phên têm hổc nhû mưåt khoa hổc sûãa soẩn. Hiïån nay úã M àậ cố
hai cưë gùỉng loẩi nây, trong àố nhûäng nhâ
thêìn kinh hổc nưíi tiïëng
dẩy sinh viïn vïì phên têm hổc vâ cấc nhâ giấm àưëc nhâ thûúng
àiïn cưng hay tû cng dng phên têm hổc àïí quan sất bïånh nhên
ca hổ. Chng ta cng àậ nhòn qua tûúâng thêëy mưåt vâi àiïìu vïì
bïånh thêìn kinh nấc xđt dûúái àêy.
Phên têm hổc nhêåp mưn 95

Hònh thûác bïånh hoẩn ca bïånh vổng tûúãng vâ bïånh àiïn kinh
niïn giûäa mưåt àõa võ mú hưì trong viïåc phên loẩi ca bïånh thêìn
kinh hổc tưëi tên. Vêåy mâ nhûäng chûáng bïånh nây rêët gêìn vúái chûáng
bïånh àiïån súám phất dûúái danh tûâ “paraphrenie” theo nưåi dung thò
bïånh vổng tûúãng cố thïí àûúåc mư tẫ nhû thối quen k cc thđch
danh vổng cao sang, cố cẫm tûúãng nhû mònh bõ hânh hẩ, cìng

dc, ghen tng Chng ta khưng chúâ àúåi thêìn kinh hổc àûa ra
nhûäng lúâi giẫi thđch. Tưi lêëy mưåt vđ d (xẫy ra tûâ lêu lùỉm rưìi vâ cố
thïí mêët ài mưåt phêìn giấ trõ) àố lâ sûå cưë gùỉng dûåa vâ
o mưåt triïåu
chûáng àïí tòm ra mưåt triïåu chûáng khấc bùçng cấch dûåa vâo l lån
tri thûác ca ngûúâi bïånh: ngûúâi bïånh cố cẫm tûúãng rùçng mònh bõ
hânh hẩ chđnh lâ vò mònh lâ ngûúâi quan trổng, do àố múái phất sinh
ra chûáng bïånh k cc thđch danh vổng cao sang lâ hêåu quẫ ngay
tûác khùỉc ca sûå tđch lu sùỉc dc quấ nhiïìu trong cấi tưi lâm cho cấi
tưi trúã thânh quan trổng; àố lâ bïånh nấc xđt ph thåc, xët hiïån
nhû hêåu quẫ ca bïånh nấc xđt sú khai, nghơa lâ ca nhûäng ngây
àêìu tiïn ca tíi thú êëu. Nhûng mưåt quan sất ca tưi trong bïånh
bõ ha
ânh hẩ àûa tưi àïën mưåt dêëu vïët khấc. Tưi nhêån thêëy rùçng
trong phêìn lúán cấc trûúâng húåp ngûúâi ta bõ hânh hẩ cng nhû kễ
hânh hẩ àïìu cng thåc mưåt phấi (nam hay nûä). Ngûúâi ta cố thïí
cùỉt nghơa sûå kiïån nây bùçng nhiïìu cấch, nhûng trong mưåt vâi
trûúâng húåp àûúåc nghiïn cûáu k ngûúâi ta nhêån thêëy rùçng chđnh
ngûúâi cng phấi mâ mònh u mïën nhêët trûúác khi mùỉc bïånh àậ trúã
thânh ngûúâi hânh hẩ mònh trong khi bõ bïånh. Tònh trẩng cố thïí
phất triïín bùçng sûå thay thïë ngûúâi mònh u mïën bùçng mưåt ngûúâi
khấc, vđ d nhû thay thïë
ngûúâi cha bùçng ngûúâi gia sû, hay ngûúâi
cao hún. Tûâ nhûäng kinh nghiïåm àố tưi àûa ra nhêån xết rùçng bïånh
bõ hânh hẩ chó lâ hònh thûác bïånh hoẩn trong àố ngûúâi bïånh chưëng
lẩi mưåt khuynh hûúáng àưìng tđnh luën ấi quấ mẩnh. Sûå biïën àưíi
ca lông u thânh th hêån, mưåt sûå biïën àưíi cố thïí trúã thânh mưåt
sûå àe doẩ cho sûå sưëng ca con ngûúâi vûâa àûúåc u, vûâa bõ th ghết,
trong nhûäng trûúâng húåp nây tûúng ûáng vúái sûå biïën àưíi ca nhûäng
khuynh hûúáng khất dc thânh lo súå, hêåu quẫ ca sûå dưìn ếp. Cấc

bẩn hậy nghe àiïì
u quan sất múái nhêët ca tưi vïì vêën àïì àố. Mưåt võ
bấc sơ trễ tíi bõ bùỉt båc phẫi rúâi bỗ thânh phưë núi sinh ca mònh
vò àậ àe doẩ giïët chïët con trai mưåt võ giấo sûå àẩi hổc trong thânh
phưë àố, anh con trai nây trûúác àêy lâ bẩn thên ca anh ta. Võ bấc
sơ nây cho rùçng ngûúâi bẩn c ca mònh cố nhûäng tûúãng thêåt kinh
khng, mưåt sûác mẩnh ca qu sûá, cho rùçng chđnh anh àậ gêy ra
mưåt nưỵi khưí súã xẫy àïën cho gia àònh mònh trong mêëy nùm qua, gêy
Sigmund Freud 96

ra mổi àiïìu khưng may vïì gia àònh cng nhû xậ hưåi. Nhûng nhû
thïë vêỵn chûa à, anh con trai bẩn c vâ cha anh ta, ưng giấo sû
àẩi hổc côn phẫi chõu trấch nhiïåm vïì chiïën tranh àậ xẫy ra vò àậ
gổi qn Nga àïën xêm lùng Tưí qëc ca mònh. Bïånh nhên ca
chng ta cho rùçng anh ta àậ nhiïìu lêìn sut chïët vò ưng bẩn qu vâ
cho rùçng chó cố cấi chïët anh nây múái lâm cho anh ta hïët mổi nưỵi
àau àúán thưi. Vêåy mâ lông u àưëi vúái ngûúâi bẩn c côn mẩnh àïën
nưỵi mưåt hưm khi cố dõp dng sng lc bùỉn chïët anh nây, ngûúâi
bïånh thêëy tay mònh nhû tï liïåt. Trong cåc nối chuån vúái ngûúâi
bï
ånh tưi biïët lâ tònh bẩn giûäa hai ngûúâi khúãi àêìu tûâ nhûäng nùm
àêìu tiïn hổc trung hổc. Đt nhêët cố mưåt lêìn tònh bẩn àậ vûúåt quấ
giúái hẩn ca tònh bẩn. Mưåt àïm cng ng vúái nhau mưåt giûúâng hổ
àậ giao cêëu vúái nhau hoân toân. Ngûúâi bïånh khưng bao giúâ cẫm
thêëy mưåt tònh cẫm àưëi vúái àân bâ nhû nhûäng ngûúâi cng tíi vâ
cng phấi. Anh ta àậ àđnh hưn vúái mưåt cư gấi àểp, nhûng cư nây
thêëy anh chùèng tỗ cẫm tònh êu ëm gò nïn dûát tònh ln. Nhiïìu
nùm sau bïånh ca anh ta àûúåc phất hiïån sau khi àậ thoẫ mận
hoân toân mưåt ngûúâi àâ
n bâ. Ngûúâi nây vûâa hưn anh xong thò àưåt

nhiïn anh thêëy àau àúán k lẩ, nhû cố ngûúâi lêëy dao bưí ốc ra lâm
àưi. Sau àố anh cho rùçng, anh cố cẫm tûúãng nhû ngûúâi ta bưí àưi ốc
anh ta àïí lôi xûúng sổ ra nhû trong phông giẫi phêỵu hay trong viïåc
mưí sổ; thïë rưìi vò ngûúâi bẩn thên lẩi chun mưn vïì giẫi phêỵu sổ
nïn anh cho rùçng chđnh ngûúâi bẩn àậ gûãi ngûúâi àân bâ àïën cấm dưỵ
anh ta. Àïën lc àố anh múái múã mùỉt ra vâ hiïíu rùçng mổi sûå hânh
hẩ khấc àïìu do anh bẩn c mâ ra cẫ.
Tưi àậ cố dõp quan sất mưåt trûúâng húåp nhû thïë vâ khùèng
àõnh quan niïåm ca tưi mùåc d bïì
ngoâi cố vễ mêu thỵn. Ngûúâi
con gấi tûúãng tûúång rùçng mònh bõ mưåt ngûúâi àân ưng àậ àïën chưỵ
hển vúái nâng hai lêìn rưìi hânh hẩ, thûåc ra lâ nâng àậ bùỉt àêìu th
ghết mưåt ngûúâi àân bâ mâ nâng coi lâ àậ thay thïë mể nâng. Mậi
sau khi àïën chưỵ hển lêìn thûá hai vúái ngûúâi àân ưng, nâng múái
chuín sûå th ghết ngûúâi àân bâ sang ngûúâi àân ưng. Vêåy àiïìu
kiïån ngûúâi cng phấi àậ àûúåc thûåc hiïån trong trûúâng húåp thûá hai
nây cng nhû trong trûúâng húåp thûá nhêët. Trong lúâi phân nân ca
nâng àưë
i vúái võ låt sûå vâ võ bấc sơ ca mònh, ngûúâi bïånh àậ khưng
àẫ àưång gò àïën giai àoẩn àêìu tiïn àố vâ chđnh àiïìu nây cố vễ nhû
àậ cẫi chđnh quan niïåm ca chng ta vïì vêën àïì ngûúâi cng phấi.
Trong giai àoẩn sú khai, sûå àưìng tđnh luën ấi trong viïåc
chổn lûåa àưëi tûúång giưëng bïånh “nấc xđt” úã nhiïìu àiïím hún lâ giưëng