PHÂN TÂM HỌC NHẬP MÔN - PHẦN 3: TỔNG QUÁT VỀ CÁC CHỨNG BỆNH THẦN KINH – 7 doc

Phên têm hổc nhêåp mưn 97

bïånh luën ấi thûúâng tònh. Vò thïë cho nïn khi mën trấnh mưåt
khuynh hûúáng àưìng tđnh luën ấi quấ mẩnh, ngûúâi ta thûúâng quay
vïì bïånh nấc xđt mưåt cấch dïỵ dâng hún. Cho túái nay tưi chûa cố dõp
nối cho cấc bẩn nghe vïì nïìn mống ca àúâi sưëng ấi tònh nhûng ngay
bêy giúâ tưi cng chûa thïí lêëp chưỵ trưëng àố àûúåc. Têët cẫ nhûäng àiïìu
cố thïí nối cho cấc bẩn nghe lâ sûå lûåa chổn àưëi tûúång, sûå tiïën bưå
trong sûå phất triïín khất dc sau giai àoẩn nấc xđt cố thïí tiïën hânh
theo hai giai àoẩn khấc nhau: hóåc theo loẩi nấc xđt, cấi tưi ca
àûúng sûå àûúåc thay thïë bùçng mưå
t cấi tưi nâo àố giưëng nố nhêët;
hóåc theo loẩi múã rưång, nhûäng ngûúâi àûúåc chổn lâm àưëi tûúång cho
khất dc lâ nhûäng ngûúâi trúã nïn cêìn thiïët vò gip vâo viïåc thỗa
mận nhûäng nhu cêìu khấc ca àúâi sưëng. Khi nâo khất dc chổn àưëi
tûúång theo loẩi nấc xđt, tưi cho rùçng khất dc thåc thânh phêìn
nhûäng kễ hûúáng vïì àưìng tđnh luën ấi nhiïìu hún.
Trong mưåt bâi hổc trûúác àêy tưi cố nối chuån cho cấc bẩn
nghe vïì trûúâng húåp ca ngûúâi àân bâ cố thối ghen tng. Bêy giúâ
sùỉp àïën lc bâi hổc chêëm dûá
t chùỉc cấc bẩn tô mô mën biïët tưi giẫi
thđch mưåt thối quen nhû thïë nâo àûáng vïì phûúng diïån phên têm
hổc. Tưi tiïëc lâ chó cố thïí nối cho cấc bẩn nghe vïì àiïím nây đt hún
nhûäng àiïìu bẩn chúâ àúåi úã tưi. Súã dơ chng ta khưng thïí dng l
lån vâ kinh nghiïåm àïí cùỉt nghơa nhûäng hònh ẫnh tûúng tûå trong
bïånh ấm ẫnh lâ vò cố nhûäng liïn quan ca nố vúái vư thûác mâ chđnh
tûúãng ấm ẫnh vâ cấi thối quen k cc nây lẩi àẩi diïån cho vư
thûác vâ chïë ngûå nố. Hai bïånh nây chó khấc nhau vïì mùåt ngoâi vâ
tđnh cấ
ch sưëng àưång thưi.
Cng nhû trong bïånh vổng tûúãng chng ta cng tòm thêëy

trong bïånh bìn rêìu u ët mưåt vïët rẩn gip cho ta lúâi trấch mốc
khưng thûúng hẩi mâ nhûäng kễ bìn rêìu u ët thûúâng àûa ra àïí
tûå gấn cho mònh thûåc ra ấp dng cho mưåt ngûúâi khấc, àưëi tûúång
tònh dc mâ hổ àậ mêët hay khưng côn kđnh phc nhû trûúác nûäa.
Chng ta àậ ài àïën kïët lån lâ nïëu ngûúâi bìn rêìu u ët àậ àấnh
rúi àưëi tûúång ca khất dc thò àưëi tûúång àố sệ trúã vâo trong cấi tưi
sau mưåt diïỵn biïën mâ ngûúâ
i ta gổi lâ mưåt sûå àưìng nhêët hốa cố tđnh
cấch nấc xđt. Tưi chó cố thïí hiïën cho cấc bẩn mưåt hònh ẫnh ca sûå
àố thưi chûá khưng thïí cho mưåt sûå mư tẫ vïì bïn ngoâi cng nhû vïì
tđnh cấch sưëng àưång. Lc àố cấi tưi àûúåc àưëi xûã nhû mưåt àưëi tûúång
bõ bỗ rúi, chõu mổi sûå têën cưng vâ th hùçn mâ nố gấn cho àưëi
tûúång. Dûåa vâo quan niïåm nây chng ta cố thïí dïỵ dâng cùỉt nghơa
mûu toan tûå tûã thûúâng thêëy úã con ngûúâi u ët vò ngûúâi bïånh nhêët
Sigmund Freud 98

àõnh hu bỗ cng mưåt lc chđnh mònh vâ àưëi tûúång vûâa u vûâa
ghết. Trong bïånh u ët cng nhû cấc bïånh nấc xđt khấc, thûúâng
phất hiïån ra mưåt àùåc tđnh ca àúâi sưëng tònh cẫm mâ chng ta gổi
lâ song àûúâng. Àố lâ sûå cố mùåt ca nhûäng tònh cẫm thên thiïån vâ
th nghõch àưëi vúái mưåt ngûúâi khấc. Khưng may lâ tưi lẩi khưng cố
cú hưåi àïí nối chuín cho cấc bẩn nghe vïì sûå song àûúâng nây.
Cẩnh sûå àưìng nhêët nấc xđt côn cố mưåt sûå àưìng nhêët trong
nấo loẩn thêìn kinh mâ chng ta biïët rộ tûâ lêu. Tưi mën chó rộ
cho
cấc bẩn xem giûäa hai sûå àưìng nhêët nây cố nhûäng khấc biïåt nhúâ
vâo mêëy thđ d àûúåc lûåa chổn cêín thêån. Vïì hònh thûác àõnh k vâ
chu kò ca bïånh u ët, tưi cố thïí nối cho cấc bẩn nghe mưåt àiïìu mâ
chùỉc cấc bẩn rêët thđch. Nïëu cố àiïìu kiïån thån lúåi chng ta cố thïí
dng lưëi nối chûäa chẩy theo phên têm hổc trong nhûäng thúâi gian

giûäa khi nưíi cún ngùn cẫn khưng cho tònh trẩng u ët trúã lẩi d
dûúái khđa cẩnh tònh cẫm nâo. Ngûúâi ta sệ nhêån ra rùçng trong bïånh
u ët cng nhûäng trong thối quen k cc àïìu cố cấ
ch giẫi quët
mưåt cåc xung àưåt cố tđnh cấch àùåc biïåt mâ cấc ëu tưë àïìu giưëng y
nhû trong cấc bïånh thêìn kinh khấc. Cấc bẩn thêëy ngay lâ têm lđ
hổc côn cố nhiïìu dûä kiïån phẫi thu lûúåm àûúåc trong phẩm vi nây.
Tưi cng àậ nối cho cấc bẩn biïët rùçng, chng ta cố thïí nhúâ
phên têm hổc thu lûúåm àûúåc nhiïìu àiïìu hiïíu biïët liïn quan àïën
cấi tưi, àïën nhûäng ëu tưë cêëu thânh ca nố. Chng ta cng àậ bùỉt
àêìu nhòn thêëy sûå cêëu thânh nây, nhûäng ëu tưë nây. Khi phên tđch
tho
ái quen k cc quan sất, chng ta tûúãng àậ cố thïí kïët lån àûúåc
rùçng trong cấi tưi quẫ cố mưåt cấi gò quan sất chó trđch, so sấnh mậi
khưng biïët mïåt vâ chưëng àưëi lẩi nhûäng phêìn khấc ca cấi tưi. Vò
thïë cho nïn tưi cho rùçng ngûúâi bïånh àậ nối sûå thûåc — mưåt sûå thûåc
mâ chng ta khưng quan têm àïën mưåt cấch xûáng àấng — khi phân
nân rùçng mưỵi bûúác ài ca anh ta àïìu bõ quan sất rònh mô, mưỵi
nghơ àïìu bõ vến mân bđ mêåt vâ chó trđch. Àiïìu lêìm àưåc nhêët ca
ngûúâi bïånh lâ àùåt cấi àưång lûåc khố chõu àố úã bïn ngoâi. Ngûúâ
i bïånh
thêëy trong mònh cố mưåt cấi gò àang ào lûúâng cấi tưi hiïån thúâi ca
mònh vâ mưỵi sûå phất biïíu ca cấi tưi àố theo mưåt cấi tưi l tûúãng
mâ anh ta tûå tẩo ra trong quấ trònh phất triïín. Tưi nghơ rùçng sûå tûå
tẩo àố àûúåc thûåc hiïån vúái mën lêåp lẩi sûå tûå bùçng lông mònh, mưåt
sûå tûå bùçng lông mònh ài liïìn vúái tđnh cấch nấc xđt lc sú khai thúâi
thú êëu àậ bõ biïët àau biïët bao nhiïu rưëi loẩn vâ àau bìn. Cấi gò
àang rònh mô àố, chng ta biïët rộ: àố chđnh lâ con ngûúâi kiïím
duåt ca cấi tưi: thûác con ngûúâi. Chđnh thûác nâ
y kiïím duåt

Phên têm hổc nhêåp mưn 99

cấc giêëc mú, àố chđnh lâ núi xët phất ca nhûäng sûå dưìn ếp cấc
ham mën khưng thïí chêëp nhêån àûúåc. Chõu ẫnh hûúãng ca thối
quen hay quan sất, thûác bõ tan rậ vâ cho ngûúâi ta biïët rộ ngìn
gưëc ca nố: àố lâ nhûäng ẫnh hûúãng ca cha mể, nhûäng nhâ giấo
dc, bêìu khưng khđ giấo dc xung quanh; àưìng hoấ vúái mưåt vâi
ngûúâi mâ ta chõu ẫnh hûúãng.
Àố lâ mưåt vâi kïët quẫ thu lûúåm àûúåc nhúâ sûå ấp dng phên
têm hổc cho cấc bïånh thêìn kinh nấc xđt. Tưi cưng nhêån nhûäng kïët
quẫ nâ
y khưng nhiïìu lùỉm, khưng àûúåc rộ râng lùỉm tuy sûå rộ râng
nây chó cố thïí cố àûúåc khi chng ta quen dêìn vúái phẩm vi múái nây.
Súã dơ àẩt àûúåc nhûäng kïët quẫ àố lâ nhúâ chng ta àậ dng àïën khấi
niïåm vïì sûå khất dc nấc xđt vâ chđnh khấi niïåm nây àậ gip cho
chng ta múã rưång àïën cấc bïånh nấc xđt nhûäng àiïìu àậ khẫo sất
àûúåc trong bïånh thêìn kinh hoấn chuín. Vâ bêy giúâ chùỉc cấc bẩn
tûå hỗi khưng biïët chng ta cố thïí àẩt àûúåc mưåt kïët quẫ theo àố thò
têë
t cẫ mổi sûå rưëi loẩn nấc xđt vâ cấc chûáng bïånh vïì têm lđ àïìu bùỉt
ngìn úã khất dc cẫ khưng, vâ khưng biïët cố phẫi ëu tưë khất dc
trong àúâi sưëng tinh thêìn chõu trấch nhiïåm vïì sûå phất triïín sinh ra
bïånh thêìn kinh mâ khưng cố mưåt sûå thay àưíi nâo trong sûå hoẩt
àưång ca cấc bẫn nùng tûå bẫo tưìn khưng? Tưi cho rùçng lc nây
chûa cêìn trẫ lúâi cêu hỗi àố vâ nố cng à chđn àïí chng ta àûa ra.
Chng ta hậy chúâ àúåi cho khoa hổc tiïën triïín thïm nûäa. Mưåt ngây
kia tưi sệ khưng ngẩc nhiïn nïëu thêëy nhûä
ng khuynh hûúáng khất
dc chiïëm àưåc quìn trong viïåc phất sinh ra bïånh thêìn kinh vâ
thêëy thuët vïì khất dc toân thùỉng trong mổi lơnh vûåc tûâ nhûäng

bïånh thêìn kinh hiïån tẩi àún giẫn nhêët cho túái bïånh àiïn khng
nùång nhêët àưëi vúái con ngûúâi. Chng ta àậ chùèng thêëy rùçng àiïìu
biïíu thõ cho sûå khất dc chđnh lâ sûå tûâ chưëi khưng chõu khët phc
thûåc tïë trong cåc àúâi ca nố sao? Nhûng tưi cố cẫm tûúãng rùçng
nhûäng khuynh hûúáng ca cấi tưi, bõ cấc sûå thc àêíy ca khất dc
lưi cën, cng cẫm thêë
y nhûäng bưëi rưëi trong khi hoẩt àưång, Vâ nïëu
mưåt ngây kia tưi àûúåc tin rùçng trong cấc bïånh têm lđ nùång nhûäng
khuynh hûúáng ca cấi tưi cố thïí cố nhûäng cưng trònh khẫo cûáu ca
phên têm hổc àậ ài lẩc hûúáng. Nhûng àố chó lâ vêën àïì trong tûúng
lai, đt nhêët cng àưëi vúái cấc bẩn. Cấc bẩn hậy cho phếp tưi quay trúã
lẩi sûå lo súå mưåt cht àïí r bỗ mưåt àiïím chûa àûúåc rộ râng. Chng
ta àậ nối rùçng vò nhûäng liïn quan rộ râng giûäa sûå lo súå vâ khất
dc, chng ta khưng thïí chêëp nhêån àûúåc rùçng sûå lo súå khi àûáng
trûúác mưåt mưë
i nguy hiïím lẩi lâ sûå phất biïíu ca nhûäng bẫn nùng
tûå bẫo tưìn — vêåy mâ àiïìu àố lẩi khưng thïí nâo chưëi cậi àûúåc. Cố thïí
Sigmund Freud 100

nâo trẩng thấi tònh cẫm do sûå biïíu thõ lẩi khưng bùỉt ngìn úã
nhûäng bẫn nùng đch kó ca cấi tưi mâ bùỉt ngìn úã sûå khất dc ca
cấi tưi khưng? Sûå thûåc lâ trẩng thấi lo súå khưng húåp lđ mưåt cht
nâo vâ tđnh bêët húåp lđ àố xët hiïån câng rộ hún khi nố àẩt túái mûác
àưå cao hún. Lo súå lc àố lâm rưëi loẩn hânh vi ca con ngûúâi, hânh
vi chẩy trưën hay hânh vi tûå bẫo vïå, hânh vi àưåc nhêët húåp lđ àïí tûå
bẫo tưìn. Vò thïë cho nïn khi chng ta gấn cấi phêìn tònh cẫm trong
sûå lo súå thûåc sûå cho sûå khất d
c ca cấi tưi, vâ gấn hânh vi phất
hiïån trong dõp àố cho bẫn nùng tûå bao tưìn, chng ta àậ gẩt bỗ àûúåc
nhûäng khố khùn vïì l thuët. Cấc bẩn khưng tin mưåt cấch àng

àùỉn rùçng — tưi hy vổng nhû thïë — ngûúâi ta lo súå vâ chẩy trưën chó vò
ngûúâi ta lo súå chûá? Khưng, ngûúâi ta lo súå vâ chẩy trưën vò mưåt
ngun cúá: àố lâ vò ngûúâi ta thêëy mưëi nguy hiïím hiïån ra. Nhûäng
ngûúâi àậ gùåp nhiïìu sûå nguy hiïím ghï ghúám kïí lẩi rùçng hổ khưng
hïì lo súå mâ chó hânh àưång bùçng cấch chơa khđ giúái vïì phđa con vêåt.
Chùèng hẩn, àố quẫ thûåc lâ mưåt phẫn ûá
ng khưng gò húåp lđ hún àûúåc.
27. Sûå hoấn chuín
Vò nhûäng bâi hổc nây sùỉp àïën thúâi k chêëm dûát nïn chùỉc cấc
bẩn àang chúâ àúåi mưåt sûå gò mâ nố khưng àûúåc phếp trúã thânh mưåt
mưëi thêët vổng. Cấc bẩn sệ tûå nh lâ nïëu tưi hûúáng dêỵn cấc bẩn ài
vâo mưåt chi tiïët lúán nhỗ trong phên têm hổc, chùỉc khưng phẫi àïí
tûâ biïåt cấc bẩn mâ khưng nối gò àïën cấch trõ liïåu lâm nïìn tẫng cho
mổi hoẩt àưång ca phên têm hổc. Tưi khưng thïí lêín trấnh vêën àïì
àố búãi lệ lâm nhû thïë tûác lâ
khưng cho cấc bẩn biïët vïì mưåt sûå kiïån
múái gip cho cấc bẩn bưí tc nhûäng àiïìu àậ hổc.
Têët nhiïn cấc bẩn khưng chúâ àúåi tưi hiïën cho cấc bẩn cấch ấp
dng k thåt, cấch phên tđch vúái mc àđch trõ liïåu. Cấc bẩn chó
mën biïët mưåt cấch tưíng quất vïì phûúng sấch hoẩt àưång ca mưn
tinh thêìn trõ liïåu trong phên têm hổc thưi vâ kïët quẫ ca nố ra
sao. Cấc bẩn cố quìn àố, khưng ai ph nhêån àûúåc nhûng tưi
khưng mën nối cho cấc bẩn biïët gò hïët, mën àïí cấc bẩn tûå tòm ra
phûúng sấch àố vâ kïët quẫ ca nố bùçng phûúng tiïån riïng ca cấ
c
bẩn.
Cấc bẩn thûã nghơ xem cấc bẩn biïët hïët nhûng àiïìu cêìn biïët
ca chûáng bïånh, nhûäng ëu tưë ấp dng phûúng sấch àưëi vúái ngûúâi
bïånh. Cố vễ nhû mưåt phûúng phấp trõ liïåu chùèng cêìn cố mùåt lâm gò
nûäa. Trûúác hïët àêy lâ sûå di truìn, chng ta khưng nối àïën sûå viïåc

nây ln, ngûúâi khấc àậ nối àïën mưåt cấch cûúng quët rưìi vâ
chng ta khưng cố gò múái àïí thïm vâo nhûäng àiïìu hổ nối. Cấc bẩn
Phên têm hổc nhêåp mưn 101

àûâng cho rùçng tưi ph nhêån têìm quan trổng ca nố! Chng ta súã
dơ biïët àïën sûác mẩnh ca tđnh di truìn chđnh lâ vúái tû cấch ca
mưåt ngûúâi chun trõ liïåu. Chng ta chùèng thay àưíi àûúåc gò vâo àố
cẫ: bao giúâ sûå di truìn nây àưëi vúái chng ta cng nhû mưåt àiïìu àậ
cố sùén, nhû mưåt àưång lûåc àûa ra nhûäng giúái hẩn cho sûå cưë gùỉng ca
chng ta. Rưìi nhûäng ẫnh hûúãng ca nhûäng biïën cưë trong thúâi thú
êëu àêìu tiïn mâ chng ta àậ quen dânh cho mưåt chưỵ ngưìi tưët nhêët
cho viïåc phên tđch; chng thåc vïì quấ khûá vâ ch
ng ta khưng thïí
coi nhû khưng cố chng àûúåc. Sau cng chng ta cố têët cẫ nhûäng
cấi gò mâ chng ta gổi chung lâ “mưåt sûå tûâ bỗ thûåc sûå” mổi sûå àau
khưí trïn àûúâng àúâi bùỉt båc con ngûúâi phẫi tûâ bỗ tònh ấi, gêy ra
biïët bao àiïìu àau àúán, bao sûå bêët hoâ trong gia àònh, bao cåc hưn
nhên khưng cên xûáng àố lâ chûa nối àïën nhûäng àiïìu kiïån khố
khùn trong xậ hưåi vâ nhûäng sûå àôi hỗi khùỉt khe vïì ln l mâ ai
cng phẫi chõu ấp lûåc. Têët nhiïn àố cng lâ con àûúâng múã rưång àïí
àûa lẩi mưåt sûå trõ liïåu hûäu hiïåu, nhûng lâ trõ liïå
u theo lưëi ca
hoâng àïë Joseph, theo nhû mưåt huìn thoẩi úã thânh Vienne; mưåt
sûå can thiïåp ca mưåt con ngûúâi cố uy quìn cûåc mẩnh bùỉt mổi
ngûúâi khët phc trûúác chđ ca mònh vâ san bùçng mổi khố khùn.
Nhûng chng ta lâ ngûúâi nhû thïë nâo àïí cố thïí àûa ra mưåt phûúng
phấp trõ liïåu nhû thïë? Chng ta lâ nhûäng ngûúâi nghêo khưng cố
mưåt uy quìn gò trong xậ hưåi, phẫi hânh nghïì mâ sưëng, chng ta
khưng thïí khưng chûäa chẩy khưng cưng cho nhûäng ngûúâi nghêo
trong khi nhûäng bấc sơ khấc theo lưëi chûäa chẩy khấc lẩi à phûúng

tiïån àïí gip àúä ngûúâi nghê
o trong khi chng ta khưng lâm àûúåc.
Lưëi trõ liïåu ca chng ta lâ mưåt lưëi trõ liïåu lêu dâi, phẫi mêët nhiïìu
thò giúâ lâm múái cố hiïåu quẫ. Cố thïí khi duåt lẩi nhûäng ëu tưë àậ
kïí cấc bẩn cố thïí àùåc biïåt ch trổng àïën mưåt ëu tưë nâo àố vâ cho
rùçng ëu tưë àố cố thïí dng lâm àõa àiïím ấp dng phûúng phấp trõ
liïåu ca chng ta. Nïëu xậ hưåi bùỉt båc con ngûúâi phẫi úã trûúác mưåt
giúái hẩn nâo àố vïì ln l vâ chđnh cấi giúái hẩn àố lâm cho ngûúâ
i
bïånh àau khưí, thò tẩi sao chng ta lẩi khưng chûäa chẩy bùçng cấch
khuën khđch hổ r bỗ nhûäng sûå giúái hẩn nây, tòm cấch thoẫ mận
vâ lêëy lẩi sûác khoễ mâ khưng thêm àïí gò àïën sûå theo àíi mưåt l
tûúãng mâ xậ hưåi àùåt ra trong khi chđnh xậ hưåi cng khưng theo.
Àiïìu àố cố nghơa lâ ngûúâi bïånh sệ khỗi bïånh nïëu sưëng hoân toân
tûâ àêìu àïën cëi àúâi tònh dc ca mònh. Nïëu sûå chûäa chẩy phẫi ài
àïën chưỵ àố thûåc thò ngûúâi ta sệ trấch lâ nố àậ ài trấi lẩi con àûúâng
ln l tưí
ng quất ca xậ hưåi vò nố àậ cho cấ nhên con ngûúâi cấi mâ
nố àậ lêëy ài ca têåp thïí.
Sigmund Freud 102

Nhûng cấc bẩn àậ lêìm. Viïåc khun ngûúâi ta sưëng hoân toân
àêìy à cåc àúâi tònh dc ca mònh khưng liïn can gò hïët sûå trõ liïåu
trong phên têm hổc vâ d rùçng tưi àậ cố lêìn nối rùçng trong ngûúâi
bïånh ln ln cố xung àưåt giûäa khuynh hûúáng khất dc vâ sûå dưìn
ếp tònh dc, giûäa khđa cẩnh tònh dc vâ khđa cẩnh ln l ca
ngûúâi bïånh. Chng ta khưng giẫi quët cåc xung àưåt bùçng cấch
gip cho bïn nổ thùỉng bïn kia. Àưëi vúái nhûäng ngûúâi tinh thêìn bêët
an thò lâ ln l àậ thùỉng vúái hêåu quẫ lâ khuynh hûúáng tònh dc
sệ àûúåc àïìn b bùçng sûå xët hiïån triï

åu chûáng bïånh thêìn kinh.
Trấi lẩi, nïëu khđa cẩnh tònh dc ca con ngûúâi thùỉng trêån thò khđa
cẩnh ln l sệ bõ dưìn ếp vâ cng sệ tòm cấch tûå àïìn b bùçng sûå
xët hiïån ca cấc triïåu chûáng. Hai giẫi phấp nây àïìu khưng thïí
chêëm dûát cåc xung àưåt vò thïë nâo cng cố mưåt bïn khưng thoẫ
mận. Nhûäng trûúâng húåp trong àố cåc xung àưåt ëu àïën nưỵi chó
cêìn cố sûå cam thiïåp ca bấc sơ lâ giẫi quët àûúåc ngay rêët hiïëm, vâ
nối thûåc ra nhûäng trûúâng húåp nhû thïë thò khưng cêìn àïën sûå
chûäa
chẩy ca phên têm hổc. Nhûäng ngûúâi cố thïí dïỵ dâng chõu ẫnh
hûúãng nhû thïë ca bấc sơ cố thïí àẩt àûúåc kïët quẫ mâ khưng cêìn
àïën bấc sơ. Khi mưåt ngûúâi bõ thiïëu sốt tònh dc ài tòm sûå thoẫ mận
bùçng à mổi cấch, hổ àêu cố cêìn xin phếp ưng bấc sơ hay nhâ phên
têm hổc.
Ngûúâi ta thûúâng khưng ch trổng àïën mưåt àiïím quan trổng
cêìn thiïët trong vêën àïì nây, àố lâ mưåt xung àưåt gêy bïånh thêìn kinh
khưng thïí àem so sấnh vúái sûå xung àưåt thûúâng cố giûäa cấc khuynh
hûúáng tinh thêìn, àưëi vúái nhûäng ngûúâi bïånh thêìn kinh thò sûå
xung
àưåt xẫy ra giûäa nhûäng àưång lûåc trong àố mưåt vâi àưång lûåc àậ tiïën
àïën giai àoẩn tiïìn thûác vâ thûác trong khi nhûäng àưång lûåc khấc
chûa ra khỗi giai àoẩn vư thûác. Chđnh vò thïë nïn cåc xung àưåt
khưng thïí tiïëp xc bùçng mưåt giẫi phấp àûúåc. Hai bïn àưëi th
khưng dân mùåt nhau nhû con gêëu trùỉng vâ con cấ voi trong thđ d
mâ têët cẫ cấc bẩn àïìu biïët. Mưåt giẫi phấp thûåc sûå chó cố thïí àẩt
àûúåc khi cẫ hai bïn àưëi th àïìu ra mùåt trêån. Tưi cho rùçng phûúng
phấp trõ liïåu duy nhêët lâ lâm sao cho hổ dân mùåt ra vúái nhau àïí
gùåp mùå
t nhau.
Cấc bẩn sệ lêìm nûäa nïëu tin rùçng phên têm hổc cố thïí thânh

cưng àûúåc bùçng cấch khun bẫo vâ hûúáng dêỵn. Trấi lẩi chng ta
chó mën cố mưåt àiïìu lâ lâm sao cho ngûúâi bïånh tûå quët àõnh lêëy.
Vò thïë cho nïn chng ta khun ngûúâi bïånh hậy chúâ àïën khi khỗi
bïånh hậy quët àõnh vïì nhûäng vêën àïì quan trổng nhû chổn nghïì
Phên têm hổc nhêåp mưn 103

bn bấn, lâm ùn cûúái xin hay ly dõ. Cấc bẩn phẫi cưng nhêån rùçng
cấc bẩn hùèn khưng nghơ àïën àiïìu àố. Chó khi nâo ngûúâi bïånh rêët
trễ, khưng biïët tûå bẫo vïå, chûa chùỉc chùỉn, chng ta múái àống vai
trô ca ưng bấc sơ hay nhâ giấo dc. Nhûng lc àố chng ta vò
thûác àûúåc trấch nhiïåm ca mònh nïn câng phẫi cêín trổng hún
nhiïìu.
Khi thêëy tưi, trong viïåc trõ liïåu, khưng mën thc àêíy ngûúâi
bïånh sưëng àêìy à cåc àúâi tònh dc ca hổ, cấc bẩn àûâng cho rùçng
tưi bïnh vûåc ln l xậ hưåi. Cưng viïåc nây cng nhû cưng viïåc trïn,
ch
ng ta khưng hïì mën lâm. Thûåc ra chng ta khưng phẫi lâ
nhûäng ngûúâi mën cẫi cấch mâ chó lâ nhûäng ngûúâi biïët quan sất
thưi. Nhûng cng khưng thïí chó quan sất mâ khưng phï bònh chó
trđch: vò thïë nïn chng ta khưng thïí bïnh vûåc nïìn ln l ca xậ
hưåi vïì tònh dc, tấn thânh phûúng cấch mâ xậ hưåi àûa ra àïí giẫi
quët vêën àïì àúâi sưëng tònh dc. Àiïìu xậ hưåi gổi lâ ln l ca xậ
hưåi àôi hỗi nhiïìu sûå hy sinh khưng àûa lẩi nhûäng kïët quẫ cên
xûáng, xậ hưåi thiïëu cẫ khưng ngoan lêỵn thânh thûåc. Chng ta
khưng ngêìn ngẩi gò mâ khưng nối cho ngûúâi bïånh nghe nhûäng àiïìu
vûâa nố
i, lâm cho hổ quen dêìn vúái sûå suy nghơ vïì nhûäng sûå kiïån
tònh dc mâ khưng cố thânh kiïën cng nhû àưëi vúái mổi sûå kiïån
khấc, àïí rưìi sau khi chûäa chẩy xong, nïëu hổ trúã nïn àưåc lêåp vâ
chổn mưåt giẫi phấp dung hoâ giûäa mưåt àúâi sưëng tònh dc bng thẫ

vâ mưåt àúâi sưëng khưí hẩnh tuåt àưëi thò chng ta chùèng cố gò àấng
hưí thển trong lûúng têm. Kễ nâo, sau khi àậ chưëng lẩi chđnh mònh,
tiïën àïën sûå thûåc ca cåc àúâi, kễ àố sệ trấnh àûúåc hïët mổi hiïím
nguy ca mổi sûå vư ln vâ hiïën cho mònh mưåt bêåc thang giấ trõ vïì

ln l khấc vúái bêåc thang thûúâng ấp dng vai trô ca sûå kòm hậm
tònh dc trong viïåc phất sinh ra bïånh thêìn kinh. Chó trong rêët đt
trûúâng húåp lâ chng ta cố thïí chêëm dûát tònh trẩng bïånh hoẩn do
sûå thiïëu thưën tònh dc vâ tđch lu khất dc gêy nïn bùçng cấch
thoẫ mận nhûäng àôi hỗi tònh dc bùçng giao cêëu.
Vêåy cấc bẩn khưng thïí cùỉt nghơa tấc dng trõ liïåu ca phên
têm hổc bùçng cấch nối rùçng phûúng phấp nây cho phếp ngûúâi ta
sưëng hoân toân vâ àêìy à àúâi sưëng tònh dc. Cấc bẩn hậy tòm mưåt
ca
ách cùỉt nghơa khấc. Biïët àêu khi giẫi cấc àiïìu sai lêìm ca cấc bẩn
tưi lẩi chùèng àậ àùåt cấc bẩn lïn mưåt con àûúâng tưët. Cấc bẩn nghơ
rùçng phên têm hổc súã dơ cố đch búãi vò àậ tòm cấch thay thïë vư thûác
bùçng hûäu thûác, diïỵn tẫ vư thûác bùçng hûäu thûác àng àùỉn. Àûa vư
thûác vâo hûäu thûác chng ta hu bỗ àûúåc sûå dưìn ếp, bỗ àûúåc nhûäng
Sigmund Freud 104

àiïìu kiïån phất sinh ra triïåu chûáng, biïën cåc xung àưåt gêy bïånh
thânh mưåt cåc xung àưåt bònh thûúâng d sao cng cố thïí giẫi
quët àûúåc bùçng cấch nây hay cấch khấc, chng ta khưng lâm gò
hún lâ lâm cho ngûúâi bïånh cố sûå thay àưíi trong tinh thêìn mâ khi
àẩt àûúåc kïët quẫ àố thò ngûúâi bïånh sệ khỗi. Khi khưng hu bỗ àûúåc
sûå dưìn ếp hay nhûäng diïỵn biïën tinh thêìn cng loẩi thò phûúng
phấp trõ liïåu ca chng ta thêët bẩi.
Chng ta cố thïí diïỵn tẫ mc tiïu ca chng ta dûúái nhiïìu
hònh thûác: chng ta cố thïí

nối chng ta mën lâm cho vư thûác
thânh hûäu thûác, hay hu bỗ sûå dưìn ếp hay lêëp chưỵ trưëng trong
bïånh mêët trđ nhúá, têët cẫ mổi hònh thûác nây àïìu cố giấ trõ nhû
nhau. Nhûng lúâi xấc nhêån nây khưng lâm cho cấc bẩn hâi lông.
Cấc bẩn hiïíu ngûúâi bïånh theo mưåt khấc, cố bẩn mën nối rùçng
sau khi khỗi bïånh hổ trúã thânh mưåt ngûúâi khấc hùèn; vêåy mâ tưi lẩi
bẫo rùçng hổ súã dơ khỗi bïånh chó vò hổ cố thïm mưåt vâi thûác, mêët
ài mưåt vâi vư thûác hún trûúác thưi. Cấc bẩn cho rùçng thay àưíi nhû
thï
ë chùèng cố lúåi gò. Ngûúâi bïånh sau khi khỗi bïånh trúã thânh mưåt
ngûúâi khấc, cưë nhiïn, nhûng thûåc ra anh ta vêỵn nhû trûúác, nghơa
lâ trûúác khi bõ bïånh vúái nhûäng àiïìu kiïån khẫ quan hún thưi. Thïë lâ
nhiïìu lùỉm rưìi. Cấc bẩn cho rùçng thay àưíi cht đt thïë thò ùn thua gò
nhûng cấc bẩn sệ khưng côn nghi ngúâ vïì têìm quan trổng ca sûå
khấc nhau cht đt àố trong tinh thêìn ngûúâi bïånh mưåt khi thêëy
chng ta phẫi mêët bao nhiïu cưë gùỉng, lâm biïët bao nhiïu chuån
múái àẩt àûúåc kïët quẫ àố.
Tưi mën hỗi cấc bẩn cố biïët gò vïì mưåt phûúng phấp mâ
ngûú
âi ta gổi lâ trõ liïåu bùçng cấch hu cấc ngun nhên gêy bïånh
khưng. Phûúng phấp nây khưng àấnh thùèng vâo cấch phất sinh
ca bïånh mâ tòm cấch hu bỗ nhûäng ngun nhên gêy ra bïånh.
Phûúng phấp trõ liïåu trong phên têm hổc cố tòm cấch hu bỗ
ngun nhên gêy ra bïånh hay khưng? Cêu trẫ lúâi khưng giẫn àún
tđ nâo nhûng sệ gip chng ta thêëy cêu hỗi àố àùåt ra thûåc khưng
àng lc. Khi phûúng phấp trõ liïåu phên têm hổc khưng àùåt cho
mònh mc tiïu gêìn nhêët lâ phẫi hu bỗ ngay tûác khùỉc nhûäng triïåu
chûáng thò phûúng phấp nây quẫ cố tòm cấch hu bỗ ngun nhên
gêy bïånh nhûng dûúái mưåt khđa cẩnh khấc phûúng phấp nây lẩi
khưng cố tđnh ca

ách àố. Tûâ lêu chng ta àậ theo dội sûå liïn tc ca
cấc ngun nhên tûâ sûå dưìn ếp àïën nhûäng tđnh di truìn vâ bẫn
nùng, tûâ nhûäng cûúâng àưå tûúng àưëi ca chng trong ngûúâi bïånh
àïën nhûäng àûúâng ài sai lẩc ca chng trong quấ trònh phất triïín
Phên têm hổc nhêåp mưn 105

bònh thûúâng. Bêy giúâ giẫ d nhû chng ta cố thïí dng mưåt chêët
hoấ hổc gò can thiïåp vâo cêëu tẩo con ngûúâi, lâm tùng lïn hay giẫm
ài chêët lûúång khất dc trong mưåt lc nâo àố, tùng cûúâng mưåt bẫn
nùng nây lâm ëu ài mưåt bẫn nùng khấc: àố chđnh lâ mưåt mưn trõ
liïåu têån gưëc, ài tûâ cấc ngun nhên theo nghơa àen ca nhûäng chûä
nây, mưåt phûúng phấp mâ phên têm hổc àậ dng trong giai àoẩn
tòm hiïíu àêìu tiïn cêìn thiïët. Vêåy mâ cấc bẩn hùèn biïët rùçng lc nây
khưng phẫi lâ lc mònh tòm cấch ẫnh hûúãng túái sûå hoẩt àưång ca
khất dc; phûúng phấ
p ca chng ta àấnh vâo mưåt vông nhỗ trong
xêu chỵi ngun nhên àố; nïëu cấi vông nhỗ nây khưng phẫi lâ
thânh phêìn ca nhûäng cưåi rïỵ ca cấc hiïån tûúång mâ chng ta cố
thïí nhòn thêëy àûúåc, khưng phẫi vò thïë mâ khưng rêët xa vúâi àưëi vúái
cấc triïåu chûáng vâ súã dơ chng ta biïët àûúåc chđnh lâ nhúâ nhûäng
trûúâng húåp hïët sûác thån tiïån.
Àiïìu chng ta biïët vïì vư thûác khưng trng húåp vúái àiïìu mâ
ngûúâi bïånh biïët vïì vư thûác khi ta cho ngûúâi bïånh biïët nhûäng àiïìu
ta biïët, ngûúâ
i bïånh khưng hïì thay thïë vư thûác bùçng nhûäng àiïìu
vûâa àûúåc cho biïët mâ chó àùåt nhûäng àiïìu vûâa biïët cẩnh vư thûác
thưi vâ nhû thïë lâ khưng cố thay àưíi gò cẫ. Chng ta phẫi gấn cho
cấi vư thûác nây mưåt hònh ẫnh c thïí bïn ngoâi, tòm vư thûác trong
nhûäng àiïìu nố nhúá lẩi trong khi nố àûúåc thânh lêåp sau khi xẫy ra
mưåt sûå dưìn ếp. Chng ta chó cêìn hu diïåt sûå dưìn ếp lâ vư thûác lêåp

tûác àûúåc thay thïë bùçng hûäu thûác. Nhûng lâm thïë nâo àïí hu diïåt
àûúåc sûå dưìn ếp? Giai àoẩn thûá hai trong cưng viïåc ca chng ta bùỉt
àê
ìu. Trûúác hïët phẫi tòm xem cố sûå dưìn ếp khưng rưìi sau àố múái tòm
cấch hu diïåt sûå àïì khấng gip cho sûå dưìn ếp àûúåc tưìn tẩi. Lâm
thïë nâo hu diïåt àûúåc sûå àïì khấng? Cng bùçng cấch vến mân bđ
mêåt àùåt nố trûúác mùỉt ngûúâi bïånh, nghơa lâ sûå àïì khấng cng bùỉt
ngìn úã mưåt sûå dưìn ếp, hóåc sûå dưìn ếp mâ ta àang tòm hóåc mưåt
sûå dưìn ếp xët hiïån àưåt ngưåt trûúác àố. Sûå àïì khấng phất sinh ra
mưåt hoẩt àưång phẫn cưng cố mc àđch dưì
n ếp khuynh hûúáng tc
tơu. Vêåy trong lc nây chng ta lẩi lâm cưng viïåc lc àêìu: giẫi
thđch, khấm phấ, cho ngûúâi bïånh biïët rộ nhûäng àiïìu khấm phấ nây
nhûng lêìn nây lâm àng chưỵ hún lêìn trûúác. Sûå phẫn cưng hay sûå
àïì khấng khưng thåc vư thûác mâ thåc cấi tưi, ngay cẫ khi sûå àïì
khấng khưng cố trong thûá. ÚÃ àêy thûåc ra hai chûä “vư thûác” cố hai
nghơa: vư thûác nhû mưåt hiïån tûúång, vâ vư thûác nhû mưåt hïå thưëng.
Àiïìu nây cố vễ khố hiïíu, khưng rộ râng, nhûng thûåc ra nố khưng
phẫi lâ hai thûá giưëng nhau sao? Chng ta àậ chín bõ tûâ lêu rưìi.
Chu
áng ta hi vổng rùçng ngay khi àùåt trûúác mùỉt ngûúâi bïånh sûå àïì
Sigmund Freud 106

khấng, sûå phẫn cưng nây thò lêåp tûác cẫ hai phẫi biïën mêët ngay.
Trong nhûäng trûúâng húåp àố chng ta lâm viïåc vúái nhûäng àưång lûåc
nâo? Chng ta trưng mong vâo chưỵ chđnh ngûúâi bïånh cng mën
khỗi bïånh vâ vò mën thïë nïn múái nhúâ chng ta chûäa; chng ta
trưng mong vâo trđ thưng minh ca anh ta trong khi chng ta can
thiïåp àïí nêng àúä trđ thưng minh àố. Nïëu cố chng ta gip vâo têët
nhiïn trđ thưng minh ca ngûúâi bïån sệ nhêån ra ngay sûå àïì khấng

vâ tòm àûúåc xem cấi gò àậ bõ dưìn ếp. Nïëu tưi bẫo cấc bẩn: “Hậy
nhòn lïn trúâi sệ thêëy mưåt cấi phi cú”, têët nhiïn bẩn sệ tòm thêëy rộ
râ
ng phi cú àố hún lâ nïëu tưi chó bẫo bẩn nhòn lïn trúâi khưng thưi
mâ khưng nối rộ phẫi tòm thêëy gò. Ngûúâi sinh viïn lêìn àêìu tiïn
nhòn vâo kđnh hiïín vi sệ khưng thêëy gò cẫ nïëu khưng àûúåc ưng
thêìy cho biïët phẫi nhòn gò.
Rưìi chng ta lẩi cố nhûäng sûå kiïån trong nhiïìu bïånh nhû
bïånh nấo loẩn thêìn kinh, bïånh lo súå, bïånh bõ ấm ẫnh, nhûäng tiïìn
àïì ca chng ta àậ àûúåc chûáng nghiïåm. Bùçng cấch khẫo cûáu vïì sûå
dưìn ếp, khấm phấ ra sûå àïì khấng, tòm ra cấi gò àậ bõ dưìn ếp, chng
ta àậ giẫi quët àûúåc vêën àïì, thùỉng àûúåc sûå àïì khấ
ng, hu diïåt
àûúåc sûå dưìn ếp, biïën vư thûác thânh hûäu thûác, chng ta thêëy rộ
râng mưỵi khi cêìn thùỉng mưåt àïì khấng, trong têm hưìn ngûúâi bïånh
thûúâng diïỵn ra mưåt sûå tranh àêëu ghï gúám, mưåt sûå àêëu tranh vïì
tinh thêìn bònh thûúâng, trïn phûúng diïån têm l giûäa nhûäng àưång
lûåc trấi ngûúåc, mưåt àùçng mën giûä cho sûå phẫn cưng àûúåc tưìn tẩi,
mưåt àùçng mën hu diïåt nố. Nhûäng àưång lûåc trïn lâ nhûäng àưång
lûåc c k gêy ra sûå dưìn ếp; nhûäng àưång lûåc dûúái lâ nhûä
ng àưång lûåc
àưåt nhiïn xët hiïån múái àêy cố vễ nhû phẫi quët àõnh cåc xung
àưåt theo chng ta mën vò thïë chng ta àậ thânh cưng trong viïåc
àấnh thûác dêåy cåc xung àưåt c àậ gêy ra sûå dưìn ếp vâ xết lẩi mưåt
vêën àïì tranh chêëp cố vễ nhû àậ giẫi quët xong tûâ lêu. Nhûäng sûå
kiïån múái xët hiïån àïí bïnh vûåc sûå xết lẩi nây lâ chng ta nhùỉc cho
ngûúâi bïånh biïët rùçng trûúác khi àậ cố mưåt quët àõnh nâo àố lâm
cho bïånh phất ra, mën khỗi bïånh cêìn cố mưåt quët àõnh khấc vâ
tûâ
khi bïånh phất ra cho túái bêy giúâ, cấc àiïìu kiïån àậ thay àưíi rêët

nhiïìu. Vâo thúâi k bïånh phất ra cấi tưi ưëm ëu, êëu trơ vâ àậ cố à
l do àïí tûâ khûúác nhûäng àôi hỗi ca khất dc vò súå xẫy ra nguy
hiïím. Ngây nay cấi tưi khoễ hún, cố kinh nghiïåm hún vâ nhêët lâ
àûúåc bấc sơ hưỵ trúå mưåt cấch trung thânh vâ têån têm. Vò thïë cho nïn
chng ta cố quìn chúâ àúåi cåc xung àưåt ngây xûa àûúåc àùåt lẩi trïn
bân mưí sệ àûúåc giẫi quët thoẫ àấng hún ngây xûa lc múái phất
sinh vâ gêy ra sûå dưìn ếp, nhûäng sûå thânh cưng ca chng ta trong
Phên têm hổc nhêåp mưn 107

lơnh vûåc bïånh nấo loẩn thêìn kinh, bïånh lo súå vâ bïånh bõ ấm ẫnh àậ
chûáng minh sûå chúâ àúåi ca chng ta.
Tuy nhiïn cố nhûäng bïånh tuy cng cố àiïìu kiïån giưëng nhû
bïånh trïn mâ chng ta chûa bao giúâ thânh cưng cẫ. Vêåy mâ trong
àố cng cố mưåt sûå xung àưåt sú khai giûäa cấi tưi vâ khất dc, cng
àûa àïën mưåt sûå dưìn ếp, mùåc d bïì ngoâi ra sao chùng nûäa; chng
ta cng tòm thêëy trong àúâi ngûúâi bïånh nhûäng àiïím phất khúãi sûå
dưìn ếp y nhû trong bïånh khấc; chng ta cng dng phûúng phấp
nhû nhau, cng hûáa hển ngûúâi bïå
nh nhûäng hûáa hển àố, cng gip
àúä hổ nhû thïë, nghơa lâ cng hûúáng dêỵn hổ bùçng nhûäng hònh dung
chúâ àúåi, vâ giûäa lc sûå dưìn ếp phất khúãi vâ lc nây cố mưåt thúâi
gian thån tiïån cho viïåc gẩt ra ngoâi mưåt sûå àïì khấng cng nhû
hu diïåt àûúåc sûå dưìn ếp. Nhûäng ngûúâi bïånh nây, hóåc vổng tûúãng,
hóåc ët, hóåc àiïn súám phất àïìu tỗ ra trú nhû àấ vûäng nhû àưìng
trûúác lưëi chûäa chẩy ca phên têm hổc. L do tẩi sao nhó? Têët nhiïn
khưng phẫi vò ngûúâi bïånh kếm thưng minh. Chng ta thûúâng cho
rùç
ng ngûúâi bïånh cố mưåt trònh àưå trđ thûác nâo àố vâ trònh àưå nây
khưng phẫi lâ khưng cố trong ngûúâi bïånh vổng tûúãng lâ nhûäng
ngûúâi rêët khếo lếo trong viïåc xïëp àùåt sûå viïåc. Cng khưng phẫi lâ

thiïëu mưåt ëu tưë nâo àố. Trấi lẩi vúái nhûäng ngûúâi vổng tûúãng, bổn
ngûúâi ët thûúâng biïët rùçng mònh bõ bïånh vâ àau àúán rêët nhiïìu,
nhûng khưng phẫi vò thïë mâ hổ cố thïí khỗi bïånh bùçng phên têm
hổc àûúåc. Chng ta àûáng trûúác mưåt sûå kiïån mâ chng ta khưng
hiïíu nưí
i, thânh ra nhiïìu khi chng ta tûå hỗi khưng biïët chng ta
àậ biïët rộ nhûäng àiïìu kiïån thânh cưng trong nhûäng bïånh khấc
khưng?
Nïëu chó kïí àïën nhûäng bïånh nấo loẩn thêìn kinh vâ lo súå thưi,
chng ta cng thêëy hiïån ra mưåt sûå kiïån múái mâ chng ta khưng hïì
biïët trûúác àïí chín bõ. Chó mưåt đt lêu lâ chng ta thêëy nhûäng
ngûúâi bïånh nây cố thấi àưå rêët k lẩ àưëi vúái chng ta. Chng ta
tûúãng àậ duåt lẩi hïët mổi ëu tưë cêìn thiïët cho viïåc chûäa chẩy,
tûúãng àậ lâm cho lêå
p trûúâng ca chng ta àưëi vúái ngûúâi bïånh thûåc
rộ râng nhû mưåt con tđnh; nhûng khưng ngúâ trong con tđnh àố nố
len lỗi vâo mưåt ëu tưë mâ ta khưng àïí àïën. ëu tưë bêët ngúâ nây
xët hiïån dûúái nhiïìu hònh thûác khấc nhau nïn tưi chó mư tẫ cho
cấc bẩn xem nhûäng hònh thûác àệ hiïíu nhêët vâ xẫy ra nhiïìu nhêët.
Trûúác hïët ngûúâi bïånh thûúâng lâ mën chống khỗi bïånh, têët
nhiïn quan têm mưåt cấch àùåc biïåt àïën ưng bấc sơ. Têët cẫ nhûäng
àiïìu gò liïn quan àïën ưng nây àưëi vúái anh ta trúã thânh quan trổng
Sigmund Freud 108

hún chđnh bïånh ca anh ta vâ anh ta khưng àïí àïën bïånh têåt nûäa.
Vò thïë nïn trong lc àêìu giao thiïåp giûäa ngûúâi bïånh vâ bấc sơ rêët
dïỵ chõu; ngûúâi bïånh ln ln tỗ ra biïët àốn bấc sơ, tỗ lông biïët
ún bêët cûá lc nâo cố cú hưåi, àûa ra ấnh sấng nhûäng àiïím tïë nhõ vâ
nhûäng àûác tđnh mâ chng ta khưng ngúâ àïën. Rt cc ngûúâi bïånh
lâm cho ưng bấc sơ cố cẫm tûúãng tưët àưëi vúái mònh, vâ ưng nây cẫm

ún sûå tònh cúâ àậ àûa àïën mưåt cú hưåi àïí gip àúä mưåt con ngûúâi àùåc
biïåt dïỵ chõu. Rưìi bâ con ca ngûúâi bïånh sệ cho ưng bấ
c sơ biïët rùçng
ngûúâi bïånh mïën ưng thêìy thëc lùỉm, ln ln nối àïën ưng ta vâ
câng ngây câng tòm ra nhûäng àûác tđnh qu bấu khấc núi ưng thêìy
thëc. “Chấu nố chó nghơ àïën ưng thưi, tin tûúãng núi ưng mưåt cấch
m quấng, mưỵi lúâi ưng nối nố àïìu coi nhû trđch trong Thấnh kinh.
Nố nối àïën ưng nhiïìu quấ lâm chng tưi nghe mậi chấn cẫ tai”.
Ngûúâi thêìy thëc têët nhiïn cng à khiïm tưën àïí thêëy rùçng
nhûäng lúâi khen ngúåi àố chó lâ sûå phất biïíu sûå thoẫ mận ca ngûúâi
bïånh trûúác nhûäng hy vổng khỗi bïånh mâ ưng thêìy thëc àậ bây ra
trûúác mùỉt ngûúâi bïånh. Vò thïë
nïn cưng viïåc chûäa chẩy tiïën hânh
trong nhûäng àiïìu kiïån àùåc biïåt tưët àểp; ngûúâi bïånh hiïíu nhûäng
àiïìu chó dêỵn, àâo sêu nhûäng vêën àïì múái xët hiïån, tûúãng vâ k
niïåm hiïån ra dưìi dâo, nhûäng lúâi phấn àoấn ca ngûúâi bïånh rêët
chđnh xấc vâ chùỉc chùỉn àïën nưỵi lâm ưng thêìy thëc ngẩc nhiïn,
ưng nây khoan khoấi khi thêëy ngûúâi bïånh chêëp nhêån nhûäng àiïìu
têm l múái lẩ thûúâng gùåp nhiïìu chưëng àưëi ca nhûäng ngûúâi khoễ
mẩnh bònh thûúâng. Kêm theo vúái thấi àưå dïỵ chõu c
a ngûúâi bïånh,
ngûúâi ta cng cẫm nhêån thêëy cố sûå tiïën bưå khấch quan ca trẩng
thấi bïånh hoẩn.
Nhûäng ngây tûúi àểp nhû thïë thûúâng khưng kếo dâi, vâ àïën
mưåt ngây nâo àố tònh thïë sệ xêëu ài. Nhiïìu khố khùn xët hiïån,
ngûúâi bïånh cho rùçng mònh khưng nhúá gò nûäa hïët, khưng quan têm
àïën cưng viïåc chûäa chẩy nûäa vâ khưng cêìn àïí gò àïën àïì nghõ phẫi
nối hïët nhûäng àiïìu gò hiïån ra trong àêìu, khưng thêm àïí gò àïën
nhûäng lúâi khun rùn hay phï bònh. Ngûúâi bïånh hânh àưång nhû
khưng hïì cố bïånh gò phẫi chûäa chẩ

y cẫ, vâ chûa tûâng k kïët gò vúái
ưng thêìy thëc hïët; rộ râng lâ anh ta àang bêån têm vïì mưåt àiïìu gò
mâ khưng mën nối ra. Àố lâ mưåt tònh thïë nguy hiïím cho viïåc
chûäa chẩy. Cố xẫy ra mưåt sûå àïì khấng mẩnh mệ, cố sûå gò àậ xẫy
ra?
Ngun nhên phẫi tòm trong têëm lông êu ëm quấ mûác ca
ngûúâi bïånh àưëi vúái ưng bấc sơ, trong khi khưng cố gò chûáng minh
Phên têm hổc nhêåp mưn 109

àûúåc tònh cẫm àố. Hònh thûác vâ mc àđch ca lông êu ëm àố têët
nhiïn ph thåc vâo sûå giao thiïåp giûäa hai ngûúâi. Nïëu ưng bấc sơ
lâ mưåt ngûúâi côn trễ vâ ngûúâi bïånh lâ mưåt thiïëu nûä thò ngûúâi bïånh
cố u ưng bấc sơ cng lâ mưåt sûå tûå nhiïn vò ngûúâi con gấi thûúng
u ngûúâi ln ln úã bïn cẩnh mònh nghe àûúåc nưỵi lông mònh, lẩi
cố vễ cao qu hún mònh, vò lâ ngûúâi cûáu mònh ra khỗi bïånh têåt;
ngûúâi ta qụn rùçng àưëi vúái mưåt ngûúâi bïånh thêìn kinh thò mưåt tònh
cẫm nhû thïë hùèn lâ do mưåt sûå rưëi loẩn nâo àố ca bẫn nùng khất
dc. Sûå giao tiïë
p giûäa ngûúâi bïånh vâ ưng thêìy thëc câng ài xa giẫ
thuët bao nhiïu thò chng ta câng ngẩc nhiïn bêëy nhiïu khi thêëy
lêìn nâo cng vêåy, sûå viïåc àố cng diïỵn lẩi àng tùm tùỉp. Khưng
nối àïën trûúâng húåp mưåt ngûúâi àân bâ vò àau khưí trong gia àònh
nïn àêm ra u ưng thêìy thëc, bâ ta tun bưë sùén sâng ly dõ àïí
lêëy ưng ta, vâ nïëu cố gùåp gò trúã ngẩi trong viïåc thûåc hiïån àõnh
nây thò cng khưng ngêåp ngûâng gò mâ khưng trúã thânh tònh nhên
ca ưng ta. Sûå viïåc àố xẫy ra mâ khưng cêìn cố sûå can thiïåp ca
phên têm hổc. Nhûng trong nhûäng trûúâng húåp àang nghiïn cûáu,
ngûúâi àân bâ hay cư thiïë
u nûä tun bưë nhûäng àiïìu liïn can àïën
cấch chûäa chẩy: hổ cho rùçng bao giúâ hổ cng biïët chó cố ấi tònh múái

chûäa khỗi bïånh hổ thưi vâ ngay trong nhûäng bíi àêìu chûäa chẩy
hổ àậ biïët rùçng sûå giao tiïëp vúái ưng bấc sơ sệ àûa lẩi cho hổ àiïìu
mâ cåc àúâi ln ln tûâ chưëi khưng àûa cho hổ. Chđnh vò hy vổng
nhû thïë nïn hổ tỗ ra cưë gùỉng vâ vûúåt qua àûúåc nhûäng khố khùn
trong viïåc giậi bây têm sûå. Tưi thïm rùçng chđnh vò hy vổng nhû
thïë nïn hổ múái hiïíu àûúåc dïỵ dâng nhûäng àiïìu mâ ngûúâi khấc hiïíu
mưåt cấch khố khùn, Lúâi th nhêån nhû thïë lâ
m chng ta chïët àûáng
vò ngẩc nhiïn vâ phấ bỗ mổi sûå tđnh toấn. Cố thïí nâo lâ chng ta
àậ bỗ qua mưåt ëu tưë quan trổng nhêët khưng?
Câng nhiïìu kinh nghiïåm bao nhiïu thò chng ta câng thêëy
khố khùn mâ chưëng lẩi mưåt nhêån xết nhc nhậ cho nhûäng tûúãng
khoa hổc ca chng ta. Lc àêìu ai cng cho rùçng àố chó lâ mưåt khố
khùn nhêët thúâi khưng liïn can gò àïën viïåc chûäa chẩy cẫ. Nhûng
khi thêëy lêìn nâo sûå viïåc cng xẫy ra àïìu àïìu nhû thïë ngay cẫ khi
khưng cố nhûäng àiïìu kiïån thån tiïån, ngay cẫ khi sûå khấc biïåt
giû
äa thêìy thëc vâ ngûúâi bïånh trúã nïn kò cc, vđ d nhû ngûúâi
bïånh lâ mưåt ưng giâ, vâ ưng thêìy thëc lâ mưåt ngûúâi rêu tốc bẩc
phú, nghơa lâ trong nhûäng trûúâng húåp khưng thïí cố chuån gò hêëp
dêỵn thò ngûúâi ta bùỉt båc phẫi gẩt bỗ kiïën cho rùçng sûå viïåc xẫy
ra chó vò ngêỵu nhiïn vâ phẫi cưng nhêån rùçng àố lâ mưåt hiïån tûúång
cố liïn lẩc chùåt chệ vúái thûåc chêët ca trẩng thấi bïånh hoẩn.
Sigmund Freud 110

Sûå kiïån múái nây chùèng lâ gò khấc hún lâ sûå hoấn chuín. Àố
chó lâ mưåt sûå hoấn chuín tònh cẫm tûâ ngûúâi bïånh sang ưng thêìy
thëc vò chng ta khưng tin rùçng cưng viïåc chûäa chẩy àậ lâm tònh
cẫm àố nẫy núã ra. Sûå xẫy ra nhanh chống nây hùèn phẫi cố mưåt
ngun nhên khấc, vâ phẫi cố sùén trong ngûúâi bïånh dûúái trẩng

thấi tiïìm tâng vâ àậ chuín qua ngûúâi thêìy thëc trong lc chẩy
chûäa. Sûå chuín hoấn cố thïí phất hiïån hóåc dûúái hònh thûác ca
mưåt sûå àôi hỗi tònh ấi êìm ơ, hóåc dûúá
i nhûäng hònh thûác nhể nhâng
hún. Àûáng trûúác ưng thêìy thëc cố tíi, ngûúâi thiïëu nûä bõ bïånh cố
thïí nẫy ra mën khưng phẫi trúã thânh tònh nhên ca ưng ta,
nhûng trúã thânh con gấi ca ưng ta mâ ưng ta u q hún vâ
mën trúã thânh mưåt tònh bẩn lêu dâi. Cố mưåt vâi ngûúâi àân bâ biïët
gấn cho sûå hoấn chuín mưåt hònh thûác khấc, nhâo nùån lâm cho nố
trúã thânh sưëng àûúåc; ngûúâi khấc, trấi lẩi, àïí cho nố phất hiïån dûúái
hònh thûác ngun trẩng, phưi thai vâ khưng thïí chõu nưíi. Nhûng
cẫ hai hònh thûác àïìu do mưåt hiïån tûúång cng mưåt ngìn gưë
c.
Trûúác khi chng ta tûå hỗi nïn àùåt sûå kiïån múái nây vâo núi
nâo, cấc bẩn hậy cho phếp tưi hoân têët sûå mư tẫ. Sûå viïåc xẫy ra
nhû thïë nâo nïëu ngûúâi bïånh lâ àân ưng? Ngûúâi àân ưng cố thïí
thoất khỗi cấi tònh thïë khố chõu bùỉt ngìn úã sûå khấc phấi ca ưng
thêìy thëc khưng? Khưng, hổ cng khưng thoất. Hổ cng u mïën
ưng thêìy nhû thïë, cng cố tûúãng quấ àấng vïì àûác tđnh ca ưng
ta, cng àïí àïën nhûäng cấi gò dđnh dấng àïën ưng ta vâ cng ghen
vúái nhûäng ngûúâi àïën gêìn ưng ta chùèng khấ
c gò bïånh nhên àân bâ.
Nhûäng hònh thûác thay thïë sûå hoấn chuín xẫy ra ln ln nhûäng
sûå àôi hỗi vïì tònh dc trûåc tiïëp đt hún mưåt khi sûå àưìng tđnh luën
ấi giûä mưåt vai trô khưng quan trổng bùçng cấc ëu tưë cêëu thânh bẫn
nùng. Trong ngûúâi bïånh àân ưng, thêìy thëc thûúâng nhêån thêëy cố
mưåt sûå hoấn chuín mâ thoẩt nhòn ngûúâi ta cố cẫm tûúãng trấi
ngûúåc hùèn vúái têët cẫ nhûäng cấi gò àậ àûúåc mư tẫ tûâ trûúác túái nay:
àố lâ sûå hoấn chuín th nghõch hay tiïu cûåc.
Trûúác hïët chng ta nghơ rùç

ng sûå hoấn chuín phất hiïån ra
ngay tûâ lc bùỉt àêìu ài vâo chûäa chẩy vâ trong mưåt thúâi gian àậ
thânh mưåt àưëi tûúång chùỉc chùỉn nhêët trong cưng viïåc àố. Ngûúâi ta
khưng thêëy nố vâ khưng ch trổng mưåt khi cưng viïåc chûäa chẩy
trưi chẫy àïìu àïìu. Nhûng khi nố biïën thânh mưåt sûå àïì khấng thò
ngûúâi ta phẫi ch trổng àïën vâ sûå liïn quan ca nố àưëi vúái cấch
chûäa chẩy cố thïí thay àưíi úã hai àiïím khấc nhau trấi ngûúåc nhau:
thûá nhêët lông êu ëm trúã nïn mẩnh mệ, sûå àôi hỗi tònh dc trúã
Phên têm hổc nhêåp mưn 111

nïn rộ râng àïën nưỵi phất sinh ra mưåt sûå àïì khấng bïn trong; thûá
hai, nhûäng tònh cẫm êu ëm cố thïí biïën thânh tònh cẫm th
nghõch. Nối chung thò nhûäng tònh cẫm th nghõch bao giúâ cng
nêëp sau tònh cẫm êu ëm vâ xët hiïån sau nhiïìu; sûå cố mùåt ca
hai loẩi tònh cẫm trấi ngûúåc nhû thïë trong phên lúán sûå giao thiïåp
ca chng ta vúái ngûúâi khấc. Cng nhû nhûäng tònh cẫm êu ëm,
nhûäng tònh cẫm th nghõch cng lâ dêëu hiïåu ca mưåt tònh cẫm u
dêëu y nhû sûå thấch thûác vâ sûå vêng lúâi cng diïỵn tẫ mưåt tònh cẫm
lïå thåc d vúái dêëu hiïåu trấi nhau. Tònh cẫ
m th nghõch àưëi vúái
ưng thêìy thëc cng lâ mưåt “hoấn chuín” vò tònh thïë do sûå chûäa
chẩy gêy nïn khưng thïí lâm nẫy núã àûúåc mưåt tònh cẫm nhû thïë; do
àố chng ta phẫi chêëp nhêån sûå cố mùåt ca sûå hoấn chuín tiïu
cûåc, àiïìu nây chûáng tỗ rùçng chng ta àậ khưng lêìm khi nối àïën sûå
hoấn chuín tđch cûåc hay nhûäng tònh cẫm u dêëu.
Sûå hoấn chuín tûâ àêu mâ ra? Nố àậ àûa cho chng ta
nhûäng khố khùn gò? Chng ta lâm sao àïí vûúåt qua nhûäng khố
khùn àố? Chng ta cố lúåi gò vïì nhûäng khố khùn àố
khưng? Têët cẫ
nhûäng vêën àïì nây chó cố thïí àûúåc nghiïn cûáu vâo chi tiïët trong

mưåt bâi vïì k thåt phên têm hổc. ÚÃ àêy tưi nối qua cho cấc bẩn
nghe thưi. Têët nhiïn chng ta sệ khưng nhûúång bưå trûúác sûå àôi hỗi
ca ngûúâi bïånh do sûå hoấn chuín gêy nïn; nhûng giêån dûä gẩt bỗ
chng ài lâ mưåt àiïìu khưng húåp lđ. Chng ta vûúåt qua àûúåc sûå
hoấn chuín bùçng cấch nối cho ngûúâi bïånh biïët lâ nhûäng tònh cẫm
ca anh ta khưng phẫi do sûå giao thiïåp vúái ưng bấc sơ gêy ra, mâ
chđnh lâ do mưåt tònh trẩng xẫy ra tûâ lêu nay lẩi sưëng lẩi trong
ngûúâi anh ta thưi. Chng ta båc ngûúâi bïånh phẫi ài ngûúåc trúã lẩi
tûâ
lc tònh cẫm nây phất sinh ra àïën lc khúãi thu côn ghi lẩi kó
niïåm trong ngûúâi bïånh. Khi àẩt àûúåc kïët quẫ nây rưìi thò sûå hoấn
chuín, d êu ëm hay th nghõch cng àùåt vâo tay chng ta cấi
chòa khoấ àïí múã àûúåc têët cẫ cấc cûãa thêìm kđn nhêët trong àúâi sưëng
tinh thêìn. Tưi mën nối mưåt vâi àiïìu àïí lâm tan sûå ngẩc nhiïn ca
cấc bẩn vïì hiïån tûúång bêët ngúâ nây. Cấc bẩn àûâng qụn rùçng cùn
bïånh àang nghiïn cûáu nây khưng phẫi lâ hiïån tûúång àậ hoân têët,
cûáng rùỉn mâ lâ hiïån tûúång ln ln phất triïí
n vâ lúán mẩnh nhû
mưåt sinh vêåt vêåy. Lc àêìu viïåc chûäa chẩy khưng chêëm dûát àûúåc sûå
phất triïín àố, nhûng mưåt khi ngûúâi bïånh àậ tòm hiïíu thò nhûäng cûá
àiïím cêëu thânh múái ca cùn bïånh àûúåc têåp trung lẩi úã mưåt àiïím
duy nhêët: sûå giao thiïåp giûäa ngûúâi bïånh vâ ưng thêìy thëc. Sûå
hoấn chuín cố thïí àûúåc àem so sấnh vúái nhûäng lúáp giûäa thên cêy
vâ vỗ cêy, khúãi àiïím cho sûå cêëu thânh múái ca nhûäng mư múái lâm
Sigmund Freud 112

cho thên cêy ngây câng dêìy hún. Khi sûå hoấn chuín trúã nïn khấ
quan trổng rưìi thò cưng viïåc nghiïn cûáu cấc k niïåm ca ngûúâi
bïånh bõ chêåm trïỵ rêët nhiïìu. Ngûúâi ta cố thïí nối rùçng, ngûúâi ta
khưng phẫi àang chûäa mưåt cùn bïånh xẫy ra tûâ trûúác mâ àang chûäa

mưåt cùn bïånh hoân toân múái, biïën dẩng hùèn, thay thïë cùn bïånh
trûúác. Lúáp múái àïën thïm vâo lúáp c nây chng ta àậ theo dội ngay
tûâ lc àêìu, àậ trưng thêëy nố phất sinh ra vâ phất triïín, vò chng
ta àûáng úã trung têm àiïím nïn chng ta cố thïí tòm ra chiïìu hûúâng
dïỵ
dâng. Têët cẫ nhûäng triïåu chûáng àïìu mêëy hïët nghơa lc sú
khúãi, cố mưåt nghơa múái cố liïn quan vúái sûå hoấn chuín. Hay chó
côn nhûäng triïåu chûáng c chõu biïën àưíi vúái sûå xët hiïån ca hoấn
chuín lâ côn lẩi thưi. Chïë ngûå àûúåc cùn bïånh thêìn kinh nhên tẩo
nây tûác lâ hu bỗ àûúåc cùn bïånh do sûå chûäa chẩy gêy nïn. Hai kïët
quẫ nây ài liïìn vúái nhau vâ khi àẩt àûúåc thò cưng viïåc chûäa chẩy
ca chng ta chêëm dûát. Con ngûúâi trong sûå giao thiïåp vúái ưng thêìy
thëc àậ trúã thânh bònh thûúâng, thoất khỗi àûúåc cấ
c khuynh
hûúáng bõ dưìn ếp, cng sệ vêỵn giûä àûúåc mûác bònh thûúâng àố mưåt khi
ưng thêìy thëc khưng cố mùåt nûäa.
Chđnh trong bïånh nấo loẩn thêìn kinh, bïånh lo súå cố bïånh ấm
ẫnh mâ sûå hoấn chuín cố têìm quan trổng àùåc biïåt k lẩ àố. Vò
thïë nïn ngûúâi ta cố l khi gổi nhûäng bïånh nây lâ “bïånh thên kinh
hoấn chuín”. Ngûúâi nâo khẫo cûáu vïì phên têm hổc àậ cố mưåt
khấi niïåm khấc àng vïì thûåc chêët ca sûå hoấn chuín hùèn biïët rộ
khưng côn gò hưì nghi nûäa, rùçng nhûäng khuynh hûúáng bõ dưìn ếp vâ

xët hiïån dûúái hònh thûác triïåu chûáng bïånh thêìn kinh cố àùåc tđnh
gò rưìi, sệ khưng côn àôi hỗi bùçng chûáng gò nûäa vïì tđnh chêët khất
dc ca cấc khuynh hûúáng àố. Chng ta cố thïí nối rùçng lông tin
tûúãng ca chng vïì têìm quan trổng ca cấc triïåu chûáng bùỉt ngìn
úã sûå thoẫ mận khất dc bùçng cấch thay thïë chng bùçng cấch khấc
chó àûúåc khùèng àõnh hoân toân sau khi nghiïn cûáu vïì sûå hoấn
chuín nây.

Vâ bêy giúâ chng ta cố hún mưåt lđ do àïí hoân bõ hoấ quan
niïåm trûúác àêy ca chng ta vï
ì cấch chûäa khỗi bïånh, lâm cho
quan niïåm nây ùn khúáp vúái quan niïåm múái. Khi ngûúâi bïånh bùỉt
àêìu chưëng lẩi sûå àïì khấng mâ chng ta àậ cho anh ta biïët rộ, anh
ta cêìn mưåt sûå thc àêíy thûåc mẩnh mệ àïí cho sûå quët àõnh
nghiïng vïì phđa chng ta mën, nghơa lâ vïì phđa khỗi bïånh. Nïëu
khưng, sûå quët àõnh cố thïí nghiïng vïì phđa lêåp lẩi tònh trẩng
trûúác vâ dưìn ếp trúã lẩi nhûäng cấi gò mâ chng ta àậ àûúåc àïën gêìn