Luận văn:Một số kết quả cụ thể trong công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội ppt

TRƯỜNG ………………….
KHOA……………………….
----------

Báo cáo tốt nghiệp
Đề tài:
Một số kết quả cụ thể trong cơng tác phịng chống bn lậu
và gian lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội

1


MỤC LỤC
Lời nói đầu............................................................................................................2
PHẦ THỨNHẤ ..................................................................................................3
N
T
KHÁI QUÁT CHUNG VỀCỤ HẢ QUAN THÀNH PHỐHÀ NỘ......................3
C I
I
PHẦ THỨHAI...................................................................................................11
N
THỰ TRẠ CÔNG TÁC Đ U TRANH CHỐ BUÔN LẬ .........................11
C
NG
Ấ
NG
U
VÀ GIAN LẬ THƯ NG MẠ TẠ CỤ HẢ QUAN THÀNH PHỐHÀ NỘ......11
N
Ơ

I I C I
I
I. KHÁI NIỆ VỀ GIAN LẬ THƯ NG MẠ VÀ BUÔN LẬ ..........................11
M
N
Ơ
I
U.
1. Khái niệm về gian lận thương mại.................................................................11
Kết luận..............................................................................................................28
2. Một số kết quả cụ thể trong công tác phịng chống bn lậu và gian
lận thương mại của Cục Hải quan thành phố Hà nội................................32
Kết luận...........................................................................................................33
PHẦ THỨBA....................................................................................................35
N
MỘ SỐGIẢ PHÁP Đ U TRANH CHỐ BUÔN LẬ ....................................35
T
I
Ấ
NG
U
VÀ GIAN LẬN THƯ NG MẠI TRONG THỜ GIAN TỚ ..............................35
Ơ
I
I.
Nhận xét chung...................................................................................................35
1.1 Nhận xét chung.............................................................................................35
KẾ LUẬ ..........................................................................................................42
T
N

Lời nói đầu
Chống bn lậu, gian lận thương mại luôn là mối quan tâm của nhiều
quốc gia trên thế giới . Tệ nạn buôn lậu và gian lận thương mại ở nước ta
trong những năm gần đây có nhiều diễn biến phức tạp và đang là một trong
những trở ngại lớn cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước . Chính vì
2


vậy, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng lĩnh vực đấu tranh phịng, chống
bn lậu, gian lận thương mại và đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách để
ngăn chặn, phịng ngừa tệ nạn này.
Thủ đơ Hà Nội là một trung tâm lớn về chính trị, kinh tế, văn hóa của cả
nước. Hàng năm, với khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu và lưu lượng
phương tiện vận tải lớn, có kim ngạch đầu tư nước ngồi đứng thứ hai trong cả
nước. Tuy khơng có cửa khẩu trực tiếp với biển, biên giới, nhưng Hà Nội có
hệ thống giao thông tỏa đi khắp các miền trong cả nước và sân bay quốc tế
Nội Bài là cửa khẩu lớn đón nhận lưu lượng hàng hóa rất lớn đến Hà Nội qua
đường hàng không. Hoạt động xuất nhập khẩu trên địa bàn Hà Nội diễn ra rất
sôi động, đa dạng và phức tạp với đủ loại hình của trên hàng nghìn doanh
nghiệp, cơng ty trong và ngồi nước. Nhưng cùng với sự phát triển về hoạt
động xuất nhập khẩu, lưu thông hàng hóa cũng phát sinh khơng ít những hoạt
động bn lậu, gian lận thương mại và những vi phạm pháp luật Hải quan.
Trước những tiêu cực đó, Cục Hải quan TP Hà Nội nói chung và Đội
Kiểm sốt Hải quan Hà Nội nói riêng đã từng bước khắc phục kịp thời những
sơ hở thiếu sót trong cơng tác giám sát quản lý tăng cường công tác thuế,
thanh kiểm tra đặc biệt đẩy mạnh công tác đấu tranh chống buôn lậu. Phối hợp
với các lực lượng trong ngoài Ngành để tổ chức điều tra, xác minh những vụ
việc trọng điểm, phát hiện phương thức, thủ đoạn mới của gian thương, để
ngăn chặn và xử lý kịp thời, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn xã hội.

Được sự phân công của nhà trường, cùng với sự giúp đỡ của các đồng
chí cán bộ cơng tác tại Đội Kiểm sốt Hải quan- Cục Hải quan thành phố Hà
Nội, với kiến thức đã học tại trường, em xin viết chuyên đề: Hải quan Hà Nội
với công tác chống buôn lậu và gian lận thương mại. Do thời gian thực tập
ngắn, hiểu biết cịn hạn chế nên bài viết này khơng tránh khỏi những thiếu sót,
rất mong được sự đóng góp cũng như sửa chữa của quý thầy cô.

PHẦN THỨ NHẤT
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

3


Hải quan Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hố,
phương tiện vận tải; phịng, chống bn lậu, vận chuyển trái phép hàng hố
qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu; kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối
với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính
sách thuế đối với hàng hố xuất khẩu, nhập khẩu.
Hải quan Việt Nam được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập
trung, thống nhất .
Cục Hải quan thành phố Hà nội là đơn vị trực thuộc Tổng cục Hải quan,
thuộc Bộ Tài chính, có chức năng tổ chức thực hiện pháp luật của Nhà nước
về Hải quan và các văn bản pháp luật khác có liên quan đến hoạt động xuất
nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh hàng hoá, trên địa bàn hoạt động
của Cục Hải quan thành phố Hà Nội bao gồm thành phố Hà nội và một số tỉnh
lân cận như Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hà Tây, Hồ Bình.
I. CHỨC NĂNG, NHIỆM VỤ CỦA CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Cục Hải quan thành phố Hà nội thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo

quy định của Luật Hải quan, các quy định khác của pháp luật có liên quan và
những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể như sau:
1. Tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn và triển khai thực hiện các quy định của nhà
nước về thủ tục hải quan.
Cục hải quan thành phố Hà nội có nhiệm vụ tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn,
triển khai thực hiện các quy định của nhà nước về thủ tục hải quan trên địa
bàn quản lý của Cục, bao gồm:
a. Thực hiện thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng
hoá xuất khẩu, nhập khẩu, chuyển cửa khẩu, quá cảnh và phương tiện
vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo quy định của pháp luật.
b. Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cần thiết để chủ động phịng,chống
bn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi
địa bàn hoạt động. Phối hợp thực hiện nhiệm vụ phòng, chống bn
lậu, vận chyển trái phép hàng hố qua biên giới ngoài phạm vi địa bàn

4


hoạt động của Cục Hải quan theo quy định của pháp luật và của Tổng
cục Hải quan.
c. Thực hiện Pháp luật về thuế và thu khác đối với hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu, đảm bảo thu đúng, thu đủ và kịp thời vào ngân sách nhà
nước.
d. Thực hiện kiểm tra sau thông quan theo quy định của pháp luật
e. Thực hiện thống kê Nhà nước về hải quan đối với hàng hoá xuất khẩu,
nhập khẩu, quá cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá
cảnh thuộc phạm vi quản lý của Cục Hải quan theo quy định của Tổng
cục.
2.

Thanh tra, kiểm tra các đơn vị thuộc Cục Hải quan trong việc thực hiện
chính sách, pháp luật về Hải quan theo quy chế hoạt động của Thanh tra
Hải quan.

3.

Xử lý vi phạm hành chính hoặc khởi tố đối với các vụ buôn lậu, vận
chuyển trái phép qua biên giới theo quy định của pháp luật; giải quyết
khiếu nại đối với các quyết định xử phạt hành chính của các đơn vị trực
thuộc Cục; giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền theo quy định
của pháp luật.

4.

Kiến nghị với Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan những vấn đề cần sửa
đổi, bổ sung các quy định của Nhà nước đối với hoạt động xuất khẩu,
nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, q cảnh, chính sách thuế đối với hàng
hố xuất khẩu, nhập khẩu; các quy định của Tổng cục Hải quan về
chuyên môn, nghiệp vụ và xây dựng lực lượng; kịp thời báo cáo với Tổng
cục trưởng những vướng mắc phát sinh, những vấn đề vượt quá thẩm
quyền giải quyết của Cục Hải quan.

5.

Tổ chức nghiên cứu, tiếp nhận và triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học ,
công nghệ và phương pháp quản lý hải quan hiện đại vào các hoạt động
của Cục Hải quan.

6.

Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước, tổ chức hữu quan, đơn vị
trên địa bàn để thực hiện nhiệm vụ được giao.

5


7.

Tổ chức tuyên truyền và hướng dẫn thực hiện chính sách, pháp luật về hải
quan trên địa bàn.

8.

Thực hiện nhiệm vụ hợp tác quốc tế về hải quan theo phân cấp hoặc uỷ
quyền của Tổng cục trưởng và Bộ trưởng Bộ Tài chính.

9.

Tổng kết, thống kê, đánh giá tổng hợp tình hình và kết quả các mặt cơng
tác của Cục Hải quan; thực hiện báo cáo theo quy định của Tổng cục.

10.

Ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, giải thích các vấn đề thuộc
phạm vi quản lý của Cục Hải quan theo quy định của Tổng Cục trưởng.

11. Đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng và quản lý đội ngũ cán bộ, công chức của
Cục Hải quan theo quy định của Nhà nước và theo phân cấp quản lý cán
bộ.
12. Quản lý, sử dụng có hiệu quả cơ sở vật chất, phương tiện, trang bị kỹ

thuật và kinh phí hoạt động của Cục Hải quan theo đúng quy định của
Nhà nước.
13. Thực hiện các nhiệm vụ khác được giao.
II . CƠ CẤU TỔ CHỨC CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Cục Hải quan thành phố Hà Nội có các phòng, ban tham mưu giúp việc
Cục trưởng; các Chi cục Hải quan cửa khẩu, Đội Kiểm soát hải quan và đơn vị
tương đương trực thuộc Cục Hải quan. Cụ thể:
- Khối phòng ban tham mưu gồm 9 phòng, ban: Văn phòng, Phòng Tổ
chức cán bộ-đào tạo, Thanh tra, Trung tâm dữ liệu và xử lý thơng tin,
Phịng Nghiệp vụ, Phịng Kiểm tra sau thơng quan, Phịng Trị giá tính
thuế, Phịng tham mưu chống buôn lậu và xử lý, Đội Kiểm soát hải
quan.
- 12 Chi cục Hải quan cửa khẩu và tương đương có chức năng trực tiếp
thực hiện các quy định quản lý Nhà nước về hải quan đối với hàng hoá
xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập
cảnh, quá cảnh, tổ chức thực hiện pháp luật về thuế và thu khác đối với
hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu; phòng,chống gian lận thương mại, vận

6


chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi hoạt động Hải
quan.
Cục Hải quan thành phố Hà Nội là Cục Hải quan liên tỉnh ngồi các
Chi cục đóng trên địa bàn thành phố Hà Nội như: Chi cục Hải quan Bưu điện
Hà Nội, Chi cục Hải quan Bắc Hà Nội, Chi cục Hải quan khu công nghiệp Bắc
Thăng Long, Chi cục Hải quan ga đường sắt liên vận quốc tế Yên Viên, Chi
cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài, Chi cục Hải quan ICD Gia
Thuỵ, Chi cục Hải quan quản lý hàng đầu tư gia cơng, Chi cục Hải quan Gia

Lâm, cịn có 4 Chi cục đóng trên địa bàn của một số tỉnh lân cận như : Chi
cục Hải quan Hà Tây, Chi cục Hải quan Bắc Ninh, Chi cục Hải quan Phú Thọ,
Chi cục Hải quan Vĩnh Phúc.
Chi cục Hải quan cửa khẩu và tương đương thực hiện nhiệm vụ, quyền
hạn theo quy định của Luật Hải quan, các quy định khác của pháp luật có liên
quan và những nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể, trong đó có những nhiệm vụ liên
quan trực tiếp đến công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, cụ
thể:
- Tiến hành thủ tục hải quan, thực hiện kiểm tra, giám sát hải quan đối
với hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, chuyển cửa khẩu, phương
tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo quy định của pháp luật.
- Tiến hành kiểm soát hải quan để phịng, chống bn lậu, chống gian lận
thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới trong phạm vi
địa bàn hoạt động của Chi cục Hải quan.
- Thực hiện việc lập biên bản, ra quyết định tạm giữ hàng hoá, tang vật,
phương tiện vi phạm hành chính về hải quan và xử lý vi phạm hành
chính về Hải quan; giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành vi
hành chính và giải quyết tố cáo theo thẩm quyền Chi cục Hải quan được
pháp luật quy định.
Địa bàn hoạt động của Hải quan thành phố Hà Nội rộng, phân tán.
Ngoài Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài là cửa khẩu xuất nhập trực
tiếp, còn lại phần lớn các đơn vị là các địa điểm thơng quan nằm sâu trong nội
địa.Đa số hàng hố xuất nhập khẩu làm thủ tục xuất nhập dưới dạng chuyển

7


cửa khẩu theo các tuyến đường: hàng không, đường bộ, đường biển, đường
sắt. Hiện nay, có trên 10000 doanh nghiệp, tổ chức xuất nhập khẩu đăng ký
làm thủ tục tại Cục Hải quan thành phố Hà Nội. Những yếu tố trên địi hỏi lực

lượng kiểm tra, kiểm sốt của Hải quan thành phố Hà Nội phải đủ mạnh để
đảm bảo tốt yêu cầu quản lý và phục vụ cho hoạt động xuất nhập khẩu.
III. VAI TRÒ CỦA HẢI QUAN TRONG CÔNG TÁC ĐẤU TRANH CHỐNG
BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI

Chức năng về quản lý Nhà nước về Hải quan thể hiện ở hai mặt: quản lý
bằng chính sách pháp luật và bằng hoạt động kiểm tra, giám sát. Nhà nước tạo
điều kiện thuận lợi đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập
cảnh qua biên giới trên cơ sở tuân thủ pháp luật Việt Nam, điều ước quốc tế có
liên quan đến hoạt động Hải quan mà Việt Nam ký kết và công nhận.
Hải quan Việt Nam, khi tiến hành kiểm tra, giám sát, kiểm sốt, có
nhiệm vụ tổ chức đấu tranh chống buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng
hoá, ngoại hối, tiền Việt Nam qua biên giới; áp dụng các biện pháp phát hiện,
ngăn chặn, điều tra, xử lý các vi phạm theo quy định của pháp luật.
Xuất nhập khẩu là hoạt động kinh doanh buôn bán ở phạm vi quốc tế.
Vì vậy, các nước đều phải có luật pháp và các cơ quan chức năng ngăn ngừa,
phòng chống các tệ nạn trong lĩnh vực thương mại.
Việc tăng cường giao lưu để hợp tác, trao đổi là một địi hỏi tất yếu để
hồ nhập với nền kinh tế thế giới. Trong mối quan hệ đa phương đó, sự xâm
nhập của các yếu tố tiêu cực có tính quốc tế là khơng thể tránh khỏi được, và
một khi có sự gian lận trong hoạt động xuất nhập khẩu, gian lận thương mại
thì tình trạng tham nhũng, tiêu cực vẫn cịn xảy ra và phát triển.
Cơng tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại là một nhiệm
vụ quan trọng của ngành Hải quan, được tiến hành bằng các biện pháp nghiệp
vụ, thực hiện đúng theo chính sách pháp luật vừa tạo điều kiện thuận lợi cho
hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, đồng thời phải quản lý chặt chẽ ,
chống buôn lậu và gian lận thương mại .
IV.TỔ CHỨC BỘ MÁY, BIÊN CHẾ LỰC LƯỢNG ĐẤU TRANH CHỐNG
BUÔN LẬU, GIAN LẬN THƯƠNG MẠI CỦA CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ
HÀ NỘI

8


Trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, chống gian lận thương mại,
nhìn chung, mọi đơn vị, mọi bộ phận, mọi cán bộ cơng chức của ngành Hải
quan đều có đóng góp sức mình cả trực tiếp và gián tiếp. Trong phạm vi báo
cáo này, chỉ xin tóm tắt một số nét chính về lực lượng có chức năng chính về
điều tra chống buôn lậu trong hoạt động của Hải quan. Về cơ cấu tổ chức, ở
Tổng cục Hải quan có Cục Điều tra chống bn lậu, ở Cục Hải quan các tỉnh,
thành phố có Đội Kiểm sốt hải quan.
1. Về cơ cấu tổ chức
Đội Kiểm soát hải quan Hà Nội là đơn vị trực thuộc Cục Hải quan thành phố
Hà Nội có chức năng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ kiểm sốt hải quan để
phịng, chống bn lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng
hoá qua biên giới trong phạm vi hoạt động của hải quan do Cục Hải quan
thành phố Hà Nội quản lý.
* Về cơ cấu tổ chức: Đội Kiểm soát gồm 3 tổ cơng tác nghiệp vụ, 1 Đội
trưởng và 1 Phó đội trưởng.
Đội Kiểm sốt có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản tại kho
bạc nhà nước để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao theo quy định của
Pháp luật. Mối quan hệ công tác của Đội Kiểm soát:
- Chịu sự chỉ đạo, quản lý trực tiếp và toàn diện của Cục trưởng Cục
Hải quan thành phố Hà Nội.
- Chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra trực tiếp về nghiệp vụ kiểm soát
hải quan của Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu; và thực hiện
chế độ báo cáo định kỳ và đột xuất về nghiệp vụ kiểm soát hải quan
đối với Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu theo quy định của
Tổng cục Hải quan.
- Đối với các đơn vị thuộc và trực thuộc Cục Hải quan thành phố Hà

Nội là quan hệ phối hợp để thực hiện nhiệm vụ được giao.
2. Nhiệm vụ của Đội Kiểm soát hải quan thành phố Hà nội
Đội Kiểm soát thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Luật
Hải quan, các quy định khác của Pháp luật có liên quan và những nhiệm vụ
quyền hạn, cụ thể sau:
9


2.1. Trong phạm vi địa bàn hoạt động của Hải quan do Cục Hải quan thành
phố Hà nội quản lý, Đội Kiểm soát thực hiện các nhiệm vụ:
- Thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cơ bản, tổ chức nắm tình hình,
xây dựng trình Cục trưởng phương án, kế hoạch trọng tâm, trọng điểm
để phòng ngừa và đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại , vận
chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, các hành vi vi phạm pháp
luật hải quan, chống móc nối với nội bộ Hải quan và tổ chức thực hiện
sau khi được phê duyệt.
- Thu thập thông tin về buôn lậu, gian lận thương mại để Cục trưởng chỉ
đạo các Chi cục Hải quan cửa khẩu thực hiện kiểm tra, giám sát hải
quan và kiểm sốt phịng, chống bn lậu, vận chuyển trái phép hàng
hoá qua cửă khẩu.
- Tiến hành các biện pháp tuần tra, điều tra hoặc biện pháp nghiệp vụ
khác nhằm ngăn ngừa, phát hiện, bắt giữ các vụ buôn lậu, gian lận
thương mại, vận chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới theo kế
hoạch phương án được Cục trưởng phê duyệt.
- Phối hợp với các lực lượng chống buôn lậu trên địa bàn để thực hiện
nhiệm vụ chống buôn lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái
phép hàng hoá qua biên giới theo chỉ đạo của Cục trưởng và yêu cầu
của Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu Tổng cục Hải quan.
2.2. Ngoài địa bàn hoạt động Hải quan, Đội Kiểm soát Hải quan Hà Nội phối
hợp với các lực lượng chức năng khác trên địa bàn để ngăn ngừa, phát

hiện, điều tra, bắt giữ các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, vận
chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới, bao gồm:
- Xử lý vi phạm hành chính về Hải quan theo thẩm quyền được pháp
luật quy định.
- Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất theo quy định của ngành
về tình hình và kết quả cơng tác phịng, chống bn lậu hoặc vận
chuyển trái phép hàng hoá qua biên giới.
- Thực hiện các quy định về quản lý cán bộ, công chức và quản lý tài
chính, tài sản, trang thiết bị của Đội theo phân cấp.
10


- Thực hiện các nhiệm vụ khác được cấp trên giao.

PHẦN THỨ HAI

THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐẤU TRANH CHỐNG BUÔN LẬU
VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI TẠI CỤC HẢI QUAN THÀNH PHỐ
HÀ NỘI

I. KHÁI NIỆM VỀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI VÀ BUÔN LẬU.
1. Khái niệm về gian lận thương mại
Gian lận thương mại là hành vi dối trá, mánh khóe, lừa lọc trong lĩnh
vực thương mại thông qua hoạt động mua, bán, kinh doanh, xuất nhập khẩu
hàng hoá, dịch vụ nhằm mục đích thu lợi bất chính. Mục đích của hành vi gian
lận thương mại là nhằm thu lợi bất chính do thực hiện trót lọt hành vi lừa đảo,
dối trá. Chủ thể tham gia hành vi gian lận thương mại bao gồm: người mua,
người bán, hoặc cả người mua và người bán thơng qua đối tượng là hàng hóa.
Gian lận thương mại là một hiện tượng mang tính lịch sử, chỉ khi có sản
xuất hàng hóa, các sản phẩm được mang ra trao đổi trên thị trường, có người

mua, người bán nhằm thực hiện phần giá trị được kết tinh trong hàng hóa thì
gian lận thương mại cũng mới xuất hiện. Sản xuất hàng hóa ngày càng phát
triển, thị trường ngày càng mở rộng, các sản phẩm đưa ra trao đổi, buôn bán
trên thị trường ngày càng nhiều, tiêu chuẩn và chủng loại hàng hóa ngày càng
đa dạng, phong phú thì gian lận thương mại cũng ngày càng phức tạp và tinh
vi hơn. Ngày nay, mặc dù người ta khó có thể tiến hành xã hội hóa tồn cầu
nhưng tồn cầu hóa về kinh tế lại là một q trình tất yếu khách quan dẫn đến
gian lận thương mại mang tính tồn cầu trên cơ sở sự khác biệt các Nhà nước,
quốc gia độc lập.
Gian lận thương mại ở Việt nam không phải là vấn đề mới, từ xa xưa,
ông cha ta đã đúc kết hành vi gian lận thương mại thành câu:" Buôn gian, bán
11


lận" để chỉ những mặt trái của việc buôn bán, để mọi người cảnh giác với thủ
đoạn,mánh khóe,lừa dối khách hàng của các gian thương. Hiện nay chúng ta
đang phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế
thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Chấp nhận cơ chế thị trường tất yếu
phải chấp nhận cạnh tranh. Cạnh tranh là động lực để phát triển. Nguyên nhân
và động cơ cuối cùng của cạnh tranh là lợi nhuận. Trong cạnh tranh chắc chắn
sẽ xuất hiện hình thức và thủ đoạn gian lận thương mại phức tạp và tinh vi thể
hiện ở các hành vi trốn thuế, lẩn tránh sự kiểm soát của Nhà nước, bn lậu,
lừa đảo, hối lộ, lấy cắp bí mật sản xuất, cạnh tranh tiêu cực phi kinh tế... như
vậy, có thể thấy mục đích hành vi gian lận trong lĩnh vực thương mại nhằm
thu được lợi nhuận khơng chính đáng.
Ơ nước ta hiện nay chưa có một văn bản pháp luật nào đề cập một cách
đầy đủ khái niệm về gian lận thương mại cũng như gian lận thương mại trong
lĩnh vực Hải quan. Mặc dù vậy, thuật ngữ gian lận thương mại được sử dụng
một cách rộng rãi ở các Bộ, ngành, các tổ chức khác nhau. Sau đây, chúng ta
xem xét quan điểm của tổ chức Hải quan Thế giới định nghĩa về gian lận

thương mại .
1.1. Gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan
Khác với gian lận thương mại nói chung, gian lận thương mại trong lĩnh
vực Hải quan là những hành vi gian lận nhằm trốn tránh việc kiểm soát của cơ
quan Hải quan để trốn thuế xuất nhập khẩu.
Việc xác định khái niệm gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan
đã được Hội đồng hợp tác Hải quan quốc tế (nay là tổ chức Hải quan thế giới
World Customs Organization-WCO) thảo luận nhiều lần. Ngày 9/6/1977, các
nước thành viên họp tại Nairobi (CH Kenya) đã đưa ra định nghĩa: "gian lận
thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành vi vi phạm pháp luật Hải quan,
lừa dối Hải quan để lẩn tránh một phần hoặc toàn bộ việc nộp thuế xuất nhập
khẩu, vi phạm các biện pháp cấm hoặc hạn chế do luật pháp Hải quan quy
định, để thu được một khoản lợi nào đó qua việc vi phạm pháp luật này”.
Hiện nay trong xu thế tồn cầu hóa, thương mại quốc tế ngày càng phát
triển, gian lận thương mại ngày càng phức tạp và tinh vi hơn. Vì vậy, tại hội
nghị quốc tế lần thứ 5 về chống gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan
12


do WCO triệu tập tại Brussels, Bỉ ngày 9/10/1995 đã thống nhất đưa ra một
định nghĩa mới như sau: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành
vi vi phạm các điều khoản pháp qui hoặc pháp luật Hải quan nhằm trốn tránh
hoặc cố ý trốn tránh nộp thuế Hải quan, phí và các khoản thu khác đối với việc
di chuyển hàng hóa thương mại hoặc nhận và có ý định nhận việc hồn trả trợ
cấp hoặc phụ cấp cho hàng hóa khơng thuộc đối tượng đó hoặc đạt được hoặc
cố ý đạt được lợi thế thương mại bất hợp pháp gây hại cho các nguyên tắc và
tập tục cạnh tranh thương mại chân chính". Hội nghị cũng đã phân tích, tổng
hợp, đúc kết và liệt kê 16 loại hành vi gian lận thương mại chủ yếu.
Trên cơ sở đó với thực tiễn ở Việt Nam, khái niệm gian lận thương mại
được biết đến như sau: "gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan là hành

vi gian lận các luồng sản phẩm xuất nhập khẩu bằng cách lợi dụng sơ hở của
luật pháp, chính sách và quản lý của các cơ quan Nhà nước để lẩn tránh việc
kiểm tra kiểm soát của Hải quan nhằm trốn tránh nghĩa vụ đối với Nhà nước
và thu lợi bất chính cho riêng mình".
1.2. Sự khác nhau giữa bn lậu và gian lận thương mại
Căn cứ vào điều 153 Bộ luật hình sự có thể, rút ra khái niệm bn lậu
"Bn lậu là hành vi buôn bán trái phép qua biên giới hàng hóa, tiền Việt
Nam, ngoại tệ, kim khí q, đá quý hoặc vật phẩm thuộc di tích lịch sử văn
hóa".
Theo tổ chức Hải quan Thế giới WCO: "gian lận thương mại trong lĩnh
vực Hải quan là hành vi vi phạm pháp luật Hải quan, lừa dối Hải quan để lẩn
tránh một phần hoặc toàn bộ việc nộp thuế xuất, nhập khẩu, vi phạm các biện
pháp cấm hoặc hạn chế do luật pháp Hải quan quy định, để thu được khoản lợi
nào đó trong việc vi phạm này".
So sánh khái niệm gian lận thương mại trong lĩnh vực Hải quan với khái
niệm buôn lậu hoặc vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới có thể
thấy có những điểm khác nhau sau:
- Gian lận thương mại thực chất đó là tiến hành hoạt động xuất nhập khẩu
có phép tắc, công khai đến cơ quan Hải quan để làm thủ tục (khai báo,
kiểm tra, nộp thuế) và công khai, hợp pháp đưa hàng hóa qua cửa khẩu.

13


nhưng lợi dụng những kẽ hở để khai báo gian dối như về mẫu mã,về số
lượng, về chất lượng...nhằm đạt được kết quả cuối cùng là gian lận về
mức thuế phải nộp. Hành vi này có khi chỉ là thủ đoạn riêng của chủ
hàng khi có sự tiếp tay của một số nhân viên Hải quan biến chất.
- Buôn lậu là hành vi lén lút đưa hàng hóa xuất nhập khẩu qua biên giới
trốn tránh hoặc chống lại sự kiểm tra, kiểm sốt của Hải quan bằng cách

khơng đi qua cửa khẩu, hoặc tuy có đi qua cửa khẩu nhưng dùng thủ
đoạn bí mật bất hợp pháp như trà trộn hàng lậu trong các hàng hóa khác
có làm thủ tục, cấu tạo chỗ bí mật để giấu hàng lậu...để che dấu hàng
hóa, trốn tránh, chống lại sự kiểm tra của Hải quan, nhằm đạt được lợi
ích cuối cùng là thu được lợi nhuận thặng dư siêu ngạch. Hành vi buôn
lậu có khi chỉ có giá trị nhỏ, nhưng hầu hết phải do những tổ chức bất
hợp pháp có đường dây bất hợp pháp qua biên giới, có khi xuyên quốc
gia thực hiện.
Vấn đề đặt ra là ở Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới, hai khái
niệm này chưa được phân định rõ ràng. Nhiều nước coi buôn lậu cũng là hành
vi gian lận thương mại. Tổ chức Hải quan Thế giới tại hội nghị lần thứ 5 về
chống gian lận thương mại đã xếp buôn lậu vào một trong những hình thức
gian lận thương mại nhưng coi đó là loại hình gian lận thương mại đặc biệt
nguy hiểm.
Ơ Việt Nam hiện nay, buôn lậu được coi là hành vi vi phạm pháp luật,
không đồng nhất với gian lận thương mại.
Theo Bộ Luật hình sự 2000 quy định tại điều 153 và điều 154, buôn lậu
và vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới, là hành vi vi phạm
pháp luật hình sự và bị coi là phạm tội. Hai tội danh này tương ứng với hai
khung hình phạt khác nhau. Tội bn lậu (Điều 153) hình phạt thấp nhất là
phạt tiền 10 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng, cao nhất là tử hình. Tội vận
chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 154) hình phạt thấp
nhất là phạt tiền từ 5 triệu đồng, cải tạo không giam giữ 2 năm hoặc vào tù 3
tháng, hình phạt cao nhất là phạt tù 10 năm.
Trong Bộ luật hình sự 2000, hành vi GLTM khơng được đề cập đến,
như vậy có thể nói gian lận thương mại có sự tách biệt với tội danh buôn lậu.
14


Xét về góc độ áp dụng luật pháp có thể khởi tố hình sự tất cả các chủ thể có

hành vi thỏa mãn dấu hiệu cấu thành tội "vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền
tệ qua biên giới" (Điều 154 Bộ luật hình sự). Điều này cho phép xác định ranh
giới giữa bn lậu, vận chuyển hàng hố trái phép qua biên giới với hành vi
gian lận thương mại.
Tuy nhiên, đối với trường hợp chủ hàng giấu diếm hàng hóa hoặc
khơng có giấy tờ hợp lệ khi xuất nhập khẩu hoặc khai báo gian dối khi qua
biên giới, thì cũng có thể coi là vận chuyển trái phép hàng hố để khởi tố theo
Điều 153 Bộ luật hình sự hoặc xử phạt theo quy định tại điều 12, 13 Nghị định
138/2004/NĐ-CP về xử phạt hành vi trong lĩnh vực hải quan. Ở đây, một vấn
đề nổi cộm là cùng một hành vi vi phạm như không khai báo hoặc khai báo
khơng đúng khi vân chuyển hàng hố qua biên giới ...việc xử lý có thể áp
dụng điều 153 Bộ luật hình sự ghép vào tội danh "tội bn lậu", nhưng cũng
hành vi đó cũng có thể áp dụng điều 12 Nghị định 130/2004/NĐ- CP về quy
định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý nhà nước về Hải
quan. Do đó, việc phân định rõ ràng ranh giới để xác định tội danh buôn lậu và
gian lận thương mại là một vấn đề bức xúc cần được nghiên cưú giải quyết.
Theo pháp luật Việt Nam, gian lận thương mại khơng phải là một tội
danh trong Bộ luật hình sự, nhưng các biểu hiện đặc trưng của nó lại trùng
hợp với tội buôn lậu, một bộ phận của gian lận thương mại là buôn lậu và
buôn lậu bao gồm cả gian lận thương mại. Hai khái niệm này thường đi đôi,
gắn liền với nhau trong tiềm thức xã hội, chúng có phần giao thoa với nhau
nhưng khơng bao hàm tất cả. Đặc biệt là gian lận thương mại, ngoài bn lậu,
gian lận thương mại cịn bao gồm nhiều yếu tố khác như: buôn bán hàng giả,
ăn cắp mẫu mã, khai báo sai về số lượng, chất lượng hàng hóa...
Sự khác nhau cơ bản giữa gian lận thương mại và buôn lậu là buôn lậu
trước hết là:
- Hành vi gian lận thương mại nhưng ở mức cao hơn, tính chất phức tạp
và nghiêm trọng hơn. Nó là trường hợp đặc biệt của gian lận thương
mại.
- Về bản chất của những kẻ buôn lậu là mạo hiểm, sử dụng "cơ bắp" và

các phương tiện cần thiết để đưa hàng qua biên giới.
15


- Bản chất của gian lận thương mại là "cơ mưu, trí não" lợi dụng sự sơ
hở, khơng rõ ràng, khơng chính xác khoa học và đầy đủ của luật pháp,
chính sách của các cơ quan quản lý chức năng để thực hiện hành vi gian
dối, lừa gạt qua cửa khẩu một cách cơng khai nhằm thu lợi bất chính.
Phạm vi của khái niệm gian lận thương mại rộng hơn khái niệm buôn
lậu.
- Nếu xép ở mức độ nguy hiểm đối với nền kinh tế thì hành vi bn lậu
mang ảnh hưởng nghiêm trọng hơn nhiều.
- Nếu xét ở khía cạnh xử lý thì xử lý gian lận thương mại trong lĩnh vực
Hải quan khó khăn hơn và khung hình phạt nhẹ hơn.
- Nếu xét ở góc độ nhận biết thì bn lậu dễ nhận thấy hơn cịn gian lận
thương mại thơng thường núp dưới những vỏ bọc hợp pháp.
Có thể nói, bn lậu trước hết là hành vi gian lận thương mại trong lĩnh
vực Hải quan có mức độ nguy hiểm cho xã hội đáng kể. Điều đó có nghĩa là
hành vi khách quan và hàng hóa gian lận thương mại phải ở mức bị coi là
nguy hiểm đáng kể, phải xử lý hình sự (về tội bn lậu hoặc vận chuyển trái
phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới). Dưới mức đó thì bị coi là gian lận
thương mại nguy hiểm chưa đáng kể và chỉ bị xử lý hành chính.
2. Các hình thức gian lận thương mại
Trong nhiều năm, hiện tượng gian lận thương mại trong hoạt động quốc
tế đã trở nên phổ biến trên toàn thế giới và trở thành mối đe dọa thực sự đối
với sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội và an ninh chính trị của các quốc
gia. Những hậu quả xấu của nó có tác động rõ rệt và nghiêm trọng đến mọi
mặt của đời sống xã hội, đi ngược lại với lợi ích của Nhà nước, làm tổn hại
đến quyền lợi của người dân, phá hoại môi trường cạnh tranh lành mạnh của
nền kinh tế Thế giới, đồng thời gây tốn kém không nhỏ cho ngân sách các

quốc gia trong việc thực hiện các biện pháp phòng chống gian lận thương mại.
Vì những tác hại nghiêm trọng của tệ nạn này, tổ chức của Hải quan
Thế giới đã triệu tập Hội nghị chống gian lận thương mại với sự tham gia của
đại diện Hải quan từ hơn 50 nước và tổ chức quốc tế. Hội nghị đã xác định các

16


hình thức gian lận thương mại và đề ra các biện pháp cụ thể phòng chống tệ
nạn này.
Theo tài liệu số 36 623 ngày 28/5/1995 của Hội nghị Quốc tế lần thứ V
về chống gian lận thương mại do WCO họp tại Brussels ( Bỉ ) đã khẳng định
gian lận thương mại tồn tại dưới 16 hình thức sau:
1- Bn lậu hàng hóa qua biên giới hoặc ra khỏi kho Hải quan
2- Khai báo sao
3- Khai tăng, giảm giá trị hàng hóa
4- Lợi dụng chế độ ưu đãi xuất xứ (kể cả chế độ hạn ngạch thuế )
5- Lợi dụng chế độ ưu đãi hàng gia công
6- Lợi dụng chế độ tạm nhập tái xuất
7- Lợi dụng yêu cầu về giấy phép xuất nhập khẩu ( qua thỏa thuận lợi dụng
giấy phép nhập hàng dệt cho trang bị quân đội để nhập hàng dệt nói
chung)
8- Lợi dụng chế độ quá cảnh (mang hàng hóa quá cảnh để tiêu dùng ở nước
hàng đi qua )
9- Khai sai về số lượng, trọng lượng, chất lượng hàng hóa
10- Lợi dụng chế độ mục đích sử dụng, kể cả bn bán trái phép hàng được
ưu đãi thuế (Lợi dụng sự ưu đãi của Chính phủ về thuế xuất khẩu dành
cho những đối tượng sử dụng nhất định )
11- Vi phạm đạo luật về diễn giải thương mại hoặc quy định về bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng

12- Sản xuất và lưu thông hàng giả, hàng ăn cắp mẫu mã
13- Hàng giao dịch buôn bán khơng có sổ sách
14- u cầu giả, khống việc hồn hoặc truy hoàn thuế Hải quan (kể cả làm
chứng từ giả về hàng đã xuất khẩu)
15- Kinh doanh "ma", đăng ký kinh doanh lậu liễm nhằm hưởng tín dụng
trái phép

17


16- Thanh lý có chủ đích (nghĩa là thành lập Công ty kinh doanh một thời
gian ngắn, để nợ thuế, khi số tiền nợ thuế lên cao thì tuyên bố thanh lý
để tránh nộp thuế, giám đốc Cơng ty đó thành lập Cơng ty mới ngay sau
đó với cùng ý định. Loại gian lận này còn được gọi là " Hội chứng
phượng hồng")
Ngồi ra, gian lận thương mại cịn biểu hiện trong việc chuyển tải hàng
hóa. Đó là việc thơng qua một nước thứ 3 để che dấu nguồn gốc thực sự của
hàng hóa nhằm che mắt Hải quan nước nhập khẩu. Trong trường hợp này,
nước thứ 3 là nước cung cấp tài liệu giả hoặc dùng các thủ đoạn thay đổi
nguồn gốc hàng từ nước xuất khẩu sang nước quá cảnh. Đến khi hàng được
nhập vào nước nhập khẩu sẽ tránh được các quy định hạn chế mặt hàng của
nước nhập khẩu như: hạn ngạch, chế độ ưu đãi, bản quyền sản xuất...
Cách phân loại trên thể hiện cái nhìn khoa học và là kết quả nghiên cứu
các vấn đề thực tiễn trong nhiều năm của hoạt động thương mại quốc tế ở
nhiều nước trên thế giới. Nó mang những nét chung cuả tình hình gian lận
thương mại Thế giới, trong đó có Việt Nam. Tình hình thực tế ở nước ta thời
gian qua cũng cho thấy các thủ đoạn gian lận thương mại trong hoạt động
thương mại quốc tế cũng chính là các hình thức mà tổ chức Hải quan Thế giới
đã xác định như đã nêu trên.
II. THỰC TRẠNG BUÔN LẬU VÀ GIAN LẬN THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM

THỜI GIAN QUA

Hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại trong cả nước diễn biến hết
sức phức tạp và sôi động đặc biệt ở khu vực các cửa khẩu với nhiều thủ đoạn
tinh vi xảo quyệt để qua mặt Hải quan. Bọn gian thương lợi dụng lợi thế về
địa hình và những khó khăn của Hải quan vùng biên để tuồn hàng lậu và trốn
thuế.
Thực trạng gian lận thương mại trên các tuyến đường, các kênh tiêu thụ
ở Việt Nam biến động tùy thuộc vào mức độ kiểm tra và kiểm soát trên các
tuyến đường, tại mỗi cửa khẩu, tuy nhiên dịng vận động của hàng hóa gian
lận được dịch chuyển tới nơi nào đó nó được bồi hồn tốt nhất. Dịng hàng hóa
gian lận lẩn tránh các khu vực cửa khẩu ngặt nghèo và tìm đến nơi nào cho
phép chúng thịnh vượng lâu hơn. Các con số thống kê có thể là rất xác thực,
18


song cũng chỉ mang tính chất tương đối bởi vì chúng chỉ được nhìn nhận trên
những con số thu được, cịn phần khơng nắm bắt được lại mn hình, mn
vẻ. Hơn nữa, ngay bản thân các con số thu được cũng đã qua một quá trình xử
lý và tiến hành các hoạt động điều chỉnh mà người ta cho rằng phù hợp với
thực tế hơn.
Cùng với sự thiết lập của hàng rào thuế quan, hầu hết các cửa khẩu
trong cả nước đều diễn ra hiện tượng và gian lận thương mại. Tuy nhiên ở
những vùng giáp ranh với các nước khác nhau thì những mặt hàng, thủ đoạn
và cách thức gian lận có dấu hiệu đặc thù riêng.
Tình hình gian lận thương mại trên từng tuyến như sau:
1. Tuyến đường bộ.
Nước ta có 24 tỉnh biên giới tiếp giáp với 3 nước Trung quốc, Lào,
Cămpuchia. Trong đó, các tỉnh biên giới phía Bắc và miền Trung là các tỉnh
miền núi. Đặc điểm chung các tỉnh biên giới là ngoài cửa khẩu quốc tế cịn có

các cửa khẩu quốc gia và các cửa khẩu địa phương. Đáng chú ý dọc tuyến biên
giới cịn có nhiều đường mịn, chợ biên giới do dân cư hai nước thường qua
lại mua bán, trao đổi hàng hóa. Biên giới Tây- Nam địa hình tuy bằng phẳng
nhưng trải dài, qua lại dễ dàng. Nhìn chung, địa hình biên giới đường bộ nước
ta đa dạng và phức tạp, đây là mảnh đất màu mỡ cho gian thương lợi dụng
trong buôn bán.
- Trên tuyến biên giới Việt-Trung, trọng điểm của buôn lậu và gian lận
thương mại là Quảng Ninh và Lạng Sơn. Hàng hóa thường được "cửu vạn"
vận chuyển bằng phương thức xé lẻ, thu gom nhiều lần, sau đó dùng hoấ đơn
bn chuyến, hóa đơn mua hàng để lưu thơng hàng hóa nhằm trốn thuế xuất
nhập khẩu.Trong những năm qua, đã phát hiện hàng trăm vụ với tổng trị giá
hàng lậu là hàng chục tỷ đồng.
Tại hang Dơi-Lạng Sơn, mỗi ngày lượng hàng lậu nhập vào nội địa lên
đến hàng tỷ đồng. Vụ án đường dây buôn lậu tại hang Dơi được xét xử tháng 9
năm 2002 là một ví dụ điển hình. Chỉ tính riêng trong tháng 9 năm 2002, trên
tồn quốc đã có tới 576 vụ buôn lậu và gian lận thương mại xảy ra.

19


Mặt hàng buôn lậu và gian lận thương mại chủ yếu là những mặt hàng
thuộc diện Nhà nước quản lý dán tem hoặc những hàng hóa có thuế suất cao
như đồ điện cao cấp, điện dân dụng, phương tiện vận tải, hàng tiêu dùng, hàng
điện tử, vật liệu xây dựng, hàng tạp hóa ...
- Trên tuyến biên giới Việt-Lào, tình hình nổi lên là bn lậu thuốc phiện,
heroin từ Lào qua biên giới vào Việt Nam, nhập lậu thuốc lá ngoại chủ yếu
diễn ra ở cửa khẩu Lao Bảo, Quảng Trị, đồng thời xuất gạo, pháo nổ, xăng
dầu, kim loại mầu.. Trên tuyến này, hình thành các tổ chức bn lậu và gian
lận thương mại xuyên quốc gia, gian thương người Lào tập kết hàng từ Thái
lan về Bản Đen, chợ Krôn của Lào rồi dùng nhiều thuyền máy chở hàng hóa

dọc sơng Sepơn , khi thấy vắng lực lượng kiểm tra, chúng lao thuyền sang
phía bờ sơng Việt Nam. Một lượng hàng lậu lớn cũng tuồn vào Việt Nam theo
các lối mòn biên giới ở 2 bên cánh gà cửa khẩu Lao Bảo.
Ngoài ra, hiện tượng lợi dụng tiêu chuẩn hành lý miễn thuế của Nghị
định 66/2002/NĐ- CP vẫn cịn phổ biến. Một số người bn bán chun
nghiệp đã lợi dụng mua lại chế độ của lái xe và công nhân nhập cảnh để buôn
bán kiếm lời. Đặc biệt có một số tư thương núp bóng doanh nghiệp Nhà nước
làm hộ chiếu sang Lào công tác, khi về mang hàng hóa theo tiêu chuẩn hành
lý miễn thuế và dùng tiêu chuẩn đó để vận chuyển nhiều chuyến hàng cùng
loại được nhập lậu từ Lào về sâu trong nội địa.
- Tuyến biên giới Tây-Nam
Trên tuyến biên giới Tây nam, gian thương đã buôn bán trái phép qua
biên giới xe máy, gỗ, thuốc lá ngoại, rượu ngoại, hàng điện tử, đồ xa xỉ
phẩm... Địa bàn chủ yếu là các tỉnh Long An, Tây Ninh, An Giang, Bình
Phước .. Đáng lưu ý, tình hình bn lậu và GLTM qua biên giới xảy ra cực kỳ
nghiêm trọng ở huyện Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang, đặc biệt ở xã Mỹ Đức, có
gần 7000 nhân khẩu, nhưng có tới 60% dân sống bằng nghề bn lậu, nhưng
vẫn cịn rất nghèo.
Có những vụ bn lậu và gian lận thương mại lớn trị giá hàng chục,
hàng trăm tỷ đồng bị phát hiện tại tuyến biên giới này. Ví dụ: Vụ án bn lậu
qua biên giới trị giá hàng trăm tỷ đồng bị phát hiện và xét xử trong năm 1998
tại Long An..
20


2. Tuyến biển
Tình hình bn lậu và gian lận thương mại trên các vùng ven biển nước
ta có nguy hại khơng kém gì các tuyến khác, nó diễn ra liên tục, ngày càng có
tổ chức chặt chẽ với các thủ đoạn tinh vi và hoàn hảo hơn.
Mặt hàng xuất lậu chủ yếu vẫn là kim loại, quặng kim loại và gỗ. Mặt

hàng nhập lậu chủ yếu vẫn là các mặt hàng cấm nhập khẩu, những mặt hàng
tạm ngưng nhập khẩu và những mặt hàng Nhà nước điều tiết nhập khẩu bằng
thuế suất cao.
Các cơ quan chuyên trách đã phát hiện ra một số đường dây buôn lậu và
gian lận thương mại lớn liên kết trong nước với nước ngoài, được tổ chức rất
chặt chẽ, có sự chỉ huy thống nhất từ trung tâm, được trang bị và lợi dụng các
phương tiện kỹ thuật hiện đại của Nhà nước để thông tin liên lạc bí mật, nhanh
chóng và chính xác.
Tình hình buôn lậu trên từng vùng biển của nước ta diễn ra với quy mơ,
tính chất phức tạp khác nhau.
Tại vùng biển tiếp giáp Trung Quốc, buôn lậu và gian lận thương mại
ngày càng tăng về số lượng và quy mô hoạt động. Gian thương thường sử
dụng các loại tầu nhỏ có sức chở từ 50 tấn đến 400 tấn với tốc độ cao để hoạt
động. Với đầy đủ phương tiện thơng tin liên lạc tiên tiến, khi có sự cố, bọn
đầu nậu có thể huy động đơng đảo cửu vạn đến ứng cứu nhằm giành lại hàng
hoặc tẩu tán khi bị cơ quan chức năng thu giữ.
Tại 4 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh,Quảng Bình với chiều dài bờ
biển 430 km, tình hình bn lậu và gian lận thương mại trên tuyến biển diễn ra
rất phức tạp. Từ cảng Cửa Lò, Nghệ An hàng lậu như: hàng điện tử, xe đạp,
quạt điện, nồi cơm điện của Nhật (chủ yếu là đồ cũ), vật liệu xây dựng của
Trung quốc được nhập lậu bán tại địa phương hoặc chuyển tiếp đi các tỉnh
khác.
Khu vực bờ biển từ Quảng Ngãi, Phú Yên cho đến cảng Sài Gịn,tình
trạng bn lậu và gian lận thương mại cũng diễn ra sôi động, đặc biệt là vùng
biển Quy Nhơn, Bình Định nơi mà hàng lậu thường được thuyền viên các tầu
viễn dương giấu diếm đưa vào.
21


Thủ đoạn buôn lậu và gian lận thương mại thường được lợi dụng là

phương thức vận chuyển hàng bằng container, hàng chuyển cảng, chuyển
khẩu.. Bọn gian thương đã xếp hàng cũ vào hàng mới, hàng tốt vào hàng xấu,
hàng cấm hoặc hàng có giá trị và thuế suất cao vào hàng có giá trị và thuế xuất
thấp, hàng cấm hoặc hàng quản lý bằng hạn ngạch, chất lượng, xuất xứ để trốn
thuế.. Hàng nguyên chiếc tháo rời khai là hàng gia công lắp ráp để hưởng thuế
suất thấp, hàng gia công lắp ráp thường lẫn lộn giữa SKD, CKD và IKD khai
báo lấp lửng, chung chung hoặc tự ý trưng cầu giám định lấy kết quả lấp lửng.
Lợi dụng phương thức chuyển khẩu, tạm nhập tái xuất, đầu tư liên
doanh, gia công để buôn lậu và GLTM hoặc làm hồ sơ giả, kinh doanh sai
mục đích. Lợi dụng một giấy phép để đi nhiều chuyến hàng, hoặc làm thủ tục
xin cho chuyển tiếp hàng hóa về tỉnh làm thủ tục Hải quan, nhưng trên đường
đi lợi dụng sơ hở hoặt móc ngoặc, hối lộ nhân viên áp tải để tẩu tán hàng lậu
ngay ở địa phương có cửa khẩu như ở Thừa Thiên Huế, Cần Thơ trong vụ Tân
Trường Sanh.

3. Tuyến hàng không.
Từ năm 1990 trở lại đây, lượng khách hàng và phương tiện xuất nhập
cảnh ra vào Việt Nam chủ yếu qua hai cửa khẩu : Sân bay quốc tế Nội Bài và
Tân Sơn Nhất ngày càng tăng. Hành khách xuất nhập cảnh đa dạng và phức
tạp, phương tiện xuất nhập cảnh cũng nhiều và đa dạng hơn. Trong thời gian
qua, hàng không Việt Nam đã mở thêm nhiều tuyến bay mới, theo đó, tình
hình bn lậu và gian lận thương mại các loại hàng cấm như: ma túy, đồ
cổ,vàng, đá q, ngoại tệ qua đường hàng khơng có xu hướng gia tăng, đặc
biệt nhiều vụ vi phạm nghiêm trọng.
Những dấu hiệu nổi cộm dễ nhận thấy, đó là:
- Một bộ phận không nhỏ hành khách xuất nhập cảnh lợi dụng chế độ miễn
thuế khi nhập cảnh đã mang theo những hàng hóa gọn nhẹ, nhưng giá trị lớn
như điện thoại di động .. hoặc ra vào nhiều lần, hoặc nhờ người khác mua hộ,
mang và khai hộ nhằm mục đích bn bán kiếm lời. Lợi dụng tiêu chuẩn hành
22

lý miễn thuế, gian thương đã thu gom tờ khai hành lý của khách nhập cảnh, tổ
chức nhập hàng theo các tờ khai này để hưởng tiêu chuẩn miễn thuế.
- Lợi dụng chế độ quà biếu, gửi hàng có giá trị lớn, gửi nhiều lần, nhiều địa
chỉ qua đường bưu điện để buôn bán kiếm lời.
- Cùng các thủ đoạn gian lận thương mại, tình trạng bn lậu qua đường hàng
không cũng hết sức tinh vi: việc xuất lậu hàng cổ vật có đối tượng chủ yếu là
khách du lịch, thương nhân thuộc quốc tịch Mỹ, Pháp, Đức, Đài Loan, Hồng
Kông...với thủ đoạn cất giấu, để lẫn hàng trong tư trang, trong hàng gốm sứ,
giả cổ..
- Việc vận chuyển trái phép các chất ma túy ra và vào Việt Nam đã xuất hiện
khá nhiều. Đối tượng chủ yếu là người nuớc ngồi và Việt kiều có quan hệ
móc nối với một số phần tử và người thân trong nước. Thủ đoạn xuất nhập lậu
ma túy thường được ngụy trang, cất giấu rất tinh vi như để trong đế giầy,
trong va li 2 đáy, ép vào khuôn tranh sơn mài.. Điển hình như 2 vụ lớn đã bị
Hải quan phát hiện là vụ nhập lậu 18,1 kg heroin bị Hải quan Tân Sơn Nhất
phát hiện và vụ xuất lậu 5,1 kg heroin bị Hải quan Nội Bài bắt giữ. Đây là 2
vụ xuất và nhập lớn nhất từ trước tới nay ở nước ta do Hải quan phát hiện.
Nhìn chung, nước ta có địa hình phức tạp, lại nằm trong khu vực và gần
kề với những nước như: Trung Quốc, Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc... hàng
hóa của những nước này có chất lượng khá hơn hoặc giá rẻ hơn và đang trong
tình trạng dư thừa. Bằng con đường tiểu ngạch, con đường buôn lậu và gian
lận thương mại, họ đã đẩy hàng hóa thừa ế vào thị trường nước ta để vừa khỏi
ứ đọng vốn, vừa giải quyết vấn đề thất nghiệp.
Vì lợi ích cục bộ, một số địa phương, huyện, tỉnh đã thu thuế nhẹ hơn
thuế nhập khẩu, hoặc làm ngơ để cho hàng lậu vào nội địa, tổ chức đón lõng ở
tuyến sau để thu thuế bn chuyến, nhằm tăng và thu hút nguồn thu. Làm như
vậy, vơ hình chung đã hợp thức hóa cho việc vận chuyển hàng buôn lậu và
gian lận thương mại vào tiêu thụ trong nội địa. Thực tế cho thấy buôn lậu và

gian lận thương mại ln có xu hướng bùng phát rất phức tạp, tạo thành những
điểm nóng với hậu quả là lượng hàng lậu tuồn vào nội địa là rất lớn.

23


Theo số liệu thống kê, chúng ta thấy số vụ buôn lậu và gian lận thương
mại bị phát hiện và xử lý luôn tăng qua các năm.
Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, ước tính tổng trị giá hàng hóa bn
lậu và gian lận thương mại vào Việt Nam mỗi năm vào khoảng 10000 tỷ đồng.
Thất thu thuế xuất nhập khẩu tiểu ngạch qua biên giới đất liền chiếm khoảng
30% (3000 tỷ đồng/năm), thất thu thuế qua cửa khẩu đường bộ và đường biên
giới khoảng 20% (2000 tỷ đồng/năm).
Từ năm 1990 trở lại đây, hoạt động buôn lậu và gian lận thương mại
trên các tuyến đều có xu hướng gia tăng. Nếu quan niệm hàng và tiền mang
theo cả cột mốc biên giới, thì có thể nói Tổ quốc ta đang ở trong tình trạng bị
đe dọa xâm lăng. Tại nước ta, khơng có nơi nào khơng có bán hàng ngoại và
cũng có thể khơng có nơi nào khơng có hàng lậu được bày bán cơng khai. Với
bức tranh tồn cảnh trên ta thấy thực trạng bn lậu và gian lận thương mại ở
nước ta đang ở một tình thế bức xúc, cần tiên lượng được nó và có những giải
pháp hữu hiệu phòng, chống trong thời gian tới.
III.CÁC THỦ ĐOẠN GIAN LẬN THƯƠNG MẠI CHỦ YẾU TRÊN ĐỊA BÀN
DO CỤC HẢI QUAN HÀ NỘI QUẢN LÝ

Nhiều thủ đoạn gian lận thương mại phổ biến trên thị trường quốc tế
cũng xảy ra trên thị trường Hà Nội. Nhưng do những đặc điểm riêng của Hà
Nội như: nền kinh tế mới phát triển, luật pháp chưa hoàn chỉnh, thiếu kinh
nghiệm cạnh tranh quốc tế ..v.v.. Nên các thủ đoạn đó ở Hà Nội cũng mang
những đặc điểm riêng tương ứng. Các nhà chuyên môn đã tổng kết một số thủ
đoạn chính sau đây:

1. Gian lận thương mại qua lợi dụng chính sách thuế của Nhà nước
Trong các hoạt động gian lận thương mại thì loại hình gian lận thương
mại qua lợi dụng chính sách thuế XNK là loại hình đặc thù nhất ở Việt nam.
Thuế xuất nhập khẩu ở Việt Nam bao gồm nhiều loại thuế gộp lại như: thuế
doanh thu, thuế phụ thu, thuế bình ổn giá, thuế VAT .. Do đó, thuế xuất nhập
khẩu tương đối cao, có những loại hàng có thuế xuất từ 100%-200% như ơtơ
du lịch, rượu bia, hàng điện tử v..v.. Do thuế suất cao nên sự chênh lệch giữa
giá phải trả cho việc khai báo đầy đủ, chính xác và xuất trình trung thực cho
các cơ quan kiểm tra kiểm soát Nhà nước với lợi nhuận do gian lận thương
24


mại là rất lớn. Vì vậy, các gian thương thường tính tốn mạo hiểm, chấp nhận
những rủi ro để gian lận trốn thuế, đây là một trong những vấn đề hấp dẫn bọn
gian thương, gian lận thương mại.
Chính sách thuế xuất nhập khẩu ở nước ta hiện nay bộc lộ những bất
hợp lý tạo kẽ hở cho công tác quản lý kiểm tra kiểm soát hàng xuất nhập khẩu.
Luật thuế xuất nhập khẩu hiện hành của ta vừa đánh thuế theo tính chất mặt
hàng, vừa đánh thuế theo mục đích sử dụng là rất lớn. Có những mặt hàng
đáng lẽ thuế xuất là 100% nhưng đánh theo mục đích sử dụng thì thuế suất
này chỉ có 0%, hoặc đáng lẽ phải nộp 50% thuế suất nhưng chỉ khai là chuyên
dụng được Hải quan kiểm tra và cơ quan giám định là chính xác thì mặt hàng
đó chỉ cịn phải nộp 5% hoặc 0%. Đây là một loại hình gian lận thương mại
khá phổ biến ở Việt Nam.
Tóm lại: Có nhiều hình thức gian lận thương mại gây hậu quả rất
nghiêm trọng qua việc lợi dụng chính sách thuế xuất nhập khẩu, chủ yếu tập
trung vào những mặt hàng có thuế suất cao, lợi nhuận lớn hoặc chênh lệch
giữa mặt hàng này với loại hàng khác. Hành vi gian lận thương mại qua chính
sách thuế nhiều khi tỏ ra rất lộ liễu và trắng trợn.
2. Gian lận thương mại qua giá hàng hóa xuất nhập khẩu

Việc xác định giá để tính thuế Hải quan là một trong những yếu tố quan
trọng để tính thuế Hải quan. Luật thuế xuất nhập khẩu quy định giá tính thuế
hàng hóa xuất nhập khẩu được căn cứ vào giá ghi trên hợp đồng và hóa đơn
thương mại hợp lệ, phù hợp với các chứng từ khác có liên quan. Đối với hàng
bán là giá FOB, đối với hàng nhập là giá CIF (đối với mặt hàng Nhà nước
không quản lý giá và cao hơn 70% giá do Tổng cục Hải quan thống kê ).
Trong thực tế, nhiều doanh nghiệp đã gian xảo để lách thuế qua tính thuế bằng
cách: giữa người mua và người bán có sự thơng đồng với nhau để ghi giá trên
hợp đồng, trên hóa đơn thương mại thấp hơn nhiều so với giá trị thực tế của
hàng hóa đó. Phần tiền ngồi hợp đồng thanh tốn cho nhau bằng cách chuyển
ngân lậu, góp vốn đầu tư hoặc mua hàng xuất khẩu.
3. Gian lận thương mại thông qua việc khai báo sai về số lượng, trọng
lượng, phẩm cấp hàng hóa xuất nhập khẩu.

25