lý luận chung về cổ phần hoá.DOC

mở đầu
Trong thời kì trớc,ở nớc ta cũng nh các nớc trong hệ thón XHCN tr-
ớc đây,chế độ sở hữu dờng nh đã đợc giải quyết .Đó là chúng ta đã xây
dựng XHCN với hai hình thức sở hữu toàn dân và tập thể. Cùng với chế độ
công hữu ,mô hình kế hoạch hoá ttập trung ra đời và thống trị trong suốt
quá trình xây dựng CNXH ở Việt Nam. Đa dạng hoá các hình thúc sở hữu
không chỉ diễn ra trên phạm vi các nớc XHCN mà còn trên toàn thế giới .
Xu hớng vận động sự đa dạng hoá này có khác nhau ,song nó cùng chung
một mục đích là tạo ra sự phù hợp giữa QHSX với tính chất và trình độ
phát triển của LLSX nhằm đẩy mạnh phát triển hơn nữa kinh tế xã hội ở
mỗi nớc
Để thực hiện đa dạng hoá các hình thức sở hữu có thể có nhiều
cách thức khác nhau,với mỗi loại hình kinh tế ,mỗi nớc lại có những biện
pháp khác nhau. Nhìn trên phơng diện tổng thể có thể khẳng định: cổ phần
hoá là một trong những phơng tiện cơ bản để thực hiện sự đa dạng hoá các
hình thức sở hữu
Trong quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam đặc biệt trong hoàn
cảnh hiện nay thì cỏ phần hoá doanh nghiệp nhà nớc không chỉ là một
nhiêm vụ quan trọng ma còn là nhiệm vụ cấp thiết cấn phải đa lên hàng
đầu nếu nh muốn phát triến kinh tế theo loại hình kinh tế thị trờng nhiều
thành phần,định hớng XHCN
1
I. lý luận chung về cổ phần hoá
1. doanh nghiệp nhà nớc
1. 1Khái niệm.
a. Cổ phần hoá:
Cổ phần hoá là việc chuyển một công ty 100%vốn nhà nớc sang
công ty cổ phần có cơ cấu đa dạng.Về mặt luật pháp thì đây là quá trình
chuyển đổi công ty hoạt động theo luật doanh nghiệp nhà nớc sang công ty
cổ phần hoạt động theo luật doanh nghiệp
b. Công ty cổ phần:

Công ty cổ phần là doanh nghiệp có các cổ đông cùng góp vốn,cùng
chia lợi nhuận ,cùng chịu rủi ro tơng ứng với phần vốn góp và chỉ chịu
trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong phạm vi phần vốn góp của
mình vào công ty.
c. Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nớc(CPHDNNN):
Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nớc là việc chuyển doanh nghiệp mà
chủ sở hữu là nhà nớc(doanh nghiệp đơn sở hữu )thành công ty cổ
phần(doanh nghiệp đa sở hữu).Chuyển doanh ghiệp từ chỗ hoạt động theo
luật doanh nghiêp nhà nớc sang doanh nghiệp hoạt động theo các quy định
về công ty cổ phần trong luật doanh nghiệp.
Sự chuyển hoá này là sự thay đổi căn bản trên ba mặt : chuyển hoá
quyền sở hữu , thay đổi căn bản về quy chế hoạt động , thay đổi quan hệ
quản lý giữa cơ quan quản lý nhà nớc và doanh nghiệp.
*Mục tiêu CPHDNNN:
2
Theo nghị quyết TW3 ( khoa IX) của Đảng và nghi định 187/2004/NĐ-
CPngày 16.11.2004của chính phủ về việc chuyển công ty nhà nớc thành công
ty cổ phần, ngoài việc huy động thêm vốn của xã hội để tăng cờng năng lực tài
chính thì mục tiêu của cổ phần hoá là nhằm sử dụng có hiệu quả vốn,tài sản
của nhà nớc,nâng cao hiệu quả ,sức cạnh tranh của các doanh nghiệp nhà nớc
và nền kinh tế nói chung, thông qua việc thay đổi cơ cấu sở hữu tạo động lực
mới và chuyển doanh nghiệp nhà nớc sang phơng thức quản lý mới năng động,
chặt chẽ hơn
Nhìn bề ngoài cổ phần hóa là quá trình xác định lại mục tiêu ,phơng
hớng kinh doanh , nhu cầu ,vốn điều lệ và chia ra thành cổ phần,đánh giá
lại tài sản của doanh nghiệp, quyết định mức vốn nhà nớc cần nắm giữ và
rao bán phần còn lại. Qua đó làm thay đổi cơ cấu sở hữu ,huy động thêm
vốn ,xác lập cụ thể những ngời tham gia làm chủ,đợc chia lợi nhuận và
chuyển doanh nghiệp nhà nớc thành công ty cổ phần,thuộc sở hữu của tập
thể cổ đông và chuyển sang hoạt động theo luật doanh nghiệp.

Song ,để hiểu rõ thực chất của cổ phần hoá,cần thấy rằng trong công
ty cổ phần,trên cơ sở vốn đợc chia ra thành nhiều phần ,thì quyền lợi và
trách nhiệm đối với kết quả kinh doanh cũng đợc phân ra thành các đơn vị
và có cơ cấu xác định tơng ứng với cơ cấu sở hữu.Do đó ,sở dĩ cổ phần hoá
có thể nâng cao hiệu quả của các doanh nghịêp nhà nớc là do qua cổ phàn
hoá ,cơ cấu sở hữu của doanh nghiệp đợc thay đổi,dẫn tới cơ cấu và cơ chế
thực hiện quyền lợi và trách nhiệm đối với kết quả sản xuất kinh doanh
cũng thay đổi theo,từ đó tạo ra một cơ cấu động lực có chủ thể rõ ràng và
hợp lực mới mạnh mẽ hơn, đồng thời chuyển doanh nghiệp sang vận hành
theo cơ chế quản lý mới ,tự chủ ,năng động hơn,nhng có sự giám sát rộng
rãi và chặt chẽ hơn
3
1. Cho nên ,thức chất cổ phần hoá nói chung chính là giải pháp tài
chính và tổ chức ,dựa trên chế độ cổ phần ,nhằm đổi mới cơ cấu và
cơ chế phân chia quyền lợi và trách nhiệm gắn chặt với sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp .Còn cổ phàn hoá theo phơng thức
hiện hành là giả pháp làm thay đổi cơ cấu sở hữu ,dãn tới thay đổi
cơ cấu và cơ chế thực hiện quyền lợi và trách nhiệm từ chỗ chỉ có
nhà nớc nắm quyền và chịu trách nhiệm chuyển sang chia sẻ kết
quả kinh doanh ,cả quyền lợi và trách nhiệm,lợi nhuận và rủi ro cho
những ngời tham gia góp vốn, qua đó tạo động lực,trách nhiệm và
nâng cao hiệu quả doanh nghiệp.
Nhìn chung CPHDNNN ở Việt Nam nhằm 3 mục tiêu sau:
1. Góp phần quan trọng nâng cao hiệu quả sức cạnh tranh của doanh
nghiệp; tạo ra loại hình doanh nghiệp có nhiều chủ sở hữu, trong đó có
đông dảo ngời lao động; tạo đông lực mạnh mẽ và cơ chế quản lý năng
động cho doanh nghiệp để sử dụng có hiệu quả vốn, tài sản của nhà nớc và
của doanh nghiệp
2. Huy động vốn của toàn xã hội, bao gồm: cá nhân, các tổ chức
kinh tế, tổ chức xã hội trong và ngoài nớc để đầu t đổi mới công nghệ, phát

triển doanh nghiệp
3. Phát huy vai trò làm chủ thực sự của ngời lao động, của các cổ
đông ; tăng cờng sự dám sát của nhà đầu t đối với doanh nghiệp; bảo đảm
hài hoà lợi ích của nhà nớc, doanh nghiệp , nhà đầu t và ngời lao động.
*Hình thức CPHDNNN:
Thứ nhất ,đối với các doanh nghiệp nhà nớc trong các lĩnh vực then
chốt có khả năng điều tiết nền KTQD, chúng ta thờng tiến hành phơng thức
4
cổ phần hoá mà trên 50%cổ phần thuộc sở hữu nhà nớc .Trên thực tế ,các
doanh nghiệp này tồn tại bốn loại cổ phân: cổ phần của nhà nớc đóng vai
trò chi phối,cổ phần tập thể của các xí nghiệp, cổ phần của cán bộ nhân
viên trong doanh nghiệp,cổ phần của các cá nhân trong xã hội.Do cổ phần
của nhà nớc chiếm tỉ trọng lớn nên nó đóng vai trò chi phối ,định hớng sự
phát triển của doanh nghiệp.Các doanh nghiệp này kinh doanh dới sự quản
lý ,điều tiết chặt chẽ của nhà nớc
Nh vậy , nhờ vị trí chi phối của mình ,cổ phần của nhà nớc lại chi
phối một khối lợng lớn tài sản xã hội(cổ phần cuẩ các thành phần kinh tế
khác) vào mục tiêu phát triển kinh tế xã hội do nhà nớc XHCN điều tiết
,quản lý.Chính vì vậy có thể xem các doanh nghiệp loại này là các doanh
nghiệp dựa trên cơ sở công hữu và chúng nằm trong thành phần kinh tế
XHCN
Theo nghị định của chính phủ số 64/2002/NĐ-CP thì CPHDNNN có
các hình thức sau:
1.Giữ nguyên vốn nhà nớc hiện có tại doanh nghiệp, phát hành cổ
phiếu thu hút thêm vốn.
2. Bán một phần vốn nhà nớc hiện có tại doanh nghiệp
3. Bán toàn bộ vốn nhà nớc hiện có tại doanh nghiệp.
4. Thực hiện các hình thức 2 hoặc 3 kết hợp với phát hành cổ phiếu
thu hút thêm vốn.
2.Tác dụng và sự cần thiết của CPHDNNN:

Trớc khi cổ phần hoá ,các xí nghiệp quốc doanh(hay còn gọi là các
doanh nghiệp nhà nớc)đã nắm giữ một khối lợng lớn tài sản cố định và vốn
5
lu động với gần 3 triệu lao động ,tao ra khoảng 35->40%tổng số sản phẩm
xã hội và đóng góp trên 50%ngân sách nhà nớc .Trong nhiều nghành công
nghiệp ,các xí nghiệp quốc doanh chiếm từ 70->100%số lợng.Tuy nhiên
các xí nghiệp quốc doanh(DNNN)gặp rất nhiều khó khăn,nhiều cơ sở kinh
doanh yếu kém ,thua lỗ hoặc không có lãi.Vì vậy vấn đề cấp thiết đặt ra
trong quá trình đổi mới kinh tế là đổi mới các xí nghiệp quốc doanh là nội
dung quan trọng và cần thiết
Mặt khác ở các nớc XHCN tiến hành công cuộc đổi mớ cải cách ,sự
kém hiệu quả của sở hữu công cộng ,khi mà lực lợng sản xúât còn ở trình
độ thấp ,đặt ra yêu cầu phải có sự thay đổi hình thức công hữu đã có bằng
sự đa dạng hoá các hình thức sở hữu.Đa dạng hoá các hình thức sở hữu trở
thành một quyết sách có hiệu quả để phát triển LLSX, phát triển kinh tế thị
trờng định hớng XHCN. ở những nớc này ,trong lĩnh vực công nghiệp ,tính
hiệu quả kinh tế nhà nớc đã đặt ra yêu cầu phải đổi mới các doanh nghiệp
nhà nớc mà cổ phần hoá là một phơng tiện có hiệu quả vì:
+ Nó không chỉ dựa vào chế độ sở hữu vốn mà còn dựa vào mức cống
hiến lao động để phân phối kết quả kinh doanh .Do đó nó thể hiện rõ tính
chất XHCN của doanh nghệp nhà nớc .Từ đó ,có thể gọi đây là phơng thức
cổ phần hoá XHCN
+Nó gắn chặt quyền lợi và trách nhiệm của những ngời trực tiếp quản
lý,lao động trong doanh nghiệp đối với kết quả kinh doanh,từ đó tạo ra đợc
động lực và trách nhiệm trực tiếp ,mạnh mẽ hơn.Vì thế nó có thể khắc phục
đợc tình trạng vô chủ và nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp
+ Cách thức tiến hành đơn giản hơn, tránh đợc sơ hở ,thất thoát tài
sản của nhà nớc .Bằng một chủ trơng chung là có thể biến tất cả các doanh
nghiệp nhà nứơc thành công ty cổ phần nhà nớc mà không phải có sự nhất
6