công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2007 – 2010
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (345.15 KB, 72 trang )
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của em.
Các số liệu, kết quả trong bài khóa luận tốt nghiệp là trung thực và xuất
phát từ tình hình thực tế của đơn vị thực tập.
Tác giả khóa luận tốt nghiệp
SV. Nguyễn Thị Hòa Trang
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
1
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ASXH.............................................. An sinh xã hội
BHXH............................................. Bảo hiểm xã hội
BHTN.............................................. Bảo hiểm thất nghiệp
BHYT.............................................. Bảo hiểm y tế
BNN................................................ Bệnh nghề nghiệp
CNTT ............................................. Công nghệ thông tin
DN................................................... Doanh nghiệp
DNNN............................................. Doanh nghiệp nhà nước
DNNQD.......................................... Doanh nghiệp ngoài quốc doanh
ĐTNN............................................. Đầu tư nước ngồi
ĐV................................................... Đơn vị
HCSN.............................................. Hành chính sự nghiệp
HTX................................................ Hợp tác xã
KD................................................... Kinh doanh
LĐ................................................... Lao động
NLĐ................................................ Người lao động
SDLĐ.............................................. Sử dụng lao động
TG................................................... Tham gia
TNHH............................................. Trách nhiệm hữu hạn
TNLĐ.............................................. Tai nạn lao động
UBND............................................. Ủy ban nhân dân
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
2
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
MỤC LỤC
TÓM TẮT KHÓA LUẬN................................................................6
LỜI MỞ ĐẦU...................................................................................1
Chương 1...........................................................................................3
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH...3
1.1. Khái quát chung về BHXH................................................................................................3
1.1.1. Khái niệm BHXH......................................................................................................................................3
1.1.2. Vai trò của BHXH đối với đời sống kinh tế xã hội..................................................................................4
1.1.2.1. Đối với người lao động...................................................................................................................4
1.1.2.2. Đối với tổ chức sử dụng lao động..................................................................................................4
1.1.2.3. Đối với xã hội...................................................................................................................................5
1.1.3. Quỹ BHXH................................................................................................................................................6
1.2. Vai trị của cơng tác quản lý thu BHXH.............................................................................7
1.2.1. Khái niệm quản lý thu BHXH...................................................................................................................7
1.2.2. Vai trị cơng tác quản lý thu BHXH.........................................................................................................8
1.2.2.1 Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHXH...............................................................................8
1.2.2.2. Đảm bảo thu BHXH ổn định, bền vững, hiệu quả.........................................................................9
1.2.2.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH......................................................................................10
1.2.2.4. Tăng thu, bảo đảm cân đối quỹ BHXH.........................................................................................10
1.3. Nội dung công tác quản lý thu BHXH .............................................................................11
1.3.1. Quản lý đối tượng tham gia BHXH.......................................................................................................11
1.3.2. Quản lý mức thu BHXH.........................................................................................................................13
1.3.3. Tổ chức thu BHXH.................................................................................................................................15
1.3.3.1. Phân cấp thu một cách hợp lý .....................................................................................................15
1.3.3.2. Lập và xét duyệt kế hoạch thu BHXH hàng năm..........................................................................16
1.3.3.3. Quản lý tiền thu............................................................................................................................17
1.3.3.4. Thông tin báo cáo.........................................................................................................................18
1.3.3.5. Quản lý hồ sơ, tài liệu...................................................................................................................18
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH...................................................18
1.4.1. Trình độ dân trí ....................................................................................................................................19
1.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội .....................................................................................................................19
1.4.3. Chính sách tiền lương - tiền cơng.........................................................................................................19
1.4.4. Trình độ của nhà làm cơng tác quản lý................................................................................................20
Chương 2.........................................................................................21
THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM XÃ
HỘI BẮT BUỘC Ở BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN MỸ HÀO
TỈNH HƯNG YÊN GIAI ĐOẠN 2007 – 2010.............................21
2.1. Giới thiệu chung về bảo hiểm xã hội huyện Mỹ Hào.......................................................21
2.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Mỹ Hào.............................................................................................21
2.1.2. Vài nét về cơ quan BHXH huyện Mỹ Hào.............................................................................................22
2.1.2.1. Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển của BHXH huyện Mỹ Hào...........................................22
2.1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ của BHXH huyện Mỹ Hào..........................................................................22
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
3
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
2.1.2.3. Hệ thống tổ chức bộ máy hoạt động của BHXH huyện Mỹ Hào.................................................23
2.2. Thực trạng công tác thu bảo hiểm xã hội ở BHXH huyện Mỹ Hào giai đoạn 2007 – 2010..26
2.2.1. Đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.....................................................................................................26
2.2.1.1. Đơn vị SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc ........................................................................................26
2.2.1.2. Người lao động tham gia BHXH bắt buộc....................................................................................30
2.2.2. Quản lý mức thu BHXH.........................................................................................................................32
2.2.3. Quy trình tổ chức thu BHXH.................................................................................................................33
2.2.4. Kết quả thu BHXH ở BHXH huyện Mỹ Hào...........................................................................................35
2.2.4.1. Quỹ tiền lương làm căn cứ thu BHXH bắt buộc...........................................................................35
2.2.4.2. Kết quả thu BHXH bắt buộc..........................................................................................................40
2.2.4.3. Tình hình nợ đọng bảo hiểm xã hội.............................................................................................41
2.2.4.4. Dự báo kết quả thu BHXH bắt buộc trong những năm tới.........................................................43
2.2.5. Đánh giá chung về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH huyện Mỹ Hào..............................44
2.2.5.1. Kết quả đạt được..........................................................................................................................44
2.2.5.2. Một số hạn chế ............................................................................................................................45
2.2.5.3. Nguyên nhân của hạn chế............................................................................................................47
Chương 3.........................................................................................49
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC
QUẢN LÝ THU BHXH Ở BHXH HUYỆN MỸ HÀO...............49
3.1. Định hướng phát triển chung của BHXH huyện Mỹ Hào năm 2011..................................49
3.1.1. Định hướng cơng tác thực hiện chính sách BHXH...............................................................................49
3.1.2. Định hướng công tác quản lý thu BHXH...............................................................................................50
3.2. Một số biện pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu bảo hiểm xã hội ở huyện Mỹ Hào
........................................................................................................................................... 51
3.2.1. Tăng cường quản lý và mở rộng đối tượng tham gia BHXH ..............................................................51
3.2.2. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, phổ biến pháp luật BHXH.............................................53
3.2.3. Tăng cường phối kết hợp với các ban ngành liên quan......................................................................54
3.2.4. Kiện toàn bộ máy quản lý thu BHXH....................................................................................................56
3.2.5. Cải cách thủ tục hành chính.................................................................................................................57
3.2.6. Ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong quản lý thu BHXH....................................................................58
3.3. Một số khuyến nghị......................................................................................................59
3.3.1. Khuyến nghị với Nhà nước và cơ quan bảo hiểm xã hội Việt Nam....................................................59
3.3.1.1. Đối với Nhà nước..........................................................................................................................59
3.3.1.2. Đối với cơ quan BHXH Việt Nam..................................................................................................59
3.3.2. Khuyến nghị với cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh Hưng Yên..................................................................60
KẾT LUẬN.....................................................................................63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................64
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
4
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Sơ đồ 1: Hệ thống bộ máy tổ chức BHXH huyện Mỹ Hào.............................25
Bảng 1: Đơn vị SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc
giai đoạn 2007 – 2010........................................................................27
Bảng 2: NLĐ tham gia BHXH bắt buộc giai đoạn 2007 – 2010....................30
Bảng 3: Bảng lương tối thiểu chung giai đoạn 2007 – 2010...........................33
Bảng 4: Tổng quỹ lương làm căn cứ thu BHXH bắt buộc
giai đoạn 2007 – 2010.......................................................................36
Bảng 5: Quỹ tiền lương BHXH bắt buộc phân theo khối
loại hình quản lý giai đoạn 2007 – 2010...........................................38
Bảng 6: Kết quả thu BHXH bắt buộc giai đoạn 2007 – 2010.........................40
Bảng 7: Tình hình nợ đọng BHXH bắt buộc giai đoạn 2007 – 2010..............42
Bảng 8: Dự báo kết quả thu BHXH bắt buộc giai đoạn 2011 – 2013 ............44
Bảng 9: Tình hình tham gia BHXH bắt buộc tại DNNQD
giai đoạn 2007 – 2010.......................................................................46
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
5
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
TĨM TẮT KHÓA LUẬN
Qua thời gian ra đời, tồn tại và phát triển, công tác quản lý thu BHXH ở
cơ quan BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng yên đã đạt được nhiều thành tựu
như: thu phí ngày càng nhiều, số người tham gia BHXH ngày càng tăng, tình
trạng nợ đọng giảm thiểu…. Tuy nhiên trên thực tế, việc triển khai hoạt động
thu của BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên vẫn còn nhiểu điểm tồn tại, bất
cập như: chưa khai thác hết lực lượng lao động, tình trạng trốn đóng, nợ đóng
vẫn cịn tồn tại….Điều này đã làm cho hoạt động thu của BHXH huyện Mỹ
Hào tỉnh Hưng Yên vẫn chưa đạt kết quả cao ảnh hưởng đến quyền lợi của
người lao động và làm giảm nguồn thu cho quỹ BHXH. Do vậy, để công tác
quản lý thu ngày càng hiệu quả cao thì cần giải quyết những vấn đề cịn tồn tại
này. Xuất phát từ những lý do trên em đã lựa chọn đề tài: “Công tác quản lý
thu BHXH bắt buộc ở BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2007 –
2010, thực trạng và giải pháp” làm đề tài nghiên cứu trong khóa luận tốt
nghiệp. Kết cấu của chuyên đề bao gồm ba chương.
Chương 1. Lý luận chung về công tác quản lý thu BHXH
Ở chương này em xin trình bày về khái niệm BHXH, vai trị của BHXH
đối với đời sống kinh tế xã hội, quỹ BHXH, vai trị của cơng tác quản lý thu
BHXH, nội dung công tác quản lý thu và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác
quản lý thu BHXH
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH
huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2007 – 2010.
Trong chương 2 em xin trình bày về một số kết quả ở đơn vị. Từ đó, để
thấy được thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH huyện
Mỹ Hào, một số thành tựu đã đạt được, khó khăn cịn tồn tại và một số ngun
nhân của những khó khăn đó.
Chương 3. Một số biện pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu
BHXH bắt buộc ở BHXH huyện Mỹ Hào.
Chương 3 em xin trình bày về định hướng phát triển chung của BHXH
huyện Mỹ Hào, một số biện pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu
BHXH và đưa ra một số khuyến nghị nhằm hoàn thiện hơn nữa công tác quản
lý thu BHXH
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
6
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ở Việt Nam nay, hoạt động BHXH là một hoạt động do nhà nước tổ
chức thực hiện và quản lý, khơng vì mục đích sinh lợi. Vì vậy yếu tố quản lý
ln được xem là vấn đề quan trọng khi thực hiện thu bảo hiểm xã hội
(BHXH). Nó khơng chỉ quyết định đến sự hình thành, sử dụng quỹ BHXH
như thế nào mà cịn đảm bảo quyền lợi thụ hưởng cho người lao động (NLĐ)
khi tham gia vào hệ thống BHXH .
Thực tiễn công tác thu BHXH của BHXH Việt Nam nói chung và
BHXH các tỉnh, địa phương nói riêng, trong tham gia qua cho thấy, mặc dù
chính sách BHXH đã được nhiều sửa đổi, bổ sung nhiều, quy trình tổ chức
thực hiện thu BHXH đã có nhiều cải cách, cải tiến rõ rệt, song hiệu quả thu
BHXH chưa thực sự tương xứng với tiềm năng, cần phải có sự nỗ lực hơn
nữa. Với vai trò là một bộ phận trong BHXH Việt Nam, BHXH huyện Mỹ
Hào (trực thuộc BHXH tỉnh Hưng Yên) đang từng bước cố gắng làm tốt chức
năng, nhiệm vụ của mình để góp phần vào sự nghiệp chung của ngành BHXH
Việt Nam.
Trước tình hình kinh tế trong tỉnh cịn gặp nhiều biến động, hội nhập
kinh tế ngày càng sâu rộng, đặc biệt với lợi thế về địa lí, huyện Mỹ Hào đã và
đang thu hút một lượng lớn các nhà đầu tư vào huyện đặt trụ sở, mở công ty.
Do đó, cơng tác quản lý thu BHXH ở BHXH Mỹ Hào gặp khơng ít khó khăn,
thách thức. Tình trạng tìm mọi cách trốn đóng, nợ đọng BHXH của đơn vị
SDLĐ ngày càng gia tăng, địi hỏi phải có biện pháp hợp lý để giải quyết triệt
để. Vì vậy, việc nghiên cứu công tác quản lý thu BHXH ở BHXH Mỹ Hào
trên cơ sở đề xuất một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu ở
BHXH huyện trong thời gian tới là vô cùng cần thiết.
Với vốn kiến thức còn nhiều hạn chế, em xin mạnh dạn đưa ra một số
hiểu biết của mình về vấn đề quản lý thu BHXH bắt buộc tại BHXH huyện
Mỹ Hào qua đề tài khố luận: “Cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở
BHXH huyện Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên giai đoạn 2007 – 2010, thực trạng và
giải pháp”
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
1
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
2. Mục đích nghiên cứu của khố luận
Việc nghiên cứu đề tài này khố luận này sẽ nhằm mục đích làm rõ hơn
vai trị của cơng tác quản lý thu đối với hoạt động thu BHXH bắt buộc, đánh
giá một cách tổng quát và có hệ thống thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc
ở BHXH huyện Mỹ Hào trong giai đoạn vừa qua. Đồng thời, qua đó đưa ra
một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở địa
phương.
3. Đối tượng nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài: nghiên cứu các vấn đề về thu, nộp
BHXH bắt buộc của NLĐ, người SDLĐ và cơ quan BHXH Mỹ Hào tại huyện
Mỹ Hào giai đoạn 2007 - 2010.
Đối tượng nghiên cứu: thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
tại BHXH huyện Mỹ Hào
4. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu
Đề tài này sẽ phản ánh, phân tích một cách chi tiết và tổng hợp về thực
trạng cơng tác thực hiện chính sách BHXH nói chung và quản lý thu BHXH
bắt buộc nói riêng.
Thơng qua việc phân tích thực trạng cơng tác quản lý thu BHXH bắt
buộc tại BHXH huyện Mỹ Hào có thể đưa ra một số giải pháp nhằm hồn
thiện hơn cơng tác nghiệp vụ này.
5. Kết cấu của khố luận
Ngồi phần mở đầu và kết luận, bố cục bài khoá luận tốt nghiệp của em
được kết cấu thành ba chương chính. Cụ thể đó là:
Chương 1: Lý luận chung về cơng tác quản lý thu BHXH
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở BHXH
huyện Mỹ Hào giai đoạn 2007 - 2010
Chương 3: Một số giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý thu
BHXH bắt buộc ở BHXH huyện Mỹ Hào
Trong quá trình nghiên cứu mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng bài khóa
luận khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, kính mong nhận được sự góp ý của
các thầy cơ giáo giúp bài khóa luận của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân
thành cảm ơn!
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
2
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
Chương 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BHXH
1.1. Khái quát chung về BHXH
1.1.1. Khái niệm BHXH
Nhu cầu của con người là luôn vận động và phát triển theo chiều hướng
ngày càng được nâng lên. Khi xã hội phát triển, con người có xu hướng mong
muốn đảm bảo an tồn cho cuộc sống của mình trước những rủi ro. Có thể nói
nhu cầu an tồn của lồi người là nhu cầu vĩnh cửu. Xuất phát từ nhu cầu thiết
thực này, bảo hiểm ra đời và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội loài
người.
Trải qua một quá trình phát dài, hiện nay BHXH đã trở thành một chính
sách lớn của Đảng và nhà nước ta, được quy định rõ trong Hiến pháp, nhằm
góp phần ổn định chính sách cho NLĐ và gia đình của họ khi khơng may gặp
rủi ro. Ở Việt Nam cũng như trên thế giới, BHXH được nghiên cứu dưới nhiều
góc độ khác nhau như: góc độ tài chính, pháp luật,…Vì vậy, có thể có nhiều
định nghĩa khác nhau về BHXH. Tuy xuất phát ở nhiều khía cạnh, phương
diện khác nhau, nhưng các khái niệm, định nghĩa về BHXH đều xem xét
BHXH là một hình thức bảo hiểm mang tính xã hội, hoạt động phi lợi nhuận,
có sự hỗ trợ của nhà nước, chủ yếu nhằm mục đích bảo vệ thu nhập cho NLĐ
và an toàn xã hội.
Một trong những khái niệm về BHXH đáng chú ý hơn cả và được xem
là phù hợp với hệ thống BHXH ở nước ta là khái niệm BHXH theo góc độ
pháp luật được quy định cụ thể trong Điều 3 Luật BHXH năm 2006 của Quốc
hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam như sau: “BHXH là sự bảo
đảm, thay thế, bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị giảm hoặc mất
thu nhập do ốm đau, thai sản, TNLĐ - BNN, thất nghiệp, hết tuổi lao động
hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH”.
Như vậy, phát sinh từ những nhu cầu của NLĐ và an toàn xã hội,
BHXH đã trở thành phương thức dự phòng để khắc phục hậu quả của các rủi
ro xã hội, đảm bảo an toàn cho mọi thành viên trong xã hội, đồng thời tạo
động lực hữu hiệu để phát triển kinh tế.
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
3
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
1.1.2. Vai trò của BHXH đối với đời sống kinh tế xã hội
Trong điều kiện phát triền nền kinh tế thị trường theo định hướng
XHCN hiện nay, BHXH càng trở nên quan trọng trong việc góp phần đảm bảo
cơng tác xã hội và phát triển xã hội một cách bền vững. Nó giữ vai trị quan
trọng khơng chỉ đối với NLĐ mà cịn có ý nghĩa to lớn đối với tổ chức SDLĐ
và toàn xã hội, cụ thể:
1.1.2.1. Đối với người lao động
BHXH được hình thành và phát triển chủ yếu là nhằm đảm bảo chính
sách cho NLĐ và người thân của họ khi gặp phải những khó khăn, làm giảm
hoặc mất một phần thu nhập. Do đó, BHXH có vai trị vơ cùng quan trọng đối
với đối tượng này. BHXH khơng chỉ là quyền lợi cho NLĐ mà nó cịn thể hiện
trách nhiệm của NLĐ đối với xã hội. Một mặt, BHXH tạo điều kiện cho NLĐ
nhận được sự tương trợ của cộng đồng, xã hội khi ốm đau, thai sản,… Mặt
khác, cũng là cơ hội để mỗi người thực hiện trách nhiệm tương trợ cho những
khó khăn của các thành viên khác trong cộng đồng, khắc phục hậu quả và
khống chế rủi ro trong lao động ở mức độ cần thiết.
Khi tham gia vào hệ thống BHXH, việc chi dùng cá nhân của NLĐ
được nâng cao hiệu quả cho họ tiết kiệm được một khoản tiền nhỏ, đều đặn
hàng tháng để chi dùng khi già cả, mất sức lao động… Đây không chỉ là
nguồn hỗ trợ về vật chất mà còn là nguồn động viên tinh thần to lớn đối với
mỗi cá nhân khi gặp khó khăn, giúp họ ổn định về mặt tâm lý, ổn định chính
sách cho bản thân và gia đình khi gặp bất trắc. Khi đã có một chỗ dựa vững
chắc, NLĐ sẽ cảm giác yên tâm hơn trong cuộc sống lao động, làm việc hết
sức mình để nâng cao năng suất lao động.
1.1.2.2. Đối với tổ chức sử dụng lao động
BHXH ngoài việc mang lại các lợi ích thiết thực cho NLĐ, nó cịn giúp
cho các tổ chức SDLĐ ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh. Thơng qua
việc phân phối các chi phí cho NLĐ một cách hợp lý. Bởi vì, nếu khơng có
BHXH, người SDLĐ sẽ trả tiền BHXH cùng tiền lương hàng tháng cho NLĐ
để họ tự quản lý và sử dụng nguồn tiền vào các mục đích khác nhau, khơng
phải lúc nào cũng mang lại hiệu quả như mong đợi. Đặc biệt, khi NLĐ không
may bị ốm đau, tai nạn lao động… khơng có khoản tiền tiết kiệm, dự phịng để
chi dùng cuộc sống của họ bị ảnh hưởng dẫn đến chất lượng lao động cũng bị
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
4
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
ảnh hưởng theo. Vì vậy, qua việc phân phối chi phí cho NLĐ hợp lý, BHXH
góp phần làm cho q trình sản xuất kinh doanh được ổn định, hoạt động liên
tục và hiệu quả, tăng cường mối quan hệ bền chắc giữa các thành viên trong
quan hệ lao động.
Mặt khác, BHXH tạo điều kiện để người SDLĐ có trách nhiệm với
NLĐ trong suốt cuộc đời NLĐ cho những đóng góp của họ đối với doanh
nghiệp, làm cho quan hệ lao động giữa chủ SDLĐ với NLĐ có tính nhân văn
sâu sắc hơn.
Bên cạnh đó, BHXH cịn giúp đơn vị SDLĐ ổn định nguồn chi ngay cả
khi có rủi ro khơng đáng có xảy ra. Nhờ đó mà các khoản chi phí được chủ
động hạch toán, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong sản xuất kinh doanh
mà không bị phụ thuộc quá nhiều vào hồn cảnh khách quan. Tuy nhiên, chính
vì những lợi ích mà BHXH mang lại cho đơn vị SDLĐ khơng phải là những
lợi ích trực tiếp nên nhiều doanh nghiệp, đơn vị SDLĐ chưa thực sự coi trọng
và có nhận thức đúng đắn về vai trò của BHXH.
1.1.2.3. Đối với xã hội
BHXH là một chính sách xã hội ln được Đảng và Nhà nước ta coi
trọng. Bởi đúng như tên gọi đã phản ánh, BHXH khơng chỉ có vai trị quan
trọng đối với NLĐ và người SDLĐ mà nó cịn có những vai trị xã hội to lớn
như:
Tạo ra một cơ chế chia sẻ rõ ràng, để nâng cao tính cộng đồng xã hội,
củng cố truyền thống đồn kết, gắn bó giữa các thành viên trong xã hội. Tuy
khơng nhằm mục đích sinh lợi, kinh doanh nhưng BHXH được xem như một
công cụ phân phối, sử dụng nguồn quỹ dự phòng hiệu quả nhất cho việc giảm
hậu quả rủi ro, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội. Thông qua hoạt động
BHXH, những rủi ro trong đời sống NLĐ được dàn trải theo nhiều chiều, tạo
ra khả năng giải quyết an tồn nhất, với chi phí thấp nhất.
BHXH vốn là trụ cột chính trong bốn trụ cột chính của hệ thống ASXH
của nhà nước ta hiện nay. Căn cứ vào mức độ bao phủ của chính sách BHXH
mà các nhà hoạch định chính sách xã hội sẽ thiết kế những mạng lưới an sinh
khác nhau. Do đó, phát triển BHXH chính là cơ sở để phát triển các bộ phận
khác nhau của hệ thống an sinh xã hội.
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
5
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
Có thể nói nhìn vào hệ thống BHXH của mỗi quốc gia có thể biết được
trình độ phát triển của quốc gia đó. Nếu kinh tế chậm phát triển, xã hội lạc
hậu, đời sống nhân dân thấp kém thì hệ thống BHXH cũng chậm phát triển ở
mức tương đối. Bởi vì, chỉ khi kinh tế phát triển, những nhu cầu cần thiết nhất
được đảm bảo thì người dân mới nghĩ đến nhu cầu cao hơn. Mặt khác, thông
qua hệ thống BHXH, trình độ tổ chức, quản lý rủi ro xã hội của nhà nước,
trình độ văn hóa của cộng đồng được nâng cao.
Ngồi ra, hệ thống BHXH cũng góp phần vào việc huy động vốn đầu
tư, làm cho thị trường tài chính phong phú và kinh tế phát triển. Do quỹ
BHXH có nguồn tiền nhàn rỗi được đem đi đầu tư đảm bảo an toàn và tăng
trưởng quỹ, mang lại lợi ích cho tất cả các chủ thể trong quan hệ BHXH.
Như vậy, vai trò của BHXH là rất lớn đối với NLĐ, người SDLĐ và
toàn xã hội. Đối với Việt Nam hiện nay, với chức năng của mình, BHXH đang
là một khâu không thể thiếu trong việc thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, góp phần vào ổn định và phát
triển kinh tế đất nước.
1.1.3. Quỹ BHXH
Bất kì một hoạt động kinh tế - xã hội nào muốn thực hiện được đều phải
có một nguồn tài chính riêng. Đối với hoạt động BHXH, quỹ BHXH được
hiểu là một quỹ tài chính độc lập, tập trung, được tồn tích dần từ sự đóng góp
của các bên tham gia BHXH và các nguồn thu hợp pháp khác và được Nhà
nước bảo hộ; được sử dụng để chi trả các chế độ BHXH cho NLĐ theo quy
định của pháp luật BHXH [4]. Theo đó, quỹ BHXH bắt buộc ở Việt Nam
được hình thành từ các nguồn sau:
- Người SDLĐ đóng theo quy định hiện hành.
- NLĐ đóng theo quy định hiện hành.
- Tiền sinh lời của hoạt động đầu tư từ quỹ BHXH.
- Hỗ trợ của Nhà nước.
- Các nguồn thu hợp pháp khác.
Từ các nguồn thu này, quỹ BHXH sẽ được sử dụng vào các mục đích cụ
thể như:
SVTH: Nguyễn Thị Hịa Trang, Đ3BH4
6
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
- Chi trả các khoản trợ cấp BHXH cho NLĐ theo quy định của Luật
BHXH.
- Chi phí quản lý quỹ BHXH bao gồm: chi phí hành chính, chi lương,
khấu hao tài sản cố định và các khoản chi sự nghiệp khác theo quy định hiện
hành
- Chi khen thưởng người SDLĐ thực hiện tốt cơng tác bảo hộ lao động,
phịng ngừa TNLĐ – BNN, chi dự phòng… theo quy định của Nhà nước.
- Đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng quỹ theo quy định của Luật BHXH.
Hiện nay quỹ BHXH bắt buộc được chia thành ba thành phần đó là:
+ Quỹ ốm đau, thai sản.
+ Quỹ hưu trí, tử tuất.
+ Quỹ TNLĐ - BNN.
Quỹ BHXH bắt buộc ở nước ta được tổ chức theo nguyên tắc tập trung,
tạo lập một quỹ tiền tệ chung. Do đó, vấn đề quản lý quỹ sao cho đảm bảo
quyền lợi của tất cả các thành viên tham gia đóng góp là rất quan trọng. Đặc
biệt, cơng tác quản lý thu BHXH hiện nay cịn tồn tại nhiều bất cập cần phải
giải quyết, có biện pháp xử lý triệt để. Vì vậy, khơng chỉ riêng ngành BHXH
mà các ban ngành liên quan cần có sự quam tâm đúng mức hơn với những
thực trạng này.
1.2. Vai trò của công tác quản lý thu BHXH
1.2.1. Khái niệm quản lý thu BHXH
Cũng như các tổ chức kinh tế - chính trị - xã hội khác, tổ chức BHXH
muốn tồn tại và phát triển phải có một tài chính riêng để chi dùng cho cơng tác
thực hiện chính sách, chế độ. Do đó, thu BHXH là nhân tố có tính chất quyết
định đến sự tồn tại và phát triển của BHXH ở bất kì một quốc gia nào trên thế
giới.
Thu BHXH là việc nhà nước dùng quyền lực của mình bắt buộc các đối
tượng phải đóng BHXH theo mức phí quy định hoặc cho phép một số đối
tượng được tự nguyện tham gia, lựa chọn mức đóng và phương thức đóng phù
hợp với thu nhập của mình. Trên cơ sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung
nhằm mục đích bảo đảm cho các hoạt động BHXH.[5]
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
7
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy hiệu quả thu BHXH nói chung và
thu BHXH đối với hình thức bắt buộc nói riêng thường đạt được kết quả
khơng cao. Trong nền kinh tế nhiều thành phần như Việt Nam hiện nay, lợi
ích của các bên tham gia BHXH là khác nhau. Đơn vị SDLĐ thì ln muốn tối
đa hóa lợi nhuận, tối thiểu hóa chi phí. Trong khi đó, NLĐ thì lại muốn đóng
góp ít nhất mà lại được hưởng nhiều nhất. Qũy BHXH là có hạn, để đảm bảo
cho mọi hoạt động được bền vững, cơ quan BHXH phải luôn tiến hành cân
đối quỹ sao cho hợp lý nhất. Chính những mâu thuẫn về lợi ích trên và có thể
đảm bảo lợi ích hợp pháp cũng như trách nhiệm của các bên tham gia cần phải
có người trọng tài là Nhà nước. Với chức năng cai trị, Nhà nước sẽ sử dụng
quyền lực của mình xây dựng các cơ chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu quả
cơng tác thu và quản lý thu BHXH.
Trước khi đi đến khái niệm công tác quản lý thu BHXH cần phải hiểu
thế nào là quản lý? Có nhiều cách hiểu khác nhau về quản lý. Nhưng xét về
mặt bản chất, quản lý chính là sự tác động có kế hoạch, sắp xếp, tổ chức, chỉ
huy, kiểm tra các chủ thể quản lý, các quá trình xã hội và hoạt động của con
người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra của tổ
chức và đúng với ý chí của nhà nước quản lý với chi phí thấp nhất.
Quản lý thu BHXH là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý để
điều chỉnh các hoạt động thu. Sự tác động đó được thực hiện bằng hệ thống
các biện pháp hành chính, kinh tế và pháp luật nhằm đạt được mục tiêu thu
đúng đối tượng, thu đủ số lượng và khơng để thất thu tiền đóng BHXH, đảm
bảo thời gian theo quy định.[5]
1.2.2. Vai trị cơng tác quản lý thu BHXH
1.2.2.1 Tạo sự thống nhất trong hoạt động thu BHXH
Hoạt động thu BHXH vốn có tính chất đặc thù khác với các hoạt động
khác đó là: đối tượng thu BHXH đa dạng, phức tạp, bao gồm nhiều thành
phần kinh tế khác nhau, độ tuổi, thu nhập và vị trí địa lý vùng miền cũng
khơng thống nhất. Do đó, nếu khơng có sự chỉ đạo thống nhất giữ các cấp
quản lý thì hoạt động thu BHXH sẽ không đạt được hiệu quả cao.
Hiện nay, ngành BHXH của nước ta được quản lý theo ngành dọc, hệ
thống đại lý bảo hiểm ở các xã cũng khá lớn. Thông qua cơng tác quản lý, q
trình tổ chức thực hiện chính sách BHXH giữa các cấp khác nhau được thống
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
8
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
nhất. Việc thống nhất giữa những người bị quản lý và người quản lý sẽ làm
giảm chi phí, tiền của và công sức cho các cơ quan BHXH.
Như vậy, thông qua hoạt động quản lý những nội dung quan trọng của
hoạt động thu BHXH được thống nhất về đối tượng thu, biểu mẫu, hồ sơ thu,
quy trình thu nộp BHXH… Đồng thời giúp cho cơ quan BHXH nắm chắc
được các nguồn thu, từ các đối tượng khác nhau để đưa ra các biện pháp nâng
cao hiệu quả các nguồn thu đó.
1.2.2.2. Đảm bảo thu BHXH ổn định, bền vững, hiệu quả
Thu BHXH có vai trị rất quan trọng trong việc cân đối quỹ BHXH.
Tính ổn định và bền vững, hiệu quả của hoạt động thu BHXH là một mục tiêu
mà bất kì một hệ thống BHXH của quốc gia nào cũng mong muốn đạt được.
Bởi vì BHXH là một phần quan trọng của hệ thống ASXH. Khi hoạt động thu
BHXH ổn định, bền vững và hiệu quả cũng có nghĩa là hệ thống an sinh xã
hội được đảm bảo, tạo tiền đề cho sự phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để đạt
được những mục tiêu quan trọng này trong quá trình thu BHXH đòi hỏi phải
đảm bảo một số yếu tố nhất định. Với chức năng của mình, cơng tác quản lý
thu BHXH sẽ đảm bảo hoạt động thu BHXH ổn định, bền vững, hiệu quả
thông qua:
Thứ nhất, công tác quản lý sẽ giúp định hướng công tác thu BHXH một
cách đúng đắn, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia trong
mỗi thời kì trên cơ sở xác định mục tiêu chung của hoạt động thu BHXH đó
là: thu đúng, thu đủ, thu khơng để thất thốt, từ đó hướng mọi nỗ lực cá nhân,
tổ chức vào mục tiêu chung đó.
Thứ hai, nhờ việc “chỉ huy” liên tục của người quản lý mà quá trình thu
BHXH với rất nhiều yếu tố phức tạp đã được tổ chức, điều hòa, phối hợp nhịp
nhàng, hướng dẫn hoạt động của các cá nhân trong hệ thống BHXH, giúp tăng
cường tính ổn định trong hệ thống nhằm đạt được mục tiêu đề ra.
Thứ ba, cơng tác thu BHXH có thể tạo động lực cho mọi người trong tổ
chức BHXH. Do đó, trong vấn đề này, quản lý giữ vai trị đảm nhiệm, thơng
qua cơng tác đánh giá sẽ khen thưởng cho các cá nhân, tổ chức thu BHXH có
thành tích tốt, đạt kết quả cao, đồng thời uốn nắn những sai lệch hoặc những
biểu hiện tiêu cực làm thất thốt quỹ BHXH, làm ảnh hưởng đến lợi ích của
người tham gia.
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
9
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
1.2.2.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động thu BHXH
Thu BHXH là một nội dung của tài chính BHXH mà thơng thường bất
kì một hoạt động nào liên quan đến tài chính đều rất dễ mắc phải tình trạng
thất thốt, vơ ý hoặc cố ý làm sai, ảnh hưởng đến quyền lợi của người tham
gia, không thể hiện ý nghĩa, tầm quan trọng của hệ thống BHXH. Mặt khác,
quá trình thực hiện thu BHXH được tiến hành theo ba cấp, nếu không có cơng
tác quản lý trong q trình thu nộp sẽ dẫn đến quỹ BHXH bị thất thoát. Để
giải quyết mặt hạn chế này, người quản lý sẽ đảm nhiệm công tác kiểm tra,
đánh giá hoạt động thu BHXH một cách kịp thời và tồn diện, sát với thực tế,
để có những điều chỉnh kịp thời sau khi đánh giá.
Ngoài ra, cơng tác quản lý thu BHXH cịn có vai trị to lớn trong việc
tạo ra nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi trên thị trường tài chính để đầu tư phát
triển kinh tế - xã hội đất nước, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội. Nếu công
tác quản lý thu thực sự được thực hiện tốt.
Như vậy, nếu công tác quản lý thu BHXH đạt hiệu quả cao, sẽ có nhiều
đối tượng được tham gia vào hệ thống BHXH. Qua đó, số tiền huy động vào
quỹ BHXH ngày càng cao, được đảm bảo an toàn. Ngược lại, khi quản lý thu
BHXH đạt hiệu quả thấp cũng có nghĩa là số huy động vào quỹ BHXH cũng
thấp tương ứng, đây chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự mất cân đối
quỹ BHXH.
1.2.2.4. Tăng thu, bảo đảm cân đối quỹ BHXH
Thu BHXH là một trong những nguyên nhân dẫn đến mất cân đối quỹ
BHXH. Vì vậy cơng tác quản lý thu BHXH cũng có ảnh hưởng khơng nhỏ
đến việc cân đối quỹ hiện nay. Cũng như các loại hình bảo hiểm khác, BHXH
cũng được hoạt động theo quy luật số đơng. Số đơng người tham gia đóng
BHXH để chi trả cho số ít người đủ điều kiện hưởng trợ cấp. Vì vậy, nếu có ít
người tham gia đóng BHXH thì số thu ít, khơng đảm bảo đủ tiền chi trả cho
các chế độ BHXH. Công tác thu BHXH được thực hiện không tốt, khai thác
không hết nguồn thu, không đủ số phải thu…chắc chắn sẽ dẫn đến hậu quả thu
không đủ chi, quỹ bị mất cân đối. Vì vậy, phải tăng nhanh số người tham gia
đóng BHXH thơng qua cơng tác quản lý thu BHXH. Khi vấn đề thu BHXH
được quản lý chặt chẽ, đem lại hiệu quả, nguồn thu BHXH sẽ được cải thiện,
thu tăng, đảm bảo mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành thu và chi của quỹ
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
10
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
BHXH trong một thời kì nhất định bằng nhau hoặc tương đương.
1.3. Nội dung công tác quản lý thu BHXH
Mỗi quốc gia trên thế giới có điều kiện kinh tế xã hội khác nhau, do đó
việc ban hành chính sách, chế độ BHXH của mỗi nước cũng mang những nét
đặc thù riêng. Tuy nhiên, cấu trúc của chính sách BHXH thường giống nhau
vì vậy nội dung của cơng tác quản lý thu BHXH đều gắn chặt với các vấn đề
cơ bản, đó là: tổ chức quản lý đối tượng tham gia BHXH, quản lý nguồn tiền
đóng góp vào quỹ và quá trình tổ chức thu BHXH.
1.3.1. Quản lý đối tượng tham gia BHXH
Một trong những nội dung của công tác quản lý thu BHXH là quản lý
đối thượng tham gia, mà cụ thể là NLĐ và người SDLĐ. Đầu tiên về đối
tượng tham gia BHXH, việc làm rất cần thiết là phải quản lý được các đơn vị
SDLĐ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc theo các địa bàn hành chính quản
lý, kể cả những người buôn bán nhỏ, hộ sản xuất KD trong các làng nghề
truyền thống có thuê mướn và SDLĐ thuộc đối tượng bắt buộc tham gia
BHXH. Sau khi xác định đầy đủ các đối tượng thuộc diện tham gia BHXH
theo luật định, tổ chức BHXH sẽ tiến hành hướng dẫn các chủ SDLĐ đăng kí
tham gia BHXH cho NLĐ thuộc phạm vi đơn vị, đồng thời tiến hành quản lý
và kiểm tra việc thực hiện đóng đúng quy định của Nhà nước về hoạt động
BHXH của các đơn vị SDLĐ này.
Quy trình quản lý thu BHXH là tổng thể các công việc cần phải tiến
hành để đạt được mục tiêu đã đề ra với hiệu quả cao nhất. Để thực hiện tốt
nhất mục tiêu của công tác thu BHXH cần thiết phải tiến hành một quy trình
thu kế hoạch tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị sử dụng lao động tham gia
và cán bộ chuyên trách thu của cơ quan BHXH. Hiện nay, căn cứ vào thời
gian đơn vị SDLĐ tham gia mà có 02 quy trình thu riêng sau:
* Đối với các đơn vị SDLĐ lần đầu tiên tham gia BHXH, quy trình
quản lý thu BHXH gồm các bước công việc theo thứ tự sau:
- Đơn vị SDLĐ lập hồ sơ đăng kí tham gia BHXH bao gồm:
+ Công văn gửi BHXH tỉnh, thành phố xin đăng kí tham gia BHXH.
+ Bảng kê khai danh sách số lao động tham gia BHXH.
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
11
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
- Sau khi nhận được hồ sơ của đơn vị SDLĐ, BHXH tỉnh, huyện sẽ
thẩm định tính hợp lệ của hồ sơ, tính tốn mức đóng, cấp sổ và tổ chức thu.
* Đối với đơn vị SDLĐ đang tham gia BHXH, quy trình quản lý thu
BHXH bao gồm các cơng việc sau:
- Lâp bảng kê khai danh sach lao động tham gia BHXH;
- Lập bảng kê khai tăng giảm lao động và quỹ lương đóng BHXH;
- BHXH tỉnh tiến hành thẩm định bảng kê khai và tiến hành thu, cấp sổ
BHXH bổ sung cho các đối tượng mới tham gia BHXH.
Qua công tác quản lý thu, tổ chức BHXH sẽ nắm bắt được số lượng các
đơn vị SDLĐ và số lao động thuộc diện tham gia BHXH trên địa bàn huyện,
tỉnh… Đây là việc làm rất cần thiết để tiến hành các nghiệp vụ tiếp theo của
công tác thu BHXH.
Việc xác định các thành viên tham gia hệ thống BHXH là một trong
những nhiệm vụ lớn và quan trọng nhất của cơng tác quản lý thu BHXH. Căn
cứ vào loại hình BHXH, đối tượng tham gia có thể được phân thành hai loại
bắt buộc và tự nguyện. Theo điều 2 Luật BHXH quy định về đối tượng NLĐ
tham gia BHXH bắt buộc là cơng dân Việt Nam đó là:
+ Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp
đồng lao động có thời hạn từ đủ ba tháng trở lên;
+ Cán bộ, công chức, viên chức;
+ Công nhân quốc phịng, cơng nhân an ninh;
+ Sĩ quan, qn nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân, sĩ quan. Hạ sĩ
quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân, người làm công tác cơ yếu
hưởng lương như đối với quân đội nhân dân, công an nhân dân;
+ Hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân và hạ sĩ quan , chiến sĩ cơng an
nhân dân phục vụ có thời hạn;
+ Người làm việc có thời hạn ở nước ngồi mà trước đó đã đóng BHXH
bắt buộc;
Đối với người SDLĐ tham gia BHXH bắt buộc Luật BHXH quy định
bao gồm: cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
12
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội - nghề
nghiệp, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội khác, cơ quan, tổ chức
nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam, DN, HTX, hộ
KD cá thể, tổ hợp tác, tổ chức khác và cá nhân có th mướn, sử dụng và trả
cơng cho lao động.
Nhiệm vụ của người làm công tác quản lý thu BHXH là phải xác định
rõ đối tượng thuộc phạm vi mình quản lý phải tham gia BHXH, từ đó có
những biện pháp thực hiện công tác thu BHXH tốt hơn. Để quản lý dễ dàng,
cơ quan BHXH thường phối hợp với các cơ quan cấp phép cho DN hoạt động
để nắm rõ số lượng đơn vị SDLĐ trên địa bàn.
Khi tiến hành quản lý việc đăng kí tham gia vào hệ thống BHXH của
chủ SDLĐ, cơ quan BHXH sẽ đưa ra các tiêu thức, yêu cầu bắt buộc chủ
SDLĐ có trách nhiệm cung cấp thông tin như: tên đơn vị, loại hình hoạt động
KD, số lao động hiện có… đối với NLĐ cần phải cung cấp thông tin về tên,
năm sinh, giới tính, … Việc cung cấp những thơng tin này sẽ tránh được sự
trùng lặp giữa các đối tượng và sẽ được cơ quan BHXH mã hố bằng dãy kí tự
để cho công tác quản lý trở nên dễ dàng, thuận tiện hơn, tiết kiệm thời gian.
Danh sách lao động trong từng đơn vị sẽ do mỗi đơn vị tự lập theo mẫu
quy định của BHXH Việt Nam, nhằm đảm bảo sự thống nhất trong thủ tục
hành chính. Bên cạnh đó sự biến động tăng giảm lao động của đơn vị cũng
được cập nhật thường xuyên, liên lạc để bảo vệ quyền lợi của NLĐ.
1.3.2. Quản lý mức thu BHXH
Xuất phát từ mục đích của BHXH là nhằm bù đắp hoặc thay thế một
phần thu nhập cho NLĐ khi họ không may gặp rủi ro cho nên khi thiết kế
khoản đóng góp vào quỹ BHXH hầu hết các quốc gia trên thế giới đều căn cứ
vào thu nhập, tiền lương - tiền công của NLĐ, thực hiện khấu trừ tiền lương
của NLĐ và các khoản đóng góp của chủ SDLĐ chuyển khoản về đơn vị quản
lý thực hiện BHXH.
Thông thường mức đóng góp BHXH thường căn cứ vào tiền lương của
NLĐ (lương chính, các khoản phục cấp…) và tổng quỹ lương của toàn doanh
nghiệp. Ở nước ta tiền lương – tiền cơng tháng đóng BHXH bắt buộc được
quy định cụ thể trong Luật BHXH như sau:
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
13
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
- Đối với NLĐ thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do nhà nước
quy định thì tiền lương tháng đóng BHXH là tiền lương theo cấp bậc, quân
hàm và các khoản phụ chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp thâm
niên nghề (nếu có). Tiền lương này được tính trên cơ sở mức tiền lương tối
thiểu chung.
- Đối với NLĐ đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người SDLĐ quy
định tiền lương, tiền cơng tháng đóng BHXH là mức tiền lương, tiền công ghi
trong hợp đồng lao động cùng với các khoản phụ cấp (nếu có) nhưng không
thấp hơn mức lương tối thiểu chung do Nhà nước quy định.
Để quản lý được nguồn đóng góp này, cơ quan BHXH cần phải theo dõi
chặt chẽ diễn biến thu nhập của từng cá nhân NLĐ trong từng đơn vị SDLĐ.
Thường xuyên thực hiện kiểm tra, đối chiếu tổng quỹ lương của đơn vị tham
gia hàng tháng, trên cơ sở đó tính số tiền mỗi bên phải nộp vào quỹ BHXH.
Bản kê khai tiền lương, tiền công làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ và bản kê
khai tổng quỹ lương sẽ do mỗi đơn vị lập theo biểu mẫu của BHXH Việt Nam
cùng với sự biến động của số người tham gia BHXH, mức lương, tiền lương
thay đổi của từng NLĐ.
Do đặc thù công tác thu BHXH là phải thu nhiều đối tượng bằng nhiều
hình thức khác nhau (tiền mặt, chuyển khoản..) nên với mỗi hình thức chuyển
tiền đều phải quản lý chặt chẽ để tránh nhầm lẫn, thất thốt.
Thơng thường các hệ thống BHXH được tổ hoạt động nghiệp vụ theo
mơ hình ba cấp (cơ quan cấp Trung ương, cấp vùng và cấp địa phương) hoặc
hai cấp (cơ quan cấp Trung ương và cơ quan cấp vùng). Mỗi hệ thống BHXH
thực hiện nhiều phương pháp khác nhau để thu các khoản đóng góp (như: trực
tiếp bằng tiền mặt, bằng séc hoặc chuyển khoản). Vấn đề quan trọng của cơng
tác quản lý thu BHXH chính là có thủ tục nhận tiền đóng của các chủ thể tham
gia một cách an tồn, trách gây thất thốt.
Mức đóng BHXH của mỗi nước chịu sự chi phối của rất nhiều yếu tố
khác nhau như: đặc điểm dân số, điều kiện kinh tế - xã hội, sự văn minh của
người dân, căn cứ đóng và tỷ lệ hưởng của người tham gia như thế nào… Do
đó người quản lý phải nắm vững những yếu tố cơ bản này để đưa ra mức đóng
phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của quốc gia mình trong mỗi thời kì
nhất định để đem lại hiệu quả tốt nhất cho chính sách BHXH. Mặt khác, cơ
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
14
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
quan quản lý nhà nước về BHXH phải xây dựng được mức đóng phù hợp với
tất cả các đối tượng, tương quan tỷ lệ đóng giữa người SDLĐ và người NLĐ
khơng được quá chêch lệch, không được làm cho chủ SDLĐ muốn trốn tránh
trách nhiệm tham gia BHXH cho NLĐ.
Sau khi đã thiết kế được mức đóng phù hợp, mức đóng góp của từng
đơn vị và từng NLĐ sẽ được quản lý chặt chẽ trên cơ sở danh sách tham gia
BHXH của từng đơn vị. Mức lương hoặc tiền công của từng NLĐ và tổng quỹ
lương của người tham gia trong từng vùng đơn vị trực thuộc sao cho chỉ tiêu
này luôn khớp với nhau.
Theo Luật BHXH năm 2006 của Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ
nghĩa Việt Nam, mức đóng BHXH bắt buộc hàng tháng là 20% tổng quỹ tiền
lương – tiền cơng của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 5% mức tiền lương, tiền
cơng vào quỹ hưu trí và tử tuất (từ năm 2010 trở đi, cứ hai năm một lần đóng
thêm 1% cho đến khi đạt mức đóng 8%); người SDLĐ đóng 15% trên tổng
quỹ tiền lương, tiền cơng đóng BHXH của NLĐ như sau:
+ 3% vào quỹ ốm đau và thai sản; trong đó, người SDLĐ giữ lại 2% để
chi trả kịp thời cho NLĐ đủ điều kiện hưởng theo quy định và thực hiện quyết
toán hàng quý với tổ chức BHXH,
+ 1% vào quỹ TNLĐ – BNN,
+ 11% vào quỹ hưu trí, tử tuất (từ năm 2010 trở đi, cứ hai năm một lần
đóng thêm 1% cho đến khi đạt mức đóng 14%).
1.3.3. Tổ chức thu BHXH
Để thực hiện việc tổ chức thu BHXH, BHXH các cấp cần phải thực
hiện một số công việc sau:
1.3.3.1. Phân cấp thu một cách hợp lý
Phân cấp thu BHXH hợp lý là một điều kiện quan trọng trong việc tạo
nên hiệu quả của công tác thu cũng như công tác quản lý thu. Nó giúp cho bộ
máy hoạt động của tổ chức BHXH được thống nhất, không bị chồng chéo. Cụ
thể công tác thu BHXH sẽ được phân cấp quản lý như sau:
- BHXH cấp tỉnh tổ chức thu BHXH của các đơn vị SDLĐ đóng trên
địa bàn tỉnh bao gồm các đơn vị:
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
15
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
+ Do Trung ương quản lý;
+ Do Tỉnh trực tiếp quản lý;
+ DN có vốn đầu tư nước ngồi;
+ Đơn vị, tổ chức quốc tế;
+ DN ngồi quốc doanh có sử dụng lao động lớn;
+ Cơ quan, tổ chức, DN đưa lao động Việt Nam đi làm việc có thời hạn
ở nước ngồi;
+ Đơn vị mà BHXH huyện khơng đủ điều kiện thu.
- BHXH cấp huyện thu BHXH của các đơn vị có trụ sở và tài khoản tại
địa bàn huyện bao gồm:
+ Đơn vị do huyện trực tiếp quản lý;
+ Đơn vị ngồi quốc doanh có SDLĐ từ 10 lao động trở lên;
+ Xã, phường, thị trấn;
+ Đơn vị khác do BHXH tỉnh giao nhiệm vụ thu.
Căn cứ vào sự phân cấp trên BHXH các cấp sẽ tiến hành xác định
những đối tượng nào hiện đang hoạt động trên địa bàn thuộc phạm vi mình
quản lý. Từ đó xác định số lao động ở từng đơn vị SDLĐ để có kế hoạch tổ
chức thu cụ thể. Sau đó phân chia công việc quản lý thu cho từng cán bộ
trong đơn vị, mỗi cán bộ quản lý một khu vực khác nhau để công việc không
bị chồng chéo lên nhau.
1.3.3.2. Lập và xét duyệt kế hoạch thu BHXH hàng năm
Đối với đơn vị SDLĐ, hằng năm đơn vị SDLĐ có trách nhiệm đối chiếu
số lao động quỹ tiền lương và mức nộp BHXH thực tế cho cơ quan BHXH
trực tiếp quản lý trước ngày 10/10 hàng năm.
Đối với cơ quan BHXH huyện, hàng năm BHXH cấp huyện căn cứ tình
hình thực hiện năm trước và khả năng mở rộng NLĐ tham gia BHXH trên địa
bàn, lập hai bản “Kế hoạch thu BHXH, BHYT bắt buộc” năm sau (theo mẫu
số 13 - TBH), gửi BHXH tỉnh một bản trước ngày 05/11 hàng năm.
Đối với BHXH tỉnh: hàng năm lập hai bản dự tốn thu BHXH, BHYT
SVTH: Nguyễn Thị Hịa Trang, Đ3BH4
16
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
đối với NLĐ do tỉnh quản lý, đồng thời tổng hợp toàn tỉnh, lập hai bản “Kế
hoạch thu BHXH, BHYT bắt buộc” năm sau (theo mẫu số 13 – TBH), gửi
BHXH Việt Nam một bản trước ngày 15/11 hàng năm. Đồng thời, bên cạnh
đó, căn cứ vào dự tốn thu BHXH Việt Nam giao, tiến hành phân bổ dự toán
thu cho các đơn vị trực thuộc tỉnh, huyện trước ngày 20/1 hàng năm.
Riêng đối với BHXH thuộc Bộ quốc phòng, Bộ cơng an, Ban cơ yếu
Chính phủ lập kế hoạch thu BHXH gửi trực tiếp lên BHXH Việt Nam trước
ngày 15/11 hàng năm.
Đối với BHXH Việt Nam: BHXH Việt Nam sẽ căn cứ vào tình hình
thực hiện kế hoạch năm trước và khả năng phát triển lao động năm sau của các
địa phương, tổng hợp, lập và giao dự toán thu BHXH, BHYT cho BHXH tỉnh,
BHXH thuộc Bộ quốc phòng, Bộ cơng an và Ban cơ yếu Chính phủ trước
ngày 10/01 hàng năm.
Thông qua việc lập và xét kế hoạch thu BHXH, BHXH các cấp sẽ định
lượng được khối lượng công việc phải làm trong thời gian tới. Cán bộ quản lý
thu sẽ quản lý xem khoảng thời gian lập kế hoạch của đơn vị mình đã đúng
với thời gian quy định chưa. Đồng thời dựa vào kế hoạch thu BHXH hàng
năm tiến hành công tác quản lý các nguồn thu, triển khai công tác nghiệp vụ
chuyên môn.
1.3.3.3. Quản lý tiền thu
Theo quy định, BHXH cấp tỉnh, huyện không được sử dụng tiền thu
BHXH vào bất cứ mục đích gì. Trong một số trường hợp đặc biệt phải có sự
chấp nhận bằng văn bản của Tổng giám đốc BHXH Việt Nam.
Hàng q, BHXH tỉnh và huyện có trách nhiệm quyết tốn số tiền 2%
đơn vị được giữ lại, xác định số tiền chênh lệch, thừa, thiếu, đồng thời gửi
thông báo quyết tốn cho phịng thu hoặc bộ phận thu để thực hiện thu kịp
thời số tiền người SDLĐ chưa chi hết vào đầu tháng của quý sau.
BHXH Việt Nam sẽ thẩm định số thu BHXH tăng theo 06 tháng hoặc
hàng năm đối với BHXH tỉnh, BHXH thuộc Bộ quốc phòng, Bộ cơng an và
Ban cơ yếu chính phủ.
Mỗi cấp quản lý có những chức năng và nhiệm vụ khác nhau. Do đó
việc quản lý và sử dụng tiền thu BHXH cũng có những điểm khác nhau. Hoạt
SVTH: Nguyễn Thị Hịa Trang, Đ3BH4
17
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
động BHXH là hoạt động khơng vì mục đích sinh lợi, quỹ BHXH là quỹ tiền
tệ tập trung, thống nhất. Chính vì vậy, tiền thu BHXH phải được quản lý chặt
chẽ, mọi khoản chi hoặc thu đều phải theo đúng quy định và được quyết toán
rõ ràng, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia.
1.3.3.4. Thông tin báo cáo
Công tác thông tin báo cáo trong quản lý thu là rất cần thiết, đảm bảo
mọi thông tin đều được cập nhật thường xuyên, liên tục. Trong công tác thông
tin báo cáo, các đơn vị thường sử dụng hệ thống biểu mẫu đã được BHXH
Việt Nam quy định sẵn. Vì vậy để thực hiện thông tin báo cáo theo đúng quy
định, cán bộ làm công tác chuyên môn phải nắm chắc từng biểu mẫu cũng như
trường hợp sử dụng những giấy tờ đó. Bên cạnh đó, cán bộ quản lý thu cũng
phải kiểm tra xem những thông tin mà đối tượng tham gia khai báo đã chính
xác hay chưa để có điều chỉnh cho phù hơp.
Theo quy định, BHXH tỉnh, huyện sẽ mở sổ chi tiết thu BHXH bắt buộc
theo mẫu số 07 - TBH định kỳ hàng tháng, quý, năm. BHXH thuộc Bộ quốc
phịng, Bộ cơng an và Ban cơ yếu chính phủ thực hiện báo cáo thu BHXH 6
tháng đầu năm trước ngày 30/07 và báo cáo năm trước ngày 15/02 năm sau.
1.3.3.5. Quản lý hồ sơ, tài liệu
Bởi vì các thông tin, dữ liệu của đối tượng tham gia thay đổi thường
xuyên và số lượng giấy tờ, văn bản liên quan khá lớn nên BHXH tỉnh, huyện
luôn phải cập nhật thông tin, dữ liệu của người tham gia BHXH để phục vụ
kịp thời cho công tác nội vụ và quản lý. Đồng thời, BHXH tỉnh cần xây dựng
hệ thống mã số đơn vị tham gia BHXH áp dụng trên địa bàn quản lý theo
hướng dẫn của BHXH Việt Nam. Mã số tham gia BHXH cấp cho đơn vị để
đăng kí tham gia BHXH được sử dụng thống nhất trên hồ sơ, giấy tờ, sổ sách
và báo cáo nghiệp vụ.
Bên cạnh đó, BHXH các cấp, tổ chức phân loại, lưu trữ và bảo quản hồ
sơ, tài liệu, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý người tham gia.
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH
Như các hoạt động kinh tế - xã hội khác, hoạt động quản lý thu BHXH
cũng chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau. Công tác quản lý thu BHXH
thực hiện dễ dàng hay không, đạt được kết quả tốt hay xấu là phụ thuộc vào sự
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
18
Trường Đại học Lao động Xã hội
Khóa luận tốt nghiệp
tác động của nhân tố chủ yếu sau:
1.4.1. Trình độ dân trí
Có thể nói, một địa phương có trình độ dân trí cao, văn hóa xã hội phát
triển, khả năng có thể tiếp cận với thông tin, khoa học - kỹ thuật của người
dân dễ dàng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các chính sách xã hội phát triển, đi
sâu vào đời sống người dân hơn so với một địa phương có trình độ dân trí kém
phát triển.
Đối với chính sách BHXH, trong điều kiện trình độ nhận thức của
người dân tiến bộ thì việc đưa chính sách vào thực tiễn cuộc sống cũng trở nên
đơn giản hơn rất nhiều. Người dân nhanh chóng nắm bắt được ý nghĩa to lớn
của chính sách, chế độ BHXH thơng qua cơng tác thông tin tuyên truyền của
tổ chức BHXH. Khi nhận thức của đại bộ phận người dân, đặc biệt là NLĐ và
người SDLĐ được nâng lên rõ rệt sẽ tác động tích cực đến cơng tác quản lý
thu BHXH, giảm bớt tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH đã và đang gây khó
khăn cho cơng tác quản lý thu BHXH.
1.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội
Điều kiện kinh tế - xã hội cũng là một trong những nhân tố quan trọng
tác động đến công tác quản lý thu BHXH. Theo tháp nhu cầu của Maslow,
nhu cầu được bảo hiểm của con người chỉ được nghĩ đến khi những nhu cầu
cần thiết về ăn, mặc, ở đã được đảm bảo. Vì vây, chỉ khi nào kinh tế xã hội
phát triển, đời sống vật chất của mọi người dân trong xã hội được cải thiện thì
chính sách BHXH mới phát huy được vai trị to lớn của mình.
Khi kinh tế phát triển, số lượng NLĐ có việc làm sẽ tăng lên do có sự
mở rộng về quy mơ sản xuất xã hội. Từ đó làm cho đối tượng thuộc diện tham
gia BHXH không ngừng được tăng lên. NLĐ và người SDLĐ không vì lợi ích
kinh tế trước mắt mà tìm mọi cách né tránh chính sách xã hội thiết thực này.
1.4.3. Chính sách tiền lương - tiền công
Căn cứ theo tốc độ phát triển kinh tế trong nước cũng như trên thế giới,
chính sách tiền lương tiền cơng cũng được điều chỉnh liên tục sao cho phù hợp
với những thay đổi đó. Trong chế độ BHXH ở nước ta, tiền lương tiền công
của NLĐ và tổng quỹ lương của đơn vị SDLĐ được dùng làm căn cứ để tính
đóng BHXH. Hàng năm, Chính phủ thường có Nghị định điều chỉnh tiền
SVTH: Nguyễn Thị Hòa Trang, Đ3BH4
19
