Ảnh hưởng của hành vi công dân tổ chức đến kết quả làm việc cá nhân tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư Nhật Bản khu vực kinh tế trọng điểm phía nam

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM
**************


NGUYN THU THY


NHăHNG CA HÀNH VI CÔNG DÂN
T CHCăN KT QU LÀM VIC CÁ NHÂN
TI CÁC DOANH NGHIP CÓ VNăUăTă
NHT BN KHU VC KINH T TRNGăIM
PHÍA NAM



Chuyên ngành: Qun tr kinh doanh
Mã s: 60.34.05

LUNăVNăTHC S KINH T



NGIăHNG DN KHOA HC:
TS. NGUYN HU LAM

TP. H Chí Minh ậ Nmă2011




MC LC
LIăCAMăOAN
LI CMăN
MC LC
DANH MC BNG BIU, HÌNH
TÓM TT 1
CHNGă1:ăTNG QUÁT 3
1.1 Lý do la chnăđ tài 3
1.2 Mc tiêu nghiên cu 4
1.3ăPhngăphápăvƠăphm vi nghiên cu 5
1.4 Ý nghaăthc tin ca nghiên cu 5
1.5 Kt cu ca lunăvn 5
CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 6
2.1 Hành vi công dân t chc (OCB) 6
2.1.1 Khái nim v hành vi công dân t chc 6
2.1.2 Các kiu hành vi OCB 7
2.1.3ăCácăquanăđimăđoălng OCB 9
2.1.4 Các yu t nhăhngăđn OCB 11
2.1.5 Mt s nghiên cu ti Nht Bn 15
2.1.6 Vai trò caăOCBăđi vi t chc 16
2.2 Thc hin công vic (performance) 18
2.3 Gi thuyt nghiên cu 22

2.4 Tóm ttăChngă2 22

CHNGă3:ăTHUăTHP VÀ X LÝ D LIU 23




3.1 Thit k nghiên cu 23
3.2ăPhngăphápăchn mu và x lý d liu 24
3.2.1ăPhngăphápăchn mu 24
3.2.2ăPhngăphápăx lý d liu 25
3.3 Kimăđnh h s Cronbach Alpha 25
3.3.1ăThangăđoăOCB 25
3.3.2ăThangăđoăCIPD 26
3.4 Phân tích nhân t khám phá (EFA) 26
3.4.1ăThangăđoăOCB 26
3.4.2ăThangăđoăCIPD 28
3.5ăiu chnh li mô hình nghiên cu 30
3.5.1 Mô hình nghiên cu mi 30
3.5.2 Gi thuyt nghiên cu sau khi hiu chnh mô hình 31

3.6 Tóm ttăChngă3 32
CHNGă4:ăKT QU NGHIÊN CU 34
4.1 Phân tích nhăhng caăOCBăđi vi kt qu làm vic cá nhân 34
4.1.1 Kimăđnh các gi đnh hi quy tuyn tính 36
4.1.2ăánhăgiáămcăđ phù hp ca 3 mô hình hiăquyăđi vi mu nghiên cu
37
4.1.3 Kimăđnhăđ phù hp caă3ămôăhìnhăđi vi tng th 38
4.1.4 Kt qu phân tích hi quy 38
4.2 S khác bit v OCB giaăcácătrìnhăđ hc vn 42
4.3 S khác bit v OCB gia các v trí công vic 42
4.4 S khác bit OCB theo thi gian làm vic 44

4.5 S khác bit OCB theo gii tính 44
4.6 Tóm ttăChngă4 44
CHNGă5:ăTHO LUN KT QU VÀ KIN NGH 47
5.1 Tho lun kt qu 47
5.1.1 V thangăđoăHƠnh vi công dân t chc (OCB) 47
5.1.2 V thangăđoăCIPD 49
5.1.3 nhăhng ca các thành phnăOCBăđn Kt qu làm vic cá nhân 49
5.2 Kt lun và kin ngh 50
5.2.1ăánhăgiáăchung 50
5.2.2ăóng góp chính ca nghiên cu 51
5.2.3 Hn ch ca nghiên cu 52
5.2.4 Kin ngh cho các nghiên cu tip theo 52

TÀI LIU THAM KHO 54
PH LC 57
PH LC 1: BNG CÂU HI 58
PH LC 2: CÁC BIN QUAN SÁT CAăTHANGăOăOCB 61
PH LC 3: CÁC BINăQUANăSÁTăTHANGăOăCIPD 63
PH LC 4: KIMă NHă  TIN CY CAă THANGă Oă OCBă BNG
CRONBACH ALPHA 64
PH LC 5: KIM NHă  TIN CY CAă THANGă Oă CIPDă BNG
CRONBACH ALPHA 66
PH LCă6:ăEFAăTHANGăOăOCB 67
PH LCă7:ăEFAăTHANGăOăCIPD 69
PH LC 8: TNG HP CÁC BIN SAU KHI PHÂN TÍCH NHÂN T 71

PH LC 9: KT QU MÔ HÌNH HI QUY 1 73
PH LC 10: KT QU MÔ HÌNH HI QUY 2 74
PH LC 11: KT QU MÔ HÌNH HI QUY 3 75
PH LC 12: KIMăNH PHNGăSAIăCA PHNăDăKHỌNGăI 76
PH LC 13: KIMăNH PHNăDăCịăPHỂNăPHI CHUN 78
PH LC 14: PHÂN TÍCH SÂU S KHÁC BIT OCB THEO V TRÍ CÔNG
VIC 80
PH LC 15: S KHÁC BIT OCB THEO GII TÍNH 81




DANH MC CÁC BNG
Bng 3.1: Kt qu Cronbach Alpha caăthangăđoăOCB 26
Bng 3.2: Kt qu phân tích nhân t thangăđoăOCB 27
Bng 3.3: Kt qu phân tích nhân t thangăđoăCIPD 29
Bng 4.1: Ma trn h s tngăquanăgia các bin thành phn 35
Bng 4.2: H s mô hình hi quy 1 39
Bng 4.3: H s ca mô hình hi quy 2 40
Bng 4.4: H s ca mô hình hi quy 3 41
Bng 4.5: Kt qu phân tích ANOVA giaăcácătrìnhăđ hc vn 42
Bng 4.6: Kt qu phân tích ANOVA gia các v trí công vic 43
Bng 4.7: S khác bit OCB theo thi gian làm vic 44
Bng 4.8: Tóm tt kt qu phân tích hi quy tuynătínhăxemăxétătácăđng ca OCB
đn Kt qu làm vic cá nhân 45
Bng 4.9: Tng hp các gi thuyt nghiên cuăđc chp nhn 46

DANH MC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Mô hình nghiên cu 21
Hình 3.1: Quy trình nghiên cu 24
Hình 3.2: Mô hình nghiên cuăđiu chnh 30
Hình 4.1: Mcăđ nhăhng ca OCB đn Kt qu làm vic cá nhân 45

1



TÓM TT
Nghiên cu này xem xét nhă hng ca hành vi công dân t chc
(Organizational citizenship behavior - OCB)ăđn kt qu làm vic cá nhân trong các
doanh nghip có vnăđuătăNht Bn ti khu vc kinh t trngăđim phía Nam.
Trên th gii có nhiuăquanăđimăvƠăcáchăđoălng v hành vi công dân t
chc. Trong nghiên cu này, tác gi la chnăquanăđim ca Organ (1988) v OCB
vƠă quană đimă đánhă giáă kt qu làm vic cá nhân ca t chc CIPD (Chartered
Instituteă ofă Personnelă andăDevelopment)ă vƠoă nmă2003.ă Theoă đó,ă OCBăđcă đoă
bng bng câu hi da trên các bng câu hi ca Podsakoff và các cng s (1990,
1994, 1997); Koster và Sanders (2006); kt qu làm vicăcáănhơnăđcăđoăbng các
bng câu hi caăCIPDă(2003).ăơyălƠăbng câu hi t choăđim. Mi câu tr li
đcăđánhăgiáăbngăthangăđoăLikertă5ăđimă(1=hoƠnătoƠnăkhôngăđng ý, 2 = không
đng ý, 3 = không có ý kin,ă4ă=ăđngăỦ,ă5ă=ăhoƠnătoƠnăđng ý). Trong quá trình
nghiên cu, bng câu hiăđc th nghimăvƠăđiu chnh phù hp viăđiu kin Vit
Nam.
Trc ht, mô hình nghiên cuăđc xây dng gm 2 khái nim: OCB và
kt qu làm vic cá nhân vi 6 thành phn: Tnătình,ăLngătơm,ăPhm hnh nhân
viên, Lch thip,ăCaoăthng, Kt qu làm vic cá nhân vi 38 bin quan sát. Tip
theo, sau khi hiu chnh ni dung, t ng, 210 phiuăđiuătraăđcăphátăđiăkho sát
ti các doanh nghip có vnăđuătăNht Bn ti khu vc kinh t trngăđim phía

Nam. Qua kimăđnhăđ tin cy và phân tích nhân t, 26 binăquanăsátăđc gi li
đ đoă lng 5 thành phn ca OCB: Phm hnhă nhơnă viênă (DL1);ă Lngă tơmă
(DL2); Làm vicăđngăđi (DL3); Lch thipă(DL4);ăúngămc (DL5) và 3 thành
phn ca kt qu làm vicăcáănhơn:ăNngăsut ậ chtălng (KQ1); Mc tiêu cá

2



nhân và s đóngăgópăvƠo hotăđng ca t chc (KQ2); Phát trin bn thân (KQ3).
T đó,ămôăhìnhănghiênăcuăđcăđiu chnh, các gi thuyt nghiên cuăcngăđc
điu chnh cho phù hp.
Các gi thuyt nghiên cuă đc kimă đnh thông qua phân tích hi quy
tuyn tính bi nhm xem xét nhăhng caăcácănhómăOCBăđn kt qu làm vic cá
nhân. Ngoài ra, mt s phơnătíchăkhácăcngăđc thc hin nhmăđánhăgiáăs khác
bit v OCB theo trìnhăđ hc vn, v trí công vic, thi gian làm vic và gii tính.
Kt qu nghiên cu cho thyăOCBătácăđngăđn kt qu làm vic cá nhân
thông qua 2 thành phn: Phm hnhănhơnăviên;ăLngătơmăvƠăs khác bit ch xy
ra gia các v trí công vic.
Nghiên cu có nhngăđóngăgópănhtăđnh: th nghimătngăđi thành công
thangăđoăOCBătheoăquanăđim Organ (1988) và góp phn b sung mt nghiên cu
ng dng thc tin v OCB ti Vit Nam. Ngoài ra, s khác bit v OCB gia các
v trí công vicăđƣăđc khám phá trong lunăvnănƠy.
Bên cnhăđó,ănghiênăcuăcngăcònămt s hn ch nh:ăLy mu thun tiên,
các mô hình hi quy tuyn tính có mcăđ gii thích thp, nhiu bin quan sát ca
OCB b loi b.

3



CHNGă1:ăTNG QUÁT
1.1 Lý do la chnăđ tài
T xaăxa, các bc hinănhơnăđƣăđánhăgiá cao vai trò caăngiătƠiăđi vi
s phn thnh ca quc gia. Khi vit sonăbƠiă vnă biaăchoă tin s đu tiên khoa
Nhâm Tut (1442), Thân Nhân Trung
1
vit ắHin tài là nguyên khí ca quc gia.
Nguyên khí thnh thì th nc mi mnh và lên cao. Nguyên khí suy thì th nc
xung thpẰ.ă mt phm vi hpăhn,ăngun lcăconăngiăđƣătr thành yu t quan
trng bc nhtăđi vi s tn ti, phát trin ca mt t chc. Vì vy, s thành công
ca mt t chcăđc hình thành t nhng hotăđng hiu qu hàng ngày ca mi
cá nhân. Tìm hiu nhng yu t nào, hành vi nào đemăli kt qu làm vic cá nhân
không ch là mi quan tâm ca nhngăngi qun lý mà còn là câu hi cho các nhà
nghiên cu gnăđơy trongălnhăvc hành vi t chc.
Nhcăđn ngi Nht Bn, th giiăthngănóiăđn sc chuăđng, tinh thn
trách nhim và t nguyn cng hinăđi vi t chc, xã hi. Ngiălaoăđng Nht
Bn có ý thc rt mnh m rng nu h không làm vic cn cù và hiu qu thì
tngălaiăt chc ca mình s không bn vng. Công nhân Nht Bn cm thy xu
h khi h sn xut hoc chuyn giao mt sn phm có khuytăđim sang khâu k
tip trong dây chuyn sn xut. H thng qun tr Nht Bn bit s dng tinh thn
trách nhim, hp tác, t nguyn ca miăngiălaoăđng đ thúcăđy hiu qu hot
đng ca t chc.

Trong thi k đi mi ca Vit Nam, các thành phn kinh t nc ngoài
chim mt v trí quan trngăđi vi các hotăđng phát trin kinh t.ăTrongăđó,ăNht


1
Thân Nhân Trung (1418 - 1499), t là Hu Ph,ăngi làng Yên Ninh, tng thuc xã Hoàng Ninh,
huyn Vit Yên, tnh BcăGiang,ănhƠăthăVităNam,ăPhóăđôăNguyênăsúyăTaoăđƠnăNh thp bát tú ca vua
Lê Thánh Tông

4



BnăđcăđánhăgiáălƠămt trong nhngăđi tác chinălc nht trong quan h hp tác
kinh t vi VităNam.ăHnăna, cùng chung ngun gc ngh trngălúaănc t ôngă
NamăÁ,ăngi Nht BnăvƠăngi Vit Nam có nhngăđimătngăđngătrongăvnă
hóa,ătínhăcách.ăDoăđó,ăVit Nam không ch đnăthun tip nhn ngun vn t Nht
Bn mà còn có th tip thu nhng phong cách làm vic, phngăthc qun lý con
ngiăđ áp dng phù hp viăconăngiăvƠămôiătrng ti Vit Nam.
Gnăđơy,ătrênăth gii, mt trong nhng khía cnh ca hành vi hp tác trong t
chcăđc gii chuyên môn và các nhà qun tr tp trung nghiên cu là hành vi
công dân t chc OCB (Organizational citizenship behavior). Tuy nhiên, ti Vit
Nam,ăđơyălƠămt khái nim mi và có rt ít các nghiên cuăliênăquanăđn hành vi
công dân t chc. NhngăhƠnhăviănƠoăđc gi là hành vi công dân t chc? Hành
viăđóănhăhngăđn kt qu làm vic cá nhân trong mt t chcănhăth nào? Có
th rút ra bài hc nào trong vic qunălỦăconăngiăđi vi các doanh nghip Nht
Bn tiămôiătrng Vit Nam. Vi nhngălỦădoătrên,ătôiăđƣăla chn vnăđ nghiên
cuăắnhăhng ca hành vi công dân t chcăđn kt qu làm vic cá nhân trong
các doanh nghip có vnăđuăt Nht Bn khu vc kinh t trngăđim phía NamẰ.
1.2 Mc tiêu nghiên cu

(1) ánhăgiáăcácătácăđng ca hành vi công dân t chcăđn kt qu làm vic cá
nhân ti các doanh nghip có vnăđuătăNht Bn ti khu vc kinh t trng
đim phía Nam.
(2) So sánh s khác bit v hành vi công dân t chc gia cácătrìnhăđ hc vn,
v trí công vic, theo thi gian làm vic và gii tính.
(3) aăraăđ xut, kin ngh đi vi các doanh nghip Nht Bn ti Vit Nam.


5



1.3 PhngăphápăvƠăphm vi nghiên cu
Phm vi kho sát: Các doanh nghip Nht Bn ti khu công nghip AMATA,
công ty Sumitomo, công ty Sanyo, công ty Bo him UIC và Trung tâm Hp tác,
phát trin ngun nhân lc Vit Nam ậ Nht Bn.
Sau khi nghiên cu các tài liu, tác gi đƣăxơyădng bng câu hi và tin
hành kho sát th thông qua tho lun nhóm khongă20ăngiăđ hiu chnh t ng,
ni dung.
Nghiên cuăđnhălng: tác gi xây dng bng câu hi viăthangăđoăLikertă5ă
mcăđ, tinăhƠnhăđiu tra m rng cho nhiuăđiătngătheoătrìnhăđ,ălnhăvc hot
đngầ. Sau khi thu thp bng kho sát, tác gi s dng phn mmăSPSSăđ (1)
đánhăgiá đ tin cy ca 2 thangăđo;ă(2)ăphơnătíchănhơnăt khám phá; (3) phân tích
tngăquan;ă(4)ăkimăđnh gi thuyt ca các mô hình hi quy và phân tích hi quy;
(5) Phân tích s khác bit.
1.4 ụănghaăthc tin ca nghiên cu
- Thc hin kimăđnhăvƠăđiu chnhăthangăđoăHƠnhăviăcôngădơnăt chc ti Vit
Nam.
- ánhăgiáămcăđ nhăhng ca hành vi công dân t chcăđn Kt qu làm vic
cá nhân.

1.5 Kt cu ca lunăvn
Ngoài phn m đu và kt lun, lunăvnăđc kt cu thành 5 chng:
Chngă1:ăTng quan
Chngă2:ăCăs lý thuyt và mô hình nghiên cu
Chngă3:ăPhngăpháp nghiên cu
Chngă4: Kt qu kho sát
Chngă5:ăTho lun kt qu và kt lun

6



CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU
ChngănƠyăs gii thiu khái nim OCB và các nghiên cu có liên quan
đn hành vi OCB, t đóăđaăraămôăhìnhănghiênăcu và các gi thuyt nghiên cu.
2.1 Hành vi công dân t chc (OCB)
2.1.1 Khái nim v hành vi công dân t chc
Nmă 1983,ă thut ng OCB lnă đu tiên xut hin trong nghiên cu ca
Smith,ă Organă vƠă Neară ắOrganizatională citizenshipă behaviour:ă Itsă natureă andă
antecedentsẰă trênă tp chí Journal of Applied Psychology. Mcă dùă đnhănghaă ca
Smith và các cng s (1983)ăchaătht s rõărƠngănhngăh đƣăc gngăđaăraăcácă
đcăđim caăOCBănh:ăhp tác, hu ích, thin chí.
Nmă1988,ăOrganăđƣălƠmărõăbn cht caăOCBăhnăthôngăquaăđnhănghaă
sau: ắOCBălƠăhƠnhăviămangătínhăcáănhơn,ăt nguyn,ăkhôngăđc tha nhn mt
cách trc tip và rõ ràng trong các hotăđngăkhenăthngăthôngăthngănhngăli
có tác dngăthúcăđy hiu qu hotăđng ca t chc. Hành vi này không xut phát
t yêu cu mnh lnh,ăđcăđim ca công vic hay s tha thun trong công vic.Ằ
Daă trênă đnhă nghaă ca Smith (1983) và Organ (1988), Podsakoff,
Mackenzie và Hui (1993) cho rng,ăhƠnhăviăđc gi là OCB cn phi tha mãn 3
điu kin sau:

(1) Ngiălaoăđng thc hin hay không thc hin hành vi OCB hoàn toàn không
liênăquanăđn vnăđ thng pht.
(2) Hành vi này không nmătrongăquyăđnh ca công vic.
(3) NgiălaoăđngăkhôngăđcăđƠoătoăđ thc hin hành vi này.
DùăOCBăđc xây dngătrênăquanăđim nào thì theo Organ và các cng s
(2006),ăcácăđnhănghaăđuăcóă4ăđim chung:

7



(1) OCB không th đc nhn bită thôngă quaă cáchă đánhă giáă da trên công vic
hàng ngày hay kh nngălƠmăvic caăngiăđó.
(2) Hành vi này s gián tip hoc trc tipăđemăli hiu qu hotăđng ca t chc.
(3) Hành vi này xut phát mt cách t nguyn t mi cá nhân.
(4) Mcăđ th hin OCB  mi cá nhân là khác nhau.
Vì cùng có bn cht là hành vi xut phát t cáănhơnăngiălaoăđng, nm
ngoài yêu cu ca công vic nên xut hin s trùng lp v đnhănghaăgia OCB và
các thut ng khácă nhă hƠnhă viă xƣă hi trong t chc (prosocial organizational
behavior), hành vi t nguyn (organizational spontaneity) và hành vi thc hin
nhiuăhnănhim v (extra-role behavior).
2.1.2 Các kiu hành vi OCB
Xut hin t nmă 1983ănhngă phiă 10ă nmăsau,ă OCBă miă đc các nhà
chuyên môn trên th gii tp trung nghiên cu phát trinălnhăvc này. Theo thng
kê ca LePine, Erez và Jonson (2002), khong 40 kiuăhƠnhăviăOCBăđƣăđcăđ cp
đn. Còn Organ và các cng s (2006) t các nghiên cu phân tích thc chngăđƣă
xácăđnh OCB có 7 loi nhăsau:ă
- Hành vi Tn tình (altruism):ăđơyălƠămt trong 2 kiuăhƠnhăviăOCBăđuătiênăđc
Smithă(1983)ăxácăđnh trong mt nghiên cu thc hin phng vn cp qun lý ti 2
nhà máy sn xut. GnăđơyăhƠnhăviănƠyăcònăđc mt s nhà nghiên cu gi là hành

viăgiúpăđ (helping). Dù vi tên gi nào thì bn cht ca hành vi TnătìnhălƠăđemăli
li ích cho mt cá nhân c th nh:ăgiúpăđ nhân viên mi vào làm vic, h tr
đng nghipăđangăgpăkhóăkhnătrongăcôngăvic.
- Hành vi tuân th quy đnh (generalized complicance): Mt s nhà nghiên cu còn
s dng cách giăhƠnhăviălngătơmă(conscientiousness)ăđ nhn mnh ý thc t

8



nguyn caăchínhăngiălaoăđng. Vic tuân th cácăquyăđnh trong t chc không
chu s tácăđng hay ép buc nào t bên ngoài mà t bnăthơnăngiălaoăđng cho là
cn thit và mun thc hin.ă óălƠănhngă hƠnhă đng c th,ăthngă xuyênănh:ă
tuân th thi gian làm vic, tích cc tham gia các cuc hp, nghiêm túc trong gi
làm vic, không nói chuyn phim hay ngh quá gi cn thit. Chính vì vy, hành vi
nƠyăkhôngătácăđngăđn mt cá nhân c th nhngăliăcóăỦănghaărt quan trngăđn
hotăđng chung ca mt nhóm, mt b phn hay mt t chc.
- Hành vi cao thng (sportsmanship):ă đm bo hiu qu hot đngăchung,ăđôiă
khiăngi qun lý cn thit phi thc hin mt s thayăđiătrongăcăcu, hotăđng
ca t chcănhăthayăđi thi gian làm vic, b trí li v trí công vic, cách thc tin
hành hotăđngầăiu này có th s dnăđn ny sinh các ý kin phn đi, bt bình,
thm chí kin tng.ăSongăđi viăngi có ý thc v hƠnhăviăcaoăthng thì cho dù
h không thc s hài lòng viăthayăđiăđóănhngăítănht h cngăth hinătháiăđ
tích cc, gt b điu không thaămƣnăđóăvƠăhngăđn li ích chung ca t chc.
- Phm hnh nhân viên (civic virtue): Trong mt nghiên cu v quyn công dân
trong t chc,ăGrahamă(1986a)ăđƣăđaăraăhƠnhăviăphm hnhănhơnăviênăđ nóiăđn
s cng hin t nguyn caăcáănhơnăngi tham gia trong mt t chc.ăóălƠătácă
phong ca nhngăngi có ý thc trách nhim, làm vicătheoăphngăchơm,ăchínhă
sách ca t chc.ăi viăKonovskyăvƠăOrgană(1996),ăđóălƠănhng hotăđng liên
tcăvƠăthngăxuyênănhătìmăđc các tài liuăliênăquanăđn công vic, tham gia các

cuc hp,ătraoăđi ý kin viăđng nghip trong quá trình thc hin nhim v hay
tham d nhng hotă đng th hin s gn kt gia cá nhân vi t chc. Còn
Graham (1989) li nhn mnh  hƠnhăđngămangătínhăđoăđc, không phê phán hay
phnăđiăchínhăsách,ăđng li hotăđng và các quytăđnh ca cp trên.

9



- Lch thip (courtesy): Nu hành vi TnătìnhăcóăỦănghaăgiúpăđ gii quyt hoc làm
gim bt vnăđ khóăkhnăcho ngi khác thì hành vi Lch thip li có tác dng
phòng nga, ngnăchnănguyăcăxy ra các vnăđ đó nh:ătránhăgơyăkhóăkhnăcho
công vic caăđng nghip,ăthôngăbáoătrcăchoăđng nghip v sc ép ca công
vic sp ti giúp h chun b ttăhn.
- Trung thành (loyalty):ăHƠnhăviănƠyăđcăđ cpăđn trong các nghiên cu ca
George và Brief (1992), Graham (1989, 1991). S trung thành th hin qua cách
bo v hình nh caăcôngătyătrc phê phán caăngi khác, luôn nói v nhng th
mnh ca t chc trong các cucătraoăđi vi khách hàng hocănhơnăviênătngălaiă
ca t chc.
- Phát trin bn thân (self-development): Ngiălaoăđng ch đng hc hi nâng
cao kin thc,ătrìnhăđ chuyên môn caămìnhăđ nâng cao chtălng công vic ca
mình. H có th t mình tìm hiu hoc ch đng tham gia các khóa hun luyn ca
t chc.
2.1.3 Cácăquanăđimăđoălng OCB
NhiuămôăhìnhăđoălngăOCBăđƣăđc các nhà nghiên cu xây dng và
kim chng.ăTanakaă(2004)ăđƣătng hp mt s môăhìnhăđc ng dng nhiu trên
th giiănhădiăđơy:
2.1.3.1 Mô hình ca Smith, Organ và Near (1983)
MôăhìnhănƠyăđc xây dng vi 2 nhân t: Tn tình (altruism) và Tuân th
quy đnh (generalizedăcompliance).ăTrongăđó,ănhơnăt Tnătìnhăđc xem là nhng

hƠnhă viă giúpă đ hngă đn mt cá nhân c th nhă cpă trên,ă đng nghip hoc
khách hàng còn Tuân th quyăđnh th hin  khía cnh chp nhn và tuân theo các
quy tc, chun mc đƣă đcă quyăđnh trong t chc,ăcóăỦănghaăh tr gián tip

10



công vic ca nhiuăngi. MôăhìnhănƠyăcngăđc s dng trong nhiu nghiên cu
nhăGeorgeă(1991);ăFarth,ăPodsakoffăvƠăOrgană(1990);ăOrganăvƠăKonovskyă(1989).
2.1.3.2 Mô hình ca Organ (1988)
Nmă1988,ăOrganăđƣătng hp li các nghiên cuăOCBătrcăôngăvƠăđaăraă
thangăđoăvi 5 thành phn: (1) Tn tình (altruism):ăgiúpăđ đng nghip; (2) Lch
thip (courtesy): tho lun viăđng nghipătrcăkhiăhƠnhăđng; (3) Cao thng
(sportmanship): sn sàng b qua nhng vnăđ phin toái không cn thitămƠăngi
laoă đng khó tránh khi trong quá trình làm vic; (4) Lng tâm
(conscientiousness): th hin s cn cù, tuân th quyăđnh và tích cc tham gia làm
vic ttăhnăsoăvi yêu cu; và (5) Phm hnh nhân viên (civic virture): có trách
nhim tham gia và dn thân vào t chc.
2.1.3.3 Mô hình ca Van Dyne, Graham và Dienesch (1994)
Phát trin t khái nim OCB ca Organ (1988),ăGrahamă(1991)ă đƣă nhn
mnh trách nhim xã hi,ătăcáchăcôngădơnăcaăngiălaoăđng trong hành vi OCB.
Theoăđó,ăhìnhănh “ngi công dân trong t chc” không ch làm vic mn cán, có
lngătơmămƠăcònărtănngăđng, t ch, có ting nói trong t chc. Da trên quan
đim ca Graham, Van Dyne và các cng s (1994)ăđƣăxácăđnhăđcămôăhìnhăđoă
lng OCB có 5 thành phn: (1) Trung thành (loyalty): chân thành, n lcăthúcăđy
hotăđng ca t chc; (2) Phc tùng (obedience): tôn trng và n lc tuân theo các
quyă đnh,ă phngă chơmă hotă đng ca t chc; (3) óng góp mang tính xụ hi
(social participation): Hành vi hp tác, liên kt gia cá nhân vi nhau trong mt t
chc; (4) óng góp mang tính cá nhân (advocacy participation): hành vi ch đng

to ra s đi mi trong t chc; và (5) óng góp mang tính chc nng (functional
participation): sn sàng tham gia hoc phát trin bnă thơnă đ giaă tngăgiáă tr ca

11



chínhămìnhăđi vi hotăđng ca t chc.
2.1.3.4 Mô hình ca Moorman và Blalely (1995)
Mô hình ca Moorman và Blalely gm có 4 thành phn: (1) H tr gia các cá
nhân (interpersonal helping); (2) Ch đng (individual initiative); (3) Cn cù, siêng
nng (personal industry); và (4) ng h chân thành (loyal boosterism).
Ngoài ra, có mt s mô hình khác ca Morrison (1994), William và Anderson
(1991),ăBeckerăvƠăVanceă(1990),ăMorrisonăvƠăPhelpsă(1999)ầ
2.1.4 Các yu t nhăhngăđn OCB
Khi nhn thcăđc tm nhăhng caăOCBăđi vi hotăđng ca t chc,
các nhà nghiên cuăđƣătìmăhiu nhng yu t nƠoătácăđngăđnăOCB.ăThôngăthng,
môiătrng hotăđng ca mt t chc s to ra nhiu yu t tácăđngăđn hành vi
ca nhân viên. Tuy nhiên các nghiên cu ca (LePine và cng s (2002); Podsakoff,
Mackenzie và cng s (2000)ăđƣăgi ý rngătháiăđ caănhơnăviênălƠăcăs vng
chcăđ hình thành nên OCB. Còn Organă(1997)ăcngăchoărng “OCB đc hình
thành da trên thái đ, tinh thn làm vic ca cá nhân trong t chc”.
2.1.4.1 Nhn thc v s công bng trong t chc
Khái nim công bng xã hi vnăđcăđ cp nhiu trong các nghiên cu
tâm lý xã hi hc. Gnăđơy,ăcácănhƠănghiênăcuălnhăvc tâm lý t chc hc tìm hiu
s công bng theo nhn thc caă ngiă laoă đng trong t chc (organizational
justice)ă(Greenberg,ă1987,ă1990b).ăTheoăđó,ăcóă3ăkiu nhn thc v s công bng
trong t chc: (1) nhn thc công bng trong vic phân b ngun thu (distributive
justice) lƠătháiăđ caăcáănhơnăngiălaoăđngăđi vi cách phân b thu nhp trong
t chc; (2) nhn thc công bng v th tc, quy trình làm vic (procedural justice)

là s hiu bit ca cá nhân v tính nghiêm túc trong quá trình làm vicăđ đtăđc

12



kt qu; (3) nhn thc ca ngi lao đng v s công bng trong các đóng góp, n
lc đi vi công vic gia các cá nhân (interactional justice). Trongă đó,ă nhiu
nghiên cuăđƣănhn mnhătácăđng ca nhn thc v s công bng trong th tc,
quy trình làm vicăđi vi OCB nhănghiênăcu ca Niehoff và Norman (1993),
LeeăvƠăAllenă(2002).ăNghaălƠ,ănuăngiălaoăđng cho rng h thng t chc và
cách làm vic trong t chcălƠăđúngăđnăvƠăđm bo tính công bng thì h có xu
hng thc hinăhƠnhăviăOCBăhn.ăS tácăđng này có th không d dƠngăđc
nhn bitănhngăliăcóăỦănghaălanătruyn t cp qunălỦăđn nhân viên.
2.1.4.2 Phong cách lãnh đo
Mt trong nhng yu t tácăđng trc tipăđn hành vi OCB là phong cách
lƣnhă đo (Tanaka, 2004). Thc t có nhiuă phongă cáchă lƣnhă đo, nhngă mt s
nghiên cuăđƣăch ra rng phong cách h tr (supportive leadership) miăthúcăđy
hành vi OCB. Kt qu nghiên cu ca Smith và các cng s (1983), Podsakoff
(1990) cho thy cp trên càng quan tâm, h tr cpădi thì nhân viên càng có ý
thc thc hinăhƠnhăviăOCBăhnă.
Hnăna, mi quan h gn bó gia cp trên và cpădi s to ra hiu ng
ttăđi vi nhân viên. Nu cp trên sn sàng cung cp cho cpădi nhng thông tin
cn thit hayătraoăđi v suyăngh,ăcáchăgii quyt công vic thì càng khích l cp
di n lc làm vic hiu qu, gn bó vi t chc. Vì vy,ămôiătrng làm vic chú
trng xây dng các mi quan h nhăvy s khinăngiălaoăđngăcóăxuăhng thc
hinăhƠnhăviăOCBăhnă(Hofmann,ăMorgesonăvƠăGerrans,ă2003;ăHuiăvƠăcácăcng s,
1999; Masterson, Lewis, Goldman và Taylor, 2000).
2.1.4.3 S tha mãn trong công vic
Nhiu nghiên cuăđƣăch ra rngăkhiăngiălaoăđng tha mãn vi công vic

13



ca mình thì h cóăxuăhng tích cc thc hin các hành vi OCB. Nghiên cu ca
Podsakoff (1990) kt lun mi quan h giaăOCBăvƠătháiăđ tha mãn caăngi lao
đng v điu kin làm vic,ăphngăchơmăhotăđng ca t chcăvƠăcáchăđi x ca
cp trên vi cpădiầđc tìm thy  hành vi Tn tâm, Cao thng, Lch thip,
Lng tâm. Ngoài ra còn có các nghiên cuăkhácănhăWilliamsăvƠăAndersonă(1991),ă
Smith và các cng s (1983), Tanaka (2004).
2.1.4.4 S h tr ca t chc (organizational support)
TheoăTanakaă(2004),ăđơyălƠăyu t có nhăhng lnăđn hành vi OCB ca
ngiălaoăđng. Khái nim này cho bit nhn thc caăngiălaoăđng v cáchăđánhă
giá và tháiăđ quan tâm ca t chcăđi vi nhngăđóngăgóp ca h trong công vic
(Eisenberger, Huntinton, Hitchison và Sowa, 1986). Còn theo Van Yperen và các
cng s (1996),ăngiălaoăđngăthng cho rng, s h tr t cp trên ca mình là
quan trng nht trong tt c các hình thc h tr ca t chc.ăNgiălaoăđng càng
đcăgiúpăđ trong nhng thiăđimăkhóăkhnăthìăh càng có ý thc thc hin hành
vi OCB.
2.1.4.5 S tn tâm vi t chc (Organizational Commitment)
Theo Organ (1990) mi quan h gia OCB và s tn tâm vi t chc
(organizational commitment) ph thuc vào vicăchúngăđcăđánhăgiáălƠămt nhóm
các hành vi, mt nhóm các mcăđíchămangătínhăhƠnhăvi,ătháiăđ hay nhngăđngăcă
đƣăđcătínhătoánătrc.ăng trênăquanăđim ý thc tnă tơmă đi vi t chc là
“sc mnh đng nht ca cá nhân vi t chc và s tích cc tham gia vào trong
mt t chc”, nghiên cu ca Steer, Mowday, Porter (1982) cho bit: tn tâm vi t
chc th hin  khía cnhătháiăđ và có liên quanăđn các mcătiêu.ăNgiălaoăđng
tha nhn các mcăđích,ăgiáătr ca t chcăđ h tn ti trong t chc và sn sàng

14



n lc vì t chc ca mình. Ngay c Schollă(1981),ăO’ReillyăvƠăChatmană(1986)ă
cngăcóăcáchălp lun thuyt phc rng s tn tâm vi t chc là mt trng thái ca
tơmălỦăhnălƠănhng hành vi th hin ra bên ngoài và ch có s tn tâm caăngi
laoăđng da trên s đng nht vi t chc, tha nhn các giá tr ca t chc mi
duyătrìăđc nhng hành vi t nguynăđóngăgópăchoăt chcănhăOCB.
2.1.4.6 S dn thân trong công vic (job involvement)
Trong các nghiên cu v t chc, mc dù dn thân trong công vic (job
involvement) đc xem là mt trong nhngătháiăđ quan trng nhtăđ thc hin
công vicănhngăcácăphơnătíchătng hp (meta-analyses) li phát hin ra rng không
có mi liên h nào hoc có mi quan h rt yu gia yu t dn thân vi vic thc
hin công vic (Brown, 1996). Có th hiuă đc kt lun này bi vì công vic
thngăđc thc hin không phi da vào vicăngiălaoăđng cm thy công vic
nhăth nào mà ch cnăc vào công ngh ca quy trình thc hin công vic (Organ,
1977).ăiu này có th suy lun rng dn thân trong công vic ch có quan h vi
hành vi t nguyn t chính miăcáănhơnănhăOCB?ăDiefendorff,ăBrown,ăKaminăvƠă
Lord (2002) thông qua nghiên cu khám phá caămìnhăđƣăxácăđnh dn thân trong
công vic có nhăhngăđn 4 trong 5 nhân t thangăđoăOCBăca Organ (1988).
Gnăđơy,ăCohenă(2006),ăDimitriades (2007), Chughtai (2008), Chen và Chiu (2009)
đƣăs dng d liu ca ngiălaoăđng ti mt s ncăđ phân tích nhăhng ca
yu t dn thân vào công vicăđn OCB. Mc dù Cohen (2006) không tìm thy s
nhăhngăđángăk nào ca dn thân trong công vicăđi viăOCB,ănhngăcácănhƠă
nghiên cu khác li tìm thy nhăhng tích cc ca yu t này trên mt s thang
đoăca OCB.

15

2.1.5 Mt s nghiên cu ti Nht Bn
Mc dù các nghiên cu OCB caăngi Nht Bn vn còn hn ch nhngă
thc t, phong cách làm vic caăngi Nht luôn th hin tinh thn trách nhim, t
nguyn và cng hinăđi vi t chc ca mình (Tanaka, 2004). Tác gi tng hp
mt s nghiên cuăđin hình  Nhtănhăsau:
Nghiên cu ca Nishida (1997), trng đi hc Nanzan
Nmă1997,ăNishidaăđƣătin hành nghiên cu nhm tìm hiu nguyên nhân và
đngăcădnăđn hành vi OCB trong doanh nghip Nht Bn. Nghiên cu ca ông
s dngămôăhìnhăthangăđoăOCBăca Organ, bng câu hi ca Podsakoff, Macenzie,
Moorman,ă Fetteră (1990)ă đ tin hành phng vn trc tip 71 ngiă laoă đng và
kho sát bng câu hi vi 403 ngiălaoăđng ti mt s doanh nghip Nht Bn.
Tác gi đƣăkhngăđnh mi quan h giaătháiăđ ca ngiălaoăđng và OCB thông
qua các kt lun sau:
- Nu ngiălaoăđng càng tha mãn trong công vic thì h cƠngăcóă xuă hng
thúcăđy các hành vi OCB.
- Ngiălaoăđng có ý thc gn bó cao vi t chc s thc hin nhiu hành vi
OCBăhnăsoăvi nhng ngi ít gn bó vi t chc.
- Ngiălaoăđng cóăxuăhng thc hin hành vi OCB khi h nhn thy s công
bngătrongăcáchăđánhăgiáăkt qu làm vic ca cp trên.
Ngoài ra, Nishida còn tìm thy s khác bit v gii tính, n gii thng
thc hin hành vi OCB nhiuăhnăsoăvi nam gii,ănghaălƠălaoăđng n sn sàng
tuân th các nguyên tc và quytăđnh ca t chcăhn.ăV v trí công vic,ăngi
nào có v trí càng cao thì càng tích cc thc hin OCB.ăCngănhăvy, ngi lao
đng càng có thâm niên làm vic thì h càng có ý thc t nguyn cng hin cho các

16

hotăđng ca t chcăhn.
Nghiên cu ca Ueda (2009), trng đi hc Seikei
Nghiên cu ca tác gi nhm kimăđnh mi quan h gia yu t dn thân
trong công vic (job involment), s tn tâm v mt tình cm vi t chc (affective
organizational commitment) và yu t ch nghaătp th (collectivism)ăđi vi OCB.
iătng kho sát là các ging viên và công nhân viên chc ti mtătrngăđi hc
 Nht Bn. Mi quan h nƠyăđc th hinănhăsau:
- Tháiăđ dn thân trong công vic có quan h vi hành vi có Phm hnh nhân
viênăvƠăgiúpăđ đng nghip trong mt t chc. Tuy nhiên trong nghiên cu này,
tác gi cngăchaătìmăthy mi quan h gia dn thân công vic vi yu t Cao
thng.
- S gn bó v mt tình cm có quan h dngăvi thành phnăCaoăthng và
giúpăđ ngi khác.
- Thành phn Ch nghaătp th ch nhăhngăđn Phm hnh nhân viên và hành
viăgiúpăđ đng nghip.
2.1.6 Vai trò caăOCBăđi vi t chc
Khi tìm hiu nguyên nhân khin cho nhân viên có th làm vic ttăhnăsoă
vi yêu cu ca t chc, Katz (1964) cho rng nhng hành vi dn thân, t nguyn
miăđemăli hiu qu hotăđng nói chung ca t chc. Hành vi này không xut
phát t nhim v công vicăvƠăcngăkhôngăđemăli phnăthng nƠoăchoăngi lao
đng,ăhƠnhăviăđóăkhôngătrc tip to ra s lan truyn trong t chcănhngăli liên
quanăđnă ắs sng còn và hiu qu hotă đng ca t chcẰ. Khái nimăOCBăđƣă
đc Organ xây dng t nmă1988ănhngăphi đn nhiuănmăsauăvaiătròăca OCB
miăđc các nhà nghiên cu khngăđnh thông qua các nghiên cu thc chngănhă

17

Bolino, Turnley và Bloodgood (2002); George và Betten ậ hausen (1990);
Podsakoff và các cng s (1997, 2000)ầ
Trc ht, nhăhng caăOCBăđi vi t chc th hin  khía cnh nngă
sut làm vic caăngiălaoăđng. Nngăsut cho bit kh nngălƠmăvic caăngi
laoăđng trong mt thi gian nhtăđnh.ăi viăngi mi gia nhp t chc, s h
tr, chia s kinh nghim caăngiăđiătrc giúp h nhanh chóng hòa nhp vi môi
trng mi, nâng cao kh nngălƠmăvic. Theo lý thuyt v traoăđi xã hi ca Blau
(1964), hành vi ca mi cá nhân s thúcăđy hotăđng ca nhóm. Hành vi sn sàng
h tr,ăgiúpăđ đng nghip khin cho hotăđng ca c t chc tr nên hiu qu
hnăvìămtăngi không th t làm tt c các công vic trong khong thi gian hn
hp ca mình. Vic t ch trong công vic khin h có th đaăraănhng sáng kin
góp phn ci thinănngăsut công vic ca chính mình.
Th hai, OCB là hành vi ca cá nhân ngiălaoăđng thc hinănhngăli có
tácăđng quan trngăđn cp qun lý, tit kim ngun lc cho t chc.ăNhăphn
trênăđƣătrìnhăbƠy,ăkhiăngiălaoăđng t nguyn, toàn tâm toàn ý vào công vic thì
h s có nhiu sáng kin giúp nhà qun lý đ raăchínhăsách,ăphngăánăci thin
hotăđng ttăhn.ăHnăna, nh ý thc t giác caăngiălaoăđng mà các hot
đng giám sát tr nên không cn thit, các chi phí và thiăgianăliênăquanăđn hot
đngă nƠyă đc ct gim tiă đa. Môiă trng làm vic thân thin và ý thc cùng
hngăđn mc tiêu chung giúp ngi qun lý có th dành nhiu thi gian và sc
lcăđ hochăđnhăchínhăsách,ăphngăhng hotăđng ca t chc thay vì phi
gii quyt các mâu thun ni b.
Th ba, chính nhngăngi làm vic vi tinh thn t nguyn, trách nhim
trong công vic hàng ngày ca mình, thân thin viăđng nghipă xungăquanhă đƣă

18



gián tip to ra sc hp dn ca t chcă đi vi ngun nhân lc chtălng cao

trongătngălai.ăTrongăsuyănghăca nhiuăngi,ălngăchaăphi là la chn duy
nhtăđ h chp nhn công vic. Mtămôiătrng làm vic phát huy tinh thn hp
tác, cng hin và ci m s đemăli nhiu s thaămƣnăchoăngiălaoăđngăđ ht
lòng tn tâm vi công vic.
Cuc hpălƠăniăcungăcp nhiu thông tin liênăquanăđn tình hình hotăđng
hay nhngăthayăđi sp ti ca t chc. Vì vyăkhiăngiălaoăđng ch đng và tích
cc tham gia cuc hp thì h cóăđiu kin nm btărõăhnăhotăđng ca t chc và
kp thi ng phó vi miăthayăđi. Bi vì hiu rõ hotăđng ca t chc, nm rõ sn
phm cung cpănênăngiălaoăđng có kh nngăđápăng tt các yêu cu,ăđemăli s
tha mãn cho khách hàng (Morrison, 1995). Coole (2003) khngăđnh mt t chc
hotă đng càng hiu qu thì yu t Phm hnh nhân viên trong t chcă đóă cƠngă
đcăđ cao.
2.2 Thc hin công vic (performance)
Theoă đnhă nghaă ca Brumbrach (Armstrong, 2006), thc hin công vic
(performance)ămangăỦănghaălƠăhƠnhăviăthc hin và kt qu công vic. Hành vi y
đc thc hin bi tngăcáănhơnăvƠăđemăli kt qu c th. Mc dù hotăđng ca
conăngi nhm to ra kt qu nhngăchínhănhng hotăđng y cng là sn phm
ca n lc v mt trí lc, th lcăđi vi công vic và có th đcăđánhăgiáătáchăbit
khi kt qu công vic.
Công vicăđt kt qu cao nu nó đc thc hin thông qua nhng hành vi
phù hp,ăđc bit là hành vi t nguyn và s dng hiu qu các kin thc, k nngă
và kh nngăcaăconăngi.
Vy làm th nƠoăđ có th bităđc công vicăđƣăđtăđcăđn mcăđ

19



nào? Có nhiu cách xácăđnhăđc kt qu nh:ăđánhăgiáăt nhngăngi qun lý, t
khách hàng hay t chính nhngăngiălaoăđng. Dù vi cách thcănƠoăthì,ăđánh giá

là mt khái nim quan trng trong vic qun lý thc hin công vic.ăNóălƠăcăs đ
cung cp, to ra thông tin phn hi, xácăđnh nhngăcáiăgìăđangătin trin ttăđ dn
ti s thành công ca t chc và ch ra nhngăgìăđiuăchaăđúngăđ cóăhƠnhăđng
khc phc.ăKhiăđánhăgiáăvic thc hin cn cân nhc các yu t đuăvƠoănh:ătrìnhă
đ hiu bit,ăkănngăcn thit và hành vi thc s phù hp vi các tiêu chun v
nngălc và các tuyên b v giá tr ct lõi. Hành vi không th đoăđc bng con s
nhngăcóăth đcăđánhăgiáăda trên các khái nim ca nhng nhân t to nên hành
vi tt, không tt và các bng chngăđc s dngăđ đánhăgiáă(Armstrong,ă2006).
Cuc kho sát ca t chc CIPD (Chartered Institute of Personnel and
Development) nmă2003ăv qun lý vic thc hin công vic (Armstrong, 2006)ăđƣă
phát hin th t uătiênăv mcăđ quan trng ca các yu t trongăthangăđoăkt qu
vic thc hin (sauăđơyăđc gi lƠăthangăđoăCIPD).ăóălƠ:
1.ăt mc tiêu
2.ăNngălc
3. Chtălng
4. S đóngăgópăchoănhóm
5.ăQuanătơmăđn khách hàng
6. Quan h công vic
7.ăNngăsutălaoăđng
8. Tính linh hot
9. Mcătiêuăkănng/ăhc tp
10. Sp xp hài hoà mc tiêu cá nhân vi mcăđích ca t chc