SKKN - SU DUNG SO DO

SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
Phần I
. Mở đầu

s
!
"# $%&# '&
()*+,-.(*
(*& .
/"# 0&
+.+++11
1+
!23+,4'/-356 788
29:. :5;<1.88+,
=>%.,.4+ 4:&8, 93 ?
+@.+A++=5+B9+C0!D;<1
E F+GHIF!&JKL =4&L+A++
4+7=5AD;<1MN=.==5O
+A++ LP3L D+ 9QH=D&8
=5D119# H55&JK+R
04
D0S++&
&+++O1
-T Phơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8

;L87+ &832!&P&8P T
', &87:1 7&L+A++UPAV=5;<1
'NW? &7P+A++AV&844=5<1X0
AW+M!84WH!P YĐổi mới dạy học
5"8RW4+74:&8ZQO# ,=5F
8 "

'[ H!S\!&L@Q&7P+A++A
V]L ^# =50@"19+A
';L/ F\4\+AW]+ ! # @"1
:PH4+A++AV# =5<1W+M_
803!2A1<1

Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
1
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
3D5.FL &FL?, ?: `
a b +A ! 8 &!. = C 0! !D
L &&7L8D^W=&!: &L+A++UP
AV=;<M;L8.+=&c+.@Q+P32
&W803A<1.
IV. Các ph ng pháp nghiên c u :
d++ .#
D&&
Phần II
. Nội dung
!!"#$
1. Lí luận
1.1. Khái niệm sơ đồ
AV834F R:.1&8+@8+?&8
2# !\8+?4F R:.AV9,!0]
DPV=49+! W! \(O/*+PL2A#
# =\8+?a9,!0]_1W8 b
49+O/+PLeS1&8 4,,!"2a3
1F# !!9eH&7<12# !.,+:
=+&8/O,!# AV>"1!28AX&!
7: 7DWXI8

`&7AV.1# !2.1H#
)L+"=HO:QAV.,3A2TAV
R:!2fAV2# !fAVD%HO1+:=+A
V.,TAVAL AVL '+:9+
1.2. Sơ đồ trong dạy học
=5AV4:08=HF8H!2b+
/4+3 4:A0@C0!84:5"Hb+/4+
8.# 7F<.H+"=&L4:T4:=4:
74:+,!2# !"# @# 7
<1
`&7AV# =5983DP+A!&8
_8:+A++=5`..,9UPa=&8@a
5XF@" # =5;.18# ,=5W8
a5.&K ";2&W<1AV18DPbH,
=52# !C0!2# !"# @
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
2
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
1.3. Tác dụng của sơ đồ trong dạy học môn địa lí
dA++AV=5<118HR:!4:
085O3# 7F<+B9+&.QH4+ 5_
@Q L=)
)L7:).@QQ:&8P1=58H53
+A++,4808@;Va..<WA0@2&W08
=&84::4 &P&C
;C<18.L !2# !=(He"
e/-3*# 7)&7&!=)+@8# 4+74
:+:=+.XA@%=OAV)I8L ,#
63:X53 79;2&W5O^7
Hb&\0853!2# D# AV=5H

# AV85$+@81/\3 &84:
088S+557+.4# @`a&8AV9+1O>.
!29+1DfVa5_I8W0@F04&7P
4:085
dA++AVD,8 F33 308)
&7+P+A++AV0a_?.H+29+V03&W
+A++=5 gO:3G08P,8@Q+29+.
H h0<2+A++i9+29+&W+A++@@
+&FR &FLbb>8! # @+A++AV'
9"
)!+"=08@O, F S!2, +,
8,!&!: &8R:,H4
=088a49+C>&W BV=B3
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
3
giáo
viên
Từ nội
dung
Soạn
thành
sơ đồ
Giảng
theo sơ
đồ
Tổng
kết sơ
đồ
Học
sinh

Nghe
giảng theo
sơ đồ
Hiểu và
ghi theo
sơ đồ
Tự học
bằng
sơ đồ
Lập đ-
ợc sơ
đồ
Đánh
giá
bằng
sơ đồ
Tự đánh
giá và
đánh giá
bằng sơ
đồ
Kết quả
giảng dạy-học tập
Kiến thức và kỹ năng địa lí
Qua
trình
trao
đổi
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
A308E"H9F S0853518=L

!,+,@Q `9="QH 5
&!57+03D<1_8]@0@15&81!
2)&7.,&7P+A++AV&8F@" =5X
W+&WL 085
Od ` )& Ph ng pháp
ging dy a lý trng ph thông
d0.j T
S cu trúcT0 +& &
# S
Hỡnh 1. S c cu nn kinh t.
S quá trìnhT0 &1+ &#
S# &
Hỡnh 2. S cỏc mựa theo dng lch bỏn cu Bc.
S a hcT0 &D&
0
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
4
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
Hỡnh 4. S các lung vn ti hng hoá bng ng bin ch yu trên th gii.
S logicT0 & 0&
D(*_
/ 02!"#
$

AV2# !\8+?H(;<M*
2. Cơ sở thực tiễn
a&G# D7F@Q R9+#
5D<1. K4 `L 5.# !]
5<18&+@4+7\4:.5 3K
3 2D&8.W3\ ".8=

+:9 ? )!47+AV=OAV&8AV8DP
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
5
;<

;F
`kW D
1

&7
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
i9=58+A!,H!+A++=5>8@++.!
# @FL a9+
A<1M!8D"F.L 3 .@Q
&7P+A++AV3.! # @C0!3 ,!
2# !"# @# 7<1C,!F S3 08C
.,@A@!2A
)LC"1: R5W+M_./ W 24+7D
O+A++ l+&8W.&P&C>D.!
# @&8D=:S57+13_>D.
.!_.38! @1:8&4
" &L+A++UPAVA ?8, P<W+A++
)!: +@b&W# H!,,:+=
&3a8
`&7@&L1 7&8HIL F ? &8KmH!
+A++=51H.&!=0]AV>.L &!
%&%'%(&)*&+,!%-
1. Sử dụng sơ đồ trong khâu khởi động
P &!UPAV" X308W? 458
]W! F S3 !2A_ ? !

&P4 >948a44+G&!<W.a5>
.9R# '!2F&L3 &8/<!&P
57+
gO&<1408]X&<18Af g&8C,
3 088.,H5:X38.D?
40]AV
1.1. Cách thực hiện
&UPAV h0<nO(FRW*CB
4 o%'dpO4 AV!28UP.,=,
W! 3 Vl+D=:S_ ? !&P
# <W# 57+35H5&8
" 8,!X&!4+7&80R D# : ,b
9!2
Ví dụ: Mở đầu bài 14 - Đông Nam á - đất liền và hảI đảo - tiết
16 - địa lý 8
NWq TX3W! &L;D`á
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
6
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
NWr T& ? 5/O# 3 W0808
qq 3 W&8a9
NWs T4 AVF S088,24 &8&W
! !208TYBài Đông Nam á đợc nghiên cứu trong 5 tiết trên lớp, trong đó có
4 tiết lí thuyết và một tiết thực hành. Theo trình tự chúng ta sẽ đợc nghiên cứu những
nét khái quát về t nhiên dân c , xã hội trong tiết 1, 2. Trong tiết 3,4 chúng ta sẽ thấy
đợc những nét khái quát về kinh tế Đông Nam á. ASEAN - một liên kết của khu vực
Đông Nam á mà trong đó có Việt Nam, chúng ta sẽ nghiên cứu khái quát về mục tiêu
và cơ chế hợp tác cũng nh thành tựu và thách thức của ASEAN. Cơ hội và thách thức
của Việt Nam trong tiến trình hội nhập Để học tập có hiệu quả, yêu cầu các em phải
nghiên cứu trớc ở nhà, đặc biệt tự nghiên cứu, bổ sung thực tiễn, liên hệ cho nội dung

bài học
2. Sử dụng sơ đồ trong dạy kiến thức mới
3AV0a_:H4:<1 T
!2# !# 7/O+:=+i308.,.L AV
8+?]3!2WAi4>838+?]
!2.i4=. 9&829A&<4:
gG3 ).,47+AV808CG+?)!4
7+&8UPAV@=4:W?S32, T
' Biên tập và chuẩn bị trớc đảm bảo kiến thức trọng tâm, cơ bản.
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
Đông Nam á
VN trong
ASEAN
./
0120
Tự nhiên
khí
hậu
Sông
ngòi
cảnh
quan
3456789
Dân cF
xã
hội
Nông
nghiệp
Dịch vụCông
nghiệp

Cơ cấu
kinh tế
Mục
tiêu
cơ chế
hợp tác
7
Thành
tựu,
thách
thức
:#

Tự
nhiên
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
' Việc sử dụng sơ đồ phải đợc quan niệm nh công cụ, phơng tiện. Tuỳ theo
điều kiện thực tế có thể lựa chọn các hình thức và qui trình khai thác khác
nhau. Có một số lựa chọn: Hoàn thành sơ đồ khuyết, trình bày theo sơ đồ
sẵn có, tự thiết lập sơ đồ
' Sản phẩm của quá trình sử dụng không chỉ là kiến thức mà còn là kỹ năng
thu đợc từ học tập theo sơ đồ. Đó là kỹ năng lí luận: tổng hợp, khái quát
hoá, kỹ năngphân tích và các kỹ năng hành động nh thành lập sơ đồ, thiết
lập mối quan hệ bằng công cụ đồ hoạ,
2.1. Cách thực hiện
2.1.1 Hoàn thiện sơ đồ khung.
& ? 5H&8, 04&8AV0@(C
8*,88AV08I@0]a3L 3
4:P,8.8)C
Ví dụ: mục 2- đặc điểm tự nhiên/II Bài Đông Nam á - đất

liền và hảI đảo (địa lý 8)
NWq T/<.WT;D`áFL&8@@
NWr T)+".!&P
'd"8j't.
'%H&83 Pr';<1MjujM9VH;`v
R.,88+4 `.n: &888+4 qT;D
`áP<f.n+4 2rT;D`á0,@(RFv
w
x


n*
NWs f8&!88+4
NWj T;=!bAV4:&808`.7/l0R
)4 AV,24 h4:
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
8
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
2.1.2. Trình bày kiến thức theo sơ đồ cho sẵn
) ? H&8, 04&8AV0@(C8*,
08I@0]a3L 3 4:P,8.8)
C
3. Sử dụng sơ đồ trong khâu củng cố, tổng kết
)LC1 7" R9+24ab&8a, 2
i3 W408=.6# 5]!2
F=95"4:1&&7&!UPAV" 8
.L 4@&LCa&81!23 H# )P
8# R9+UPAV" 8)? 32
, T
+ Sơ đồ đợc thiết kế có tính khái quát hoá cao.

+ Thời gian trình bày ngắn nên GV phải tập trung làm rõ trọng tâm, đi thẳng
vào vấn đề, tránh lan man sẽ không phát huy tác dụng.
+ Việc tham gia của học sinh trong khâu này không chỉ đơn thuần là quan sát,
lắng nghe mà còn phải chủ động tổng hợp theo sơ đồ, thiết lập sơ đồ, hoàn thiện sơ
đồ, động não để ghi nhớ, phát hiện các mối liên hệ trong sơ đồ. GV phải làm cho học
sinh bị lôi cuốn, động não để khắc sâu nội dung.
+ Kết thúc khâu này thờng là bớc chuyển tiếp nội dung. Vì vậy, GV cũng lu ý
thiết kế sơ đồ theo hớng mở, lời dẫn dắt chuyển tiếp có sự gắn kết kiến thức một cách
logic.
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
Đặc điểm tự nhiên
Đông Nam á
Đông Nam
á biển đảo
Đông Nam á
lục địa
Khí hậu,
sông ngòi ĐấtĐịa hình Khoáng sản Biển Sinh vật
Thế mạnh và hạn chế của
điều kiện tự nhiên
9
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
3.1. Cách thực hiện
;<:=&>/ &?@AB<CD4 789
EF&'
3.1.1. Cách 1: Học sinh trình bày tổng kết
NWq T)4 AV
NWr T9^<083 AV#
NWs T`E&87)2&8 ,
3.2.2. Cách 2: Giáo viên trình bày tổng kết

)XG+?AV?908&8F= ,5
O&8W
4. Sử dụng sơ đồ trong khâu kiểm tra - đánh giá
YKiểm tra - đánh giá là khâu cuối cùng nhng đồng thời cũng là bớc khởi đầu
cho một chu trình kín tiếp theo với một chất lợng cao hơn của quá trình giáo dụcy
`&7=5. &8=5<1..&KHg
# 5
O1 7=5=A!.:b! T(sơ đồ
trang bên)
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
10
dân c' x hộiã
Dân c
Xã hội
;D
"7+


Q

4
F %
x
;"
3
)Q

D

d"

02
D
L
Thuận lợi Khó khăn
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
4.1. Một số dạng bài tập nhận thức phục vụ đánh giá
"832&1PP,T
4.1.1Bài tập hoàn thành sơ đồ khuyết:
%=088^ ? L3 &8D2AXAV 4
.n323 `&7&:b!
# ,=L 4ở=8LD ? /7+# !)&7'
aBX323 &W:3704D,
)%TĐiền vào ô trống tên các nớc thành viên ASEAN tơng thích với nội dungT
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
Các ph'ơng pháp trắc nghiệm
G' ;/ ;H'%
b!# b!H 7
, 7 F+D
@ab
;S `L H5l+D ;L 4
11
5 n
ớc thành
viên sáng
lập
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
4.1.2. Bài tập ghép nối nội dung thiết lập mối quan hệ sơ đồ
%=8 ? A&WH3D, 704A5
+@ 34:,+"1H5,l+2S3
A1)L0@F"8:b!# l+D

)%Thép nối nội dung trong sơ đồ nhằm thể hiện giá trị kinh tế của tài nguyên
biển Việt Nam
Cơ cấu diện tích của 3 nhóm đất chính ở nớc ta (Địa lý 8)
4.1.3. Bài tập tổng hợp điền khuyết và ghép nối mối quan hệ.
%=8.3+:=+A=&W ? @704D
, &7P&8+"1,F2# !AV35
;"18LL,5.AXH7+9AV-.4:
&\&8
)%: Điền tiếp vào ô trống và gạch nối vào sơ đồ thể hiện cơ cấu ngành nông
nghiệp khu vực Đông Nam á sao cho hợp lí:
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
12
Nông nghiệp đông nam á
cây
lơng thực
cây công nghiệp
và ăn quả
oS'
W
`D

b
"
Q
# @
Q
D
Đánh
cá
` D

V
z
@
Đất
feralit
qq{!1FH
t|{!1FH
Đất mùn
núi cao
;F+B

rj{!1FH
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
4.1.4. Bài tập trình bày nội dung theo sơ đồ
HF=0888HAV8^!&PP,
&5083 49+^AV,:3
7D&8ZQ084:# AV
)%TCho sơ đồ sau, hãy điền vào ô trống các kiến thức cần thiết (Địa lý 8
Bài: Đặc điểm các khu vực địa hình) Mục 2: Đặc điểm các đồng bằng n ớc ta
4.1.5. Bài tập thành lập sơ đồ theo yêu cầu, điều kiện
%=8Km@Q&7P4:&8ZQ8! 3
H3-4:_&8W&G,07+3 &G07+:
,!&8088@+h8AV5XV&L3 &84:
>9,!D# @+h8)>Q:,5>5
7+ D# AV80=87+,8ởW+
&.,H!3AV&W+=&3 c+A@
=08+:=+&L8.WJ,5&G.a,R
9+D4:&G.L !,0835
)%qTDựa nội dung đã học về Vùng biển Việt Nam , thành lập sơ đồ thể hiện
đặc điểm khí hậu và hải văn của vùng biển nớc ta (mức độ 1-thực hiện tại lớp).

)%rTDựa vào nội dung bài đã học- Bài 32: Các mùa khí hậu và thời tiết ở n -
ớc ta , hãy thiết lập sơ đồ thể hiện những thuận lợi và khó khăn do khí hậu mang lại
(mức độ 2, yêu cầu tổng hợp, khái quát cao hơn - giao về nhà, có gợi ý về nội dung
và bố cục).
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
Đồng bằng duyên hải
Đồng bằng châu thổ
Đồng bằng sông
Cửu Long
Đồng bằng
sông Hồng
Đồng bằng Duyên hảI miền
Trung





.#)&@I&








- %!1T
- ;C , <
T

13
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
Phần III
. Kết luận và kiến nghị
J&7H?&'
Để tính khả thi của đề tài đợc cao, tôi xin đa ra một số ý kiến đề xuất đối với
giáo viên và học sinh nh sau:
1. Đối với giáo viên:
')L7:.# ,&8+A++UPAV=5S
b?.# !]TUPAV3phơng tiện3phơng thức3
phơng pháp=5D,4 ;Va&!+@.7:]D.
3+A!DP8.12 !2d@04UP+29+&W
+A++&8+A!
'`a&?+@? L a,\+A++=
5+B9+F# @=&?PL ^&85
H+A,+B9+&W37:5
'?.ZQ44AV.tính linh hoạt&!3 085
W=AV=08?+@b+/4+3 39+15
D1G.7+3AV+B9+F.,!92!\
4:08@
'?.3UP&8:P+?L`A0@, 79
# 44! # @F
2. Đối với học sinh:
'd@.3A57+Sbf:SK&8=
57+D# AV
'o D} !@Q # _ZQ<
1C0!H57+D# AV
J&>/&,

'Về phía các nhà lí luận về phơng pháp và chuyên môn?4+P
: &8&4@# W&!UPAV=&85<1
'Các cấp quản lí giáo dụcXi<+A_R:VO+8
LR!F+^,., 31 !7+,C0!
8@AWKL 0~~&W&FL:P+A
++AV8?. L,R!GH4L A
\
'Về phía các cấp lãnh đạo tại các trờng?2b=L !L C
C0!ia?.3+K503D.40<Oi"
)?9i9&LC+1&!44AV@F&8
28&!? &! PP&8+A!H803D
Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
14
SKKN Ph ơng pháp sử dụng sơ đồ trong dạy học Địa lý 8 Nguyễn Ngọc Bộc
'Về phía cá nhân mỗi GV địa lí?.7:Sb# ,RW
=5&8&7PSH>a/ P&7P+A
++AV,@=04# = L28# H5
5HHL ,)
>/!"
)W&!: &7P1 7&8\&1PP,X085;<
MD.<W&8+A=0]+A++AV;.8\
&FL8D@F"b&8F]..1@:PD
^3208A;<M8K:PL 08X
2W+
;L8888&WH# "^=0 D8a
H.+&83&L ?DR&8. D
!L a: &888bA
X&7FK=4L8Dm\4 .D/"
8@A&84+P794..+# 10 # ?D
,L8.1:PA

Tr ờng THCS Thuỷ Ph ơng Năm học 2008 - 2009
15