Luận văn thạc sĩ Lê Thị Bình

Luận văn Thạc sĩ khoa học vật lí Lê Thị Bình
Đại học Sư phạm Hà Nội 2009
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chúng ta đang sống ở thế kỷ XXI, thế kỷ của những thành tựu vượt
bậc về khoa học và công nghệ. Đất nước ta đang tiến hành quá trình công
nghiệp hoá, hiện đại hoá với mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam sẽ trở thành
một nước công nghiệp, hội nhập với cộng đồng quốc tế. Nhân tố quyết định
thắng lợi của công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập Quốc tế
là con người được phát triển về số lượng và chất lượng trên cơ sở mặt bằng
dân trí cao. Trong bối cảnh đó, giáo dục được xác định là “quốc sách hàng
đầu”. Tuy nhiên con người sản phẩm của nền giáo dục phải là con người
năng động, sáng tạo, có tư duy khoa học, có năng lực giải quyết vấn đề - đó
là sản phẩm của nền giáo dục mới. Trong văn kiện Đại hội VIII Đảng Cộng
Sản Việt Nam đã chỉ rõ: “Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp
học, bậc học… áp dụng phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho
học sinh có năng lực tư duy sáng tạo cho người học, năng lực giải quyết vấn
đề”.
Nghị quyết Trung Ương II - Khoá VIII đã nhấn mạnh hơn nữa: “Đổi
mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo khắc phục lối truyền thụ một
chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo cho người học, từng bước áp dụng các
phương pháp tiên tiến, phương tiện hiện đại vào quá trình dạy đảm bảo điều
kiện và thời gian tự nghiên cứu cho học sinh”.
Luật giáo dục 2005 qui định “Phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh phù hợp với
đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, khả
năng làm việc theo nhóm, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh”.
Luận văn Thạc sĩ khoa học vật lí Lê Thị Bình
Đại học Sư phạm Hà Nội 2009
Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn

đề dạy học theo phương pháp đổi mới, phát huy tính tích cực, tự chủ chiếm
lĩnh tri thức của học sinh. Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các chuyên gia đã
biên soạn xong các bộ sách giáo khoa mới và đã đưa vào giảng dạy đại trà
trên cả nước cho các khối từ Trung học cơ sở cho đến Trung học phổ thông.
Phong trào đổi mới phương pháp dạy và học đã được triển khai sâu rộng trên
khắp cả nước và các cấp học. Sách giáo khoa và sách tham khảo đã đổi mới
cả về nội dung và phương pháp giảng dạy, đồng thời các dụng cụ thí nghiệm
đã được chú trọng đầu tư, bám sát chương trình sách giáo khoa và thiết kế
đồng bộ, dễ sử dụng cho nhiều nội dung kiến thức. Các phương tiện dạy học
hiện đại như máy vi tính, các phần mềm dạy học… đã được sử dụng ở nhiều
trường. Tuy nhiên ở nhiều trường phổ thông vẫn còn tình trạng thầy đọc, trò
ghi có xen kẽ vấn đáp, giải thích minh hoạ, không tổ chức hoạt động nhóm,
không sử dụng thí nghiệm và các phương tiện dạy học hiện đại vì không có
thời gian chuẩn bị và tiến hành. Trong hệ thống kiến thức vật lý ở
trường phổ thông, phần có các bài về các ứng dụng kỹ thuật ở SGK Vật lý
lớp 12 THPT là một phần khó. Trong phần này, có nhiều hiện tượng phức
tạp gây khó khăn cho học sinh trong việc tiếp thu kiến thức. Việc tiếp thu
kiến thức theo kiểu áp đặt, chấp nhận hiện nay cũng khiến học sinh mắc phải
nhiều sai lầm, không vận dụng được những kiến thức này để giải quyết các
vấn đề trong thực tế có liên quan, chua nói đến việc phát triển tư duy ở mức
độ cao hơn.
Để học sinh tự chủ, linh hoạt, tiếp thu được kiến thức một cách sắc,
vững chắc và phát huy khả năng của mình khi học phần này, tôi nhận thấy
cần phải tổ chức các tiến trình dạy học sao cho học sinh có khả năng tự nhận
biết, suy nghĩ, tự lực tìm tòi giải quyết các vấn đề nhằm đảm bảo cho kiến
Luận văn Thạc sĩ khoa học vật lí Lê Thị Bình
Đại học Sư phạm Hà Nội 2009
thức đã tiếp thu là những kiến thức thực sự có chất lượng, sâu sắc, vững
chắc và đáp ứng được những đòi hỏi đa dạng của hoạt động thực tiễn.
Từ những lí do trên, với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng

dạy và học Vật lí ở trường THPT chúng tôi chọn đề tài: Thiết kế phương án
dạy học kiến thức “Máy phát điện xoay chiều” lớp 12 THPT theo hướng
tổ chức hoạt động nhóm nhằm phát triển hoạt động tích cực, tự chủ, sáng
tạo của học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Phát triển hoạt động tích cực, tự chủ và bồi dưỡng năng lực sáng tạo
của học sinh trên cơ sở vận dụng hệ thống quan điểm lí luận dạy học hiện
đại về việc tổ chức hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học Vật lí và
dạy học theo hướng tổ chức hoạt động nhóm khi tổ chức dạy học bài “Máy
phát điện xoay chiều” và bài “Máy biến áp” thuộc chương “Dòng điện xoay
chiều” vật lí 12 THPT.
3. Giả thuyết khoa học
Thiết kế phương án dạy học bài “Máy phát điện xoay chiều” và bài
“Máy biến áp” ở vật lý lớp 12 THPT theo hướng tổ chức hoạt động nhóm sẽ
không những làm cho học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức mà còn bồi
dưỡng cho học sinh tính tích cực, tự chủ và năng lực sáng tạo.
4. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy - học của giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học
bài “Máy phát điện xoay chiều” và bài “Máy biến áp” lớp vật lý 12 THPT.
5. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu phương pháp tổ chức hoạt động nhóm cho học sinh
để thiết kế phương án dạy học bài “Máy phát điện xoay chiều” và bài “Máy
biến áp” chương trình Vật lí phổ thông, nhằm phát huy năng lực sáng tạo,
Luận văn Thạc sĩ khoa học vật lí Lê Thị Bình
Đại học Sư phạm Hà Nội 2009
phát triển hoạt động tích cực, tự chủ của học sinh và nâng cao chất lượng
dạy học.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu các cơ sở lí luận có liên quan đến đề tài làm cơ sở định
hướng cho quá trình thiết kế hoạt động dạy học.

- Xác định nội dung các kiến thức bài “Máy phát điện xoay chiều”
và bài “Máy biến áp” trong chương trình Vật lí 12 THPT.
- Tìm hiểu việc dạy và học nhằm sơ bộ đánh giá thực tế dạy học bài
“Máy phát điện xoay chiều” và bài “Máy biến áp” vật lý lớp 12 THPT.
- Thiết kế phương án dạy bài “Máy phát điện xoay chiều” và bài
“Máy biến áp” vật lý lớp 12 THPT theo hướng tổ chức hoạt động nhóm
nhằm rèn luyện năng lực sáng tạo, phát triển hoạt động tích cực, tự chủ của
học sinh.
- Thực nghiệm phương án dạy học đã soạn thảo nhằm đánh giá tính
khả thi của nó, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện phương án dạy học này và sơ bộ
đánh giá hiệu quả của nó đối với việc rèn luyện năng lực sáng tạo, phát triển
hoạt động tích cực, tự chủ của học sinh.
7. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận làm sáng tỏ những vấn đề mà
đề tài sẽ vận dụng.
- Phương pháp điều tra thăm dò (trao đổi với giáo viên, học sinh, dự
giờ, tham khảo giáo án, phiếu điều tra) để thu thập thông tin về đối tượng.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học.
8. Cấu trúc luận văn
Luận văn Thạc sĩ khoa học vật lí Lê Thị Bình
Đại học Sư phạm Hà Nội 2009
Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, luận
văn gồm 3 chương:
Chương I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
Chương II: Thiết kế phương án dạy học bài “Máy phát điện xoay
chiều ”, chương trình Vật lí lớp 12, theo hướng tổ chức hoạt động nhóm
nhằm phát triển hoạt động tích cực, tự chủ của học sinh.
+ Xác định nội dung kiến thức cần dạy của chương.
+ Thiết kế phương án dạy học.

Chương III: Thực nghiệm sư phạm.