Chuyên đề dạy học tích hợp bảo vệ môi trường và sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả trong môn Lịch sử và Địa lí

Ng ời báo cáo: Nguyễn Thị Quỳnh Mai
Giáo viên Tiểu học Minh Tân Kinh Môn
Minh Tân: 12/12/2009
CHUYÊN Đề
DạY HọC TíCH HợP giáo dục BảO Vệ MÔI
TR ờng và sử dụng năng l ợng tiết kiệm,
hiệu quả trong môn ls - đl

Phần thứ nhất: Các khái niệm và mục tiêu
dạy tích hợp giáo dục bảo vệ môI tr ờng, sử
dụng năng l ợng tiết kiệm - hiệu quả trong
môn ls-đl.
Phần thứ hai: Giáo dục bảo vệ môI tr ờng và
sử dụng NNG L NG tiết kiệm - hiệu quả trong
môn ls-đl
Nội dung chuyên đề gồm

Phần I
Phần I
:
:


Các khái niệm và mục tiêu dạy tích hợp
Các khái niệm và mục tiêu dạy tích hợp
GDBVMT và sử dụng năng l ợng
GDBVMT và sử dụng năng l ợng

TK - HQ trong
TK - HQ trong
môn
môn
ls - đl
ls - đl
.
.
1. Các khái niệm:
+ Môi tr ờng: Là tất cả những gì có xung quanh chúng ta, những gì có trên Trái
Đất hoặc những gì tác động lên Trái Đất
- Môi tr ờng sống của con ng ời bao gồm tất cả yếu tố TN và XH
- Môi tr ờng tự nhiên bao gồm các yếu tố TN nh vật lý, hóa học, sinh học Tồn
tại ngoài ý muốn của con ng ời.
+ Năng l ợng: Là đại l ợng đặc tr ng có khả năng sinh công nh quang năng, điện
năng dựa vào nguồn gốc của năng l ợng thiên nhiên có thể phân biệt nh : năng l
ợng mặt trời, gió, sức n ớc
+ Tích hợp: Là sự hòa trộn nội dung giáo dục môi tr ờng và sử dụng năng l ợng
TK HQ vào nội dung bộ môn thành một nội dung thống nhất, gắn bó chặt chẽ
với nhau.

2. Mục tiêu dạy tích hợp giáo dục bảo vệ môi tr
ờng, sử dụng năng l ợng tiết kiệm hiệu quả trong
môn Lịch sử & Địa lý.
Giáo dục BVMT và sử dụng năng l ợng tiết kiệm hiệu
quả qua môn Lịch sử và Địa lý ở cấp tiểu học nhằm
giúp học sinh:
+ Kiến thức: - Giúp học sinh có hiểu biết về môi tr

ờng sống gắn bó với các em, môi tr ờng sống của con
ng ời trên đất n ớc Việt Nam, trong khu vực và trên thế
giới.
-


Nhận biết đ ợc những tác động những con ng ời làm biến
đổi môi tr ờng cũng nh sự cần thiết phải khai thác, bảo vệ
môi tr ờng để phát triển bền vững.
- HS nắm đ ợc thế nào là năng l ợng và lợi ích của việc tiết
kiệm năng l ợng với cuộc sống con ng ời, các biện pháp tiết
kiệm năng l ợng ở lớp, tr ờng học và gia đình, XH.

+ Kỹ năng: - Hình thành và phát triển năng lực nhận biết
những vấn đề về môi tr ờng và những kĩ năng ứng xử, bảo
vệ môi tr ờng một cách thiết thực.
- HS biết tham gia vào các hoạt động tiết kiệm, chống
lãng phí năng l ợng, tuyên truyền cho mọi ng ời cùng thực
hành tiết kiệm chống lãng phí năng l ợng.
+ Thái độ: Biết quý trọng năng l ợng, có ý thức tiết kiệm
năng l ợng, có thái độ thân thiện với môi tr ờng trong cuộc
sống.Yêu quý thiên nhiên, gia đình , tr ờng lớp, quê h ơng,
đất n ớc. Quan tâm đến môi tr ờng xung quanh,

1. Các nguyên tắc tích hợp.
- Nguyên tắc 1: Tích hợp nh ng không làm thay đổi đặc tr ng của
môn học, không biến bài học bộ môn thành bài học giáo dục môi tr
ờng hoặc bài học riêng về tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng l ợng.
- Nguyên tắc 2: Khai thác nội dung giáo dục môi tr ờng, tiết kiệm
và sử dụng hiệu quả năng l ợng có chọn lọc, có tính tập trung vào ch

ơng, mục nhất định, không tràn lan, tuỳ tiện.
- Nguyên tắc 3: Phát huy cao độ các hoạt động tích cực nhận thức
của học sinh và kinh nghiệm thực tế mà các em đã có. Tận dụng tối
đa mọi khả năng để học sinh tiếp xúc với môi tr ờng, tham gia vào
các hoạt động bảo vệ môi tr ờng, tiết kiệm và sử dụng hiệu quả năng
l ợng.
Phần II: Giáo dục bảo vệ môi tr ờng và sử dụng
năng l ợng tiết kiệm - hiệu quả trong môn ls-đl




2. Các mức độ tích hợp nội dung giáo dục môi tr ờng và sử
dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả.
-
Mức độ toàn phần: Mục tiêu và nội dung của bài trùng hợp phần
lớn hay hoàn toàn với nội dung giáo dục BVMT và sử dụng năng l
ợng tiết kiệm, hiệu quả.
-
Mức độ bộ phận: Chỉ có một phần bài học có nội dung giáo dục môi
tr ờng hoặc có nội dung giáo dục sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu
quả, đ ợc thể hiện bằng mục riêng, một đoạn hay một vài câu trong
bài học.
-
Mức độ liên hệ: Các kiến thức về giáo dục môi tr ờng hay sử dụng
năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả không đ ợc nêu rõ trong SGK nh ng dựa
vào kiến thức bài học, giáo viên có thể bổ sung, liên hệ giáo dục học
sinh.

3. Hình thức và ph ơng pháp giáo dục bảo vệ môi

tr ờng, sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả.
3.1 Hình thức tổ chức.
Tổ chức theo 2 hình thức: Dạy học trong lớp và ngoài
thiên nhiên.
Đối với những bài có nội dung giáo dục BVMT hoặc
sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả trùng hợp phần
lớn hay hoàn toàn với nội dung giáo dục chung thì tiến
hành ngoài thiên nhiên sẽ mang lại kết quả cao hơn.

3.2 Ph ¬ng ph¸p.
- Ph ¬ng ph¸p ®iÒu tra.
- Ph ¬ng ph¸p th¶o luËn.
- Ph ¬ng ph¸p ®ãng vai.
- Ph ¬ng ph¸p trùc quan.

Bài 9: (Các dân tộc, sự phân bố dân c ) - Phần Địa lý lớp
5.
Khi học Mục 3. Phân bố dân c :
Đối với HS ở thành phố lớn, GV yêu cầu HS điều tra
tìm hiểu Những khó khăn gì sẽ xảy ra khi dân c tập
trung quá đông?. GV có thể gợi ý cho HS chú ý tìm
hiểu các mặt sau:
-
Cung cấp nhà ở, l ơng thực, thực phẩm, điện, n ớc
-
Sắp xếp việc làm.
-
Chất thải và môi tr ờng.
Ví dụ về ph ơng pháp điều tra

5
Bài 8: Địa lý lớp 4 (Hoạt động sản xuất ng ời dân ở Tây Nguyên
Tiết 2).
Khi học Mục 4. Rừng và khai thác rừng ở Tây Nguyên
GV có thể chia nhóm cho HS thảo luận vấn đề: Vì sao cần phải
bảo vệ rừng?. Vì HS Tiểu học còn nhỏ nên GV đ a ra một hệ thống
câu hỏi gợi ý nh sau:
Câu 1: Nêu vai trò và tác dụng của rừng?
Câu 2: Nêu hậu quả của nạn phá rừng?
Câu 3: Nêu một số biện pháp để bảo vệ rừng?
* Đặc biệt ở bài này GV có thể dạy tích hợp kiến thức Địa lý với GD
đạo đức, bảo vệ môi tr ờng và sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả
ở từng nội dung học của bài.
Ví dụ về ph ơng pháp thảo luận.

Ví dụ về ph ơng pháp đóng vai.
Bài 8: Địa lý lớp 4 (Hoạt động sản xuất ng ời dân ở Tây Nguyên
Tiết 2).
Khi học Mục 4. Rừng và khai thác rừng ở Tây Nguyên
* GV có thể đ a ra một số tình huống sau:
-
Gia đình ng ời Mông định bán đất đã khai hoang và di c tới vùng
đất mới để rồi lại khai phá rừng để lấy đất trồng trọt rồi lại bán đi
-
Bố mẹ chuyên làm nghề săn bắn hoặc buôn bán ĐV hoang dã.
GV chọn 5 diễn viên đóng vai bố, mẹ, con, bạn bố hoặc bạn
mẹ, nhà chức trách thể hiện thái độ và cách c xử trong từng tình
huống trên .
Các HS còn lại sẽ quan sát, nhận định và suy nghĩ về cách giải
quyết vấn đề của 5 diễn viên.

Sau khi HS diễn xong, GV h ớng dẫn học sinh trao đổi kinh
nghiệm và rút ra kết luận.




4. Dạng bài tích hợp nội dung giáo dục BVMT, sử dụng
năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả ở mức độ toàn phần.
+ Đối với dạng bài này, do toàn bài học có nội dung giáo dục BVMT
hoặc sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả hay cả 2 nội dung trên
nên mục tiêu trong bài học không chỉ trang bị cho HS kiến thức về
môi tr ờng mà còn hình thành cả những hành vi BVMT hay sử dụng
năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả và thái độ tích cực đối với môi tr ờng.
Vì vậy:
- Khi dạy học dạng bài này, GV cần u tiên lựa chọn các hình thức tổ
chức và ph ơng pháp dạy học đề cao sự tiếp xúc trực tiếp với môi tr
ờng xung quanh nh tổ chức cho HS học tập thông qua các hoạt động
điều tra, thí nghiệm, thực hành, đóng vai
- Những bài học tích hợp toàn phần là điều kiện tốt nhất để nội dung
BVMT, sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả phát huy tác dụng đối
với HS thông qua môn học.

Ví dụ: Một số bài Lịch sử & Địa lý có nội dung tích hợp
BVMT hay sử dụng năng l ợng TK HQ ở mức độ toàn
phần.
Địa lý lớp 5:
Bài 6: Đất và rừng
(Mức độ tích hợp toàn phần về BVMT và sử dụng năng l
ợng TK - HQ)
-

HS hiểu vai trò to lớn của đất và rừng đối với sản xuất, đời sống con
ng ời và môi tr ờng. Biết trồng rừng & bảo vệ rừng không khai thác
rừng bừa bãi
- Liên hệ giáo dục học sinh bảo vệ môi tr ờng đất và rừng.

5. Dạng bài học tích hợp nội dung GDBVMT, sử
dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu quả ở mức độ bộ
phận.
+ Đối với dạng bài học này, do một phần bài học có nội
dung giáo dục môi tr ờng hoặc sử dụng năng l ợng TK -
HQ nên trong mục tiêu của bài học th ờng liệt kê mục tiêu
giáo dục BVMT, sử dụng năng l ợng TK - HQ cụ thể. Việc
thực hiện mục tiêu của bài học nhiều khi là tiền đề để
thực hiện mục tiêu BVMT. Vì vậy:


- Khi tổ chức dạy học, GV tiến hành các hoạt động dạy
học đảm bảo đúng theo theo yêu cầu bộ môn đồng thời l u
ý giúp HS hiểu, cảm nhận đầy đủ và sâu sắc phần nội
dung bài học có liên quan đến giáo dục bảo vệ môi tr ờng,
sử dụng năng l ợng TK - HQ một cách nhẹ nhàng, phù hợp
và đạt mục tiêu của bài học.
- Khi chuẩn bị bài dạy, GV cần: nghiên cứu kĩ nội dung
bài học; xác định nội dung giáo dục BVMT hay nội dung
sử dụng năng l ợng TK HQ tích hợp vào nội dung bài
học là gì; thông qua hoạt động dạy học nào; cần chuẩn bị
thêm t liệu, đồ dùng Dạy học gì để việc giáo dục BVMT,
sử dụng năng l ợng đạt hiệu quả.

6. Dạng bài tích hợp nội dung giáo dục BVMT, sử dụng
năng l ợng TK HQ ở mức độ liên hệ.
+ Đối với dạng bài học này, các kiến thức giáo dục môi tr
ờng hoặc sử dụng năng l ợng TK HQ không đ ợc nêu rõ
trong SGK nh ng dựa vào kiến thức bài học, GV có thể bổ
sung các kiến thức giáo dục môi tr ờng hay sử dụng năng l
ợng TK HQ cho phù hợp. Vì vậy:
- Khi chuẩn bị bài dạy, GV cần có ý thức tích hợp, đ a ra
những vấn đề gợi mở, liên hệ nhằm giáo dục cho HS hiểu
biết về môi tr ờng, có kĩ năng sống và học tập trong môi tr
ờng phát triển bền vững.

* L u ý: Khi tổ chức dạy học, GV tiến hành các hoạt động
dạy học đảm bảo đúng theo yêu cầu bộ môn, đồng thời l u
ý liên hệ, bổ sung kiến thức giáo dục môi tr ờng một cách
tự nhiên, phù hợp với trình độ nhận thức, khả năng hành
động của HS và đúng mức tránh lan man, sa đà g ợng ép,
ảnh h ởng đến việc thực hiện mục tiêu của bài học.
Ví dụ: Một số bài Lịch sử & Địa lý có nội dung tích hợp
BVMT hay sử dụng năng l ợng TK HQ ở mức độ bộ
phận và liên hệ.

Địa lý lớp 5:
Bài 2: Địa hình và khoáng sản
(Mức độ tích hợp bộ phận và liên hệ phần 2 - Khoáng sản
về sử dụng TK HQ năng l ợng và BVMT)
- HS hiểu không khai thác khoáng sản bừa bãi sẽ dẫn đến
cạn kiệt tài nguyên phải khai thác có kế hoạch.
- Sử dụng tiết kiệm nguồn khoáng sản nh dầu mỏ, khí TN,
than, sắt, thiếc, đồng.

- Liên hệ tại tỉnh mình có nguồn tài nguyên nào? (HảiD ơng
- Đá vôi; Quảng Ninh Than ).
- GDHS biết quý trọng năng l ợng và tiết kiệm ==> chú ý
bảo vệ môi tr ờng trong quá trình khai thác và sử dụng
than.

§Þa lý líp 4:
Bµi 4: Trung du vµ B¾c bé
(Møc ®é tÝch hîp: bé phËn vµ liªn hÖ)

Bài 10: Chùa thời Lý
( mức độ tích hợp liên hệ)
Ví dụ: Một số bài Lịch sử & Địa lý có nội dung tích hợp BVMT hay
sử dụng năng l ợng TK HQ ở mức độ liên hệ.
Lịch sử lớp 4

Bài 4: Sông ngòi
( mức độ tích hợp liên hệ ở cuối bài)
- HS hiểu đ ợc con ng ời sử dụng sức n ớc xây dựng nhà máy phát điện.
- GDHS biết sử dụng tiết kiệm điện ở mọi lúc, mọi nơi và bảo vệ môi
tr ờng n ớc không gây ô nhiễm nguồn n ớc
Ví dụ: Một số bài Lịch sử & Địa lý có nội dung tích hợp BVMT hay
sử dụng năng l ợng TK HQ ở mức độ liên hệ.
Địa lý lớp 5


Kiểm tra đánh giá giáo dục BVMT và sử dụng năng l
ợng tiết kiệm, hiệu quả.
- GV kiểm tra đánh giá việc thực hiện bảo vệ môi tr ờng
và sử dụng năng l ợng điện tiết kiệm, hiệu quả của HS

thông qua các hoạt động học tập trên lớp; hành vi ứng
xử các tình huống; ý thức tiết kiệm điện, giữ vệ sinh
môi tr ờng trong lớp học, tr ờng học và gia đình, xã hội

Sở giáo dục; PGD sẽ kiểm tra việc giáo dục bảo vệ
môi tr ờng, sử dụng năng l ợng của GV thông qua bài
soạn; bài giảng đối với những bài có nội dung tích hợp
giáo dục BVMT và sử dụng năng l ợng tiết kiệm, hiệu
quả.