skkn giúp học sinh lớp 5 làm tốt bài văn tả cảnh

Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ KHOA HỌC
1. Cơ sở lí luận:
Trong hệ thống giáo dục và đào tạo thì giáo dục bậc tiểu học là rất quan trọng.
Trường tiểu học là nơi con người được tổ chức học tập một cách chính quy và có
tổ chức nhất. Vào tiểu học, mỗi học sinh được tạo cơ hội để tiếp thu giáo dục, ý
thức đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm cũng như vinh dự với các hoạt động học tập và
rèn luyện. Trong chương trình tiểu học, cùng với môn toán môn Tiếng việt chiếm
khá nhiều thời gian so với các môn học khác. môn Tiếng việt có nhiệm vụ hình
thành và phát triển cho học sinh các kĩ năng sử dụng tiếng việt để học tập và giao
tiếp trong các môi trường của lứa tuổi.Thông qua việc dạy học Tiếng việt, góp
phần rèn luyện tư duy, cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về xã hội, tự
nhiên và con người, về văn hóa, văn học của Việt Nam và nước ngoài. Bồi dưỡng
tình yêu Tiếng việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của
Tiếng việt, góp phần hình thành con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Môn Tiếng việt gồm nhiều phân môn khác nhau như tập đọc, luyện từ và câu,
kể chuyện, tập viết, chính tả, tập làm văn. Song khó hơn cả đối với người dạy cũng
như đối với người học là phân môn Tập làm văn.
Tập làm văn là một phân môn rất quan trọng trong chương trình dạy học tiểu
học, nó không chỉ giúp học sinh hình thành các kĩ năng: Nghe, nói, đọc, viết mà
còn rèn cho học sinh khả năng giao tiếp, quan sát, phân tích tổng hợp và đặc biệt
còn hình thành cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp của con người mới hiện đại
và năng động. Dạy tập làm văn là dạy học sinh cách nhìn nhận cuộc sống xung
quanh trong thực tế vốn có của nó với cảm xúc thực của các em. Đồng thời cũng
dạycác em cách ghi lại sự nhìn nhận ấy qua các văn bản- còn gọi là đoạn văn, bài
văn một cách chính xác về đối tượng, về ngữ pháp Tiếng việt.
Tập làm văn lớp 5 gồm nhiều nội dung, một trong những nội dung chính của
chương trình tập làm văn 5 là văn miêu tả. Tả cảnh là một kiểu bài khó vì học sinh
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở

1
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
không có khả năng quan sát tinh tế, không cảm nhận được vẻ đẹp của cảnh hay
những thay đổi của cảnh, không biết dựa vào cảm xúc của mình để làm cảnh đó
trở
nên đẹp hơn, sinh động hơn, gần gũi hơn. Làm thế nào để cho học sinh làm văn
hay và có hiệu quả thì lại là một vấn đề rất khó khăn, cần phải suy nghĩ và dày
công nghiên cứu của những người làm công tác giáo dục.
2. Cơ sở thực tiễn:
Thực tế giảng dạy tập làm văn phần tả cảnh, bản thân người giáo viên là người
hướng dẫn đôi khi cũng cảm thấy lúng túng, bí từ và không biết phải hướng dẫn
thế nào để học sinh có thể viết được bài văn hay, có hình ảnh có cảm xúc. Một số
tài liệu như sách giáo khoa, sách giáo viên, sách thiết kế thì hướng dẫn chung
chung, còn một số sách khác như văn mẫu lại chỉ có các bài văn đã viết sẵn mà
không có một sự hướng dẫn cụ thể nào để định hướng cho giáo viên cũng như học
sinh.
Là một giáo viên tiểu học tôi luôn trăn trở suy nghĩ để làm thế nào cho học sinh
thích làm văn, viết văn chân thật, có cảm xúc và sinh động. Trong năm học 2008-
2009, năm học 2009-2010 tôi viết sáng kiến về giúp học sinh lớp 4-5 làm tốt bài
văn miêu tả loài vật, cây cối. Kinh nghiệm này được áp dụng và đã mang lại hiệu
quả nhất định trong dạy Tập làm văn. Năm học 2010-2011 , tôi tiếp tục mạnh dạn
đề xuất một vài biện pháp nhỏ “Giúp học sinh lớp 5 làm tốt bài văn tả cảnh”.để
bạn bè đồng nghiệp cùng tham khảo và suy nghĩ.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Từ những thực tế giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh, việc đưa ra một
số biện pháp giúp học sinh lớp 5 làm tốt bài văn tả cảnh nhằm mục đích sau:
- Tìm hiểu những ưu điểm và hạn chế trong quá trình dạy và học của giáo
viên và học sinh.
- Đưa ra một số biện pháp để phát huy các ưu điểm đó và đặc biệt là đề ra
biện pháp để khắc phuc những hạn chế khi dạy và học văn miêu tả.

- Giúp học sinh có hứng thú với phân môn Tập làm văn và văn tả cảnh nói
riêng.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
2
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.
1. Đối tượng
- Học sinh lớp 5A – năm học 2009-2010
- Học sinh lớp 5A – năm học 2010-2011
- Học sinh lớp 5B – năm học 2010-2011
2. Phạm vi nghiên cứu:
- Trường tiểu học Mễ Sở
IV. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU.
- Năm học 2009- 2010,đầu năm học 2010-2011 khảo sát, điều tra thực trạng
giảng dạy và học tập.
- Từ cuối năm học 2009-2010 đến năm học 2010-2011 tìm hiểu và đề ra
những biện pháp khắc phục và áp dụng vào thực tế giảng dạy.
- Cuối học kì I năm học 2010-2011, tổng kết đánh giá và rút kinh nghiệm.
V. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Đọc các tài liệu giáo dục có liên quan đến tâm lí học sinh, tài liệu, sách giáo
khoa liên quan đến nội dung nghiên cứu.
- Đọc và tìm hiêu về một số phương pháp dạy Tiếng việt, các tài liệu Bồi dưỡng
học sinh giỏi môn tiếng việt.
2. Phương pháp điều tra, quan sát.
- Phỏng vấn học sinh các vấn đề có liên quan.
- Đọc và phân tích các bài văn của học sinh.
- Trao đổi về phương pháp dạy với các giáo viên trong khối .
3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
VI. THỜI GIAN HOÀN THÀNH
Việc nghiên cứu tìm ra một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 làm tốt bài văn tả
cảnh được hoàn thành vào cuối học kì I năm học 2010-2011.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
3
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5

B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN LIÊN QUAN ĐẾN DẠY HỌC VĂN TẢ CẢNH
Văn tả cảnh là loại văn dùng lời với những hình ảnh, cảm xúc làm cho người
đọc, người nghe có thể hình dung được rõ nét và cụ thể về một cảnh vật nào đó
xung quanh ta.
Như vậy văn tả cảnh có thể xem là một văn bản nghệ thuật có sử dụng ngôn
ngữ văn chương để miêu tả sự vật hiện tượng một cách cụ thể sinh động. Bất kì
hiện tượng nào trong thực tế đời sống cũng có thể miêu tả được, tuy nhiên bằng
những cảm xúc khác nhau của mỗi người, mỗi hiện tượng lại được lại được miêu tả
với cách thể hiện riêng qua việc quan sát, sử dụng từ ngữ và cách diễn đạt khác
nhau.
Đối tượng của bài văn tả cảnh là những cảnh vật quen thuộc xung quanh ta như
dòng sông, cánh đồng, hàng cây Khi viết bài văn tả cảnh cần đặc biệt tập trung
vào những nét tiêu biểu của cảnh vật đó. Để bài văn được sinh động và hấp dẫn
hơn với người đọc ta có thể lồng vào đó việc tả người, tả vật với nhưng cung bậc
cảm xúc khác nhau.
Ngôn ngữ trong văn miêu tả cần chính xác, cụ thể, giàu hình ảnh và có nét riêng
biệt. Chính vì thể để có bài văn hay đòi hỏi người viết phải có hiểu biết về phương
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
4

Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
pháp làm văn, phải biết dùng từ ngừ, biết vận dụng linh hoạt các biện pháp nghệ
thuật tu từ được học.
II. TÌNH HÌNH THỰC TẾ DẠY VÀ HỌC .
1. Sách giáo khoa.
Hiện nay theo phân phối chương trình trong sách giáo khoa có 19 tiết tả cảnh,
trong đó có 13 tiết lý thuyết kết hợp thực hành, còn lại là kiểm tra và trả bài.
Nội dung tả cảnh tập trung vào các cảnh : Một buổi trong ngày, một hiện tượng
thiên nhiên, trường học, cảnh sông nước. Với các nội dung trên, yêu cầu viết lại
chủ yếu là đoạn văn. Do đó, với mỗi cảnh học sinh ít được viết hoàn thiện một bài
văn hoàn chỉnh ngay trên lớp để thầy cô và bạn bè trực tiếp góp ý.
2. Người học (về phía học sinh)
- Học sinh chưa có hứng thú viết văn đặc biệt là văn miêu tả
- Khi làm văn, học sinh miêu tả hời hợt, chung chung không là nổi bật được cảnh
đang tả
- Bài văn học sinh làm thường vay mượn ý tình của người khác, các em thường sao
chép những bài văn mẫu thành bài văn của mình không kể đầu bài quy định như
thế nào. Với cách làm ấy các em không cần biết đối tượng cần miêu tả gì, không
chú ý tới đặc điểm nổi bật tạo nên nét riêng của cảnh, cũng như không có cảm xúc
về nó.
- Học sinh chưa có ý thức quan sát đối tượng miêu tả và ghi chép những điều quan
sát được một cách cụ thể và chi tiết.
- Học sinh tiểu học vốn sống, vốn kiến thức và những rung cảm trước cái đẹp còn
hạn chế nên chưa thổi được vào cảnh cáI hồn để cảnh miêu tả trở nên sinh động, ấn
tượng hơn.
- Học sinh chưa có phương pháp làm văn cụ thể, việc tiếp thu kiến thức làm văn
đến vận dụng kiến thức đó chưa chủ động và linh hoạt.
- Kĩ năng vận dụng các từ ngữ gợi hình, gợi tả và các biện pháp nghệ thuật tu từ
còn lúng túng.
b. Người dạy

Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
5
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
- Giáo viên chỉ có một con đường duy nhất là hình thành các hiểu biết về lí thuyết,
thể loại văn, kĩ năng làm văn Đó là qua phân tích các bài văn mẫu với lý thuyết
khô khan, khó hiểu.
- Giáo viên chưa chủ động, sáng tạo trong dạy học, chưa gây hứng thú cho học
sinh khi học văn.
- Một số giáo viên còn mắc bệnh thành tích trong dạy học. Để đối phó với việc học
sinh làm kém và đảm bảo “chất lượng” khi kiểm tra, thi cử nhiều cô giáo, thầy
giáo cho học sinh học thuộc (làm sẵn) một số bài văn mẫu để các em khi gặp đầu
bài tương tự cứ thế mà chép ra làm cho các em lệ thuộc vào bài mẫu, không có
sáng tạo trong làm bài.
- Ra đề bài chưa thích hợp với học sinh theo từng vùng miền, địa phương. Khiến
học sinh vô cùng lúng túng khi miêu tả.
Ví dụ: Đề bài yêu cầu tả cánh đồng lúa chín, thực tế học sinh chưa được nhìn thấy
hay được quan sát cánh đồng lúa bao giờ.
- Giáo viên không thực hiện đúng các yêu cầu khi trả bài viết của học sinh, không
giúp các em nhận thấy được những lỗi sai của mình khi làm bài để có sự chỉnh sửa
rút kinh nghiệm cho bài làm sau.
III. NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT.
Đứng trước thực trạng dạy và học như trên yêu cầu đặt ra cấp thiết là phải đổi
mới phương pháp dạy học để học sinh đến với phân môn Tập làm văn thể loại
miêu tả cảnh một cách say mê, hứng thú để từ đó có cảm xúc viết văn.
Để đạt được mục tiêu trên thì cần phải tiến hành giải quyết các vấn đề chính sau:
• Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh
nói riêng.
• Hướng dẫn học sinh một số thủ pháp làm văn tả cảnh.
• Xây dựng một số bài tập bổ trợ rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ và các biện

pháp nghệ thuật tu từ.
• Cung cấp , khuyến khích học sinh tích lũy vốn từ ngữ khi học, đọc , viết các
bài văn, thơ về tả cảnh. Cung cấp vốn sống, vốn hiểu biết về cảnh.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
6
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
Các vấn đề được nêu ở trên cần được giải quyết đồng thời , xen lẫn vào nhau
một cách nhịp nhàng và linh động thì hiệu quả sẽ cao hơn rất nhiều.
IV. PHƯƠNG PHÁP TIẾN HÀNH.
Từ kinh nghiệm dạy học của mình, tôi xin đưa ra một số biện pháp để giải quyết
trình bày các vấn đề được nêu ở trên để học sinh làm tốt bài văn tả cảnh như sau:
1. Cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh
nói riêng.
Việc cung cấp cho học sinh phương pháp làm văn miêu tả nói chung và tả cảnh
nói riêng giúp học sinh có con đường đi đến bài văn đúng hướng, không bị sai lệch
về cả nội dung và hình thức.
- Học sinh cần nắm được 4 yêu cầu khi làm văn miêu tả:
+ Cụ thể hóa sự vật (tả cái gì?)
Ví dụ : Tả dòng sông thì tập trung tả dòng sông, không miên man tả sâu cảnh cánh
đồng nằm bên cạnh dòng sông, hay cảnh trời mây vào thời điểm đó cho dù các sự
vật đó cũng có liên quan.
+ Cá thể hóa sự vật (tả như thế nào?) : Tả cảnh nào thì người đọc hình
dung cảnh đó chứ không bị lẫn lộn với cảnh khác.
Ví dụ : Tả cảnh dòng sông thì phải tả chủ yếu những yêu tố liên quan không thể
tách rời như: Nước, sóng, thuyền bè, bờ sông
+ Mục đích hóa sự vật (tả với mục đích gì)
Ví dụ : Tả dòng sông với mục đích đó là tả lại một cảnh đẹp rất đáng tự hào của
người dân quê hương.
+ Cảm xúc hóa sự vật (tả với tư tưởng, tình cảm, thái độ ra sao?)

Ví dụ : Tả dòng sông với niềm tự hào, với sự ngưỡng mộ về một vẻ đẹp nên thơ
- Cung cấp cho học sinh các bước làm văn miêu tả.
+ Bước 1: Tìm hiểu đề
+ Bước 2: Quan sát tìm ý
+ Bước 3: Sắp xếp ý (lập dàn ý)
+ Bước 4: Viết bài hoàn chỉnh
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
7
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
+ Bước 5: Kiểm tra lại bài.

Tuy rằng hiện nay Sách giáo khoa không còn những tiết riêng cho Tìm hiểu đề,
quan sát tìm ý nhưng qua mỗi đề văn giáo viên phải hướng dẫn học sinh làm theo
các bước kể trên.
Để rèn cho học sinh thói quen làm tuần tự theo các bước kể trên khi làm văn thì
mỗi bước làm giáo viên cũng phải hướng dẫn học sinh một cách tỉ mỉ về phương
pháp cũng như cách suy nghĩ, cách thực hiện bài làm.
Cụ thể:
* Bước 1 : Tìm hiểu đề
- Tác dụng: Giúp học sinh xác định được yêu cầu đề bài, tránh làm lạc đề. Nói cách
khác tìm hiểu đề để định hướng học sinh nắm được mình đang làm bài văn thuộc
thể loại gì, tả cái gì , đối tượng đó có những yêu cầu , giới hạn đến đâu
- Cách thực hiện:
Hướng dẫn học sinh làm những công việc sau:
+ Đọc kĩ đề.
+ Phân tích đề.
Phân tích đề bằng cách:
- Gạch 1 gạch dưới các từ xác định thể loại bài văn.
- Gạch 2 gạch dưới từ xác định đối tượng miêu tả.

- Gạch một nét đứt dưới các từ xác định giới hạn miêu tả.
Ví dụ:
Đề bài: Hãy miêu tả một cảnh đẹp nơi em ở vào một mùa trong năm.
Học sinh tìm hiểu và phân tích đề bài qua việc trả lời các câu hỏi:
?/ Hãy xác định thể loại làm văn?
?/ Đối tượng miêu tả là gì?
?/ Mấy cảnh? Cảnh đó được miêu tả vào thời gian nào ?
Thể loại
Đối tượng
miêu tả
Giới hạn miêu tả
Miêu tả Cảnh đẹp Không gian Thời gian Đặc điểm
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
8
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
Nơi em ở
Một mùa trong
năm
Một cảnh
Sau khi trả lời đúng các câu hỏi trên , học sinh thực hành gạch chân trực tiếp trên
đề bài.
Đề bài: Hãy miêu tả một cảnh đẹp nơi em ở vào một mùa trong năm.
* Bước 2: Bước quan sát và tìm ý
- Tầm quan trọng: Là bước quyết định thành công của bài văn, học sinh
muốn viết được bài văn hay, sống động phải có được sự quan sát trực tiếp đối
tượng miêu tả và phải có sự ghi chép tỉ mỉ, chi tiết những đặc điểm mình miêu tả.
- Cách thực hiện: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh quan sát trực tiếp đối
tượng miêu tả nhiều lần và bằng nhiều giác quan khác nhau như thị giác, thính
giác, vị giác, khứu giác, xúc giác nhằm giúp các em nhận biết về cảnh đầy đủ và

chính xác hơn.
* Luyện kĩ năng quan sát:
Muốn quan sát có hiệu quả, quan sát phải có tính mục đích, người quan sát phải
có cách nghĩ, cách cảm của riêng mình. Quan sát để làm văn nhằm phản ánh một
đối tượng cụ thể , vừa chi tiết, vừa có tính khái quát . Qua chi tiết , người đọc phải
thấy được bản chất của sự việc. Vì vậy quan sát phải có lựa chọn. Nếu yêu cầu các
chi tiết cụ thể nhưng đó không phải là những chi tiết rời rạc, tản mạn, mang tính
chất liệt kê. Chi tiết không cần nhiều mà phải chọn lọc, phải tinh. Đó là những chi
tiết lột được các thần của cảnh. Khi quan sát, cần sử dụng đồng thời nhiều giác
quan và điều quan trọng là phải quan sát bằng tấm lòng. Mục đích quan sát sẽ quy
định đối tượng và phương pháp quan sát. Để tả cảnh, cần xác định vị trí quan sát.
thời điểm quan sát, trình tự và nội dung quan sát. Quan sát phảI luôn gắn với việc
tìm ý và tìm từ ngữ để diễn tả. Để giúp quan sát và tìm ý, với mỗi đề bài cần có
một hệ thống câu hỏi gợi ý nội dung quan sát và các ý cần xác lập.
Nếu học sinh không thực hiện tốt bước quan sát và tìm ý thì học sinh sẽ
không có chất liệu để làm văn từ đó học sinh sẽ không có hứng thú làm bài hoặc
sao chép bài văn từ những bài văn mẫu. Tuy nhiên , giáo viên cần hướng dẫn học
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
9
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
sinh cách ghi chép tỉ mỉ những điều mình quan sát tạo thành một cuốn cẩm nang để
khi miêu tả học sinh có sẵn chất liệu để làm bài.
Với bất kì một đề bài nào tôi cũng lập bảng quan sát và yêu cầu các en ghi kết
quả quan sát vào bảng đó.
Mắt thấy
(Thị giác)
Tai nghe
( Thính giác)
Mũi ngửi

( Khứu giác)
Tay cầm
( Xúc giác)
* Quan sát theo không gian ( Vị trí)
Xa
Gần
Trên
Dưới
Trong
Ngoài
Bên trái
Bên phải
Đắng sau
Đằng trước
• Quan sát theo thời gian ( Thời điểm )
Sáng
Trưa
Chiều
Tối
Xuân
Hạ
Thu
Đông
Mưa. nắng
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
10
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
Ví dụ: Khi tả dòng sông quê hương
Học sinh quan sát và hoàn thành bảng quan sát như sau:

Mắt thấy
(Thị giác)
- Sông rộng mênh mông, trải dài…
- Thuyền bè đi lại trên sông tấp nập…
- Sóng nhấp nhô…
- Bờ bên phải: bãi ngô xanh biêng biếc…
- Bờ bên trái: Bãi cát trải dài, trắng xoá…
- Mặt trời, mặt trăng soi báng xuống mặt nước…
- Mặt sông loang loáng. lấp lánh…
- Lũ trẻ bơi lội tung tăng…
- ánh đèn hai bên bờ tạo thành vết sáng loang loáng.
Tai nghe
( Thính giác)
- Sóng vỗ rì rào, soàn soạt…
- Bãi ngô bên bờ rì rầm, xào xạc…
- Tiếng gõ lanh canh của thuyền đãnh cá …
- Tiếng hát của ngư dân trong đêm trên sông…
- ….
Mũi ngửi
( Khứu giác)
- Mùi tanh tanh của thuyền no bụng cá…
- …
Tay cầm
( Xúc giác)
- Nước mát rượi
- …
Từ những ghi chép quan sát trên thì chắc chắn các em sẽ làm được những bài
văn vô cùng sinh động và hấp dẫn. Tuy nhiên quan sát bằng các giác quan chưa đủ
mà giáo viên cũng cần phải hướng dẫn học sinh quan sát theo trình tự không gian
và thời gian.

Ví dụ : Dòng sông được quan sát theo trình tự thời gian.
Sáng
- Sông hiền hoà chảy, uốn lượn như dảI lụa.
- Sóng rì rào ca hát
- Trên mặt sông, thuyền chở người, chở hàng đi
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
11
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
lại như mắc cửi.
- Bến sông nhộn nhịp tiếng cười nói.
Trưa
- Mặt trời chiếu tia nắng chói chang làm sông đỏ ngầu
giận dữ, cuồn cuộn chảy về xuôi.
Chiều
- Mặt nước gợn sóng, những con sóng nhẹ nhàng xô vào
hai bên bờ.
- Lũ trẻ tắm sông tha hồ lặn ngụp.
- Làn nước mát rượi ôm ấp lũ trẻ.
- Đoàn thuyền no bụng cá nối đuôi nhau cập bến.
Tối
- Trăng lên, ánh trăng toả xuống mặt sông.
- Mặt sông như trải rộng mênh mông, bàng bạc một
màu.
- ánh đèn hai bên bờ tạo thành vệt sáng ung linh.
- Tiếng gõ lanh canh của thuyền đánh cá đêm,
tiếng hát của ngư dân là dòng sông thêm đẹp,
thêm sinh động.
Xuân
Hạ

- Sông cạn nước làm hai bên bờ lộ trơ những tảng đá
kè bờ nằm ngổn ngang.
Thu
- Nước sông dâng cao, mấp mé bờ.
- Sóng cuồn cuộn xô vào bờ soàn soạt.
Đông
Mưa. nắng - Trời nắng, mặt sông lấp lánh như được dát vàng.
Nói tóm lại, giáo viên lưu ý cho học sinh khi quan sát một số điểm sau:
+ Khi quan sát học sinh phải nhìn ngắm cảnh trước mặt.
+ Học sinh phải quan sát nhiều lần, quan sát tỉ mỉ ở nhiều góc độ , nhiều khía
cạnh ở thời gian, địa điểm khác nhau.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
12
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
+ Khi quan sát học sinh phải tìm ra những nét chính, trọng tâm của cảnh, sẵn sàng
bỏ đi những nét thừa không cần thiết ( Cho nên học sinh không cần điền tất cả các
ô gợi ý trên).
+ Học sinh cần phải tìm được nét tiêu biểu, đặc sắc của cảnh. Phải bộc lộ cảm
xúc hứng thú say mê của mình trước đối tượng quan sát.
+ Học sinh phải tìm được những từ ngữ chính xác, những câu văn ngắn ngọn để
ghi lại những gì quan sát được .
* Bước 3. Sắp xếp ý và lập dàn ý
- Sau khi quan sát và tìm ý , truớc khi lập dàn bài chi tiết, học sinh cần xác định
trình tự miêu tả để sắp xếp các ý một cách hợp lí. Trình tự miêu tả trong văn tả
cảnh có thể là trình tự không gian, có thể là trình tự thời gian tuỳ theo từng cảnh để
lựa chọn cho phù hợp.
Ví dụ: Với bài tả khu vườn vào buổi sáng, ta nên chọn trình tự không gian.
+ Trước cửa vườn:
+ Giữa vườn:

+ Góc vườn bên trái:
+ Góc vườn bên phải:
+ Cuối vườn:
…
Tuy nhiên , ta vẫn có thể chọn trình tự thời gian:
+ Khoảng trời phía đông ửng hồng
+ Mặt trời bắt đầu nhô lên sau rặng tre.
+ Khi ánh nắng ban mai bắt đầu toả xuống
+ Mặt trời lên cao.
Ví dụ: Với bài tả dòng sông chọn trình tự miêu tả là thời gian.
+ Sáng:
+ Trưa:
+ Chiều :
+ Tối:
Ta cũng có thể chọn trình tự không gian như:
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
13
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
+ Nhìn từ xa:
+ Trên mặt sông:
+ Bờ bên trái:
+ Bờ bên phải:
+ Bến sông:
• Lập dàn ý.
Do nội dung chương trình trong sách giáo khoa phân bố thì học sinh luyện viết
các đoạn văn tả cảnh rất nhiều. Những bài văn tả cảnh hoàn chỉnh chỉ yêu cầu thực
hiện trong các tiết kiểm tra. Chính vì thế, tôi đưa dàn ý chung cho một bài văn tả
cảnh, và cả dàn ý cho một đoạn văn tả cảnh để học sinh dựa vào đó viết.
+ Dàn ý chung cho một bài văn tả cảnh cụ thể như sau

Bố cục Dàn bài
1. Mở bài - Giới thiệu cảnh định tả
2. Thân bài
* Tả bao
quát :
* Tả chi tiết:
+ Tả từng bộ phận của cảnh ( Nếu lựa chọn trình tự không gian)
+ Tả cảnh theo sự thay đổi của thời gian ( nếu lựa chọn theo
trình tự không gian.)
* Lưu ý: - Có thể kết hợp cả hai trình tự.
- Lồng ghép tình cảm , cảm xúc và nhận xét đánh giá
về cảnh trong quá trình miêu tả.
- Kết hợp tả hoạt động của người song chỉ lướt qua để
tránh nhầm sang dạng bài tả cảnh sinh hoạt.
3. Kết bài + Nêu nhận xét, đánh giá:
+Tình cảm:
+ Hành động :
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
14
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
+ Dàn ý chung cho yêu cầu viết một đoạnvăn.
Mở đoạn Giới thiệu cảnh sẽ tả
Thân đoạn Tả chi tiết những đặc điểm nổi bật của cảnh
Kết đoạn Nêu tình cảm, nhận xét đánh giá về cảnh.
Sau khi có trong tay dàn ý chung cho cho bài văn, học sinh sẽ áp dụng để lập
dàn ý chi tiết. Dàn ý này cũng chính là cái sườn sát nhất cho học sinh viết thành bài
văn cụ thể.
Ví dụ:
Với bài văn tả dòng sông, ta có thể xây dựng 2 dàn ý chi tiết : Dàn ý lựa chọn

miêu tả theo trình tự không gian, dàn ý theo lựa chọn trình tự thời gian.
+ Dàn ý tả dòng sông theo trình tự thời gian:
Bố cục Dàn bài chi tiết
1. Mở bài
- Giới thiệu cảnh định tả:
Quê hương em có rát nhiều cảnh đẹp, nhưng dòng sông
Hồng đỏ lặng phù sa là cảnh mà người dân quê em yêu
thích và tự hào nhất.
2.Thân bài
+ Buổi sáng
- Dòng sông như di lụa đào vắt qua đồng bằng Bắc bộ
- Mặt sông gợn lên những con sóng nhẹ.
- Bờ bên phải là bãi ngô xanh mướt ngả đầu vào nhau
rì rầm trò chuyện.
- Bờ bên tráilà bãi cát trắng trải dài mênh mông.
- Thuyền trở người , chở than, thuyền đánh cá tấp nập
qua lại như mắc cửi.
- Tiếng cười nói, tiếng động cơ xe nhộn nhịp bến đò
ngang.
+ Buổi trưa:
- Khi mặt trời giận dữ ném những tia nắng chói chang
xuống mặt sông khoác chiếc áo dát vàng lấp lánh.
- Nước sông đỏ ngầu, sóng lao vào bờ soàn soạt.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
15
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
- Dòng sông hừng hực , hăm hở chảy về xuôi.
+ Buổi chiều:
- Sông lại hiền hoà như người mẹ.

- Sóng rì rào ca hát
- Làn nước trong mát
- Lũ trẻ tha hồ lặn ngụp vui đùa.
- Cuối chiều, đoàn thuyền no bụng cá trở về cập bến.
+ Buổi tối :
- Dưới sánh trăng bàng bạc, dòng sông như trải rộng
mênh mông.
- ánh sáng hai bên bờ tạo thánh những vệt sáng lấp
loáng làm dòng sông trở lên lung linh hơn.
- Tiếng lanh canh của thuyền đánh cá, tiếng hò của
ngư dân làm sông về đêm thêm rộn rã hơn mà đẹp
hơn, nên thơ hơn.
3. Kết bài
- Dòng sông cứ cần mẫn chảy mãi, bồi đắp cho đất đai màu
mỡ, cây cối xanh tốt.
- Người dân quê em, ai điđâu cũng nhớ về quê hương, về
dòng sông Hồng yêu dấu.
+ Dàn ý cho bài văn tả cảnh khu vườn vào một buổi sáng theo trình tự không gian
Bố cục Dàn ý chi tiết
Mở bài - Khu vườn vào buổi sáng thật đẹp
2. Thân bài
Bao quát: Khi nắng ban mai vàng như mật ong chiếu xuống, khu vườn như
bừng tỉnh sau một đêm tắm sương.
+ Trước vườn:
- nàng Hồng măng trên mình hạt sương long lanh đang e lệ
trong lá.
- Cánh hoa đỏ thắm mịn màng, khum khum úp sát vào
nhau.
- Nàng Cúc cũng thay cho mình bộ váy vàng rực rỡ để chờ
đón anh ong bước đến chơi.

- Các nàng thi nhau toả hương làm cả một khoảng không
gian thơm mát.
+ Giữa vườn: - Hai hàng rau cải xanh mơn mởn chen nhau mọc.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
16
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
- Những lá cải to bản thi nhau vươn cao hứng ánh nắng
vàng óng.
+ Góc bên trái: - Cây bưởi nặng nhọc mang trên mình những trái bưởi tròn
lông lốc.
- Lũ sơn ca, hoạ mi ngủ đêm trên cành đang bay nhảy, cất
tiếng hát véo von chào buổi sáng.
+ Góc bên phải: - Mấy anh ớt đỏ gầy leo kheo đã tỉnh giấc.
- Anh ngả nghiêng vặn mình trong gió
+ Cuối vườn:
- Mẹ con bác chuối lục đục gọi nhau dậy tập thể dục.
- Những cánh tay to bản giơ cao phần phật trong gió
- Mấy đứa chuối con thấy chuối mẹ tập vỗ tay reo vui làm
chút sương cuối cùng rơi vội xuống đất.
3. Kết bài - Nhìn cảnh khu vườn vào buổi sáng mới thấy được vẻ đẹp
và sức sống mãnh liệt của cây cối nơi đây.
Lưu ý: Mỗi một ô của dàn bài chi tiết sẽ tạo thành một đoạn văn khi làm bài.
Tuy vậy, tùy vào nội dung và khả năng mà các em có thể điều chỉnh thêm, bớt số
đoạn cho phù hợp.
• Bước 4: Tạo bài văn
Đây là giai đoạn quan trọng nhất và cũng là khâu khó nhất, đòi hỏi học sinh
phải linh hoạt vận dụng nhiều kiến thức để làm. Học sinh phải biết:
+ Dùng từ, đặt câu, dựng đoạn
+ Vận dụng phong cách ngôn ngữ văn bản

+ Bám sát dàn bài để viết thành bài văn hoàn chỉnh.
Muốn học sinh làm tốt bước này, giáo viên cần hướng dẫn học sinh thực
hiện theo các yêu cầu sau:
a. Dùng từ .
- Dùng từ phải đảm bảo độ chính xác, đồng thời biểu hiện được tư tưởng , tình
cảm một cách rõ ràng.
- Phải tuân thủ các tiêu chuẩn chính tả
- Dùng từ gợi cảm, gợi tả: Thường là các từ đơn, từ ghép, từ láy, động từ
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
17
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
- Dùng từ giàu hình ảnh, âm thanh: Thường là các từ láy, từ tượng hình, từ
tượng thanh
- Sử dụng từ gần nghĩa, từ trái nghĩa, từ đồng nghĩa, các biện pháp tu từ về từ
Ví dụ :
+ Dùng từ chính xác : Mặt trăng tròn toả ánh sáng xuống vạn vật.
+ Dựng từ có hình ảnh: Mặt trăng tròn vành vạnh toả ánh sáng vằng vặc
xuống vạn vật.
+ Dùng từ trái nghĩa : Vào mùa nước lũ, dòng sông không hiền hoà chút nào.
+ Dùng cụm từ so sánh: Ánh trăng lồng qua kẽ lá như ngàn vạn con đom đóm
đang lập loè sáng.
b. Đặt câu.
+ Trong khi làm văn , học sinh phải viết câu văn đúng ngữ pháp nghĩa là bản thân
em đó phải xác định được đâu là chủ ngữ, đâu là vị ngữ, đâu là các vế trong câu
ghép .
+ Các em phải biết sử dụng các phép liên kết câu như: Phép lặp, phép thế, phép
nối, phép liên tưởng, , biết sử dụng các biện pháp tu từ về câu( câu hỏi tu từ, đảo
ngữ, điệp ngữ, so sánh, nhân hoá ).
Ví dụ:

- Phép liên kết câu:
Mưa xuân lất phất bay. Cây cối thi nhau đâm chồi nảy lộc , đưa tay đón những
hạt mưa xuân. Với chúng, mưa xuân chính là liều thuốc tiên để sinh tồn và
phát triển.
- Phép lặp:
Dòng sông như dài lụa đào mềm mại. Nó cứ chảy mãI, chảy mãI để mang phù
sa màu mỡ cho đất đai.
- Biện pháp tu từ:
Câu hỏi tu từ - Bạn có biết cảnh đẹp mà người dân quê em rất đỗi tự
hào là cảnh gì không? Đó chính là dòng sông Hồng quanh
năm đỏ nặng phù sa đấy!
- Điệp ngữ : - Mưa nhảy trên mái tôn, mưa ngã xuống mặt sân, mưa đâm
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
18
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
- Điệp câu :
ào vào bụi cây.
- “ Đẹp quá! Đẹp quá! “ Thật không uổng phí một đêm thức
trắng ngắm cảnh trăng khuya.
Đảo ngữ - Phất phơ trên cành/ những nụ hoa xuân.
VN CN
- So sánh - Mặt trời như quả bóng tròn, đỏ hồng treo lơ lửng trên bầu
trời.
- Nhân hoá - Nàng Xuân xinh đẹp mang những sắc màu lộng lẫy khoác
lên cỏ cây, hoa lá.
+ Học sinh phải phân biệt được câu văn kể với câu văn tả để khi viết sẽ sử dụng
các câu văn miêu tả tránh dùng câu kể khiến người đọc có cảm giác như người viết
đang kể lể dài dòng về cảnh
- Câu văn kể chỉ nêu một thông báo cho người đọc, người nghe.

- Câu văn tả là câu văn phối hợp nhiều yếu tố ( Các kiểu câu, các loại câu, các
biện pháp tu từ về câu, các từ gợi tả, gợi cảm )để người đọc, người nghe có
thể cảm thấy được hình ảnh, màu sắc, âm thanh, cảm xúc của cảnh đó.
Ví dụ:
Câu văn kể Câu văn tả
- Mặt trời toả nắng xuống mặt đất.
- Ông mặt trời vén màn mây trắng, toả
những tia nắng vàng óng như tơ xuống
mặt đất.
- Lúc nào sông cũng chảy để mang phù
sa cho đất.
- Hết năm này đến năm khác, sông cứ cần
mẫn chảy mang phù sa bồi đắp cho đất
đai màu mỡ, cây cối xanh tốt.
c. Dựng đoạn
c1. Cách trình bày đoạn văn
Đoạn văn là phần văn bản nằm giữa hai chỗ xuống dòng và thường biểu đạt một ý
tương đối hoàn chỉnh. Khi làm bài thông thường học sinh chỉ để ý đến từ , câu mà
ít quan tâm đến đoạn văn.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
19
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
-Cách trình bày một đoạn văn thường là diễn dịch, quy nạp, song hành, móc xích,
tổng phân hợp. Song đó không phải là phần lý thuyết giáo viên dạy cho học sinh
tiểu học mà nhiện vụ của giáo viên là giúp các em biết cách viết các đoạn văn, biết
trình bày các đoạn văn theo các cấu trúc trên
Ví dụ:
Diễn dịch
+ Câu mở đoạn nêu nhận xét đánh giá chung về đối tượng tả

trong đoạn. các câu còn lại tả chi tiết đối tượng đó.
+ Ví dụ: Ôi, bầu trời đêm mới đẹp làm sao! Mặt trăng tròn, to
như quả bóng vàng treo lơ lửng trên bầu trời mờ đục, cao thăm
thẳm.Những vì sao như ngàn vạn hạt kim cương lấp lánh tô
điểm cho chiếc áo đêm thêm lộng lẫy.
+ Câu cuối đoạn nêu nhận xét, đánh giá về đối tượng được tả ở
trên. các câu còn lại tả chi tiết các đặc điểm của đối tượng.
+ Ví dụ: Mặt trăng tròn, to như quả bóng vàng treo lơ lửng trên
bầu trời mờ đục, cao thăm thẳm.Những vì sao như ngàn vạn hạt
kim cương lấp lánh tô điểm cho chiếc áo đêm thêm lộng lẫy.
ánh trăng vàng đổ xuống mái nhà, lồng trong kẽ lá, chảy xuống
nhành cây, tràn ngập khắp con đường trắng xoá. Khoảng sân
đầy ắp trăng, cánh đồng trăng mênh mông. Dưới ánh trăng,
dòng sông lấp lánh như được dát bạc. Ôi, đêm trăng mới đẹp
làm sao !
Song hành
+ Tả luôn các đặc điểm của đối tượng tả, có thể mỗi đặc
điểm được tả bằng một hoặc hai câu.
+ Ví dụ: Nàng hồng xúng xính trong bộ áo đỏ thắm, nàng cúc
tưng bừng trong chiếc váy màu vàng rực rỡ…tất cả đang toả
hương thơm ngát. cây cam mang trên mình những trái cam
căng tròn, đỏ ối lúc lỉu trên cành. Mẹ con bác chuối vui vẻ
dang cánh tay to bản phần phật trong gió. Mấy hàng rau cải
khiêm tốn nằm sát mặt đất xoè những chiếc lá xanh non mơn
mởn thi vươn nhau vươn lên đón nắng mai
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
20
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
Tổng phân

hợp
+ Câu đầu đoạn và câu cuối đoạn nêu nhận xét, đánh giá về
đối tượng tả. Các câu còn lại miêu tả chi tiết đặc điểm của
đối tượng.
+ Ví dụ : Dòng sông vào đêm trăng thật đẹp và nên thơ. Dưới
ánh trăng và lớp sương bàng bạc, dòng sông như được trảI
rộng mênh mông. mặt sông như được dát bạc. ánh đèn hai bên
tạo thành những vệt sáng lấp loáng làm sông trở nên lung linh
hơn. Văng vẳng đâu đây tiếng lanh canh của thuyền đánh cá
đêm, tiếng hò của ngư dân. Lúc này , dòng sông bồng bềnh ,
huyền ảo và đẹp như bức tranh thuỷ mặc.
- Trong các mô hình cấu trúc một đoạn văn trên thì cấu trúc tổng- phân -hợp là tiêu
biểu nhất đối với học sinh tiểu học. Cấu trúc này tương ứng với cấu trúc của cả bài
văn ( Mở bài- thân bài- kết bài ) và cấu trúc của đoạn văn ( Câu mở đoạn- Thân
bài - câu kết bài ). Mặt khác trong chương trình sách giáo khoa lớp 4, lớp 5 có rất
nhiều bài tập yêu cầu học sinh viết một đoạn văn.
- Khi viết một đoạn văn đứng độc lập thì chọn cấu trúc Tổng - Phân- Hợp là hợp
lí hơn cả.
c2. Liên kết đoạn văn.
Khi trình bày bài văn thành nhiều đoạn khác nhau, các em cần phải biết cách liên
kết đoạn văn. Liên kết đoạn văn có thể dùng từ ngữ, dùng câu:
+ Dùng từ để liên kết đoạn:
> Chỉ trình tự, bổ sung: Buổi sáng, buổi trưa, khi mùa xuân về, …trước hết, cuối
cùng, ngoài ra, thêm vào đó,
> Chỉ ý nghĩa tổng kết, khái quát: Tóm lại, nói tóm lại, nhìn chung,
> Chỉ ý đối lập, tương phản: Ngược lại, trái lại, nhưng, thế mà, tuy vậy,
> Từ ngữ thay thế: Do đó, do vậy, vì thế, cho nên,
+ Dùng câu:
> Dùng câu nối với phần trước của văn bản.
> Dùng câu nối với phần sau của văn bảm.

> Dùng câu nối phân trước và phần sau của văn bản.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
21
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
c3. Quan hệ giữa đoạn văn với đoạn văn.
- Để tạo ra sự lôgic trong diễn đạt thì học sinh có thể dựa vào quan hệ không gian,
quan hệ thời gian, quan hệ đặc điểm ( với dạng bài tả cảnh thì thường dùng quan
hệ không gian, quan hệ thời gian )
Ví dụ : + Quan hệ không gian
Trước cửa vườn, nàng Hồng măng trên mình hạt sương lonh lanh đang e lệ
trong lá.cánh hoa đỏ thắm mịn màng, khum khum úp sát vào nhau.Nàng Cúc cũng
thay cho mình bộ váy vàng rực rỡ để chờ đón anh ong bước đến chơi.Các nàng thi
nhau toả hương làm cả một khoảng không gian thơm mát.
Cuối vườn, mẹ con bác chuối lục đục gọi nhau dậy tập thể dục.Những cánh tay
to bản giơ cao phần phật trong gió. Mấy đứa chuối con thấy chuối mẹ tập vỗ tay
reo vui làm chút sương cuối cùng rơi vội xuống đất.
+ Quan hệ thời gian
Buổi sáng, dòng sông như dải lụa đào vắt qua đồng bằng Bắc bộ. Mặt sông
gợn lên những con sóng nhẹ.Bờ bên phải là bãi ngô xanh mướt ngả đầu vào nhau
rì rầm trò chuyện.Bờ bên trái là bãi cát trắng trải dài mênh mông. Thuyền chở
người , chở than, thuyền đánh cá tấp nập qua lại như mắc cửi. Tiếng cười nói,
tiếng động cơ xe nhộn nhịp bến đò ngang.
Buổi trưa, khi mặt trời giận dữ ném những tia nắng chói chang xuống mặt sông
khoác chiếc áo dát vàng lấp lánh.Nước sông đỏ ngầu, sóng lao vào bờ soàn soạt.
Dòng sông hừng hực , hăm hở chảy về xuôi.
- Ngoài ra quan hệ giữa các đoạn văn có thể là quan hệ giữa ý chính và ý diễn
giải, giữa ý cụ thể với ý tổng kết
• Bước 5: Kiểm tra lại toàn bộ bài văn.
Kiểm tra lại toàn bộ bài văn là bước quan trọng nhưng thực tế đây là bước

mà nhiều giáo viên bỏ qua hoặc nếu có thực hiện thì chỉ lướt qua gọi là có. Sauk hi
vieets xong bài văn, sau khi nhận bài chấm của cô nhiều em không biết mình viết
không được ở chỗ nào, lỗi sai ở đâu, không hay ở đâu.
* Tác dụng: Đây là bước rất cần thiết, nó giúp người viết sửa chữa những lỗi sai
khi viết văn như: lỗi chính tả, cách dùng từ, đặt câu, tạo đoạn, dấu câu, cách trình
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
22
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
bày và đặc biệt là nhận biết được mình đã làm đúng yêu cầu đề bài chưa và bổ
sung nội dung còn thiếu.
Bước kiểm tra này có thể tự học sinh kiểm tra sau khi viết xong bài ( ở nháp , ở
dàn bài chi tiết hoặc bài hoàn chỉnh), khi nhận xét bài của bạn, trong tiết trả bài.
Giáo viên yêu cầu các em thực hiện nghiêm túc 3 bước:
+ Đọc đi đọc lại bài văn
+ Tìm lỗi sai hoặc chưa hay về dàn bài, dùng từ, đặt câu, dựng đoạn .
+ Sửa lại cho đúng, cho hay.
Các em có thể tự làm một mình hoặc cùng bạn kiểm tra để hoàn thành bảng sau:
Dàn bài
Mở bài Thân bài Kết bài
-Dài(ngắn)?

Sửa:

Trực tiếp(giántiếp)

Sửa:

Trình tự hợp lí
chưa?

Sửa:

Chỗ lạc ý

Sửa:

- Độ dài
ngắn
Sửa:

Chưa
hay:

Sửa:

.
Dùng từ
Từ gợi tả - Từ chưa chính xác, chưa hay:
- Sửa:
BPTT về từ - Số lượng nhiều hay ít, hay chưa, chính xác chưa:
- Sửa:
Chính tả - Lỗi:
- Sửa:
Lỗi đặt câu Sửa
Câu tả sai ngữ pháp
Câu kể sai ngữ pháp hoặc chưa
hay

Biện pháp tu từ về câu dùng sai
Liên kết câu chưa chính xác

Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
23
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
Dấu câu dùng sai
Dựng đoạn Sửa
Tách đoạn chưa hợp lí
Liên kết đoạn chưa chính xác
Cấu trúc đoạn không rõ ràng
Hình thức đoạn văn ( thụt đầu dòng)
2. Hướng dẫn học sinh một số thủ pháp làm văn miêu tả con vật
2.1 . Chọn đối tượng tả.
+ Thực tế, chương trình sách giáo khoa, một số đề thi , đề tự luyện văn tả cảnh
thường ra một số đề dạng mở. Tức là, học sinh có thể tuỳ chọn đối tượng tả cụ thể
trong chủ đề yêu cầu của đề bài. Tuy thế, nhiều em còn lúng túng không biết lựa
chọn tả cảnh gì. Đôi khi các em còn chọn những đối tượng cụ thể mà không hề có
cơ hội quan sát hoặc chỉ quan sát theo kiểu đã biết sơ qua.
+ Tác dụng : Việc lựa chọn đúng đối tượng sẽ giúp học sinh có được ngay hứng
thú ban đầu để chuẩn bị cho việc quan sát cảnh, tạo cơ sở cho việc hoàn thành tốt
bài văn, đoạn văn yêu cầu.
+ Hướng giải quyết :
> Bước1. Giáo viên cho học sinh xác định chính xác đối tượng chung trong đề bài.
> Bước 2. Liệt kê ra một số đối tượng cụ thể thuộc yêu cầu của đề bài.
> Bước 3. Kiểm tra những hiểu biết của mình về các đối tượng cụ thể đó.
> Bước 4. Dự đoán những thuận lợi, khó khăn khi quan sát, sắp xếp ý, trình tự tả,
sử dụng ngôn từ khi miêu tả với các đối tượng được liệt kê.
> Bước 5. Dựa vào bước 3, bước 4, đối tượng nào nhiều ưu điểm hơn thì quyết
định chọn đối tượng đó.
Ví dụ: Với đề bài trang 74- SGK Tiếng Việt 5
Hãy viết một đoạn văn miêu tả cảnh sông nước ( một vùng biển, một dòng sông,

một con suối hay một hồ nước).
- Bước 1: Đối tượng là cảnh sông nước
- Bước 2: Một số đối tượng cụ thể :
+ Một vùng biển
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
24
Sáng kiến kinh nghiệm dạy Văn tả cảnh - lớp5
+ Một dòng sông
+ Một con suối
+ Một hồ nước.
- Bước 3 . Kiểm tra hiểu biết của mình về các đối tượng cụ thể trên.
+ Một vùng biển, một con suối: Chưa có cơ hội trực tiếp quan sát mà chỉ thấy qua
một số kênh thông tin khác nhau.
+ Một dòng sông: Vì quê hương mình có dòng sông Hồng chảy qua và đã có nhiều
lần quan sát khi đi chơI, đI hội…nên cũng có những hiểu biết nhất định.
+ Một hồ nước: Thường xuyên quan sát .
Bước 4. Dự đoán những thuận lợi, khó khăn khi quan sát, sắp xếp ý, trình tự tả, sử
dụng ngôn từ khi miêu tả
+ Một vùng biển, một con suối : Không thể quan sát kĩ cảnh nên dùng từ ngữ miêu
tả sẽ khó chính xác, nhận định về cảnh bị sai lệnh
+ Một dòng sông: Do được quan sát các bộ phận có liên quan như: mặt sông, hai
bên bờ, bến nước … nên có kiến thức về sông, về sự thay đổi của nó; lựa chọn tình
tự miêu tả nào cũng thấy phù hợp; có thể sử dụng nhiều từ ngữ gợi tả, gợi cảm,
gợi hình, các từ láy và các biện pháp tu từ.
+ Một hồ nước: Cũng dễ quan sát, sắp xếp ý có thể theo trình tự không gian, thời
gian nhưng việc sử dụng ngôn từ khi miêu tả để tạo ra nét đẹp riêng của hồ không
dễ.
Bước 5: Quyết định chọn dòng sông làm đối tượng cụ thể để miêu tả.
2.2 . Xây dựng mở bài trong bài văn tả cảnh

+ Thực tế: Trong chương trình dạy tập làm văn lớp 5 cũng có hướng dẫn học sinh
mở bài khi miêu tả cảnh như: Mở bài gián tiếp và trực tiếp. Tuy nhiên học sinh
mới hiểu phần lí thuyết mà chưa biết cách làm thế nào cho hay cho sinh động và ở
hai kiểu mở bài đó có những cách mở bài nào. Đây chính là nguyên nhân khiến
cho các em vô cùng lúng túng và mất nhiều thời gian để suy nghĩ trong khi đã sẵn
sàng viết phần thân bài.
Giang Thị Lý Trường Tiểu học Mễ
Sở
25