skkn tính đa dạng của động vật đặc điểm chung – vai trò của động vật

Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 1 -
A - ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong những năm học gần đây ở bậc trung học cơ sở tiến hành thay
sách giáo khoa ở tất cả các môn nói chung và bộ môn sinh học lớp 7 nói
riêng. Việc thay sách giáo khoa đã kéo theo một loạt sự đổi mới như về
chương trình, phương pháp giảng dạy, các trang thiết bị, đổi mới cả khâu
kiểm tra đánh giá học sinh.
Phải khẳng định rằng trong các nội dung đổi mới thì đổi mới phương pháp
dạy và học là có ý nghĩa hết sức quan trọng. Bên cạnh sự đổi mới về phương
pháp giảng dạy của giáo viên thì việc áp dụng công nghệ thông tin trong
giảng dạy ở năm 2008 – 2009 là điểm nhấn. Phải chăng trong giảng dạy thì
việc áp dụng công nghệ thông tin đã khẳng định được vai trò hết sức quan
trọng là cầu nối truyền tải các kiến thức cần đưa đến cho học sinh một cách
nhanh nhất, hấp dẫn nhất tạo sự hứng thú trong học tập bộ môn. Bên cạnh đó
việc đổi mới phương pháp không hẳn là thay cũ đổi mới mà sự đổi mới ở
đây là phải biết phát huy những phương pháp dạy học truyền thống áp dụng
trong từng bài, từng nội dung sao cho phù hợp và đạt hiệu quả cao.
Việc đổi mới phương pháp của thầy sao cho học sinh được làm việc nhiều
hơn, tự mình nhận ra kiến thức cần nghiên cứu thu lượm, qua việc tổ chức
của thầy tự mình rút ra kết luận chính xác…vì vậy buộc học sinh phải làm
việc nhiều trong đó người thầy chỉ đóng vai trò chỉ đạo các hoạt động,
hướng dẫn học sinh, lôi cuốn tất cả các đối tượng học sinh cùng tham gia
hoạt động trong giờ học thật hấp dẫn, tạo không khí học tập thoải mái, nhẹ
nhàng trong cách tiếp thu bài mà hiệu quả giờ học vẫn cao. Muốn làm điều
đó không thực sự đơn giản, trong suốt quá trình giảng dạy người giáo viên
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 2 -
phải đi khá công phu, tìm tòi các giải pháp hữu hiệu để học sinh nắm được
bài.
Là một giáo viên đã từng giảng dạy khá nhiều năm ở bộ môn sinh học khối
trung học cơ sở, tôi nhận thấy ở một bộ phận giáo viên có tuổi đời cao việc

đổi mới phương pháp giảng dạy quả là khó khăn, phải chăng lối mòn của các
phương pháp dạy học truyền thống đã đi vào tiềm thức khá sâu của họ. Mặt
khác, việc áp dụng công nghệ thông tin đối với họ quả thật là khó khăn vì
không có trình độ ngoại ngữ và tin học.
Nhưng vấn đề đặt ra ở đây là buộc mọi giáo viên phải thực hiện đó là việc
đổi mới phương pháp giảng dạy và việc áp dụng công nghệ thông tin trong
các khâu lên lớp. Vậy, việc áp dụng công nghệ thông tin đối với các đối
tượng giáo viên như thế nào.
Chẳng hạn, đối với các giáo viên trẻ có khả năng áp dụng công nghệ thông
tin thì việc giảng dạy bằng giáo án điện tử không có gì khó khăn. Vậy đối
với giáo viên cao tuổi việc sử dụng công nghệ thông tin sẽ như thế nào chắc
chuyên đề tôi trình bày sẽ tháo gỡ được khó khăn trên. Giáo viên chỉ cần áp
dụng công nghệ thông tin ở một số thao tác trong giảng dạy.
Qua nghiên cứu và giảng dạy chương trình sinh học lớp 7 tôi nhận thấy
nhóm kiến thức: Tính đa dạng của động vật - Đặc điểm chung – Vai trò của
động vật nếu chỉ áp dụng tranh vẽ đơn giản học sinh sẽ không hứng thú
trong học tập. Nếu áp dụng công nghệ thông tin trong việc giảng dạy kiến
thức này sẽ có hiệu quả cao.
Đặc biệt nhóm kiến thức tính đa dạng của động vật các hình ảnh lấy từ trên
internet đưa vào các nội dung bài giảng sẽ tạo sự hứng thú cho học sinh.
NHÓM BÀI:
- Đa dạng của động vật
- Đặc điểm chung – Vai trò của động vật
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 3 -
Sau đây, tôi xin trình bày cách giảng dạy hai bài tiêu biểu cho hai ngành
động vật.
Bài 17: Một số giun đốt khác - Đặc điểm chung của ngành giun đốt
Bài 45: Đa dạng - Đặc điểm chung của lớp chim.
Sở dĩ, tôi đề cập đến hai tiết dạy trên vì nó là tiết tiêu biểu đại diện cho hai

nhóm bài trên. Ở tiết 17, sau khi các em học hết ngành giun cũng là tiết ôn
lại kiến thức, chuẩn bị tiết 18, các em kiểm tra 45 phút, đây là tiết đại diện
cho động vật không xương sống, còn bài 45 là tiết đại diện cho động vật có
xương sống. Từ phương pháp dạy hai bài này ta có thể áp dụng giảng dạy
các kiểu bài tương tự.
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 4 -
B - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I/ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
Bài 17
MỘT SỐ GIUN ĐỐT KHÁC - ĐẶC ĐIỂM CHUNG NGÀNH GIUN ĐỐT
* Mục tiêu bài học
- Hiểu được đặc điểm, cấu tạo và lối sống của một số loại giun đốt
thường gặp như: Giun đỏ, đỉa, rươi
- Nhận biết được đặc điểm chung của ngành giun đốt và vai trò thực tiễn
của chúng.
* Phương tiện, thiết bị dạy học cần thiết
- Máy chiếu đa năng, máy vi tính
- Mẫu vật: Đỉa, giun đỏ
Dụng cụ: + Kính núp, cốc, kẹp
+ Bảng phụ, nước
* Vào bài: Trong giờ kiểm tra miệng hôm nay, cô cùng các em tham gia
trò chơi giải ô chữ (Các em thường thấy trong chương trình “Chiếc nón
kỳ diệu”) (Sử dụng công nghệ thông tin thiết kế trò chơi)
- Trên bảng có 3 ô chữ
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 5 -
Đây là tên của một động vật - động vật đó là lời giải của câu đố sau:
Vừa bằng lá tre
Ngo ngoe dưới nước

Ai giải được câu đố trên cô sẽ thưởng 5 điểm
Trình bày hiểu biết của em về động vật trên cô thưởng 5 điểm
+ Động vật trên sống ở môi trường nào?
+ Cơ thể động vật trên có đặc điểm gì giống giun đốt?
- Phần thưởng trò chơi trên là 10 điểm
Với cách vào bài trên ở các lớp có học sinh khá, giỏi gần 100% các em
xung phong tham gia trò chơi. Ở các lớp có đối tượng học sinh trung bình
khá có khoảng 95% các em xung phong tham gia trò chơi.
Hầu hết các em đều có đáp án:
Đ Ỉ A
Quả thật với cách vào bài trên, ngay từ phút đầu tiên của tiết học tôi đã
tạo ra không khí của giờ học hồ hởi, sôi nổi tạo đà cho việc tiếp thu kiến
thức mới. Vấn đề đặt ra ở đây, tại sao giáo viên lại chọn đối tượng là con
đỉa, vì đối tượng học sinh nông thôn, đỉa là đối tượng khá gần gũi với các
em và nhiều em đã biết, cơ thể lại có hình giun và phân nhiều đốt chỉ cần
thoáng qua cũng tìm thấy đặc điểm giống giun đốt.
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công

Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 6 -
Sau khi học sinh giải được ô chữ, giáo viên khẳng định: Đỉa là động vật
thuộc ngành giun đốt. Hôm nay cô cùng các em nghiên cứu một số giun
đốt khác. Giáo viên ghi đầu bài:

Bài 17: Một số giun đốt khác - Đặc điểm chung của ngành giun đốt
Dựa vào thông tin trong sách giáo khoa trang 59, em có nhận xét gì về số
loài, môi trường sống của giun đốt?
- Giun đốt có khoảng 9000 loài
- Môi trường sống: Nước ngọt, nước lợ, trong bùn, trong đất, ký sinh, ở
cạn.
Với môi trường sống phong phú, nhiều nơi cơ thể của các loài giun đốt

thích nghi với từng nơi sống khác nhau.
1. Một số giun đốt thường gặp:
Phần này giáo viên trình bày trên bảng theo dàn ý sau:
Để hình thành được dàn ý có tính hệ thống như trên, giáo viên phải tìm ra
các phương pháp thích hợp, giúp học sinh nhận biết ra những kiến thức cần
khai thác. Chẳng hạn, muốn tìm hiểu về môi trường sống và lối sống của các
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Giun đỏ Đỉa Rươi
Môi trường sống Nước ngọt Nước ngọt Nước lợ
Lối sống Cố định Ký sinh Tự do
Đặc điểm trên cơ thể:
Giống giun đốt Có hình giun, phân đốt Có hình giun, phân đốt Có hình giun, phân đốt
Khác giun đốt - Đầu cắm xuống đất
- Ống tiêu hoá phát triển thành giác
bám - Chi bên phát triển

- Có tơ luôn uốn song để hô
hấp - Bơi kiểu lượn sóng
- Đầu có mắt, xúc giác, khướu
giác
Ý nghĩa Nuôi cá cảnh Hút máu của động vật Làm thức ăn cho người và cá
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 7 -
động vật trên giáo viên giới thiệu và bằng những kiến thức thực tế, sẵn có
của học sinh đặt câu hỏi có tính chất gợi mở:
- Em thấy giun đỏ, đỉa có nhiều ở đâu?
- Cách sống của động vật trên như thế nào?
Học sinh dựa vào hiểu biết của bản thân và kênh chữ trong sách giáo khoa sẽ
trả lời được môi trường sống và lối sống của các động vật đó.
Muốn giúp học sinh nhận biết đặc điểm cấu tạo cơ thể của các động vật trên
giống giun đốt, giáo viên cho học sinh quan sát mẫu vật thật (Có thể dùng

kính lúp). Đưa hình 17.1, 17.2, 17.3 vào máy và chiếu lên màn hình sau đó
yêu cầu học sinh nhận xét đặc điểm bên ngoài của đỉa, rươi, giun đỏ có đặc
điểm gì giống, khác giun đốt.
Đặc điểm giống giun đốt: cơ thể hình giun, phân đốt.
Đặc điểm khác: (chỉ ra ở từng con vật cụ thể)
Những đặc điểm khác có ý nghĩa gì đối với chúng: Giúp chúng thích nghi
được với đời sống. Giáo viên yêu cầu học sinh chỉ ra được những đặc điểm
cơ bản nhất của các động vật trên thích nghi với đời sống:
- Giun đỏ: Đầu cắm xuống đất
- Đỉa: Có giác bám
- Rươi: Chi bên phát triển
Như vậy chỉ cần quan sát vào dàn ý trên bảng, học sinh dễ dàng nhận biết
được ngành giun đốt đa dạng và phong phú.
Để củng cố nội dung này, giáo viên cho học sinh hoàn thành bảng 1 trong
SGK trang 60 và đặt câu hỏi tổng quát: Đặc điểm nào chứng tỏ giun đốt đa
dạng và phong phú:
+ Số loài lớn: hơn 9000 loài
+ Môi trường sống: Phong phú
+ Cấu tạo cơ thể: Đa dạng
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 8 -
Trên đây mới chỉ tìm hiểu cấu tạo ngoài của các đại diện ngành giun đốt, khi
nghiên cứu cấu tạo trong của chúng người ta đã khẳng định chúng có nhiều
đặc điểm giống giun đốt.
Dù bên ngoài chúng có đặc điểm khác nhau vì chúng thích nghi với đời
sống, song chúng vẫn mang nhiều đặc điểm giống nhau. Đó chính là đặc
điểm chung của ngành giun đốt.
2. Đặc điểm chung
Phần này giáo viên sử dụng máy chiếu hắt lên màn hình dàn ý sau:
a. Đặc điểm chung của giun đốt

- Cơ thể:
- Khoang cơ thể
- Hệ tuần hoàn
- Hệ thần kinh và giác quan
- Di chuyển:
- Ống tiêu hoá
- Hô hấp
b. Đặc điểm chung của …:
- Cơ thể hình trụ, thuôn hai đầu
- Khoang cơ thể chưa chính thức, cơ quan tiêu hoá bắt đầu từ miệng,
kết thúc là hậu môn
- Đa số sống ký sinh, một số sống tự do
- Có lớp vỏ cuticun thường trong suốt
c. Đặc điểm chung của…:
- Cơ thể dẹp
- Đối xứng hai bên, phân biệt đầu, đuôi, lưng, bụng
- Ruột phân làm nhiều nhánh
- Chưa có ruột sau và hậu môn
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 9 -
- Một số giun dẹp ký sinh có: Giác bám, cơ quan sinh sản phát triển, ấu
trùng qua vật chủ.
Trên màn hình có dàn ý khá chi tiết về đặc điểm chung của ba ngành
giun, song tôi để trống ý b, c chỉ để lại gợi ý để tìm ra đặc điểm chung
của ngành giun đốt, với 7 nội dung gợi ý cũng chính là đặc điểm
chung của giun đốt mà học sinh cần nắm.
Để hoàn thành được 7 đặc điểm chung đó, giáo viên phải biết khai
thác những kiến thức mà học sinh đã học ở các tiết trước bằng hệ
thống những câu hỏi rõ ràng, mạch lạc và hết sức trong sáng:
- Đặc điểm nào là đặc điểm cơ bản nhất để phân biệt động vật thuộc

ngành giun đốt? (Cơ thể phân đốt)
- Ở giun đốt, khoang cơ thể khác gì với khoang cơ thể ở giun tròn?
(Khoang cơ thể chính thức)
- Hệ tuần hoàn của giun đốt có đặc điểm gì?
- Có nhận xét gì về hệ thần kinh và giác quan của giun đốt?
- Giun đốt di chuyển nhờ những bộ phận nào? (Chi bên, tơ, thành cơ
thể)
- Kể tên các bộ phận của hệ tiêu hoá giun đốt?
- Giun đốt hô hấp nhờ bộ phận nào?
Với hệ thống 7 câu hỏi trên nhằm khai thác những kiến thức mà học sinh đã
sẵn có, giáo viên hình thành đầy đủ các đặc điểm chung của ngành giun đốt.
Để củng cố kiến thức về đặc điểm chung, giáo viên cho học sinh hoàn thành
bảng 2 trong SGK trang 60.
Trở lại màn hình, giáo viên cho hiện chữ trên dấu ba chấm ở mục b và đặt
câu hỏi: Em cho biết đây là đặc điểm chung của ngành giun nào mà em đã
học? Dựa vào đặc điểm nào mà em biết?
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 10
-
Học sinh dễ dàng nhận ra đó là đặc điểm chung của ngành giun tròn, dựa
vào đặc điểm cơ thể hình trụ, thuôn hai đầu và học sinh tự điền vào dòng:
Đặc điểm chung của ngành giun tròn.
Bằng cách làm tương tự đối với ngành giun dẹp.
Như vậy, với cách làm trên giáo viên đã tổng kết đặc điểm chung của ngành
giun đốt, đồng thời củng cố đặc điểm chung của hai ngành giun tròn và giun
dẹp và cũng từ đó học sinh cũng dễ dàng so sánh những đặc điểm khác nhau
và tìm ra những nét tiến hoá của ba ngành giun trên.
Bên cạnh nội dung đặc điểm chung của ba ngành giun, giáo viên dựng một
cột dọc, yêu cầu học sinh lên đánh mũi tên để chỉ chiều tiến hoá của động
vật các ngành giun. Với hoạt động này, một lần nữa giáo viên lại cho học

sinh củng cố thêm về kiến thức tiến hoá.
Bằng phương pháp giảng dạy trên, tôi đã thực hiện giảng dạy đặc điểm
chung về các ngành động vật, vô hình dung học sinh sẽ được củng cố và
nhắc lại nhiều lần, giúp hoc sinh dễ nhớ, nhớ nhanh và nhớ sâu kiến thức.
Học sinh rất hứng thú khi được quan sát trên màn hình rõ, đẹp.
3. Vai trò thực tiễn của giun đốt
Khi chuyển sang phần này, giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại một số đại
diện ngành giun đốt mà em đã học: Giun đất, Rươi, Đỉa, Giun đỏ. Giáo viên
giới thiệu trên một số đại diện: Sa sùng, Bông thùa, Vắt, Giun ít tơ bằng
hình ảnh copy được từ trên internet.
Giáo viên dùng hai bảng phụ trên màn hình điền các nội dung và để trống
một số nội dung, yêu cầu học sinh điền cho thích hợp:
Bảng 1: Chọn tên các động vật, điền vào chỗ trống cho thích hợp:
- Làm thức ăn cho người: …
- Làm thức ăn cho động vật khác: …
- Làm cho đất tơi xốp: …
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 11
-
- Làm màu mỡ đất trồng: …
- Làm thức ăn của cá
- Có hại cho người và động vật: …
Bảng 2: Điền các ý thích hợp cho các nhóm động vật sau:
- Đỉa, vắt: …
- Giun đất, giun đỏ: …
- Các loài giun đốt: …
- Giun đất, giun đỏ, giun ít tơ: …
- Rươi, giun ít tơ, sa sùng: …
Với cách làm trên, giáo viên đã giúp học sinh hình thành những kiến thức
mới về vai trò của động vật ngành giun, đồng thời củng cố kiến thức vừa

được hình thành.
II/ PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY BÀI 46
ĐA DẠNG VÀ ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA LỚP CHIM
* Mục tiêu bài học
- Nêu được những đặc điểm cơ bản để phân biệt ba nhóm chim: Chim chạy,
chim bay, và chim bơi cùng với đại diện của từng nhóm.
- Trình bày đặc điểm của Đà điểu (Loài đại diện cho nhóm chim chạy) thích
nghi với tập tính chạy nhanh trên sa mạc khô, nóng và đặc điểm của chim
cánh cụt (đại diện cho nhóm chim bơi), thích nghi với đời sống bơi lặn.
- Trình bày đặc điểm cấu tạo ngoài của đại diện những bộ chim khác nhau
trong nhóm chim bay, thích nghi với điều kiện sống đặc trưng của chúng
(Chim ở nước, chim đầm lầy, chim leo chèo, chim đào bới, chim ăn thịt ban
ngày, chim ăn thịt ban đêm)
- Tìm hiểu đặc điểm chung của lớp chim
- Tìm hiểu lợi ích của chim về các mặt đối với đời sống con người.
* Phương tiện và thiết bị dạy học cần thiết:
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 12
-
- Máy chiếu, máy tính
- Bộ sưu tập về lông của các loài chim
- Mẫu vật: Gà, vịt, chim bồ câu
* Vào bài:
Cho học sinh quan sát chim cánh cụt và chim đà điểu qua màn hình máy
chiếu. Em có nhận xét gì về cánh của chim cánh cụt và chân chim Đà điểu?
Tại sao chúng lại có đặc điểm ấy? Để hiểu được điều đó, bài hôm nay chúng
ta nghiên cứu:
Bài 45: Đa dạng và đặc điểm chung của lớp chim.
Hoạt động 1: Các nhóm chim
Dựa vào thông tin 1 trong sách giáo khoa trang 143 em có nhận xét gì về số

loài và các nhóm chim
- Số loài: 9600 loài, xếp 27 bộ (Rất lớn)
- Lớp chim chia thành 3 nhóm:
+ Nhóm chim chạy
+ Nhóm chim bay
+ Nhóm chim bơi
Vậy các nhóm chim có cấu tạo thích nghi với đời sống như thế nào?
Phần này giáo viên sẽ trình bày trên bảng theo dàn ý sau:
Nhóm chim chạy Nhóm chim bơi Nhóm chim bay
Đời sống
Chạy trên thảo nguyên và hoang
mạc Bơi lặn ở biển Bay lượn, lối sống khác
Đặc điểm cấu tạo Cánh ngắn, yếu Cánh dài khoẻ Cánh rất phát triển

Chân cao, to, khoẻ có hai đến ba
ngón
Lông ngắn, dày, không thấm
nước Chân 4 ngón
Chân ngắn, 4 ngón, có màng bơi
Đại diện Đà điểu Chim cánh cụt Én, bồ câu
Đa dạng Bộ Đà điểu có 7 loài Bộ chim cánh cụt có 17 loài
Hầu hết các loài chim còn
lại
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 13
-
Để có dàn ý mang tính chất hệ thống như trên, giáo viên phải biết khai
thác kênh hình, kênh chữ trong SGK, sử dụng hình ảnh màu được sưu tập
từ nguồn internet và mẫu vật sao cho thích hợp, chẳng hạn muốn tìm hiểu
đời sống của nhóm chim, giáo viên yêu cầu học sinh tìm hiểu các thông

tin trong SGK, chỉ rõ các nhóm chim thích nghi với đời sống nào. Sau
khi nắm bắt được đời sống của các nhóm chim, giáo viên cho học sinh
quan sát hình ảnh trên máy chiếu, mẫu vật thật, rút ra các đặc điểm cơ
bản nhất để chim thích nghi với đời sống khác nhau:
- Chim bay: Chân to, cao, khoẻ
- Chim bơi: Lông dày, không thấm nước, chân có màng bơi
- Chim bay: Cánh rất phát triển
Nhìn vào dàn ý trên bảng, học sinh tự khái quát sự đa dạng của động vật lớp
chim.
Để nghiên cứu kỹ nhóm chim bay, giáo viên cho học sinh quan sát mẫu vật
thật: Gà, vịt, chim bồ câu. Có nhận xét gì về các loài chim trên, yêu cầu học
sinh quan sát hình 44-3 trong sách giáo khoa và hoàn thành bảng trang 145.
Sau khi hoàn thành bảng trang 145 trong SGK giáo viên yêu cầu học sinh
nhận xét về mỏ, cánh, chân của các bộ chim, từ đó thấy được sự đa dạng của
các loài chim thích nghi với các đời sống khác nhau, song chúng vẫn mang
đặc điểm chung.
Hoạt động 2: Đặc điểm chung của chim
Phần này giáo viên dùng bảng trên màn hình hình thành theo dàn ý sau:
1. Đặc điểm chung của chim
- Môi trường sống
- Lông
- Chi trước
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 14
-
- Hàm trên
- Cơ quan hô hấp
- Cơ quan tuần hoàn
- Cơ quan sinh sản
2. Đặc điểm chung của …

- Môi trường sống: Ở cạn
- Da: Khô, có vẩy sừng
- Cổ: dài
- Màng nhĩ: Nằm hốc tai
- Chi: Yếu, có vuốt sắc
- Hô hấp: Bằng phổi, nhiều vách ngăn
- Hệ tuần hoàn:
+ Tim 3 ngăn (Tâm thất có vách hụt)
+ Máu pha
- Sinh sản:
+ Có cơ quan giao cấu
+ Thụ tinh trong
+ Trứng nhiều noãn, có vỏ dai
3. Đặc điểm chung của …
- Môi trường sống: Vừa nước, vừa cạn
- Da trần ẩm ướt
- Di chuyển bằng chân có màng (ít, nhiều)
- Hô hấp:
+ Mang: Nòng nọc
+ Da, phổi (con trưởng thành)
- Tuần hoàn: Tim 3 ngăn, máu pha, hai vòng tuần hoàn
- Sinh sản ở nước
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 15
-
- Động vật: Biến nhiệt
4. Đặc điểm chung của …
- Sống hoàn toàn ở nước
- Di chuyển bằng vây
- Hô hấp bằng mang

- Hệ tuần hoàn: Tim hai ngăn, một vòng tuần hoàn
- Là động vật biến nhiệt
Trên bảng phụ trên màn hình ghi dàn ý khá chi tiết về đặc điểm chung của
các lớp: Cá, lưỡng cư, bò sát. Riêng ở lớp chim mới chỉ là các gợi ý. Tôi để
trống đặc điểm chung của các lớp động vật đã học, chỉ để lại các dàn ý chi
tiết về đặc điểm của động vật lớp chim.
Dùng kiến thức sẵn có, giáo viên đặt các câu hỏi mang tính chất gợi ý giúp
học sinh hình thành các đặc điểm chung của lớp chim.
Trở lại bảng phụ trên màn hình máy chiếu, điền chữ ở mục 2, 3, 4 lần lượt
hỏi đây là đặc điểm chung của lớp động vật nào? Dựa vào đặc điểm nào mà
em biết?
Học sinh dễ dàng nhận biết đặc điểm chung của các lớp động vật: Cá, lưỡng
cư, bò sát dựa vào đặc điểm, môi trường sống:
Cá ở nước
Lưỡng cư ở cạn
Bò sát ở cạn
Chỉ cần dựa vào dấu hiệu đó là môi trường sống, học sinh nhận biết được
đặc điểm chung của các lớp động vật.
Như vậy một lần nữa, học sinh lại được củng cố đặc điểm chung của các
động vật đã học.
- Bên cạnh đặc điểm chung, giáo viên dựng cột dọc. Hãy điền mũi tên
để chỉ chiều tiến hoá của các động vật.
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 16
-
- Dựa trên màn hình tìm lại các đặc điểm của động vật thích nghi với
đời sống.
- Từ bảng trên màn hình giúp học sinh so sánh tìm ra các đặc điểm khác
và đặc điểm tiến hoá của các động vật
Với việc sử dụng bảng trên màn hình, giáo viên thực hiện được nhiều

mục đích trong tiết dạy không tốn thời gian.
Hoạt động III: Vai trò của chim
Để chuyển sang phần vai trò của động vật lớp chim, giáo viên có thể cho
học sinh trả lời câu hỏi sau: Tìm xem động vật lớp chim có lợi ích gì
trong đời sống con người và trong tự nhiên?
Giáo viên dùng hai bảng phụ hiện trên màn hình điền một số nội dung để
trống, một số nội dung yêu cầu học sinh tự điền cho thích hợp
Bảng 1: Chọn tên các động vật điền vào cho thích hợp
- Tiêu diệt sâu bọ trong tự nhiên và lâm nghiệp: …
- Làm thực phẩm cho người: …
- Làm chăn đệm, đồ trang sức: …
- Để săn mồi: …
- Thụ phấn cho hoa: …
- Ăn hạt, quả: …
- Phát tán quả, hạt: …
- Gây dịch bệnh cho người: …
Bảng 2: Điền các ý nghĩa thích hợp cho các nhóm động vật sau
- Gà, vịt, ngan, ngan, ngỗng: …
- Chim sâu, chim sẻ: …
- Cốc đế, đại bàng: …
- Chim hút mật: …
- Vẹt ăn quả: …
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 17
-
- Chim sẻ: …
- Các loài gia cầm: …
Với hai bảng phụ giáo viên vừa hình thành kiến thức mới vừa củng cố
kiến thức.
Trong quá trình giảng dạy trên, tôi đã áp dụng ở hai lớp 7A, 7B. Tôi nhận

thấy kết quả đạt được tương đối tốt
Qua đề khảo sát:
Đặc điểm nào chứng tỏ giun đốt rất đa dạng? Nêu đặc điểm chung của
ngành giun đốt?
Kết quả thu được như sau:
Lớp Sĩ số Kết quả
0-2 3-4 5-6 7-8 9-10 TB
SL % SL % SL % SL % SL % SL %
7A 40 4 10 6 15 11 27.5 10 25 9 22.5 35 87.5
7B 40 0 0 6 15 11 27.5 13 32.5 10 25 36 90
Nhìn vào kết quả thống kê có thể khẳng định việc giảng dạy theo phương
pháp đổi mới trên thực sự có hiệu quả.
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 18
-
C. KẾT LUẬN
Bằng phương pháp thực hiện sáng kiến kinh nghiệp trên, tôi nhận thấy
hiệu quả của việc áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.
- Sự đầu tư cho chuyên môn phải thực sự là tâm huyết của mỗi giáo
viên mới có hiệu quả.
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 19
-
- Mỗi bài dạy, mỗi tiết dạy phải biết vận dụng phương pháp sao cho hài
hoà, phù hợp, thiết kế trò chơi phải hợp lý.
- Biết áp dụng các phương pháp dạy học truyền thống sao cho hợp lý
với từng nội dung giảng dạy.
- Biết khai thác kênh hình, kênh chữ trong SGK kết hợp sử dụng máy.
- Phải sử dụng đồ dùng minh hoạ cho kiến thức cần truyền tải sao cho
hợp lý, sử dụng công nghệ thông tin phù hợp với từng nội dung,

không mang tính trình chiếu.
- Một việc làm khá quan trọng đó là phải nắm bắt được toàn chương
trình mình đang dạy thì mới biết giảng gì và luyện gì.
Để áp dụng được kinh nghiệm trên, tôi thiết nghĩ, mọi giáo viên đều có
thể làm được nhưng điều quan trọng là giáo viên phải diễn đạt các ý, cách
làm sao cho rõ ràng, rành mạch, kể cả lời văn truyền tải phải thực sự hấp
dẫn, giọng nói truyền cảm, lôi cuốn các em học sinh.
Mặt khác muốn áp dụng được kinh nghiệm trên, buộc người giáo viên
phải đọc nhiều tài liệu chuyên ngành, tham khảo các tài liệu đổi mới
phương pháp, việc tìm hiểu các trang thiết bị trong phòng đồ dùng không
kém phần quan trọng, đặc biệt là việc áp dụng công nghệ thông tin.
Trong việc áp dụng kinh nghiệm trên tôi nhận thấy kết quả sẽ không cao
khi ở các đồng chí giáo viên còn hạn chế về phương pháp. Sự đổi mới
phương pháp mới chỉ là hình thức, chưa đi vào chiều sâu và cũng thực sự
không có hiệu quả khi ai không nắm được những điểm mới trong sách
giáo khoa hoặc không tìm hiểu sự đổi mới trong toàn bộ những nội dung
đổi mới ở bậc trung học cơ sở.
Trên đây là kinh nghiệm của bản thân tôi đã áp dụng thực hiện trong quá
trình giảng dạy ở môn sinh học lớp 7. Tuy nhiên tôi sẽ không dừng lại mà
sẽ tiếp tục tìm các biện pháp sao cho phù hợp với tất cả các dạng bài khác
Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công
Sáng kiến kinh nghiệm sinh học lớp 7 - 20
-
trong môn sinh học lớp 7. Không những thế, tôi tiếp tục khai thác những
đồ dùng sẵn có, cải tiến một số đồ dùng, làm một số đồ dùng thiết thực
hơn để giảng dạy phần động vật ở lớp 7 và các lớp khác giúp các em học
sinh yêu thích thế giới động vật vô cùng đa dạng và phong phú.
Trên đây là kinh nghiệm tôi đã làm và thu được hiệu quả. Rất mong sự
góp ý của bạn bè đồng nghiệp.
Xin chân thành cảm ơn!

Nguyễn Thị Diên - Trường trung học cơ sở Phụng Công