Tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên trường chính trị tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



ĐÀM THỊ HẠNH



TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO HÌNH THỨC NHÓM

CHO HỌC VIÊN TRƢỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN




LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC



NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ MINH HUẾ






THÁI NGUYÊN, 2012



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



ĐÀM THỊ HẠNH



TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO HÌNH THỨC NHÓM
CHO HỌC VIÊN TRƢỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN


Chuyên ngành: GIÁO DỤC HỌC
Mã số: 60.14.01


LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ MINH HUẾ





THÁI NGUYÊN, 2012



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng
tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công
trình nào khác.
Tác giả luận văn



Đàm Thị Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên


LỜI CẢM ƠN
===****===

Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được rất nhiều sự
giúp đỡ của Thầy cô giáo, bạn bè, người thân, nhà trường, gia đình
và các lớp nơi tôi tiến hành điều tra nghiên cứu và thực nghiệm.
Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn
đặc biệt tới cô giáo TS. Trần Thị Minh Huế và các thầy cô giáo
của khoa Tâm lý - Giáo dục đã hướng dẫn và tạo mọi điều kiện tốt
nhất với tất cả tinh thần và lòng nhiệt tình để tôi hoàn thành được
luận văn này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiệu, các thầy cô giáo,
các đồng chí học viên trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên, đã giúp
đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài.
Sau cùng tôi xin được cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và những
người thân đã luôn quan tâm, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời
gian qua.
Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu mặc dù bản thân
đã thực sự cố gắng để hoàn thành luận văn đạt kết quả cao nhất
nhưng chắc chắn luận văn của tôi không thể tránh khỏi những thiếu
sót. Kính mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy cô giáo và ý
kiến đóng góp của các bạn quan tâm.
Thái Nguyên tháng 9 năm
2012
Tác giả luận văn.



Đàm Thị Hạnh



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

i
MỤC LỤC
STT
MỞ ĐẦU
Trang
1
Lý do chọn đề tài
5
2
Mục đích nghiên cứu
6
3
Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
6
4
Nhiệm vụ nghiên cứu
6
5
Giả thuyết khoa học
6
6
Phạm vi nghiên cứu
7
7
Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
7
8
Cấu trúc luận văn
8

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC HỌC TẬP
THEO HÌNH THỨC NHÓM

1.1.
Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
9
1.1.1.
Nghiên cứu ở nƣớc ngoài
9
1.1.2.
Nghiên cứu ở trong nƣớc
11
1.2.
Các khái niệm công cụ
13
1.2.1.
Nhóm
13
1.2.2.
Học tập theo hình thức nhóm
14
1.2.3.
Tổ chức học tập theo hình thức nhóm
14
1.3.
Một số vấn đề về tổ chức học tập theo hình thức nhóm
15
1.3.1.
Vai trò của tổ chức học tập theo hình thức nhóm

15
1.3.2.
Bản chất, cấu trúc, tác dụng của học tập theo hình thức nhóm
16
1.3.3.
Những đặc trƣng cơ bản của nhóm học tập
20
1.3.4.
Phân loại nhóm học tập và sự hình thành, phát triển của nhóm
học tập
22
1.3.5.
Nguyên tắc tổ chức học tập theo hình thức nhóm và các yếu tố
23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ii
ảnh hƣởng tích cực tới học tập theo hình thức nhóm
1.4.
Quy trình tổ chức học tập theo nhóm
30
1.5.
Những khả năng và điều kiện tổ chức học tập theo hình thức
nhóm cho học viên ở trƣờng Chính trị cấp tỉnh
32
1.5.1.
Đặc điểm giáo dục đào tạo của học viên trƣờng chính trị cấp tỉnh
32
1.5.2.

Những điều kiện để tổ chức hiệu quả học tập theo hình thức
nhóm cho học viên trƣờng chính trị cấp tỉnh
34
1.6.
Kết luận chƣơng 1
35

CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO
HÌNH THỨC NHÓM CHO HỌC VIÊN TRƢỜNG CHÍNH TRỊ
TỈNH THÁI NGUYÊN
36
2.1.
Khái quát về Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên
36
2.2.
Thực trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học
viên tại Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên
38
2.2.1.
Thực trạng nhận thức về tổ chức học tập theo hình thức nhóm
38
2.2.2.
Thực trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên
45
2.2.3.
Thực trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên theo
đánh giá của cán bộ quản lý Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên
60
2.2.4.
Đánh giá chung về khảo sát thực trạng

62
2.3.
Kết luận chƣơng 2
63

CHƢƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO
HÌNH THỨC NHÓM CHO HỌC VIÊN TẠI TRƢỜNG CHÍNH
TRỊ TỈNH THÁI NGUYÊN (ÁP DỤNG TRÊN HỌC PHẦN
NGHIỆP VỤ CÔNG TÁC ĐẢNG, ĐOÀN THỂ Ở CƠ SỞ)
64
3.1.
Học phần Nghiệp vụ công tác Đảng, Đoàn thể trong chƣơng
trình đào tạo cán bộ trình độ trung cấp LLCT - hành chính
64

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iii
3.1.1.
Vị trí, mục tiêu, nhiệm vụ và cấu trúc của môn học trong chƣơng trình
64
3.1.2.
Nội dung chƣơng trình môn học
65
3.2.
Nguyên tắc đề xuất biện pháp
66
3.3.
Một số biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm
69

3.3.1.
Biện pháp 1: Thiết kế bài giảng theo hƣớng tổ chức học tập theo
hình thức nhóm cho học viên
69
3.3.2.
Biện pháp 2: Rèn luyện các kỹ năng học tập theo hình thức
nhóm trên lớp cho học viên
69
3.3.3.
Biện pháp 3: Sử dụng hiệu quả các kỹ thuật dạy học tích cực
trong tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên
73
3.3.4.
Biện pháp 4: Sử dụng hiệu quả các tài liệu học tập, điều kiện cơ sở
vật chất, thiết bị dạy học trong tổ chức học tập theo hình thức nhóm
74
3.3.5
Biện pháp 5: Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả môn
học trên cơ sở tiếp cận hoạt động nhóm
75
3.3.6
Mối quan hệ giữa các biện pháp
76
3.4.
Khảo nghiệm và thực nghiệm sƣ phạm
76
3.4.1.
Khảo nghiệm sƣ phạm
76
3.4.2.

Thực nghiệm sƣ phạm
78
3.5.
Kết luận chƣơng 3
81

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
84
1
Kết luận
84
2
Khuyến nghị
85

TÀI LIỆU THAM KHẢO
87

PHỤ LỤC
88



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết đầy đủ
Chữ viết tắt

1
Đoàn thanh niên cộng sản
Đoàn TNCS
2
Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia
HV CT- HC QG
3
Hội đồng nhân dân
HĐND
4
Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam
Hội LH PN VN
5
Kinh tế - xã hội
KT- XH
6
Lãnh đạo, quản lý
LĐ, QL
7
Nhà nƣớc và pháp luật
NN & PL
8
Quản lý hành chính Nhà nƣớc
QLHCNN
9
Trƣờng Chính trị
TCT
10
Thái Nguyên
TN

11
Trung cấp lý luận chính trị - hành chính
TC LLCT- HC
12
Ủy ban nhân dân
UBND
13
Ủy ban Mặt trận tổ quốc
UB MTTQ


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trên thế giới, giáo dục đang phát triển với những chuyển biến rõ rệt về chất
lƣợng theo xu hƣớng đổi mới mục tiêu, chƣơng trình, nội dung và phƣơng pháp
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động cũng nhƣ khả năng tự học, tự nghiên cứu của
ngƣời học. Cùng với xu hƣớng đó, trong những năm gần đây, giáo dục Việt Nam
cũng đã và đang có nhiều thay đổi mạnh mẽ để hòa nhập với nền giáo dục hiện đại
trên thế giới, đặc biệt là vấn đề đổi mới phƣơng pháp dạy và học trong nhà trƣờng.
Trong nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nƣớc về GD&ĐT đã chỉ rõ, đổi mới
phƣơng pháp giáo dục có ý nghĩa quan trọng và cần thiết để đảm bảo chất lƣợng
giáo dục. Nghị quyết của Hội nghị TW lần thứ 2 BCH TW Đảng khóa VIII (2-
1996) có đoạn: “Đổi mới mạnh mẽ phƣơng pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tƣ duy sáng tạo của ngƣời học”. Tại
Khoản 2, Điều 5, Luật Giáo dục (2005) cũng khẳng định: “Phƣơng pháp giáo dục
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng tạo của ngƣời học; bồi

dƣỡng cho ngƣời học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và
ý chí vƣơn lên”.
Sự phát triển của xã hội hiện nay cho thấy, mỗi ngƣời không thể phát triển
tốt nếu không biết phối hợp, hòa nhập tốt với ngƣời khác, với môi trƣờng. Làm việc
theo nhóm là yêu cầu quan trọng, cần thiết đƣợc đặt ra đối với tất cả mọi ngƣời
trong các hoạt động sống.
Trong nhà trƣờng, học tập theo nhóm là một hình thức học tập hiệu quả để
rèn cho ngƣời học khả năng hợp tác, chia sẻ, tƣ duy phản biện Học tập theo nhóm
là một hình thức học hợp tác, nâng cao chất lƣợng học tập của ngƣời học - ngƣời
học đƣợc giao lƣu với nhau và có đƣợc những kết quả tiến bộ về nhiều mặt. Theo
cách này, ngƣời học đƣợc tạo cơ hội tự đặt câu hỏi, thảo luận, trình bày quan điểm
của mình. Với đối tƣợng học viên tại trƣờng Chính trị tỉnh Thái Nguyên là những
ngƣời đã trƣởng thành, có kinh nghiệm, đã có thời gian công tác nhất định ở các
lĩnh vực, ngành nghề khác nhau thì tổ chức cho học viên học tập theo hình thức

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2
nhóm sẽ có những thuận lợi nhất định tuy nhiên ở môi trƣờng Trƣờng Chính trị,
hình thức dạy học lớp bài gắn với các phƣơng pháp dạy học truyền thống vẫn giữ
vai trò chính. Với mong muốn đƣa hình thức tổ chức dạy học này thực hiện rộng rãi
trong nhà trƣờng, làm cho nó thực sự phát huy đƣợc hiệu quả, góp phần thực hiện
có chất lƣợng công tác đào tạo, bồi dƣỡng cán bộ, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài “Tổ chức
học tập theo hình thức nhóm cho học viên tại trường Chính trị tỉnh Thái Nguyên”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về tổ chức học tập theo hình thức nhóm và thực
trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái
Nguyên, đề tài xây dựng một số biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm
nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo, bồi dƣỡng học viên tại Trƣờng Chính trị Tỉnh
Thái Nguyên.

3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học
viên Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên.
3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình tổ chức hoạt động học tập cho học viên tại
Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên
tại trƣờng chính trị cấp tỉnh.
4.2. Đánh giá thực trạng việc tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên tại
Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên.
4.3. Đề xuất biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên tại
Trƣờng Chính trị tỉnh Thái Nguyên (áp dụng trên học phần “Nghiệp vụ Công tác
Đảng, Đoàn thể ở cơ sở”).
5. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và áp dụng đƣợc các biện pháp tổ chức học tập theo hình thức
nhóm phù hợp cho học viên thì sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo, bồi dƣỡng
cán bộ tại Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên, đáp ứng yêu cầu về chất lƣợng cán
bộ trong tỉnh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

3
6. Phạm vi nghiên cứu
- Khách thể khảo sát: đề tài khảo sát trên 11 cán bộ quản lý, 30 giảng viên và
100 học viên Trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên.
- Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu, thực nghiệm tổ chức học tập theo
hình thức nhóm cho học viên hệ đào tạo TCLLCT- HC tại Trƣờng Chính trị Tỉnh
Thái Nguyên, áp dụng trên một số bài học của học phần “Nghiệp vụ Công tác Đảng,
Đoàn thể ở cơ sở” trong thời gian từ tháng 8 năm 2011 đến tháng 8 năm 2012.
7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp luận nghiên cứu đề tài
Tiếp cận quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, các
quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc về giáo dục và đào tạo để nghiên cứu đề tài;
Nghiên cứu đề tài dựa trên quan điểm tiếp cận hoạt động - nhân cách, quan
điểm lịch sử, quan điểm hệ thống, quan điểm giáo dục giá trị.
7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
7.2.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: sử dụng các phƣơng pháp phân tích,
tổng hợp, phân loại tài liệu nhằm xây dựng cơ sở lý luận về tổ chức học tập theo
hình thức nhóm cho học viên ở trƣờng chính trị cấp tỉnh.
7.2.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: sử dụng các phƣơng pháp: điều tra,
phỏng vấn, quan sát, chuyên gia, phân tích, tổng kết kinh nghiệm, thống kê - tổng
hợp nhằm đánh giá thực trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên ở
trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên. Cụ thể:
- Phương pháp quan sát đƣợc sử dụng để theo dõi quá trình học tập trên lớp, đặc
biệt là theo dõi các buổi học tập và thảo luận nhóm của học viên nhằm đánh giá
thực trạng, tìm nguyên nhân và đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả học tập nhóm
của học viên.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi đƣợc sử dụng để thu thập những thông tin
cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng học tập theo nhóm trong
học viên.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

4
- Phương pháp chuyên gia đƣợc sử dụng để chính xác hóa bộ công cụ điều tra và
khẳng định giá trị của các biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên.
7.2.3. Các phƣơng pháp bổ trợ: Sử dụng toán thống kê để xử lý thông tin, số liệu
khảo sát; sử dụng phƣơng pháp khảo nghiệm, thực nghiệm sƣ phạm nhằm kiểm
chứng tính đúng đắn của giả thuyết khoa học.
8. Cấu trúc luận văn

Luận văn đƣợc cấu trúc gồm 3 chƣơng nội dung:
Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức học tập theo hình thức nhóm
Chương 2. Thực trạng tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên trƣờng
Chính trị Tỉnh Thái Nguyên.
Chương 3. Một số biện pháp tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên tại
trƣờng Chính trị Tỉnh Thái Nguyên (áp dụng trên học phần “Nghiệp vụ công tác
Đảng, Đoàn thể ở cơ sở”).
Ngoài ra, có phần Mở đầu, Kết luận, Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và
Phụ lục.


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

5
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ TỔ CHỨC HỌC TẬP THEO HÌNH THỨC NHÓM
1.1 Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Nghiên cứu ở nƣớc ngoài
Trong lịch sử nhân loại, ý tƣởng về phƣơng pháp và hình thức tổ chức dạy
học phát huy cao độ tính tích cực của ngƣời học đã đƣợc các nhà tƣ tƣởng lớn, các
nhà giáo dục của các thời đại đề cập đến từ lâu.
Ngay từ thời Cổ đại, Khổng Tử (551 - 479 TCN) - nhà tƣ tƣởng vĩ đại của
Trung Hoa đã quan tâm đến phƣơng pháp giảng dạy “gợi mở” với nhận định: vật có
4 góc, bảo cho biết 1 góc mà không suy ra 3 góc kia thì không dạy nữa. Ông chủ
trƣơng: nếu học trò không khao khát muốn hiểu biết, chƣa hổ thẹn vì ngu dốt thì
không dạy cho, kẻ nào chẳng ráng lên để thông hiểu thì ta chẳng giúp cho thông
hiểu đƣợc.
Xôcrát (469 - 390 TCN) - nhà hiền triết Hi Lạp Cổ đại đã đề cập đến phƣơng
pháp “bà đỡ”: đàm đạo, trao đổi, gợi mở để học trò tự đi đến kết luận. Kinh nghiệm
sƣ phạm của ông đƣợc tổng kết thành một phƣơng pháp dạy học nổi tiếng và đến

nay vẫn nguyên vẹn giá trị: phƣơng pháp Xôcrát, có tác dụng khuyến khích tƣ duy
tìm tòi, khám phá và phê phán.
J.A.Cômenxki (1592 - 1670) - ông tổ của nền sƣ phạm cận đại, ngƣời luôn
đòi hỏi làm thế nào để học sinh thích thú học tập, tự bản thân phải cố gắng để nắm
lấy tri thức, đã đề ra nguyên tắc trực quan, nguyên tắc kết hợp vai trò chủ đạo của
giáo viên với tính tích cực, tự giác của học sinh và nguyên tắc đảm bảo tính vững
chắc của tri thức, kỹ năng, kỹ xảo.
Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, nhiều nhà giáo dục nhƣ Petxtalôgi,
Đixtecvec, Usinxki, J.Dewey đã đề cập đến việc giảng dạy, giáo dục hƣớng vào
hoạt động cá nhân, tính chủ động của ngƣời học. Tƣ tƣởng này một thời đã trở
thành trào lƣu rộng lớn và đƣợc gọi dƣới thuật ngữ chung là “cách tiếp cận hƣớng
vào ngƣời học”. Trong trào lƣu này, nổi bật lên hệ tƣ tƣởng của J.Dewey - nhà giáo
dục thực dụng Mĩ. Ông là ngƣời đầu tiên đƣa ra thuật ngữ: “Dạy học lấy học sinh
làm trung tâm” mà bản chất của nó là khuyến khích tính tích cực, tự giác, độc lập,

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

6
sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập để giải quyết các nhiệm vụ học tập
chứ không phải thụ động chờ đợi sự truyền đạt của giáo viên, thụ động nắm tri thức
sách vở thông qua giáo lý của thầy. Ông chủ trƣơng xây dựng “nhà trƣờng tích cực”
trong đó hình thức quan trọng nhất là tổ chức cho học sinh học tập theo nhóm.
Nhiều lí thuyết và mô hình dạy học hiệu quả sau này, dựa vào thảo luận, đều dựa
trên nền tảng lí luận “hƣớng vào ngƣời học” do J.Dewey đề xƣớng.
Lý thuyết học tập và chiến lƣợc hƣớng vào cá nhân của Kurt Lewin (1847 -
1948) - nhà tâm lí học giáo dục ngƣời Đức, nhấn mạnh các động lực nhóm trong học
tập, các mô hình học nhóm, cho thấy “ảnh hƣởng của nhóm đến học tập bắt nguồn từ
các quá trình nhóm đƣợc khai thác đúng đắn, nó tạo ra cơ cấu và cơ hội để phát triển
kỹ năng quan hệ liên nhân cách và kỹ năng ứng xử cần thiết trong việc thực hiện
đúng nhiều vai trò khác nhau” [10, tr6].

Lí thuyết nhóm quan hệ mật thiết với thảo luận. Năm 1940, Morton Deutsch
dựa trên lý thuyết của Lewin đã đề ra lý thuyết về các tình huống hợp tác và tranh
đua. Lý thuyết này về sau đƣợc coi là nền tảng quan trọng đƣa đến hàng loạt các
nghiên cứu về vấn đề học tập theo nhóm và học bằng thảo luận.
Ngƣời đầu tiên đƣa phƣơng pháp dạy học theo nhóm vào trƣờng học một
cách hệ thống là S.V.Xandecson - Hiệu trƣởng trƣờng Âudlây. Ông dựa vào hoạt
động của nhóm học sinh để dạy khoa học tự nhiên và ông cho rằng: nhờ việc học theo
nhóm khi tìm hiểu, tự học mà các em học sinh đoàn kết với nhau hơn [8,tr6 ].
Ở Ba Lan, từ những năm 50, 60 của thế kỷ XX, các nghiên cứu về dạy học
nêu vấn đề theo hình thức nhóm thảo luận đã đƣợc tiến hành với quy mô lớn. Các
nghiên cứu đều khẳng định: dạy học nêu vấn đề theo nhóm có hiệu quả hơn hẳn so
với dạy học nêu vấn đề theo lớp hoặc theo cá nhân. Trong cuốn “Dạy học nêu vấn
đề”, V.Ôkôn một mặt đã tổng kết các hình thức và các giai đoạn dạy học theo nhóm,
mặt khác ông cũng chỉ rõ việc tổ chức dạy học theo nhóm đƣợc diễn ra một cách cụ thể
phụ thuộc vào mục đích môn học, tiết học và tài nghệ sƣ phạm của giáo viên.
Phát triển tƣ tƣởng của V.Ôkôn, Ph.Lenmin - nhà sƣ phạm Ba Lan đã đƣa ra
4 nguyên tắc cơ bản của tổ chức hoạt động theo nhóm thảo luận:
- Thành phần của nhóm bao gồm 4 ngƣời thƣờng xuyên nhƣng đƣợc phân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

7
hoá, điều này đảm bảo cho tất cả các thành viên tích cực và thúc đẩy học sinh yếu.
- Trong các giờ học khác nhau sẽ có những học sinh khác nhau điều hành
hoạt động của nhóm, nghĩa là các học sinh đều học cách điều hành và làm việc dƣới
sự lãnh đạo.
- Các học sinh làm việc với tốc độ nhƣ nhau, điều này tạo nên những khả
năng dẫn dắt một cuộc tranh luận mang tính công việc và đảm bảo sự phân tích tích
cực các yếu tố của tài liệu đã học.
- Để đánh giá hoạt động của nhóm, giáo viên kiểm tra một số thành viên của

nhóm mà câu trả lời của các học sinh đó sẽ đƣợc đánh giá.
Những năm gần đây, F.J. Hickerson và J.Middleton đã đề cập tới 24 phƣơng
pháp và kỹ thuật nhóm. Trong đó có các phƣơng pháp: công não (động não), thảo
luận nhóm, xêmina, phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp, phƣơng pháp tọa đàm,
đƣợc coi là các phƣơng pháp cơ bản của dạy học theo nhóm. Theo các tác giả, thảo
luận nhóm là kỹ thuật lôi cuốn thành viên của một cử tọa đông ngƣời (một tập thể
lớp học) tham gia trình diễn thảo luận. Cử tọa đƣợc chia thành nhiều nhóm nhỏ (5 -
7 hoặc 8 ngƣời). Có thời gian hạn chế (5 - 10 phút) để thảo luận. Trong đó mỗi
thành viên đều góp ý kiến cho đại diện trình diễn.[10, tr8]
Nhìn chung, dạy học theo hình thức nhóm là một lý thuyết về tiếp cận dạy
học hƣớng vào ngƣời học đã đƣợc nghiên cứu từ sớm và nhiều nhà khoa học giáo
dục trên thế giới quan tâm. Trong thực tiễn dạy học, lý thuyết này cũng đạt đƣợc áp
dụng và đạt nhiều kết quả tích cực ở các nƣớc trên thế giới.
1.1.2 Nghiên cứu ở trong nƣớc
Ở Việt Nam, học tập theo nhóm đã có manh nha từ rất lâu. Ông cha ta đã có
câu “Không thầy đố mày làm nên” nhằm khẳng định vai trò quan trọng của ngƣời
thầy giáo đối với sự nghiệp “trồng ngƣời” nhƣng cũng không quên nhắc nhở “Học
thầy không tày học bạn”, “Đi một ngày đàng học một sàng khôn” tính tích cực của
mỗi cá nhân, môi trƣờng, bạn bè cũng là những yếu tố vô cùng cần thiết, có ý nghĩa
to lớn đối với sự hình thành, phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi con ngƣời.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ngay tại phiên họp đầu tiên của Hội

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

8
đồng Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra một trong những nhiệm vụ quan
trọng của Đảng và Nhà nƣớc ta là diệt “giặc dốt” và diệt “giặc dốt” cũng quan trọng
nhƣ diệt “giặc đói” và giặc ngoại xâm. Phong trào “Bình dân học vụ” đƣợc phát
triển rộng khắp từ vùng giải phóng đến vùng địch tạm chiếm, các hình thức học tập
tổ nhóm đƣợc tổ chức ở khắp nơi theo phƣơng châm: Mọi ngƣời giúp nhau cùng

biết chữ, ai biết nhiều thì dạy ngƣời biết ít, ai biết ít dạy ngƣời không biết. Phong
trào “đôi bạn chuyên cần” cũng đƣợc duy trì khá lâu trong thời kỳ kháng chiến
chống Mĩ. Đây là những hình thức sơ khai của học tập hợp tác ngày nay.
Ở những trƣờng phổ thông hiện nay vẫn duy trì hình thức truy bài đầu giờ,
trong lớp có bầu các cán sự học tập để kiểm tra bài làm về nhà của các bạn, giúp đỡ
lớp, nhóm, tổ học tập. Phong trào “đôi bạn cùng tiến” đƣợc nhân rộng khắp. Nhiều
nơi vẫn duy trì hình thức học tập theo nhóm tại nhà. Cá biệt ở một số vùng, miền do
điều kiện dân cƣ phân bố không tập trung, kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn nên
vẫn tồn tại hình thức dạy học lớp ghép. Việc tổ chức dạy học theo lớp ghép cũng
dựa trên nền tảng nhóm cùng trình độ.
Những năm gần đây, do sự phát triển của khoa học, công nghệ, thông tin,
thời gian để lƣợng tri thức của nhân loại tăng lên gấp đôi ngày càng rút ngắn đòi hỏi
giáo dục, dạy học phải đổi mới về mọi mặt, trong đó có đổi mới phƣơng pháp và
hình thức tổ chức dạy học theo hƣớng tích cực hoá hoạt động của ngƣời học là một
đòi hỏi tất yếu. Nhiều hội thảo khoa học về lĩnh vực giáo dục đƣợc tổ chức, nhiều
bài viết đƣợc đăng tải trên các báo, tạp chí chuyên ngành đều tập trung nhấn mạnh:
xã hội ngày nay là xã hội tri thức và thông tin, đòi hỏi một nền giáo dục liên tục và
suốt đời, ngƣời dạy phải hƣớng tới dạy cho ngƣời học cách học là chủ yếu để họ tự
biết làm giàu kiến thức của mình, vận dụng một cách sáng tạo các kiến thức ấy để
giải quyết vấn đề đặt ra trong cuộc sống.
Nhiều tác giả đã bàn đến đổi mới phƣơng pháp và hình thức dạy học ở những
góc độ khác nhau, tên tuổi của họ đã trở nên quen thuộc trên các báo, tạp chí ngành
giáo dục nhƣ: Trần Kiều, Thái Duy Tuyên, Hà Thị Đức, Nguyễn Cảnh Toàn, Đặng
Thành Hƣng, Nguyễn Kế Hào, Trần Bá Hoành, Vũ Văn Dân, Vũ Trọng Rỹ, Nguyễn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

9
Sinh Huy Tác giả Đặng Thành Hƣng (năm 2005) xuất bản cuốn sách “Tƣơng tác
hoạt động thầy – trò trên lớp học” và một số luận án, luận văn của các tác giả Trần

Duy Hƣng – CĐSP Hà Tây, Vũ Lệ Hoa – ĐHSP Hà Nội, Nguyễn Thị Hồng –
CĐSP Đồng Nai, Bùi Quang Huy – CĐSP Lai Châu
Về vấn đề tổ chức học tập theo nhóm, nhiều nhà nghiên cứu đã tập trung
nghiên cứu vấn đề tổ chức thảo luận nhóm trong giờ lên lớp, dạy học theo nhóm,
học tập theo nhóm nhƣ thế nào để phát huy tính tích cực của ngƣời học. Nhìn
chung, các tác giả đều nhấn mạnh: dạy học theo nhóm có nhiều ƣu thế phát huy tối
đa tính tích cực, tự giác, độc lập của ngƣời học trong quá trình học tập.
Tuy nhiên, một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra những hạn chế của phƣơng
pháp học tập theo hình thức nhóm trong dạy học: Nếu học tập theo hình thức nhóm
không đƣợc tổ chức hợp lý sẽ mất nhiều thời gian ảnh hƣởng đến kế hoạch giảng
dạy, không quản lý đƣợc hoạt động của nhiều cá nhân, ngƣời học trong nhóm,
không phải nội dung học tập nào cũng có thể sử dụng phƣơng pháp học tập nhóm
có hiệu quả…
Nói nhƣ vậy nghĩa là hiệu quả của việc tổ chức cho ngƣời học học tập theo
hình thức nhóm trong quá trình dạy học không đồng nghĩa với vị trí độc tôn của
phƣơng pháp dạy học này. Vậy, cần sử dụng hình thức học tập nhóm trong quá trình
dạy học nhƣ thế nào cho hợp lý để mang lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học,
đây là vấn đề đang cần đƣợc quan tâm nghiên cứu.[10, tr10]
Nhƣ vậy, có thể nói rằng ý tƣởng và bản chất của dạy học theo hình thức
nhóm đã có từ lâu trong lịch sử giáo dục Việt Nam và đã đƣợc một số nhà giáo dục
học Việt Nam nghiên cứu. Trong thực tiễn dạy học ở nƣớc ta, lý thuyết này cũng đã
đƣợc áp dụng và đạt những kết quả tích cực.
1.2. Các khái niệm công cụ
1.2.1. Nhóm
Theo từ điển Tiếng Việt, nhóm là tập hợp một số ít ngƣời hoặc sự vật đƣợc
hình thành theo những nguyên tắc nhất định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

10

Theo chúng tôi, nhóm là tập hợp những ngƣời có tổ chức, hoạt động theo
những nguyên tắc nhất định, nhằm đạt tới mục tiêu và lợi ích chung.
1.2.2. Học tập theo hình thức nhóm
Học tập theo hình thức nhóm là một hình thức học tập trong đó các thành
viên của nhóm cùng phối hợp chặt chẽ với nhau để giải quyết một vấn đề học tập cụ
thể nhằm hƣớng đến một mục tiêu chung; sản phẩm của nhóm là sản phẩm của trí
tuệ tập thể.
1.2.3. Tổ chức học tập theo hình thức nhóm
Tiếp cận khái niệm tổ chức hoạt động để nghiên cứu về khái niệm tổ chức
học tập theo hình thức nhóm.
Tổ chức hoạt động là một công việc bao gồm sự xắp sếp, thiết kế các biện
pháp tiến hành hoạt động, là việc sử dụng đối tƣợng và các phƣơng tiện hỗ trợ nhằm
đạt đƣợc mục tiêu đề ra. Tổ chức hoạt động là công việc có vai trò rất quan trọng,
nó ảnh hƣởng trực tiếp tới kết quả của hoạt động.
Tổ chức là một công việc cần thiết, ảnh hƣởng trực tiếp tới chất lƣợng và
hiệu quả của hoạt động dạy học. Khi quan niệm về tổ chức quá trình dạy học, có rất
nhiều quan niệm khác nhau, theo tác giả I.P.Raptrenco: “Tổ chức quá trình dạy học
là quá trình thực hiện các biện pháp có cơ sở khoa học nhằm đảm bảo hiệu suất cao
nhất của quá trình dạy học với điều kiện sử dụng hợp lý thời gian, sức lực, phƣơng
tiện của giáo viên và học sinh” [8, tr4]. Theo V.B.Bololêpov thì tổ chức là một sự
sắp xếp tƣơng hỗ và liên hệ qua lại của các yếu tố trong một phức hợp nào đó, tổ
chức không phải là nội dung của hoạt động mà là hình thức và phƣơng pháp thực
hiện và hành động của nó [8, tr4]. Nhƣ vậy, theo các tác giả, tổ chức dạy học là sự
sắp xếp các thao tác, các hành động dạy học.
Tổ chức hoạt động học tập cho ngƣời học là cách thiết kế, sắp xếp các biện
pháp tác động của ngƣời dạy đến ngƣời học nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của ngƣời học gắn với hoạt động học tập của họ trong môi trƣờng
lớp học và ngoài lớp, chính khóa và ngoại khóa theo quy chế học tập, dƣới sự chỉ
đạo của nhà trƣờng nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả của hoạt động học tập.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

11
Tổ chức học tập theo hình thức nhóm cho học viên là những biện pháp tổ
chức giảng dạy của giảng viên phối hợp một cách thống nhất với các biện pháp tự tổ
chức của học viên nhằm giúp học viên tham gia một cách chủ động vào quá trình
học tập, giúp họ tự học trong môi trƣờng nhóm lớp, tạo cơ hội cho học viên chia sẻ
kiến thức, kinh nghiệm, ý kiến để giải quyết một vấn đề trong nội dung bài học.
1.3. Một số vấn đề về tổ chức học tập theo hình thức nhóm
1.3.1. Vai trò của tổ chức học tập theo hình thức nhóm
Học tập theo hình thức nhóm tạo môi trƣờng học tập cho ngƣời học nhằm giúp
học viên có sự hợp tác, trao đổi, chia sẻ, cộng tác với nhau trong quá trình học tập.
- Tạo không khí cởi mở, cảm thông, tự lập bằng suy nghĩ trong hoạt động,
giúp ngƣời học hình thành phát triển năng lực độc lập trong quá trình giải quyết vấn
đề, trình bày ý kiến của mình về vấn đề đó trƣớc tập thể.
- Hình thành, phát triển năng lực hợp tác trong hoạt động cho ngƣời học,
giáo dục ý thức làm việc tập thể, tinh thần ý thức trách nhiệm đối với tập thể cho
học viên.
- Phát huy tính tích cực, tính tự giác của học viên, tạo hứng thú học tập cho
học viên.
- Thông qua học tập nhóm rèn luyện kỹ năng giao tiếp, năng lực tổ chức,
điều khiển, năng lực tự kiểm tra, tự đánh giá cho học viên.
Tổ chức học tập theo hình thức nhóm tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập
phân hóa của học viên, quản lý đƣợc quá trình xã hội hóa trong học tập của học viên
nhƣ cạnh tranh, chia sẻ, đoàn kết, đấu tranh, phê bình và tự phê bình.
- Dạy học theo nhóm là chỗ dựa về mặt tổ chức để sử dụng, áp dụng các biện
pháp dạy học nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy học.
- Tổ chức học tập nhóm làm cho việc học của học viên trở nên mềm mại, cởi
mở, dân chủ, đồng thời giúp giảng viên phân phối, sử dụng các nguồn lực dạy học
một cách hợp lý.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

12
Tổ chức học tập theo hình thức nhóm là biện pháp tổ chức dạy học nâng cao
khả năng tƣơng tác giữa ngƣời dạy (giảng viên) và ngƣời học (học viên) trong quá
trình dạy học, phát huy tới mức cao nhất kinh nghiệm hiện có của ngƣời học.
1.3.2. Bản chất, cấu trúc, tác dụng của học tập theo hình thức nhóm
1.3.2.1. Bản chất học tập theo hình thức nhóm
Học tập theo hình thức nhóm là một hình thức học hợp tác nâng cao chất
lƣợng của học viên – học viên trao đổi, thảo luận, phân tích bằng lí lẽ để làm sáng
tỏ một vấn đề, dƣới sự chỉ đạo của giảng viên nhằm hình thành những ý tƣởng về
một chủ đề chuyên biệt.
Nhƣ vậy đặc trƣng bản chất của hình thức này là: 1/ có sự tiếp xúc, trao đổi,
bàn bạc, tranh luận trực diện giữa các thành viên trong một nhóm về một vấn đề nào
đó thuộc nội dung học tập; 2/ Quá trình trao đổi, tiếp xúc diễn ra tự nguyện, tự do
và cởi mở; 3/ Kết quả làm việc là đƣa ra đƣợc những ý kiến chung nhất, cả nhóm
cùng tán thành trên cơ sở có đầy đủ lí lẽ để giải thích hoặc những giá trị chung có
thể khác biệt nhau nhƣng chấp nhận đƣợc.
Để phát huy đƣợc những lợi ích của việc học nhóm, giảng viên phải cung cấp
nền tảng cho học viên. Do đó, giảng viên phải khơi gợi hứng thú cho học viên bằng
cách chọn những chủ đề thảo luận tƣơng ứng với trình độ của học viên, hoặc đặt câu
hỏi/đƣa ra vấn đề dẫn dắt học viên đạt đến mức độ tƣ duy sâu sắc hơn. Bên cạnh đó,
quá trình cộng tác cũng phải đƣợc sắp xếp để đảm bảo tất cả các thành viên trong
nhóm tham gia một cách tích cực.
1.3.2.2. Cấu trúc của học tập theo hình thức nhóm
Học tập theo hình thức nhóm là một hình thức học hợp tác nâng cao chất
lƣợng của học viên – các học viên giao lƣu với nhau và có đƣợc những kết quả học
tập tiến bộ về nhiều mặt. Theo cách này, học viên đƣợc tạo cơ hội tự đặt câu hỏi,
thảo luận, trình bày quan điểm và thực hiện học tập hợp tác. Học tập theo nhóm

mang đầy đủ các đặc điểm của quan điểm dạy học đƣợc diễn ra trong quan hệ G →
H; H ↔ H; Trong mối quan hệ hỗ trợ, hợp tác. Trong hình thức học tập này ngƣời
học là trung tâm.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

13
Vì vậy, cấu trúc của của hình thức học tập này với các thành tố cơ bản là: Trò
(ngƣời học), thầy, tri thức, nhóm, lớp. Ở đây:
Trò là nhân vật trung tâm phải tự tìm ra tri thức bằng chính thao tác và hành
động trí tuệ của mình. Đó là quá trình ngƣời học cá nhân hóa việc học;
Nhóm: là môi trƣờng cơ sở nơi diễn ra các quan hệ hợp tác trực tiếp giữa trò
và trò, làm cho việc học của trò mang tính xã hội hóa;
Lớp: là môi trƣờng xã hội trung gian, nơi diễn ra quan hệ hợp tác giữa các
nhóm, giữa nhóm và thầy làm cho tri thức, việc học của ngƣời học đƣợc xã hội hóa
ở mức độ cao hơn;
Thầy: là ngƣời tổ chức, ngƣời điều khiển, ngƣời hƣớng dẫn trò tự học, tự tìm ra
tri thức thông qua quá trình cá nhân hóa việc học và xã hội hóa việc học;
Tri thức: do ngƣời học tự tìm ra dƣới sự định hƣớng của mục đích, nhiệm vụ
dạy học, sự chỉ đạo, tổ chức, hƣớng dẫn của thầy.
Học tập theo hình thức nhóm phát huy đƣợc vai trò, vị trí của ngƣời học
trong quá trình học tập, tạo động lực cho ngƣời học; hình thành và phát triển quan
hệ giữa ngƣời học với ngƣời học; ngƣời học với thầy; ngƣời học với môi trƣờng
xung quanh. Quan hệ hợp tác trong môi trƣờng nhóm lớp đƣợc thực hiện và phát
huy đƣợc trí tuệ tập thể nhằm đạt hiệu quả cao trong hoạt động học tập.[8, tr12]
1.3.2.3. Tác dụng của học tập theo hình thức nhóm
* Tác dụng của ghép nhóm
a. Ghép nhóm là một trong những phương thức tổ chức dạy học phổ biến
+ Các kiểu giờ học: trên lớp, ngoài lớp, giờ học thuyết trình, giờ học tham
quan, giờ học thực hành, gời học semina, giờ học thảo luận v v nói chung đều có

thể đƣợc tổ chức theo lối ghép nhóm, thậm chí không có cách nào khác là phải ghép
nhóm mới tiến hành tốt đƣợc. Ghép nhóm tạo ra các đơn vị hoạt động, các tuyến
quan hệ giao tiếp và công vụ giữa các cá nhân, các phong cách triển khai dạy và
học, các môi trƣờng và tình huống xã hội hóa trong học tập.
+ Tổ chức dạy học bằng ghép nhóm tạo thuận lợi cho việc học tập phân hóa,
đồng thời cũng thức đẩy học tập hợp tác và các quan hệ tham gia của học viên, quản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

14
lý đƣợc những quá trình xã hội hóa trong học tập nhƣ thi đua, cạnh tranh, chia sẻ,
đoàn kết, đấu tranh, phê bình và tự phê bình, đánh giá và tự đánh giá.
+ Ghép nhóm tạo nên những chỗ dựa tổ chức có tính chất chủ động để sử
dụng những chiến lƣợc, biện pháp và kỹ thuật dạy học phong phú, trong những kết
hợp khác nhau, linh hoạt và sinh động trên lớp. Nói chung, ghép nhóm không phải
là cái mà giảng viên và học viên phải đạt đƣợc, mà nó là giải pháp về tổ chức nhắm
bảo đảm quá trình học tập diễn ra tích cực và hiệu quả.
b. Ghép nhóm là cách tiếp cận phi tập trung hóa nhằm làm cho học chế mềm mại,
cởi mở hơn, dân chủ hơn.
+ Học tập trong môi trƣờng ghép nhóm, ngƣời học có cảm giác nhƣ đƣợc ủy
quyền nhiều hơn, tự do hơn, thoải mái hơn vì ngƣời học dƣờng nhƣ không bị đặt
trực tiếp dƣới quyền uy hay sự chi phối của giảng viên, đƣợc suy nghĩ và hành động
cùng nhau nhƣ những đồng sự bình đẳng.
+ Do tính chất gò bó của giờ học chính quy bài bản cổ truyền đƣợc tháo gỡ
phần nào nhờ ghép nhóm nên giờ học ghép nhóm có thể gần gũi với cuộc sống thực
tế hơn, chứa đựng nhiều cơ hội học tập hơn, nhiều khả năng tƣơng thích với các
trình độ, lực học khác nhau của học viên.
c. Ghép nhóm là cách tiếp cận hợp lý trong việc phân phối và sử dụng các nguồn
lực dạy học
+ Các phƣơng tiện và thiết bị kỹ thuật dạy học thƣờng đƣợc cung cấp theo cơ

số nhất định, nói chung không bao giờ đạt tỉ lệ 1:1 tính theo tất cả các loại hay kiểu
phƣơng tiện. Do đó luôn có nhu cầu sử dụng chung những phƣơng tiện dạy học.
Việc ghép nhóm tạo ra cơ cấu sử dụng phƣơng tiện thích hợp và cơ động, ăn khớp
với phƣơng thức tổ chức hoạt động và cấu trúc quá trình học tập. Nó nâng cao hiệu
suất sử dụng phƣơng tiện- chỉ cần ít phƣơng tiện vẫn có thể giúp ích chi nhiều học
viên làm việc. Giữa tổ chức và tình trạng phƣơng tiện có sự phụ thuộc lẫn nhau –
khi tổ chức phải tính đến phƣơng tiện hiện có và có thể có để sử dụng chúng với
hiệu suất cao nhất, khi mua sắm hay cung cấp phƣơng tiện phải tính cho khớp với
trình độ và tính chất của việc tổ chức dạy học cụ thể ở lớp hay môn học nhất định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

15
+ Học trình đƣợc thiết kế bằng những đơn vị nội dung (học vấn và hoạt
động) và đơn vị nguồn lực (thời gian, thiết bị, vật liệu, tài liệu ) khớp với nhau trên
cơ sở ứng với mục tiêu và tiến độ hợp lý. Vì vậy, sử dụng thời gian là một tiêu chí
của hiệu suất và hiệu quả của giảng dạy. Nếu tổ chức dạy học tràn lan, chẳng hạn
nhƣ thuyết trình ào ào trên giảng đƣờng hay trên lớp, thì 50 phút trôi đi có ích chỉ ở
chừng 10% số học viên, tức là có chừng 200 phút có ích, nhƣng nếu tổ chức ghép
nhóm để học cá nhân, học cặp đôi, học nhóm nhỏ thì hiệu suất tăng lên gấp bội, vì
50 phút ấy đƣợc nhân lên với số học viên tham gia học tập rất cao, tới 90% hay
100% của lớp. Một phút biến thành thời gian vật chất hàng giờ, trong khoảng thời
gian đó dày đặc các hoạt động, đa dạng và khẩn trƣơng – đó là một ƣu thế không
cách gì thay thế đƣợc của ghép nhóm trong dạy học.
d. Ghép nhóm tạo ra không gian hoạt động linh hoạt, cơ động, đa dạng và dễ thay
đổi, nâng cao khả năng tương tác giữa các giảng viên và học viên, giữa học viên
với học viên.
+ Khi ghép nhóm có thể hoán đổi vị trí làm việc và môi trƣờng riêng biệt của
từng nhóm hay từng ngƣời một cách nhanh chóng và thƣờng xuyên. Mỗi học viên
không bị áp đặt một chỗ làm việc cố định trong thời gian dài, hạn chế đƣợc sự mệt

mỏi thể chất và tâm lý.
+ Nhờ cách sắp xếp chỗ làm việc linh hoạt, không gian lớp hay chỗ học đƣợc
sử dụng tối ƣu, tạo đƣợc nhiều môi trƣờng khác nhau trong cùng một không gian,
tại cùng một thời điểm.
Trên cơ sở tiếp cận quan điểm của các nhà nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy
tác dụng cơ bản của học tập theo hình thức nhóm đƣợc thể hiện ở một số điểm sau:
Giúp thành tích học tập đƣợc nâng cao, phát triển khả năng phê phán của
ngƣời học. Học tập theo hình thức nhóm sẽ tập hợp đƣợc những ý kiến sáng tạo của
từng cá nhân, từ đó sản phẩm học tập sẽ giàu tính sáng tạo. Những phƣơng pháp tối
ƣu nhất sẽ đƣợc lựa chọn từ những ý kiến đƣợc nêu ra. Sản phẩm học tập lúc này
cũng sẽ là kết quả của tất cả các thành viên.
Giúp cải thiện các quan hệ bạn bè và quan hệ ngƣời - ngƣời nói chung, ngƣời

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

16
học có khả năng giải quyết những mâu thuẫn, thuyết phục ngƣời khác trong những
hoàn cảnh có thể bắt gặp trong cuộc sống sau này.
Dẫn tới sự gắn bó chặt chẽ của ngƣời học trong các nhiệm vụ học tập.
Giúp ngƣời học biết chia sẻ thông tin, biết lắng nghe ngƣời khác trong công việc chung.
Giúp ngƣời học biết sử dụng những kỹ năng xã hội thích hợp.
Giúp ngƣời học biết sử dụng một cách tích cực ảnh hƣởng của bạn bè cũng
nhƣ áp lực của dƣ luận xã hội trong nhóm.
Nâng cao hệ động cơ học tập – ngƣời học đƣợc thu hút và muốn đóng góp
vào thành công của nhóm.
Cải thiện thái độ của ngƣời học đối với nhà trƣờng và việc học tập.
Giúp ngƣời học quan tâm đến những quan điểm của ngƣời khác.
Ngƣời học ƣa thích học tập hợp tác hơn là theo lối cạnh tranh hoặc cá nhân
chủ nghĩa.
1.3.3. Những đặc trƣng cơ bản của nhóm học tập

Học tập theo nhóm là một cách học đòi hỏi mỗi thành viên trong nhóm cùng
thực hiện một cam kết làm việc nhất định không có sự hƣớng dẫn trực tiếp của
giảng viên mà dựa trên sự hợp tác và phân công công việc hợp lý trong nhóm.
Học tập theo nhóm có đặc trƣng cơ bản là sự tƣơng tác và chia sẻ mục tiêu,
đƣợc biểu hiện cụ thể:
Mọi thành viên trong nhóm đều hƣớng đến mục tiêu chung nhất định.
Có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành viên.
Có trách nhiệm, lợi ích liên đới trong sản phẩm nhóm.
Nếu học tập theo nhóm đƣợc tổ chức và điều khiển một cách khoa học và hợp
lý sẽ đem lại rất nhiều lợi ích. Cụ thể:
Học tập và làm việc theo nhóm sẽ góp phần xây dựng tinh thần đồng đội,
mối quan hệ tƣơng hỗ giữa các thành viên trong nhóm đồng thời tạo nên sự gắn kết
trong một cộng đồng nhằm hƣớng đến một mục tiêu chung. Trong quá trình làm
việc nhóm, các mâu thuẫn sẽ nảy sinh đòi hỏi sự cố gắng của mỗi cá nhân cùng trí
tuệ tập thể để giải quyết vấn đề.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

17
Học tập theo nhóm sẽ đáp ứng nhu cầu học tập cá nhân, phù hợp với việc
học hƣớng tới ngƣời học; khuyến khích tính độc lập tự chủ trong học tập. Nếu trong
phƣơng pháp thuyết trình cơ hội cho ngƣời học trao đổi với nhau rất ít thì học tập
theo nhóm mọi thành viên đƣợc tự do phát biểu quan điểm của mình về chủ đề thảo
luận, từ đó phát triển tƣ duy độc lập và trao đổi lẫn nhau trong nhóm.
Học tập theo nhóm luôn có sự bàn bạc, tranh luận để tìm ra chân lý dựa trên
những nguồn thông tin mà mọi thành viên trong nhóm tìm hiểu. Vì vậy, sản phẩm
của nhóm là sản phẩm của trí tuệ tập thể, tập hợp sự sáng tạo của nhiều ngƣời nên
sẽ rất phong phú, đa dạng và giàu tính sáng tạo. Từ đó giúp các thành viên hiểu và
nhớ kiến thức lâu hơn.
Học tập theo nhóm sẽ tăng khả năng hòa nhập, có thêm tinh thần học hỏi,

biết lắng nghe ngƣời khác cũng nhƣ khả năng phản biện thông qua phần trình bày
của mình và sự phản hồi của những ngƣời xung quanh.
Học tập theo nhóm sẽ tạo cơ hội cho mọi thành viên rèn luyện các kỹ năng
nhƣ: kỹ năng thuyết trình trƣớc đám đông, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức…
Đây là những kỹ năng rất quan trọng, cần thiết cho quá trình làm việc sau này, vì
vậy đây sẽ là tiền đề để mỗi cá nhân biết cách làm việc trong môi trƣờng tập thể.
Tuy nhiên, nếu sử dụng hình thức học tập theo nhóm không đúng cách,
không phù hợp với nội dung và thiếu kỹ năng thực hiện thì có thể chỉ mang tính
hình thức, gây mất nhiều thời gian, sản phẩm không mang tính tập thể, các cá nhân
thiếu tích cực sẽ đùn đẩy cho những ngƣời năng nổ, nhiệt tình
Chính vì vậy, để học tập nhóm thực sự đem lại kết quả cao, mỗi thành viên
trong nhóm cần nhận thức đúng đắn về trách nhiệm của mình, cùng rèn luyện kỹ
năng làm việc nhóm thật hiệu quả.
1.3.4. Phân loại nhóm học tập và sự hình thành, phát triển nhóm học tập
1.3.4.1. Phân loại nhóm học tập
Có rất nhiều cách tiếp cận trong phân chia hình thức học tập theo nhóm nhƣ:
theo số lƣợng ngƣời trong cùng một nhóm, theo tính chất công việc