đổi mới phương pháp dạy học chương động lực học hệ chất điểm và động lực học vật rắn - vật lí đại cương theo hướng gắn với kỹ thuật

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÁI NGUYÊN





HOA NGỌC SAN







ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC CHƢƠNG “ ĐỘNG LỰC HỌC
HỆ CHẤT ĐIỂM VÀ ĐỘNG LỰC HỌC VẬT RẮN ” - VẬT LÍ ĐẠI
CƢƠNG, THEO HƢỚNG GẮN VỚI KỸ THUẬT








LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM THÁI NGUYÊN





HOA NGỌC SAN




ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC CHƢƠNG “
ĐỘNG LỰC HỌC HỆ CHẤT ĐIỂM VÀ ĐỘNG LỰC
HỌC VẬT RẮN ”-VẬT LÍ ĐẠI CƢƠNG, THEO
HƢỚNG GẮN VỚI KỸ THUẬT

CHUYÊN NGÀNH:
LÍ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN VẬT LÍ
MÃ SỐ : 60 14 0111


LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC


NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ HỒNG VIỆT






THÁI NGUYÊN 2013


Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi,
do bản thân tôi thực hiện trong thời gian vừa qua. Các số liệu, kết quả trong
luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì một công
trình nào khác. Nếu có gì sai sót tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Thái nguyên, ngày 11 tháng 4 năm 2013

Tác giả

Hoa Ngọc San

















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô trong khoa Vật lí
Trường Đại học Sư Phạm – Đại học Thái Nguyên cùng các thầy cô trong tổ
phương pháp giảng dạy Vật lí đã dạy dỗ và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
tôi học tập tại khoa, giúp tôi thêm hiểu biết, trưởng thành và thêm yêu nghề
dạy học. Thầy cô cũng đã tạo điều kiện và đóng góp những ý kiến quý báu
giúp tôi hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS. TS Nguyễn Thị Hồng Việt đã tận tình

dạy dỗ, hướng dẫn và động viên tôi trong suốt quá trình tôi thực hiện đề tài.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu trường Cao đẳng Kỹ Thuật
Công Nghiệp – Bắc Giang đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi đi học và
trong quá trình thực nghiệm sư phạm, cảm ơn các em sinh viên lớp 46CĐ -
TĐ1 đã đồng hành cùng tôi trong quá trình thực nghiệm sư phạm.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình đã luôn ở bên và động viên tôi!

Thái Nguyên ngày 11 tháng 04 năm 2013
Tác giả

Hoa Ngọc San










Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1 Các hình thức tổ chức dạy học mà GV đang áp dụng hiện nay.
Bảng 1.2 Đánh giá của SV về hiệu quả mang lại qua các bài giảng của GV.
Bảng 3.1 Bảng thống kê các điểm số (X
i
) của bài kiểm tra

Bảng 3.2 Bảng xếp loại kiểm tra
Bảng 3.3 Phân phối tần suất kết quả kiểm tra
Bảng 3.4 Phân phối tần suất luỹ tích kết quả kiểm tra





















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ

Hình 2.1. Tương tác giữa hai vật do va chạm 40
Hình 2.2. Tương tác giữa hai vật do va chạm 40

Hình 2.3. Giản đồ véc tơ động lượng 47
Biểu đồ 3.1. Xếp loại kiểm tra 65
Biểu đồ 3.2. Phân phối tần suất kết quả kiểm tra 66
Biểu đồ 3.3. Biểu đồ tần số tích lũy 67





















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Thứ tự
Chữ viết tắt

Nội dung
1
GS
Giáo sư
2
PGS
Phó giáo sư
3
TS
Tiến sĩ
4
NXB
Nhà xuất bản
5
GT
Giáo trình
6
PPDH
Phương pháp dạy học
7
GV
Giảng viên
8
SV
Sinh viên
9
TTC
Tính tích cực
10
TNSP

Thực nghiệm sư phạm
11
TN
Thực nghiệm
12
ĐC
Đối chứng











Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

MỤC LỤC
MỤC LỤC i
MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỔI MỚI
PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC VẬT LÍ ĐẠI CƢƠNG THÔNG QUA VIỆC ÁP
DỤNG HÌNH THỨC TỔ CHỨC SEMINAR THEO CHỦ ĐỀ NHẰM PHÁT
HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN 5
1. Phƣơng pháp dạy học ở trƣờng cao đẳng – đại học 5
1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học 5
1.2 Các đặc điểm của phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học 7

1.2.1 Phương pháp dạy học gắn liền với nghề nghiệp đào tạo ở trường cao đẳng –
đại học. 7
1.2.2 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học phải gắn liền với thực tiễn xã hội,
thực tiễn cuộc sống và phát triển của khoa học, công nghệ. 8
1.2.3 Phương pháp dạy học ở cao đẳng – đại học ngày càng tiếp cận với phương
pháp nghiên cứu khoa học. 8
1.2.4 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học có tác dụng phát huy cao độ tính
tích cực, độc lập, sáng tạo của sinh viên. 8
1.2.5 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học rất đa dạng, nó thay đổi tùy theo
loại trường cao đẳng – đại học, đặc điểm của bộ môn, điều kiện, phương tiện dạy
học, đặc điểm nhân cách của giáo viên và sinh viên vv 8
1.2.6 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học ngày càng gắn liền với các thiết bị
và các phương tiện dạy học hiện đại. 9
2. Các hình thức tổ chức dạy học ở trƣờng cao đẳng – Đại học. 9
2.1 Khái niệm về hình thức tổ chức dạy học 9
2.2 Các hình thức tổ chức dạy học ở cao đẳng – đại học. 10
2.2.1. Diễn giảng 12
2.2.2 Seminar 15
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2.2.2.1 Khái niệm 15
2.2.2.2 Chức năng của seminar 16
2.2.2.3 Phân loại seminar và yêu cầu đối với seminar ở các trường cao đẳng - đại học. 18
2.2.2.4 Các bước thực hiện seminar 20
3. Tính tích cực của sinh viên trong học tập 21
3.1 Tính tích cực của sinh viên 21
3.2 Các biểu hiện và cấp độ của tính tích cực trong học tập 21
3.2.1 Các biểu hiện của tính tích cực. 21
3.2.2 Các cấp độ của tính tích cực 22
3.3 Các biện pháp phát huy TTC học tập của SV 22

3.4 Tiêu chí đánh giá TTC học tập của SV 24
4. Cơ sở thực tiễn của việc đổi mới phƣơng pháp dạy học thông qua hình thức
tổ chức seminar tại trƣờng Cao đẳng Kỹ Thuật Công Nghiệp Bắc Giang. 25
4. 1 Mục tiêu dạy học ở trường Cao đẳng Kỹ Thuật Công Nghiệp Bắc Giang. 25
4.2 Chuẩn kiến thức kỹ năng chương động lực học hệ chất điểm – động lực học
vật rắn [2]. 26
4.3 Thực trạng dạy và học bộ môn Vật lí đại cương ở trường Cao đẳng Kỹ Thuật
Công Nghiệp Bắc Giang. 27
4.3.1 Mục đích điều tra 27
4.3.2 Đối tượng điều tra 27
4.3.3 Phương pháp điều tra 27
4.3.4 Tiến trình điều tra 27
4.3.5 Kết quả điều tra 27
4.3.6 Nhận xét 28
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 29
CHƢƠNG 2. ĐỀ XUẤT TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC SEMINAR THEO CHỦ
ĐỀ CHƢƠNG “ĐỘNG LỰC HỌC HỆ CHẤT ĐIỂM - ĐỘNG LỰC HỌC
VẬT RẮN‟‟ - VẬT LÍ ĐẠI CƢƠNG, NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC
CỦA SINH VIÊN 30
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

2.1 Đề xuất tiến trình seminar ở trƣờng cao đẳng- đại học 30
2.2 Xây dựng tiến trình seminar theo chủ đề chƣơng „„Động lực học hệ chất
điểm -động lực học vật rắn‟‟ - Vật lí đại cƣơng. 34
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 53
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM 54
3.1. Mục đích, nhiệm vụ của thực nghiệm sƣ phạm. 54
3.1.1 Mục đích 54
3.1.2 Nhiệm vụ 54
3.2. Đối tƣợng thực nghiệm sƣ phạm. 54

3.3. Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm. 55
3.4. Tiến trình thực nghiệm sƣ phạm. 55
3.5. Phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm. 56
3.5.1 Phân tích diễn biến quá trình thực nghiệm sƣ phạm. 56
3.5.1.1 Phân tích diễn biến quá trình thực hiện nhiệm vụ của nhóm 1 56
3.5.1.2 Phân tích diễn biến quá trình thực hiện nhiệm vụ của nhóm 2 58
3.5.1.3 Phân tích diễn biến quá trình thực hiện nhiệm vụ của nhóm 3 59
3.5.1.4 Phân tích diễn biến quá trình thực hiện nhiệm vụ của nhóm 4 60
3.5.2 Kiểm tra, đánh giá tính tích cực của SV 62
3.5.2.1 Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử l ý kết quả kiểm tra [7]. 62
3.5.2.1.1 Đánh giá định tính 62
3.5.2.1.2 Đánh giá định lượng thông qua xử lí, phân tích bài kiểm tra bằng phương
pháp thống kê [5]. 63
3.5.2.1.3 Nhận xét : 69
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 70
KẾT LUẬN CHUNG 71
1. Kết luận 71
2. Đóng góp của luận văn 72
3. Kiến nghị - đề xuất: 72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Đất nước ta đang trong quá trình thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại
hoá và đổi mới đất nước, nhu cầu về lực lượng sản xuất có trình độ khoa học
kỹ thuật và chuyên môn cao đã và đang trở nên hết sức cần thiết. Mục tiêu
hàng đầu trong đường lối xây dựng phát triển của nước ta là: „„Đến năm 2020
đất nước ta về cơ bản phải trở thành nước công nghiệp‟‟. Muốn thực hiện
thành công sự nghiệp đó, chúng ta phải thấy rõ nhân tố quyết định thắng lợi

chính là nguồn lực con người Việt Nam. Để đạt được điều đó thì nền giáo dục
của nước ta phải đào tạo không những đủ về số lượng mà còn phải quan tâm
đặc biệt đến chất lượng, coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, nhằm
phát huy nhân tố con người [20].
Tuy nhiên thực tiễn hiện nay nền giáo dục của đất nước ta còn nhiều
yếu kém, đào tạo không những không đủ về số lượng mà chất lượng đào tạo
cũng chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội đặt ra. Điều ấy đã được thực tế
kiểm nghiệm, bởi phần lớn số sinh viên, người học sau khi ra trường đã
không đáp ứng được yêu cầu của ngành nghề mà họ đã được trang bị trong
các nhà trường và cơ sở đào tạo. Các công ty, nhà máy, xí nghiệp, thường
phải dành một khoảng thời gian và một khoản kinh phí nhất định để đào tạo
lại nhân viên của mình thì họ mới có thể làm được theo đúng yêu cầu của
công việc.
Qua tìm hiểu thực tiễn giảng dạy bộ môn Vật lí ở Trường Cao Đẳng Kỹ
Thuật Công Nghiệp Bắc Giang hiện nay, chúng tôi nhận thấy ở đó việc dạy và
học vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, bởi vì ở đó các giáo viên vẫn lên
lớp dạy theo các phương pháp truyền thống và hình thức tổ chức dạy học
chưa phù hợp, trong đó hình thức tổ chức đại trà, không phân đối tượng, học
tập trung chiếm ưu thế. Mặt khác các bài giảng thường không có liên hệ hay
ứng dụng vào thực tiễn nghề nghiệp tương lai của các em. Chính điều ấy đã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

dẫn đến một thực trạng là phần lớn sinh viên sau khi ra trường đều bỡ ngỡ
không thể tự mình làm được các công việc được giao, không biết bắt đầu
công việc như thế nào, làm việc ra sao và không phát huy được tính tích cực
trong công việc, thậm chí nhiều xưởng sản xuất, xí nghiệp, doanh nghiệp,
công ty sau khi nhận sinh viên mới tốt nghiệp ra trường vào làm việc tại cơ
sở, họ phải cho đi đào tạo lại thì mới đáp ứng được yêu cầu công việc đặt ra.
Trước tình hình đó, nhiệm vụ quan trọng đề ra cho các môn học là phải
làm sao cho lí thuyết phải gắn liền được với thực tiễn, học phải đi đôi với

hành, trong đó có bộ môn Vật lí. Bởi lẽ Vật lí là môn khoa học thực nghiệm,
là môn học luôn gắn chặt chẽ giữa lí thuyết với thực tiễn, nếu có kiến thức cơ
bản về Vật lí thì chúng ta có thể áp dụng vào các chuyên ngành khoa học kĩ
thuật một cách có hiệu quả.
Do vậy trong quá trình dạy học chúng ta phải cải tiến phương pháp dạy
học, phải xem xét thật kỹ lưỡng nội dung bài giảng của mình có liên hệ như
thế nào với thực tiễn công việc mà các em sẽ làm sau này, để từ đó có thể
định hướng cho các em biết bài mà các em đang học có liên quan tới kỹ thuật
nào, giai đoạn nào, áp dụng vào quá trình nào của sản xuất.
Chương „„Động lực học hệ chất điểm và động lực học vật rắn‟‟ là
chương có nhiều kiến thức liên quan và có thể áp dụng vào các chuyên ngành:
Cơ khí chế tạo, Điện – điện tử và Tự động hoá do vậy giáo viên cần phải
đổi mới phương pháp dạy học của mình để sau khi học xong sinh viên vừa có
thể nắm vững được lí thuyết vừa có thể vận dụng lí thuyết vào thực hành và
học các môn học chuyên ngành khác.
Từ những lí do nêu ở trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài: Đổi mới
phương pháp dạy học chương “ Động lực học hệ chất điểm và động lực
học vật rắn” - Vật lí đại cương theo hướng gắn với kỹ thuật.
2. Mục đích nghiên cứu
Đổi mới PPDH chương “Động lực học hệ chất điểm và động lực học
vật rắn” - Vật lí đại cương ở trường Cao Đẳng Kỹ Thuật Công Nghiệp theo
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

hướng gắn với kỹ thuật, thông qua áp dụng hình thức tổ chức seminar theo
chủ đề trong quá trình dạy học, nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên
3. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1 Nghiên cứu cơ sở lí luận về:
+ Phương pháp dạy học ở trường cao đẳng - đại học
+ Hình thức tổ chức dạy học ở cao đẳng - đại học
+ Tính tích cực của sinh viên

3.2 Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của việc đổi mới phương pháp dạy học
thông qua hình thức tổ chức seminar tại trường Cao Đẳng Kỹ Thuật Công
Nghiệp Bắc Giang.
3.3 Nghiên cứu nội dung chương trình chương “Động lực học hệ chất điểm
và động lực học vật rắn” - Vật lí đại cương ở Trường Cao Đẳng Kỹ Thuật
Công Nghiệp Bắc Giang và xây dựng sơ đồ cấu trúc logic nội dung của chương.
3.4 Đề xuất tiến trình tổ chức seminar theo chủ đề chương “Động lực học
hệ chất điểm và động lực học vật rắn” - Vật lí đại cương, nhằm phát huy tính
tích cực của sinh viên.
3.5 Thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm giả thuyết khoa học đã đặt ra.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đổi mới PPDH chương “Động lực học hệ chất điểm và động lực
học vật rắn” - Vật lí đại cương ở trường Cao Đẳng Kỹ Thuật Công Nghiệp
theo hướng gắn với kỹ thuật thông qua áp dụng hình thức tổ chức seminar
theo chủ đề trong quá trình dạy học, thì có thể phát huy tính tích cực của sinh viên.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
a. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động dạy học theo hình thức tổ chức seminar ở trường Cao Đẳng
kỹ Thuật Công Nghiệp
b. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung chương trình: chương “Động lực học hệ chất điểm và động
lực học vật rắn”- Vật lí đại cương
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

- Địa bàn nghiên cứu: Bắc Giang.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài.
- Nghiên cứu lí luận: Nghiên cứu các nghị quyết, chỉ thị của nhà nước,
chủ trương đổi mới của bộ GDĐT và các tài liệu liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, khảo sát, phỏng vấn để thu thập thông tin
- Thực nghiệm sư phạm.

- Thống kê toán học.
7. Đóng góp của luận văn
a) Hệ thống hóa cơ sở lí luận về đổi mới phương pháp dạy học (Vật lí
đại cương) ở trường Cao đẳng Kỹ Thuật Công Nghiệp Bắc Giang thông qua
hình thức tổ chức seminar
b) Đề xuất tiến trình tổ chức seminar theo chủ đề chương “Động lực
học hệ chất điểm và động lực học vật rắn” - Vật lí đại cương, nhằm phát huy
tính tích cực của sinh viên
c) Vận dụng nó để dạy học một số kiến thức ở trong chương “Động lực
học hệ chất điểm và động lực học vật rắn”.
d) Có thể làm tài liệu tham khảo cho giáo viên và sinh viên các trường
sư phạm.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc đổi mới phương pháp
dạy học vật lí đại cương thông qua việc áp dụng hình thức tổ chức seminar
theo chủ đề nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên
Chương 2: Đề xuất tiến trình tổ chức seminar theo chủ đề chương
“Động lực học hệ chất điểm và động lực học vật rắn” - Vật lí đại cương,
nhằm phát huy tính tích cực của sinh viên
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC
ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC VẬT LÍ ĐẠI CƢƠNG
THÔNG QUA VIỆC ÁP DỤNG HÌNH THỨC TỔ CHỨC
SEMINAR THEO CHỦ ĐỀ NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH

CỰC CỦA SINH VIÊN
1. Phƣơng pháp dạy học ở trƣờng cao đẳng – đại học
1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học
Theo Đặng Vũ Hoạt thuật ngữ "Phương pháp" bắt nguồn từ tiếng Hy
Lạp "Metodos" có nghĩa là con đường, là cách thức để đạt tới mục đích nhất
định. „„Phương pháp là hình thức tự vận động bên trong của nội dung", nó gắn
liền với hoạt động của con người, giúp con người hoàn thành được những
nhiệm vụ phù hợp với những mục đích đã đề ra. Bởi vậy, phương pháp bao
giờ cũng có tính mục đích, tính cấu trúc và luôn luôn gắn liền với nội dung,
nội dung quy định phương pháp nhưng bản thân phương pháp có tác dụng trở
lại làm cho nội dung ngày càng hoàn thiện hơn và vận dụng vào ý thức của
người học.
Trong quá trình dạy học, phương pháp dạy học tồn tại với tư cách là một
thành tố cấu trúc, nó có mối quan hệ qua lại rất mật thiết với các nhân tố khác
của quá trình dạy học. Cụ thể là phương pháp dạy học chịu tác dụng định
hướng của mục đích, nhiệm vụ dạy học và mặt khác nó lại góp phần hoàn
thiện các nhiệm vụ dạy học, phù hợp với mục đích dạy học là đào tạo đội ngũ
cán bộ khoa học, kỹ thuật, cán bộ quản lý, nghiệp vụ có đủ phẩm chất và năng
lực cần thiết ở trình độ cao. Phương pháp dạy học được quy định bởi nội dung
dạy học, nói cách khác nội dung dạy học chi phối việc lựa chọn và vận dụng
phối hợp các phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học. Song nhờ có
sự lựa chọn và vận dụng hợp lý các phương pháp dạy học mà nội dung dạy
học (vốn tồn tại khách quan ngoài ý thức của sinh viên) sẽ trở thành một bộ
phận hữu cơ trong vốn kinh nghiệm riêng của sinh viên, từ đó họ có thể nắm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

vững hệ thống tri thức cơ bản, tri thức cơ sở và tri thức chuyên ngành - cơ sở
của nghề nghiệp tương lai.
Phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học tạo nên cách thức
hoạt động của giáo viên và sinh viên trong quá trình tổ chức, tự điều khiển

hoạt động học ở trường cao đẳng – đại học. Từ các mối quan hệ qua lại giữa
phương pháp dạy học với các thành tố khác của quá trình dạy học ở trường
cao đẳng – đại học, chúng ta có thể rút ra các chức năng của phương pháp là:
chức năng nhận thức, chức năng phát triển trí tuệ và chức năng giáo dục.
Thật vậy, trong quá trình dạy học ở trường cao đẳng – đại học, nhờ có sự
vận dụng hợp lý các phương pháp dạy học mà sinh viên có thể nắm vững hệ
thống những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo có liên quan tới nghề nghiệp tương lai.
Việc nắm vững tri thức được thể hiện ở các mức độ từ thấp đến cao. Cũng
theo Đặng Vũ Hoạt thì các mức độ đó bao gồm:
- Mức độ nhận biết: Sinh viên nhận biết được các đối tượng và phân biệt
các đối tượng đã học trong hàng loạt đối tượng.
- Mức độ tái hiện: Sinh viên ghi nhớ nội dung tri thức và có thể nhớ lại
một cách đầy đủ, chính xác.
- Mức độ kỹ năng: Sinh viên có thể vận dụng những tri thức đã học vào
các tình huống quen thuộc, tương tự như những tình huống đã học.
- Mức độ biến hóa (mức độ sáng tạo): Sinh viên, trên cơ sở nắm vững tri
thức, có thể vận dụng linh hoạt tri thức vào các tình huống mới [15].
Mặt khác phương pháp dạy học còn đảm bảo cho sinh viên phát triển
năng lực hoạt động trí tuệ, đặc biệt là năng lực tư duy nghề nghiệp, chức năng
này phản ánh mặt tích cực của phương pháp dạy học, giúp sinh viên tránh
cách học máy móc giáo điều, hình thức chủ nghĩa. Mặt khác tạo cho họ có thể
bồi dưỡng và phát triển khả năng thích ứng linh hoạt với các tình huống nhận
thức khác nhau.
Ngoài ra, phương pháp dạy học còn giúp sinh viên ở các trường cao đẳng
– đại học hình thành được các quan điểm và niềm tin, các phẩm chất đạo đức
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

và phẩm chất ý chí Nói cách khác, phương pháp dạy học có chức năng giáo
dục. Vậy thế nào là phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học ?
Như chúng ta đã biết, quá trình dạy học ở cao đẳng – đại học gồm hoạt

động dạy (hoạt động tổ chức, điều khiển của giáo viên) và hoạt động học
(hoạt động tự tổ chức, tự điều khiển của sinh viên). Trong đó giáo viên phải
có cách thức dạy và sinh viên phải có cách thức học. Các cách thức dạy và
học hợp thành các phương pháp dạy học nhằm giúp cho thầy trò hoàn thành
được các nhiệm vụ dạy học, phù hợp với mục đích đã đề ra. Song quá trình
dạy học ở cao đẳng – đại học về bản chất là quá trình nhận thức có tính chất
nghiên cứu của sinh viên được thực hiện dưới vai trò chủ đạo của giáo viên
nên phương pháp dạy học ở cao đẳng – đại học phải xích gần với phương
pháp nghiên cứu khoa học.
Vì vậy theo Đặng Vũ Hoạt, chúng ta có thể nêu lên khái niệm ''phương
pháp dạy học ở cao đẳng – đại học là tổng hợp các cách thức hoạt động của
giáo viên và sinh viên nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học ở trường cao
đẳng – đại học, góp phần đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học, kỹ thuật, cán bộ
quản lý, nghiệp vụ có trình độ cao đẳng – đại học '' [15].
1.2 Các đặc điểm của phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học
Theo Đặng Vũ Hoạt, để có thể xác định những đặc điểm cơ bản của
phương pháp dạy học ở trường cao đẳng – đại học cần căn cứ vào mục đích,
nhiệm vụ, đặc điểm của trường cao đẳng, căn cứ vào bản chất của quá trình
dạy học cao đẳng và chức năng của phương pháp dạy học cao đẳng – đại học.
Trên cơ sở đó, một số tác giả đã nêu lên các đặc điểm sau đây của phương
pháp dạy học ở cao đẳng – đại học.
1.2.1 Phương pháp dạy học gắn liền với nghề nghiệp đào tạo ở
trường cao đẳng – đại học.
Đặc điểm này thể hiện ở tính mục đích đào tạo rõ nét của nhà trường
cao đẳng – đại học, nó đòi hỏi phương pháp dạy học các bộ môn cơ bản, cơ
sở và chuyên ngành đều phải hướng vào mục tiêu đào tạo của nhà trường, nó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

yêu cầu người giáo viên cao đẳng – đại học ngoài việc trang bị tri thức khoa
học cần phải chú ý rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp cho sinh viên [15].

1.2.2 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học phải gắn liền với thực
tiễn xã hội, thực tiễn cuộc sống và phát triển của khoa học, công nghệ.
Đặc điểm này phản ánh mối liên kết có tính quy luật giữa giáo dục –
đào tạo với khoa học sản xuất của các trường cao đẳng – đại học. Nó đòi hỏi
người giáo viên trong quá trình giảng dạy phải luôn bám sát yêu cầu của thực
tiễn kinh tế - xã hội và sự phát triển của khoa học, công nghệ để kịp thời đổi
mới nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học nhằm góp phần
nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo ở cao đẳng – đại học.
1.2.3 Phương pháp dạy học ở cao đẳng – đại học ngày càng tiếp cận
với phương pháp nghiên cứu khoa học.
Đặc điểm này phản ánh yêu cầu cao về mục đích, nội dung dạy học ở
cao đẳng – đại học. Nó đòi hỏi người giáo viên trong quá trình giảng dạy
phải chú ý trình bày các quan điểm khác nhau, các học thuyết khác nhau về
một vấn đề nào đó, phải quan tâm bồi dưỡng phương pháp nghiên cứu khoa
học cho sinh viên.
1.2.4 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học có tác dụng phát huy
cao độ tính tích cực, độc lập, sáng tạo của sinh viên.
Đặc điểm này một mặt phản ánh yêu cầu của mục đích, nội dung dạy
học ở cao đẳng – đại học, mặt khác phản ánh đặc điểm của đối tượng sinh
viên ở lứa tuổi đang „„phồn vinh trí tuệ‟‟. Nó đòi hỏi thầy giáo phải tôn trọng
ý kiến của họ, tổ chức, điều khiển sinh viên tích cực tham gia hoạt động học
tập, nghiên cứu khoa học.
1.2.5 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học rất đa dạng, nó thay
đổi tùy theo loại trường cao đẳng – đại học, đặc điểm của bộ môn, điều
kiện, phương tiện dạy học, đặc điểm nhân cách của giáo viên và sinh viên vv
Đặc điểm này phản ánh tính chất phong phú, phức tạp của hoạt động dạy
học ở cao đẳng – đại học, nó đòi hỏi người giáo viên trong quá trình giảng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

dạy phải vận dụng các phương pháp dạy học cao đẳng – đại học một cách linh

hoạt, sáng tạo, sao cho phù hợp với các yếu tố nói trên, đặc biệt là đặc điểm
của bộ môn và đối tượng sinh viên.
1.2.6 Phương pháp dạy học cao đẳng – đại học ngày càng gắn liền
với các thiết bị và các phương tiện dạy học hiện đại.
Đặc điểm này phản ánh mối quan hệ hữu cơ giữa phương pháp và
phương tiện dạy học. Nó đòi hỏi người giáo viên, các cán bộ quản lí cần
quan tâm tới việc xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho dạy học, phải
tăng cường sử dụng các phương tiện dạy học, đặc biệt là các phương tiện
hiện đại nhằm đạt hiệu quả tối ưu trong dạy học.
Trên đây là 6 đặc điểm cơ bản của phương pháp dạy học ở trường cao
đẳng – đại học. Chúng có mối liên hệ qua lại với nhau trong quá trình lựa
chọn và vận dụng phối hợp các phương pháp dạy học ở cao đẳng – đại học.
2. Các hình thức tổ chức dạy học ở trƣờng cao đẳng – Đại học.
2.1 Khái niệm về hình thức tổ chức dạy học
Theo quan điểm công nghệ dạy học thì quá trình dạy học ở trường cao
đẳng – đại học là quá trình tổ chức, điều khiển và tự tổ chức, tự điều khiển,
trong đó giáo viên vừa là người thiết kế quy trình dạy học, vừa góp phần thi
công, còn sinh viên vừa thi công vừa tự thiết kế quy trình tự học, nhằm thực
hiện tối ưu mục đích, nhiệm vụ dạy học ở trường cao đẳng – đại học. Từ quan
điểm này, chúng ta xem xét các hình thức tổ chức dạy học như là hình thức
tác động qua lại giữa hoạt động dạy và hoạt động học, giữa thầy và trò, giữa
trò và trò. Trong đó các thành tố: mục đích - nhiệm vụ dạy học, nội dung,
phương pháp, phương tiện dạy học… được thể hiện với phương án tối ưu nhất.
Vì vậy, nghiên cứu các hình thức tổ chức dạy học ở trường cao đẳng –
đại học là một vấn đề có ý nghĩa rất thực tiễn và quan trọng của lí luận dạy
học nói chung, hoạt động giảng dạy của giáo viên trường cao đẳng – đại học
nói riêng, nhưng cho đến nay nhiều khía cạnh trong các hình thức tổ chức dạy
học ở trường cao đẳng – đại học còn chưa được nghiên cứu đầy đủ, ngay cả
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

khái niệm về hình thức tổ chức dạy học ở trường cao đẳng – đại học cũng
chưa được hiểu thống nhất. Có người còn đồng nhất khái niệm hình thức tổ
chức dạy học với khái niệm phương pháp dạy học.
Tuy nhiên, theo Đặng Vũ Hoạt thì hình thức tổ chức dạy học ở trường
cao đẳng – đại học là hình thức dạy học được tổ chức theo trật tự và chế độ
nhất định nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học ở trường cao đẳng – đại học
đã quy định. Trong đó có sự thể hiện thống nhất giữa mục đích, nhiệm vụ, nội
dung, các phương pháp và các phương tiện dạy học [15].
Trong thực tiễn dạy học ở trường cao đẳng – đại học, có nhiều hình thức
tổ chức dạy học khác nhau, tuỳ theo mối quan hệ giữa việc dạy học có tính
tập thể hay cá nhân, tuỳ theo mức độ hoạt động độc lập của sinh viên, tuỳ
theo phương thức tổ chức, điều khiển của giáo viên cũng như tuỳ theo địa
điểm và thời gian học tập. Trước những yêu cầu ngày càng cao của xã hội đối
với trường cao đẳng – đại học trong việc đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học, kỹ
thuật, các hình thức tổ chức dạy học không ngừng được phát triển và hoàn
thiện, các hình thức cũ được cải tiến, các hình thức mới được xây dựng và
ngày càng phát huy tác dụng tích cực trong thực tiễn dạy học ở trường cao
đẳng – đại học.
2.2 Các hình thức tổ chức dạy học ở cao đẳng – đại học.
Cho đến nay, trong các tài liệu về lí luận dạy học trong và ngoài nước
vẫn chưa có sự phân loại rõ ràng về các hình thức tổ chức dạy học ở trường
cao đẳng – đại học. Tuy nhiên, dựa theo lịch sử phát triển của các hình thức tổ
chức dạy học nói chung, căn cứ vào kết quả nghiên cứu và kinh nghiệm thực
tiễn của các nhà lí luận dạy học, các cán bộ giảng dạy ở trường cao đẳng - đại
học, căn cứ vào tính chất và chức năng của các loại hình tổ chức dạy học ở
trường cao đẳng - đại học, chúng ta có thể chia các hình thức tổ chức dạy học
ở trường cao đẳng - đại học thành 3 loại sau đây:
Loại 1: Các hình thức tổ chức dạy học nhằm giúp sinh viên tìm tòi tri thức,
hình thành kỹ năng, kỹ xảo.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Các hình thức này bao gồm:
+ Diễn giảng;
+ Thảo luận, tranh luận;
+ Seminar;
+ Tự học;
+ Giúp đỡ riêng;
+ Làm bài tập, thí nghiệm;
+ Thực hành học tập và thực hành sản xuất;
+ Bài tập nghiên cứu, khoá luận, luận văn (đồ án) tốt nghiệp;
+ Dạy học chương trình hoá v.v…
Loại 2: Các hình thức tổ chức dạy học nhằm kiểm tra và đánh giá tri thức, kỹ
năng, kỹ xảo của sinh viên.
Bao gồm các hình thức:
+ Kiểm tra:
+ Sát hạch;
+ Thi (thi học kỳ, thi lên lớp hoặc thi hết học phần, thi chuyển giai
đoạn, thi tốt nghiệp);
+ Bảo vệ khoá luận, luận văn (đồ án) tốt nghiệp.
Loại 3: Các hình thức tổ chức dạy học có tính chất ngoại khoá.
+ Các nhóm ngoại khoá theo môn học của sinh viên;
+ Câu lạc bộ khoa học của sinh viên;
+ Các hình thức nghiên cứu và phổ biến khoa học của sinh viên;
+ Các hoạt động xã hội của sinh viên;
+ Hội nghị học tập của sinh viên…
Tất cả các hình thức tổ chức dạy học trên đây đều có vị trí và chức năng
nhất định trong quá trình dạy học ở trường cao đẳng - đại học. Chúng có quan
hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau nhưng không thể thay thế
nhau được. Trên thực tế, một quá trình dạy học hoàn chỉnh ở trường cao đẳng
- đại học thường diễn ra theo các hình thức tổ chức dạy học sau:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

- Giáo viên căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ dạy học, có thể tác động đến
sinh viên bằng hình thức diễn giảng hoặc hình thức sử dụng các phương tiện
dạy học (kể cả các phương tiện kỹ thuật dạy học), đặc biệt là hình thức dạy
học chương trình hoá.
- Về phía sinh viên, trên cơ sở nhận tác động từ phía giáo viên, họ tiến
hành hoạt động tự học, tự nghiên cứu tài liệu học tập, chuẩn bị cho xemina,
thực hành…Tiếp đó, sinh viên luyện tập qua các hình thức làm bài tập, thí
nghiệm, tập vận dụng tri thức trong thực tiễn… Dưới hình thức hướng dẫn, tổ
chức, điều khiển của giáo viên, tiến hành hoạt động tập dượt nghiên cứu khoa
học thông qua các hình thức làm bài tập nghiên cứu, khoá luận, luận văn tốt
nghiệp. Đồng thời tham gia các hoạt động ngoại khoá dưới các hình thức như
tham quan, du lịch, hội nghị học tập, hội thảo khoa học, phổ biến khoa học v.v…
Cuối cùng giáo viên tổ chức kiểm tra, đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo
của sinh viên và bản thân mỗi sinh viên tiến hành tự kiểm tra, tự đánh giá việc
nắm tri thức, kỹ năng của mình. Tất nhiên, trên thực tế, không phải khi nào
quá trình dạy học ở trường cao đẳng - đại học cũng diễn ra theo đúng trình tự
các hình thức tổ chức dạy học như trên mà nó có thể thay đổi theo những điều
kiện khách quan và chủ quan nhất định.
Sau đây, chúng ta sẽ điểm qua vài nét về các hình thức tổ chức dạy học chủ
yếu ở các trường cao đẳng - đại học.
2.2.1. Diễn giảng
Diễn giảng ở trường cao đẳng - đại học là hình thức giáo viên trình bày
trực tiếp một tài liệu học tập, một vấn đề khoa học, một đề tài nghiên cứu hay
một phương pháp khoa học nào đó theo một hệ thống, một trình tự nhất định
cho đông đảo sinh viên.
Diễn giảng là một trong những hình thức dạy học cơ bản ở trường cao
đẳng - đại học, người ta thấy rằng, trên thế giới ở các trường cao đẳng - đại
học, đối với các bộ môn khoa học xã hội, bài diễn giảng chiếm từ 50% đến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

60% thời gian học tập, còn đối với các bộ môn khoa học – kỹ thuật thì diễn
giảng chiếm 40% đến 50% thời gian học tập.
Trong lịch sử phát triển của các trường cao đẳng - đại học, diễn giảng có
một lịch sử phát triển lâu đời. Ngay từ thời Trung cổ, việc truyền bá những
chân lí khoa học được các nhà bác học thực hiện dưới hình thức diễn giảng
kết hợp với trao đổi, mạn đàm, tranh luận… Sau này trong các trường cao
đẳng - đại học diễn giảng ngày càng được hoàn thiện và sử dụng phổ biến.
Cho đến nay, có thể nói rằng diễn giảng đã và sẽ luôn luôn có vai trò
quan trọng trong các hình thức dạy học ở trường cao đẳng - đại học, bởi lẽ nó
có những ưu điểm rất cơ bản sau;
- Diễn giảng có thể được tiến hành trong một hội trường lớn với số đông
sinh viên nên hiệu quả đào tạo cao, tiết kiệm thời gian và sức lực giáo viên.
Vì thế, diễn giảng là hình thức kinh tế nhất để truyền thụ thông tin, cùng một
lúc có thể đáp ứng được yêu cầu học tập của đông đảo sinh viên, giúp họ khỏi
phải mất nhiều công sức mày mò, tìm hiểu những tư liệu, những cách giải,
những tri thức đáp ứng với mục tiêu đào tạo.
- Bằng lời nói sinh động của giáo viên, bằng phương pháp truyền thụ với
những thủ thuật sư phạm điêu luyện, giáo viên khéo léo nêu vấn đề, kích thích
hứng thú học tập, khích lệ hoạt động tư duy logic của sinh viên… mà trong
thời gian ngắn sinh viên có thể tiếp nhận được những chân lí khoa học mới,
những tri thức mới, những hoạt động trí tuệ mới. Tuy nhiên, vấn đề quan
trọng là khi diễn giảng, giáo viên không chỉ thực hiện chức năng truyền thông
tin khoa học mà còn phải biết dạy cho sinh viên phương pháp suy nghĩ, phát
triển ở họ khả năng tư duy khoa học, năng lực nhận xét, phê phán, khái quát hoá…
- Diễn giảng, với tư cách là hình thức tổ chức dạy học cơ bản ở trường
cao đẳng - đại học, nó được tiến hành theo thời khoá biểu nghiêm ngặt và tồn
tại như một thể hoàn chỉnh, hữu cơ mà các yếu tố cấu trúc của nó được thống
nhất với nhau, nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ dạy học nhất định.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Với những nét đặc trưng và những ưu điểm cơ bản trên, diễn giảng có vai trò
rất quan trọng trong quá trình dạy học ở các trường cao đẳng - đại học:
+ Trước hết, diễn giảng giữ vai trò định hướng cho các hình thức tổ chức
dạy học khác. Nó cung cấp cho sinh viên những hiểu biết ban đầu về các luận
điểm khoa học có liên quan đến nghề nghiệp tương lai theo những vấn đề nhất
định. Chính những hiểu biết ban đầu này làm cơ sở và định hướng cho việc sử
dụng các hình thức tổ chức dạy học khác, nhằm tiếp tục đào tạo sâu, mở rộng
những điều vừa được nghe giảng, cụ thể là:
- Nó giới thiệu cho sinh viên phương pháp luận khoa học, giúp cho họ có
thể tiến hành hoạt động nhận thức một cách có hiệu quả trong những điều
kiện nhất định nào đó, tránh được những sai lầm khi lựa chọn và vận dụng các
phương pháp học tập và nghiên cứu.
- Nó có khả năng chi phối và định hướng cho các hình thức tổ chức dạy
học khác: Xác định phương hướng, nội dung, tính chất của các hình thức tổ
chức dạy học khác mà sinh viên phải tiến hành sau khi nghe giảng nhằm hoàn
thành tốt các nhiệm vụ học tập đã đặt ra.
+ Diễn giảng giúp cho sinh viên có thể tiếp thu tri thức về nghề nghiệp
tương lai một cách có hệ thống trong một khoảng thời gian nhất định. Mặt
khác, diễn giảng còn tạo ra khả năng phát hiện, lựa chọn và tận dụng các giáo
viên dạy giỏi ở trường cao đẳng - đại học. Các giáo viên này trong một thời
gian nhất định, với sự hỗ trợ của các phương tiện kỹ thuật dạy học, có thể
cung cấp thông tin có chất lượng cho một số đông sinh viên.
+ Diễn giảng ở trường cao đẳng - đại học còn có tác dụng giáo dục tư
tưởng, tình cảm cho sinh viên, đặc biệt là bồi dưỡng cho họ thế giới quan
khoa học, các phẩm chất đạo đức của người cán bộ khoa học, kỹ thuật có trình
độ cao. Bởi lẽ bản thân nội dung bài diễn giảng, bản thân người giáo viên với
lòng nhiệt tình, sự say mê khoa học với năng lực vận dụng linh hoạt các
phương pháp dạy học sẽ là tấm gương sáng có sức thuyết phục cao về mặt

giáo dục đối với sinh viên.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

Thực tiễn dạy học ở trường cao đẳng - đại học chứng tỏ rằng, diễn giảng
tuy có những ưu điểm rất cơ bản như đã nêu ở trên, song nó cũng có những
hạn chế, nhược điểm so với các hình thức tổ chức dạy học khác, cụ thể là:
- Trong quá trình diễn giảng, sinh viên dễ thụ động, vì họ phải nghe
giảng ghi chép là chính, hầu như không tham gia giải quyết các vấn đề do
thầy nêu ra. Điều đó dẫn tới sự căng thẳng thần kinh, mệt mỏi, khả năng tập
trung chú ý càng về sau càng dễ bị giảm sút.
- Mặt khác, diễn giảng với các đặc trưng của nó thường dẫn tới tình trạng
giáo viên khó tiến hành cá biệt hoá hoạt động dạy học trong khi trình độ học
tập của sinh viên trong các lớp thường không đồng đều.
Vì vậy, một điều hết sức quan trọng là cần vận dụng phối hợp một cách
hợp lí diễn giảng với các hình thức tổ chức dạy học khác, đặc biệt nên kết hợp
diễn giảng với hướng dẫn tự học, xemina, thực hành học tập và thực hành sản
xuất; cần kết hợp sử dụng thêm các phương tiện dạy học nhằm minh hoạ cho
lời nói của giáo viên hoặc giúp giáo viên có thể nắm được những liên hệ
ngoài phản ánh trở lại từ phía sinh viên…
2.2.2 Seminar
2.2.2.1 Khái niệm
Theo tác giả Nguyễn Cương thì: “ Phương pháp seminar (thảo luận
nhóm) là một trong những phương pháp dạy học cơ bản ở trường đại học –
cao đẳng, trong đó các sinh viên trình bày, thảo luận, tranh luận về những vấn
đề khoa học nhất định dưới sự điều khiển trực tiếp của giảng viên, người rất
am hiểu vấn đề này” [4].
Theo tác giả Lê Khánh Bằng thì “seminar ở đại học là một trong
những hình thức tổ chức dạy học cơ bản, trong đó người học thảo luận các
vấn đề khoa học đã tự tìm hiểu theo sự hướng dẫn cụ thể của giảng viên -
người rất am hiểu lĩnh vực của các vấn đề khoa học đó. Seminar thay hình

đổi dạng tùy theo đặc trưng của bộ môn, tùy theo thành phần của người học
và được vận dụng một cách rộng rãi trong các trường đại học” [1].