Khảo sát tính đề kháng kháng sinh của Escherichia Coli được phân lập từ các mẫu bệnh phẩm máu và nước tiểu tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ tháng 11 năm 2013 đến tháng 04 năm 2014

B GIÁO DC ÀO TO
TRNG I HC M TP HCM





Tên đ tài:
KHO SÁT TÍNH  KHÁNG KHÁNG SINH CA
ESCHERICHIA COLI C PHÂN LP T CÁC
MU BNH PHM MÁU VÀ NC TIU TI BNH
VIN NHI NG II T THÁNG 11/2013 N THÁNG
4/2014

KHOA: CÔNG NGH SINH HC
CHUYÊN NGÀNH: VI SINH-SHPT



GVHD: ThS.BS Trn Th Ngc Anh

SVTH: Lê Nguyn Cm Xuân

MSSV: 1053010979

KHÓA: 2010_2014


Tp H Chí Minh, ngày tháng05nm2014
BÁO CÁO KHÓA LUN TT NGHIP

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 1

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
MC LC

T VNă 10
MC TIÊU NGHIÊN CU 12
CHNGăI 13
TNG QUAN TÀI LIU 13
I. CăIM CA E.COLI 13
I.1. Ngun gc E.coli 13
I.2. căđim hình thái và cu trúc 14
I.3. Tính cht nuôi cy 14
I.4. Tính cht sinh vt hóa hc 14
I.5.ăKhángănguyênăvƠăđc t 15
I.6. Chnăđoánăviăsinhăvt 16
I.7. Phòng bnh và cha bnh 16
II. MT S BNH DO NHIM E.COLI 16
II.1. Nhim trùng tiu do E.coli gây ra 16
II.1.1.ănhăngha 16
II.1.2. Các triu chng 16
II.1.3. Nguyên nhân 16
II.1.4. Xét nghim 17
II.2. Nhim trùng huytăsăsinhădoăE.coli gây ra 17
II.2.1.ănhăngha 17
II.2.2. Yu t nguyăc 17
II.2.3.Xét nghim 18
III. TÌNH HÌNH NHIM E.COLI 18

III.1. Trên th gii 19
III.2. Ti Vit Nam 20
IV. KHÁNG SINH 20
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 2

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
IV.1.ănhăngha 21
IV.2. Phân loi kháng sinh 21
IV.3.ăCăch tácăđng 23
IV.3.1. c ch quá trình tng hp vách 23
IV.3.2. c ch chcănngăt bào 23
IV.3.3.c ch quá trình sinh tng hp protein 24
IV.3.4.c ch sinh tng hp acid nucleic 24
IV.4. S đ kháng sinh 24
IV.4.1. Hinătngăđ kháng kháng sinh 24
IV.4.2. Ngun gc 25
IV.4.3.ăCăch đ kháng kháng sinh 26
V. TỊNHăHỊNHă KHÁNG KHÁNG SINH CA E.COLI 28
V.1. Trên th gii 28
V.2. Ti Vit Nam 29
VI. ESBLs 31
VI.1. Vài nét v lch s phát hin ESBLs 31
VI.2. Men ESBLs 32
VI.3.ăCăch tácăđng ca ESBLs 32
CHNGăII 33
IăTNG, VT LIUăVẨăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 33
A.IăTNG VÀ VT LIU NGHIÊN CU 33
I. IăTNG NGHIÊN CU 33

II. VI KHUN NGHIÊN CU 33
III. THIăGIANăVẨăAăIM NGHIÊN CU 33
IV. BNH PHM 33
V. MỌIăTRNG 34
V.1. Môi trng cp phân lp 34
V.1.1.ăMôiătrng CA 34
V.1.2.ăMôiătrng blood agar base (BA) 34
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 3

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
V.1.3.ăMôiătrng Bromocresol purple (BCP) 35
V.1.4.ăMôiătrng Sabouraund agar (SAD) 35
V.2.ăMôiătrngăđnh danh 36
V.2.1.ăMôiătrng KIA (KLigler Iron Agar) 36
V.2.2.ăMôiătrng mannitol 37
V.2.3.ăMôiătrng Citrate Simmons Agar 37
V.2.4.ăMôiătrng ADH (L_ Agarinine monohydro chloride) 38
V.2.5.ăăMôiătrng LDC(L_ Lysine monohydro chloride) 39
V.2.6.ăMôiătrng ODC 39
V.2.7.ăMôiătrng Ure_ Indol 40
V.3.ăMôiătrngăxácăđnhăđ nhy cm caăkhángăsinhăđi vi vi khun 41
VI. SINH PHM 42
VII. THIT B 42
VIII. TRANG THIT B KHÁC 42
B.PHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 44
C.K THUT NGHIÊN CU
[16,17,18, 24, 25]
45

I. K THUT LY MU
[24,25]
47
I.1. Thiăđim ly mu 47
I.2.ăPhngăphápăly mu 47
I.2.1. Mu máu 47
I.2.2. Muănc tiu 47
I.3.ăLng bnh phm 48
I.4. Vt liu ly mu và chuyên ch 48
I.4.1. Vt liu ly mu 48
I.4.2. Vt liu chuyên ch 49
II. K THUT NHNăVẨăNGăKệăMU
[9,24,25]
49
II.1. Mu máu 49
II.2 Muănc tiu 49
III. K THUT KHOăSỄTăCăIM MU
[9,24,25]
49
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 4

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
III.1. Mu máu 50
III.1.1. Soi trc tip 50
III.1.2. Kho sát vi th 50
III.2. Muănc tiu 50
IV. K THUT NHUM GRAM
18,8]

51
IV.1. Nguyên tc 51
IV.2. Tin hành 51
IV.3. Kt qu 52
V. K THUT CY PHÂN LP
[18,24,25]
52
V.1. Nguyên tc 52
V.2. Quy trình 52
V.2.1. Mu máu 52
V.2.2. Muănc tiu 53
VI. K THUTăTESTăSINHăHịAăNH DANH
[2,16,24,25]
54
VI.1. KIA 55
VI.1.1. Tin hành 55
VI.1.2.ăc kt qu 55
VI.2. Lên men mannitol 55
VI.2.1. Tin hành 55
VI.2.2.ăc kt qu 55
VI.3. Citrate 56
VI.3.1. Tin hành 56
VI.3.2. c kt qu 56
VI.4. Th nghim decarboxylase 56
VI.4.1. Tin hành 56
VI.4.2.ăc kt qu 57
VI.5. Urease_ Indol 57
VI.5.1. Tin hành 57
VI.5.2.ăăc kt qu 57
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 5

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
VII. K THUTăXỄCăNHă NHY CM KHÁNG SINH CA
E.COLI
[16,17,24,25]
59
VII.1. Nguyên tc 59
VII.2. Cách tin hành 59
VII.2.1. Chun b vt liu 59
VII.2.2. Chun b huyn dch vi khun 59
VII.2.3.ăCácăbc tin hành 60
VIII. K THUT TH NGHIM ESBLs
[24,25]
61
VIII.1. Ngyên tc 61
VIII.2. Thc hin 62
IX. K THUT THU THP VÀ X LÝ S LIU 62
Thu thp s liu: ThuăthpăvƠănhpădăliuăvƠoăsăvƠăExcel. 62
CHNGă3 63
KT QU, BÀN LUN, KT LUNăVẨă NGH 63
I. KT QU 63
I.1. Kt qu chung v t l nuôi cyădngătínhăca mu bnh phmămáuăvƠănc
tiu 63
I.2. T l các loài vi khunăđc phân lp t bnh phmămáuăvƠănc tiu 65
I.3. Kt qu phân lp Escherichia coli t mu bnh phmămáuăvƠănc tiu 67
I.4. S phân b NTT, NTH do nhim khun E.coli theo tui và gii tính 68
I.5. S phân b NTT, NTH do nhim khun E.coli theo khoa 71
I.6. Mcăđ nhy cm caăkhángăsinhăđi vi E.coli 73

II. BÀN LUN 81
III. KT LUN 89
IV.  NGH 90
TÀI LIU THAM KHO 91
PH LC. 94


KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 6

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN

DANH MC CH VIT TT

CA: Chocolate agar
BA: Blood agar
BCP Bromocresol purpe agar
SAD: Sabouraund agar
KIA: Kligler Iron Agar
ADH: Arginine decarboxylase
LDC: Lysine decarboxylase
ODC: Ornithine decarboxylase
MHA: Mueller Hinton agar
CFU: n v hình thành khun lc
ESBL: Extended Spectrum Beta-Lactamases
E.coli: Escherichia coli
K.pneumoniae: Klebsiella pneumonia
B.cepacia: Burkholderia cepacia
S.coagualase âm: Staphylococci coagulase âm

S.aureus: Staphylococcus aureus
E.faecium: Enterrococcus faecium




KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 7

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN

DANH MC HÌNH NH

Hình 1.1: Kt qu nhum gram E.coli.
Hình 1.2: S phân b vi khun theo mu bnh phm.
Hình 1.3: C ch tác đng ca kháng sinh.
Hình 1.4:C ch đ kháng kháng sinh.
Hình1. 5: C ch bm đy kháng sinh.

Hình1. 6: T l kháng ca 4 loi vi khun Gram âm đi vi vài loi kháng sinh th h
mi.
Hình 2.1: Môi trng nuôi cy phân lp: BCP, BA, CA.

Hình 2.2: chai cy máu Bactec.
Hình 2.3: L vô trùng.
Hình 2.4: Kt qu nuôi cy phân lp E.coli trên các môi trng.
Hình 2.5: Kt qu nuôi cy phân lp E.coli trên các môi trng.
Hình 2.6: Phn ng KIA.
Hình 2.7: Phn ng Manitol.

Hình 2.8: Phn ng Citrate.
Hình 2.9: Phn ng decarboxylase.
Hình 2.10: Phn ng ure.
Hình 2.11: Phn ng Indol.
Hình 2.12: Kt qu test sinh hóa đnh danh E.coli.
Hình 2.13: Kt qa xác đnh tính nhy cm kháng sinh ca E.coli.
Hình 2.14: Phng pháp đa đôi kt hp.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 8

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
Hình 2.15 : Kt qu ca phng pháp đa đôi kt hp.
DANH MC CÁC BNG

Bng 3.1: Kt qu nuôi cy dng tính ca mu bnh phm máu.
Bng 3.2 : Kt qu nuôi cy dng tính ca mu bnh phm nc tiu.
Bng 3.3: T l các loi vi khun đc phân lp t mu bnh phm máu.
Bng 3.4: T l các loi vi khun đc phân lp t mu bnh phm nc tiu.
Bng 3.5: T l Escherichia coli phân lp t mu máu và nc tiu.
Bng 3.6: T l phân lp E.coli trong mu máu và nc tiu theo đ tui.
Bng 3.7: T l phân lp E.coli trong mu máu và nc tiu theo gii tính.
Bng 3.8: T l phân lp E.coli trong mu máu theo khoa.
Bng 3.9: T l phân lp E.coli trong mu nc tiu theo khoa.
Bng 3.10: Mc đ nhy kháng sinh ca E.coli phân lp trên bnh phm máu.
Bng 3.11: Mc đ nhy kháng sinh ca E.coli phân lp trên bnh phm nc tiu.
Bng 3.12: T l sinh ESBL ca E.coli trong mu máu và nc tiu.

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 9

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN

DANH MC CÁC BIUă

Biuăđ 3.1: Kt qu nuôi cy dng tính ca mu bnh phm máu.
Biuăđ 3.2: Kt qu nuôi cy dng tính ca mu bnh phm nc tiu.
Biuăđ 3.3: T l các loi vi khun đc phân lp t mu bnh phm máu.
Biuăđ 3.4: T l các loi vi khun đc phân lp t mu bnh phm nc tiu.
Biuăđ 3.5: T l Escherichia coli phân lp t mu máu và nc tiu.
Biuăđ 3.6: T l phân lp E.coli trong mu máu và nc tiu theo đ tui.
Biuăđ 3.7: T l phân lp E.coli trong mu máu và nc tiu theo gii tính.
Biuăđ 3.8: T l phân lp E.coli trong mu máu theo khoa.
Biuăđ 3.9: T l phân lp E.coli trong mu nc tiu theo khoa.
Biuăđ 3.10: Mc đ nhy kháng sinh ca E.coli phân lp trên bnh phm máu.
Biuăđ 3.11 :Mc đ nhy kháng sinh ca E.coli phân lp trên bnh phm nc tiu.
Biuăđ 3.12: T l sinh ESBL ca E.coli trong mu máu.
Biuăđ 3.13: T l sinh ESBL ca E.coli trong mu nc tiu.
Biuăđ 3.14: T l đ kháng kháng sinh ca E.coli so vi s liu 2012 và 2013.

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 10

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
T VNă
Nhim trùng là s xâm nhp ca vi sinh vt (bao gm các tác nhân gây bnh nh virus, vi
trùng, Mycoplasma, Chlamydia, nm, kỦ sinh trùngầ) vào c th con ngi. Nhim
trùng là vn đ bnh lỦ thng gp  các bnh vin đư gây ra mt vn ln ca y t th
gii, nht là các nc đang phát trin. c bit, các bnh nhim trùng huyt, nhim trùng
tiu, viêm màng não là các bnh có th gây t vong cao  các ca bnh nhi.
Hin nay vi tình trng s dung kháng sinh quá rng ngoài cng đng cng nh trong
các bnh vin dn đn tình trng kháng thuc kháng sinh ca nhiu chng vi khun ngày
càng tng cao, trong đó là Escherichia coli (E.coli)
Escherichia coli (E.coli) thuc h vi khun đng rut (Enterobacteriaceae), là thành
phn c bn trong phân vt ch. Chúng ch gây bnh khi b lc v trí hoc c th b suy
gim min dch hoc có vt cn nh si mt, u x tin lit tuyn v.v E. coli có th gây
nên bt c nhim khun nào nh: nhim khun  đng tiêu hóa, nhim khun tit niu,
sinh dc, nhim khun huyt, nhim khun vt m, viêm màng bng, màng phiầE.
coli đ kháng vi nhiu loi kháng sinh.
E. coli có kh nng đ kháng vi nhiu loi kháng sinh.Vì vy trên lâm sàng, nhim
khun do Escherichia coli gây ra thng điu tr kém đáp ng và s dng nhiu loi
kháng sinh mnh dn đn kt qu hn ch, tn kém.
Theo Tin s Nguyn Vn Kính, Giám đc Bnh vin Nhit đi Trung ng (Hà Ni)
cho bit t l đa kháng ca E.coli ti nc ta khong 20-25%, t l t vong cao. Theo
ông, ti Vit Nam, nhóm vi khun gram âm nh E.coli đng hàng th 2 trong s các vi
khun kháng kháng sinh nguy him. c bit là E.coli cha men NDM-1, tng gây các
v dch trc đây  Thy in, c, t l t vong khá cao.
Theo Thc s Nguyn Hng Hà, Phó giám đc Bnh vin Nit đi Trung ng( Hà Ni)
cho bit, nhim khun E.coli thng kháng các kháng sinh chính nh là: ceftriaxone,

cefuroxime là thuc ch đo  các bnh vin tuyn tnh.ôi khi cng có trng hp
kháng c nhóm kháng sinh carbapenem – loi kháng sinh mnh nht hin nay.
Theo Tin s Phm Vn Ca, Phó trng Khoa Xét nghim, theo s liu giám sát trong
nm 2012 ca Bnh vin Nhit đi Trung ng, t l kháng ampicilline ca E.coli lên ti
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 11

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
81.4%; kháng amoxicillin/clavulanic và ampicillin/sulbactam khong 40%. Các kháng
sinh nhóm cephalosporin th h th 3 cng b kháng đn gn mt na, và nhóm fluoro-
quinolon cng b kháng khong 45%.
Xut phát t tình hình trên cùng vi vic gp phn phc v cho nghiên cu lâm sàng tôi
xin đ xut đ tài “Khoăsátătínhăđ kháng kháng sinh ca Escherichia coli đc
phân lp t các mu bnh phmămáuăvƠănc tiu ti Bnh vinăNhiăng II t
tháng 11/2013ăđn tháng 04/2014”

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 12

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
MC TIÊU NGHIÊN CU
Mc tiêu tng quát
Xác đnh vi khun E.coli đc phân lp t các mu bnh phm máu và nc tiu. Tình
hình đ kháng kháng sinh ca E.coli bnh vin nhi đng II.
Mc tiêu c th
1. Xác đnh t l vi khun Escherichia coli phân lp đc trên bnh phm máu và
nc tiu ca bnh nhi ti bnh vin nhi đng 2.
2. Xác đnh t l nhim khun Escherichia coli theo gii tính và đ tui, khoa
3. Mc đ nhy cm, tính đ kháng kháng sinh ca vi khun Escherichia coli
phân lp đc, nhm giúp các bác s lâm sàng điu tr vi kháng sinh thích hp
trong trng hp phát hin nó là tác nhân gây bnh chính.
4. Xác đnh t l Escherichia coli có kh nng sinh ESBL

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 13

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
CHNGăI
TNG QUAN TÀI LIU
I. CăIM CA E.COLI
I.1. Ngun gc E.coli

- E. coli - vit tt ca Escherichia coli, là mt tp hp ca mt nhóm vi khun (ch
không phi mt vi khun duy nht). Vi khun E. coli rt ph bin và có mt trong
môi trng hu c. Các chng vi khun ca E.Coli có sn trong rut ca nhng
loài máu nóng nh con ngi, gia súc, đng vt hoang dưầthc hin mt quá
trình sinh hóa giúp tiêu hóa thc n. H vi khun này gm có hai nhóm chính:
nhóm chim phn ln là các vi khun ym khí (sng trong môi trng ít dng
khí); nhóm kia là các vi khun ái khí (phát trin trong môi trng có đ dng
khí). E. coli là vi khun chim đn 80% trong nhóm vi khun ái khí này. E. coli
cùng các vi khun khác trong h vi khun chí đng rut góp phn vào nhiu chc
nng quan trng trong s sng ca con ngi. Nhng chc nng đó bao gm:
 Ngn chn s tn công ca các vi khun xâm nhp vào h tiêu hóa
 Kích thích h min dch ca c th
 Sn xut các cht có li cho c th, ví d vitamin K, biotin, folate
 Giúp chuyn hóa các cht đng .
- Nh vy, nói chung E. coli là loi vi khun không có hi, chúng sng thng trú
trong h tiêu hóa con ngi, góp phn giúp ích cho con ngi. Tuy vy, mt khi vì
lỦ do gì đó chúng b lc vào ch khác ngoài h tiêu hóa thì chúng có th gây bnh.
Ví d E. coli gây bnh nhim trùng tiu, bnh viêm màng nưoầ Ngoài ra, có mt
Hình 1.1: Kt qu nhum gram
E.coli.

E.Coli bt màu gram âm màu
đ
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 14

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
ít loài E. coli có th gây bnh do chúng đư tip nhn các kh nng gây bnh t
nhng vi khun khác. ó là các loi E. coli gây bnh đng rut, trong đó nhóm
cc k nguy him là nhóm E. coli gây tiêu chy ra máu (viêm đi tràng xut
huyt), vit tt theo ting Anh là EHEC (enterohemorrhagic Escherichia coli).
Các chng EHEC- 0104 “siêu đc” có th gây bnh tiêu ra máu dn đn tán huyt
(v hng cu) và suy thn cht ngi, nh v dch đang xy ra ti Châu Âu t
tháng 5 nm 2011 va qua. Nghiêm trng hn, nó còn cha mt s gen kháng li
thuc kháng sinh.
I.2.ăc đim hình thái và cu trúc
- Vi khun E.coli là trc khun hình que thng, kích thc dài ngn khác nhau.
thng có đ dài trung bình 2- 3 m, di chuyn bng lông và roi (có th mt s
chng không di đng), không sinh nha bào, bt màu gram âm.
- Là vi khun sng trong đng tiêu hóa (rut). có nhiu loi nhng thng vô hi
tuy nhiên có 1 s gây bnh tiêu chy  ngi. Vi khun này có th gây ri lon
máu và suy thn, thm chí có th t vong.
- Vi khun này cn thit trong quá trình tiêu hóa thc n và là thành phn ca khun
lc rut, tr giúp h thng tiêu hóa, sn xut vitamin K, và hp th thc n trong
rut già.
I.3. Tính cht nuôi cy
- Là vi khun k khí tùy nghi, nhit đ thích hp là 37
0
C, tuy nhiên có th tng
trng t 10 - 46

0
C.
- Mt s hóa cht c ch s phát trin ca E.coli nh chlorine và dn xut, mui
mt, xanh briliant, sodium deoxycholate
- Trong môi trng lng: sau 4 – 5 gi E.coli làm đc nh môi trng, càng đ lâu
càng đc nhiu.
- Trên môi trng MC, Uri Select 4: to khóm hng đ.
I.4. Tính cht sinh vt hóa hc
- To màu vàng/vàng (lên men đng glucose và lactose) trên môi trng KIA, có
sinh hi, không sinh H
2
S.
- ôi khi lên men đng saccharose, không lên men dextrin, glycerin.
- Trong môi trng có tryptophane, E.coli có tryptophanase s ly gii tryptophane
thành indol.  nhn din indol, nh vài git thuc th Kovacs, hp cht indol và
thuc th to ra màu đ (indol dng).
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 15

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
- Kh nitrat thành nitrite.
- Phn ng VP (Vosges Proskauer), citrate: âm tính.
I.5.ăKhángănguyênăvƠăđc t
 các vi khun đng rut ngi ta có th phân bit:
- Các kháng nguyên thân hoc kháng nguyên O.
- Các kháng nguyên lông hoc kháng nguyên H.
- Các kháng nguyên b mt (v hoc màng bc) đc gi là kháng nguyên K.
Vic nghiên cu các kháng nguyên khác nhau này cho phép phân chia các vi khun thuc
cùng mt loài hoc mt ging ra các type huyt thanh.

E.coli có giáp mô (kháng nguyên K) gây ng đc mnh hn loài không có giáp
mô.
 Kháng nguyên O:
Là kháng nguyên nm trong vách t bào vi khun, bn cht là lipopolysaccharide (LPS)
bao gm:
Thành phn protein làm cho phc hp có tính cht kháng nguyên.
Thành phn polysaccharide quyt đnh tính đc hiu ca kháng nguyên.
Thành phn lipid A chu trách nhim v tính đc.
Kháng nguyên O (LPS) là ni đc t, khi tiêm cho đng vt, nó gây ra các phn ng gim
bch cu, st và nhim đc. Các phn ng này đu thy  bnh nhân mc bnh thng
hàn và sc ni đc t.
C th ngi hoc đng vt đáp ng li vi kháng nguyên O bng kháng th O. Kháng
nguyên O khi gp kháng th tng ng s xy ra phn ng ngng kt gi là hin tng
ngng kt O: thân vi khun ngng kt vi nhau di dng nhng ht nh, lc khó tan.
 Kháng nguyên K:
Là kháng nguyên ca lông ch có  nhng vi khun di đng và có bn cht là protein
ging nh myosin ca c. Kháng nguyên H kích thích c th hình thành kháng th H và
khi gp nhau s xy ra hin tng ngng kt H, trong đó các vi khun ngng kt li vi
nhau do các lông kt dính li to nên các ht ngng kt rt d tan khi lc.
Các vi khun di đng khi cho tip xúc vi các kháng th H tng ng thì chúng b bt
đng.
 Kháng nguyên H:
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 16

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
Là kháng nguyên bao quanh thân ca vi khun hoc di dng mt cái v nhìn thy đc
rõ ràng  kính hin vi thng (ví d kháng nguyên K ca Klebsiella) hoc là di dng
mt màng bc không nhìn thy đc  kính hin vi thng (ví d kháng nguyên Vi ca

Salmonella typhi).
I.6. Chnăđoánăviăsinhăvt
Ch yu là chn đoán trc tip phân lp vi khun t bnh phm.
Trong nhim khun đng tit niu thì ly nc tiu gia dòng ca bnh nhân đ nuôi
cy. Ch nuôi cy khi nhum soi kính hin vi cn nc tiu thy nhiu bch cu đa nhân
cùng vi vi khun.
I.7. Phòng bnh và cha bnh
Hin nay cha có vaccine đc hiu. Ch yu là phòng bnh chung mà ch yu là tôn
trng các ni quy v v sinh.
Qua nhiu công trình nghiên cu cho thy mt s ln các chng E.Coli gây bnh đ
kháng các kháng sinh và hin tng mt chng vi khun E.Coli đ kháng vi nhiu loi
kháng sinh cng khá ph bin. Do vy nên da vào kt qu ca kháng sinh đ đ la
chn kháng sinh thích hp trong cha bnh.
II. MT S BNH DO NHIM E.COLI
II.1. Nhim trùng tiu do E.coli gây ra
II.1.1.ănh ngha
- Nhim trùng tiu là bnh lý gây ra do s hin din ca vi trùng trong nc tiu,
thng gp là vi trùng E coli. E coli là vi trùng ca đng tiêu hoá, đi t đng
rut là hu môn sang l tiu ngoài, đi ngc dòng vào đng niu.
II.1.2. Các triu chng
- Nhim trùng tiu là mt bnh rt thng gp  tr em, đc bit là tr gái nhng li
d b b sót vì du hiu rt m h.ây cng là mt trong nhng nguyên nhân quan
trng gây st kéo dài.Nu không đc điu tr thích hp, bnh có th gây ra nhng
bin chng nguy him nh nhim trùng huyt, suy thn, cao huyt áp. Ngoài ra
bnh nhi có sc đ kháng kém hoc có d dng đng niu thì d mc nhim trùng
tiu hn.
II.1.3. Nguyên nhân
- Bnh hay gp  bé gái hn bé trai vì đng tiu n ngn, vi khun d dàng t
ngoài đi ngc vào niu đo lên bàng quang gây viêm bàng quang, ri t bàng
quang theo niu qun lên thn gây viêm đài b thn. Nhim trùng vùng âm h  n

cng d dn đn nhim trùng tiu vì l tiu và ca âm h  k bên nhau. Ngi ta
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 17

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
thng thy hai bnh này đi cùng nhau  nhng bé gái hay ngi lê la di đt mà
không mc qun áo hay vi qun quá mng. Ngoài ra, các bà m khi làm v sinh
cho con gái thng hay có thói quen lau chùi t di lên trên (khi tr  t th
nm) tc là t sau ra trc. Chính đng tác này đư vô tình đem vi khun t hu
môn ra l tiu và l âm h. Có 3 nguyên nhân chính dn đn nhim trùng tiu.
- E. Coli chim 80% trong các nhim trùng tiu không do th thut niu khoa,
không do bt thng gii phu hc h niu và không do si.
- Các trc khun gram (+) nh Proteus, Klebsiella, Enterobacter chim t l nh
trong các nhim trùng tiu th phát. Tuy nhiên s có mt ca chúng cùng vi vi
khun Serratia hoc Pseudomonas li gi Ủ đn các yu t tham gia nh si, bt
thng cu trúc h niu cng nh t l tái phát thng cao.
- Loi cu trùng gram (+) nh Staphylococcus Saprophyticus chim 10 - 15% nhim
trùng tiu cp  n gii, Enterococcus thng gp trong viêm bàng quang cp 
ph n. Ngoài ra Enterococcus và Staphylococcus aureus thng gây nhim trùng
tiu  ngi có si thn hoc đc làm th thut niu khoa gn đây cng nh s
phân lp đc Staphylococcus aureus trong nc tiu cng gi Ủ đn nhim trùng
tiu  thn do Bacteriemia.
- Ngoài ra,  nhng tr b giun kim không đc điu tr, chính giun kim là tác nhân
đem vi khun t hu môn ra phía trc.
- c bit, d mc nhim trùng tiu là nhng tr có điu bt thng  h niu nh
tc nghn đng tiu (ví d van niu đo sau), b trào ngc bàng quang - niu
qun, có si niu hoc nhng tr đc làm th tht niu khoa nh đc ng thông
tiu, soi bàng quang,ầ
II.1.4. Xét nghim

- Vic chn đoán nhim trùng tiu thì chc chn khi xét nghim cy nc tiu thy
có vi khun gây bnh. Bch cu cng có th hin din trong nc tiu.
II.2. Nhim trùng huytăsăsinhădoăE.coli gây ra
II.2.1.ănhăngha
- Nhim trùng huyt s sinh là bnh gây tn thng nhiu c quan kèm theo khun
huyt, xy ra trong tháng đu sau sinh. Tác nhân gây nhim trùng huyt nguyên
phát thng là: Streptococcus nhóm B, E. coli, Listeria. Vi khun gây nhim trùng
bnh vin thay đi theo tng đn v chm sóc tr, thng là: Staphylococcus
epidermidis, Staphylococcus aureus, Klebsiella, E. coli.
II.2.2. Yu t nguyăc
- Hi – Khai thác tin s sn khoa
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 18

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
 Sinh non, sinh nh cân.
V i sm ≥ 24 gi, nc i đc, hôi.
Sinh khó, sinh ngt
M có st hay nhim trùng trc, trong và sau sinh.
Có hi sc lúc sinh hoc dùng các th thut xâm ln.
- Khám: tìm các du hiu ca nhim trùng
 b.1. Tng quát: bú kém, st ≥ 38
O
C hoc h thân nhit < 36,5
O
C.
b.2. Các c quan
• Thn kinh: L đ, hôn mê hay tng kích thích, co git, gim phn x nguyên
phát, gim hay tng trng lc c, thóp phng, du thn kinh

khu trú.
• Tiêu hoá: nôn ói, tiêu chy, chng bng, xut huyt tiêu hoá, gan lách to.
• Hô hp: tím tái, cn ngng th > 20 giây hoc ngng th > 20 giây kèm nhp tim
chm, th nhanh>60 ln/phút, th co lõm.
• Tim mch: nhp tim nhanh hay chm, h huyt áp, da xanh, lnh, ni bông.
• Da niêm: vàng da, xut huyt da niêm, rn m, m da, cng bì.
b.3. Tìm du hiu nng ca nhim trùng
• Cng bì.
• Sc: mch nh, da ni bông, thi gian phc hi màu da > 3 giây.
b.4. Tìm  nhim trùng: nhim trùng da, nhim trùng rn, viêm tnh mch ni tiêm
chích, viêm phi do giúp th, nhim trùng tiu do đt
sond tiu.
II.2.3.Xét nghim
- Pht máu ngoi biên.
- CRP.
- Cy máu.
- Cy nc tiu.
- Cy dch c th: phân, m da, dch khp khi cn.
- Chc dò ty sng là đng tác bt buc đ loi tr viêm màng não m đi kèm khi có
triu chng thn kinh
- Ion đ, đng huyt, bilirubin (nu có vàng da)
- Khí máu đng mch (nhim trùng huyt nng, suy hô hp) ông máu toàn b
(nhim trùng huyt nng, có biu hin xut huyt).
III. TÌNH HÌNH NHIM E.COLI
E.coli là mt vi khun nguy him có kh nng gây nhiu bnh nh tiêu chy cp, nhim
trùng huyt, nhim trùng tiu,viêm màng não mầầầầ.
Chúng có cu to kháng nguyên rt phc tp, nhiu chng mi xut hin ngày càng nhiu
vi t l gây t vong cao
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 19

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
III.1. Trên th gii
- Ti châu Âu chng vi khun E.coli mi xut hin gây  dch nghiêm trng  nhiu
nc. c đư ghi nhân có 470 ca bin chng nghiêm trng, trong đó có 16 ca t
vong. Thy in cng báo cáo có 15 ca và mt ngi t vong.Mt s nc khác
nh an Mch, Hà Lan, Anh, Tay Ban Nha cng ghi nhn có nhng trng hp
nhim E.coli
- Ti Nht Bn ngày 19 tháng 8 nm 2012 có ít nht 7 ngi t vong và hn 100
ngi phi nhp vin do nhim E.coli, đây là trng hp nhim khun E.coli gây
t vong cao nht  Nht Bn trong vòng 1 thp k qua. Nm 2012 cng  Nht
Bn có 9 ca t vong cng do nhim E.coli.
- Theo c quan kim soát và phòng chng dch quc gia Robert Koch ca c, đư
báo cáo rng trong nm 2011  c có 3.235 ca nhim E.coli, trong đó có 782 ca
mc hi chng tán huyn uraemic(HUS) triu chng đe da đn mng sng, phát
sinh t vi khun E.coli.
- Nhim trùng huyt hay nhim trùng máu hoc sc nhim trùng huyt và hi chng
ri lon chc nng đa c quan là nhng tp hp bnh lý rt thng gp trong lâm
sàng và đc bit nht là trong các đn v hi sc. Ch riêng  Hoa k thì mi nm
có khong 750.000 mc bnh và 215.000 trng hp t vong chim 9,3% tng s
t vong ti đt nc này. Nh vy đng v s lng thì t vong do nhim trùng
huyt tng đng vi t vong do nhi máu c tim cp và cao hn nhiu so
vi AIDS và ung th vú. Mà nguyên nhân thng gây nhim khun huyt xut
phát t các nhóm vi khun gram âm trong đó có E.coli
- Xp x 8 đn 10 triu ngi M mc NTT mi nm . Ph n thng d mc
NTT hn nam gii vì nhng nguyên nhân không rõ mc dù đng niu đo ngn
ca gii này có th là mt yu t nguy c. NTT xy ra  khong 5% tr em gái
và 1-2%  tr em trai. T l mc NTT  tr s sinh vào khong 0,1-1% và tng
cao đn 10%  tr s sinh nh cân. Trc 1 tui, tr trai thng b cao hn tr gái.

Sau la tui này NTT thng gp  tr gái nhiu hn so vi tr trai
- Escherichia coli (E. coli) gây nên 80% trng hp NTT  ngi ln . Vi khun
này thng hin din trong đi tràng và có th đi vào l niu đo t vùng da xung
quanh hu môn và c quan sinh dc. Ph n có th d nhim bnh hn do l niu
đo nm gn vi ngun vi khun t phía sau (hu môn, âm đo) và niu đo ca
ph n cng ngn hn do đó vi khun d dàng xâm nhp vào bàng quang.
- E.coli là loi vi khun có kh nng phóng ra nhiu loi đc t đi vào tim, nưo, các
c quan ni tng khác gây choáng, nhim trùng huyt và t vong.Vì vy loi vi
khun này khá nguy him.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 20

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
III.2. Ti Vit Nam
- Phân lp các tác nhân gây nhim khun huyt ti mt bnh vin tuyn
trung ng: t l dng tính là 8% nm 2009. Các vi khun thng gp là:
K.pneumonia(18,3%), E. coli (17,6%), Staphylococcus aureus(11,9%),
Pseudomonas aeruginosa(5,9%) và Acinetobacter baumannii (4,4%). Mc đ
kháng kháng sinh ln lt là: K. pneumoniae ESBL (+) 16,2%; E. coli ESBL (+)
21,5%; S. aureus (MRSA) kháng methicillin 13,6%; S. aureus kháng trung gian
vancomycin (VISA) và S. aureus kháng vancomycin (VRSA) 6,1%. Theo báo cáo
ca Bnh vin Bnh Nhit đi Trung ng, các cn nguyên vi khun gây bnh
thng gp t 2008 đn 2009 là: E. coli (19,3%), K. pneumoniae (15,2%),
S. aureus (13,8%), và S. suis(9,7%).
-

IV. KHÁNG SINH
Kháng sinh là nhng hp cht có ngun gc t nhiên t vi sinh vt hoc tng hp
bng phng pháp nhân to có tác dng chng vi khun, hoc dit khun, hoc ngn
cn s tng hp ca chúng (kìm khun) vi liu lng nh. Trong trng hp kìm
khun, nhng phn ng bo v c th, nh hin tng thc bào hoc s sn xut
kháng th s tiêu dit vi khun.
[3]
Hình 1.2: S phân b vi khun theo mu bnh phm

KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 21

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
Kháng sinh (antibiotic) có ngun gc t thut ng antibiosis đc s dng đu tiên
bi Vuillemin (1889) dùng đ ch s tiêu dit mt vt th sng bi mt vt th sng
khác.
Tuy nhiên cho đn nm 1928, Alexander Fleming đư tìm thy Penicillin bt đu k
nguyên kháng sinh ngun gc vi sinh th. Nm 1935, Domagk khám phá đc
Sulfonamides và mưi đn nm 1940 H.W.Florey và E.Chain chng minh kh nng
chng nhim trùng ca Penicillin. T đó m ra mt thi đi huy hoàng v kháng sinh

liu pháp đc đa vào s dng lâm sàng. n nm 1948, nhiu loi kháng sinh đư
đc khám phá dung đ c ch hoc tiêu dit vi khun và “k nguyên kháng sinh”
mi thc s bt đu.
n đu thp niên 80, đư thng mi hóa trên 50 loi penicillin, 70 loi
cephalosporins, 12 loi tetracyclines, 8 loi aminoglycosides, 1 monobactams, 3
carbapenems, 9 macrolides và các fluroquinolones. Ngày nay đư có hn 4000 kháng
sinh tit ra t nm và vi khun, hn 30000 kháng sinh bán tng hp và trên 100 kháng
sinh đc dung trong y hc. Nhng kháng sinh ngun gc vi sinh th còn đc dùng
trong bo qun thc n, bo v cây trng, và dùng trong thc n gia súc và thú y.
IV.1.ănhăngha
- Kháng sinh (antibiotic) là nhng cht có tác đng chng li s sng ca vi khun,
ngn vi khun nhân lên bng cách tác đng  mc phân t, hoc tác đng vào mt
hay nhiu giai đon chuyn hóa cn thit ca đi sng vi khun hoc tác đng vào
s cân bng lý hóa.
IV.2. Phân loi kháng sinh
- Da vào ngun gc ca kháng sinh, ngi ta chia kháng sinh làm 3 loi:
- Kháng sinh t nhiên (natural antibotic) là kháng sinh do vi sinh vt sn xut ra ri
đc tinh khit ( VD: Peniciline, Tetracyline )
- Kháng sinh bán tng hp (semi-synthetic antibotic) là kháng sinh có ngun gc t
kháng sinh thiên nhiên nhng đc gn thêm mt hay vài gc hóa hc đ thay đi
ph kháng khun hay dc lc – dc hc (VD: Ampicilline, Mynocycline )
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 22

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
- Kháng sinh tng hp (antibiomimetic) là các hóa cht đc tng hp hoàn toàn và
có hiu qu ca kháng sinh (VD: Sulfonamide, Quinolonesầ)
- Da trên đc đim dc lí, các loi thuc kháng sinh đc phân loi theo các h
sau:

  – lactam
 Aminoglycosides
 Macrolides
 Lincosanides
 Glycopeptides
 Chloramphenicols
 Rifamicins
 Antibiomimetic
 Tetracycline
 Quinolones
 Mt s nhóm khác: sulfonamides, fusidic acid và mt s thuc chng lao, chng
nm, chng virus








Hình 1.3:ăCăch tácăđng ca kháng sinh
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 23

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
IV.3.ăCăch tácăđng
IV.3.1. c ch quá trình tng hp vách
- Kháng sinh thuc nhóm này: Penicilline, bacitracine, vancomycine, cephalosporin,
rostocetin, cycloserine.

- Vách t bào có nhim v gi hình dng t bào đc nguyên vn trc áp lc thm
thu cao  bên trong t bào và bo v vi khun trc nhng tác đng có hi.
- Thuc gn vào th th PBPs (Penicillin binding protein) ca t bào phong b
transpeptidase (là enzyme tham gia vào quá trình tng hp mucopeptide)  ngn
tng hp peptidoglycan (thành phn quan trng ca vách t bào). Nhng th th
khác nhau có ái lc khác nhau đi vi mt loi thuc  tác dng ca thuc khác
nhau.
- Hot hóa các enzyme t tiêu (autolytic enzymes)  ly gii t bào  môi trng
đng trng (isotonic).
- Mt thành phn quan trng to nên s bn vng ca vách t bào là mucopeptide,
peptidoglycan, murein.
- Khi s tng hp vách t bào b c ch do tác dng kháng sinh:
 Vi khun Gram dng bin thành dng hình cu không có vách (proto-plast)
Vi khun Gram âm có vách không hoàn chnh (spheroplast)  t bào d v  môi trng
có trng lc bình thng
IV.3.2. c ch chcănngăt bào
- Các kháng sinh thuc nhóm này: Colistin, polymyxin, gentamicin, amphoterricin
B, polypeptides.
- Chc nng ca màng t bào:
 Thm thu chn lc.
 Vn chuyn ch đng.
 Kim soát các thành phn bên trong màng t bào.
KHÓA LUN TT NGHIP GVHD:ThS.BS TRN TH NGC ANH

Trang 24

SVTT: LÊ NGUYN CM XUÂN
- C ch: làm mt chc nng ca màng làm cho các phân t có khi lng ln và
các ion b thoát ra ngoài.
IV.3.3.c ch quá trình sinh tng hp protein

- Kháng sinh thuc nhóm này: Chloramphenicol, macrolides (Erythromycine,
oleandomycine), lincomycins (Lincomycine, clindamycine), tetracycines,
aminoglycosides
IV.3.4.c ch sinh tng hp acid nucleic
- Nhóm refampingn vi enzyme RNA polymerase ngn cn quá trình sao mã to
thành mRNA.
- Nhóm quinolone c ch tác dng ca enzyme DNA gyraselàm cho hai mch đn
ca DNA không th dui xon làm ngn cn quá trình nhân đôi ca DNA.
- Nhóm sulfamide có cu trúc ging PABA (p-aminobenzonic acid) có tác dng
cnh tranh PABA và ngn cn quá trình tng hp acid nucleotide.
- NhómTrimethoprime tác đng vào enzyme xúc tác cho quá trình to nhân purin
làm c ch quá trình to acid nucleic.
Mi ngày li có rt nhiu loi kháng sinh đc các dc s bào ch ra bi vì quá trình
kháng kháng sinhca vi khun ngày càng tng
IV.4. S đ kháng sinh
IV.4.1. Hinătngăđ kháng kháng sinh
-  kháng kháng sinh là tình trng kháng sinh không tiêu dit đc hoàn toàn vi
khun, mt s vi khun còn sng sót s có kh nng đ kháng li kháng sinh đư s
dng, do đó kháng sinh s không còn tác dng vi nhng ln điu tr sau.
- Vi khun đ kháng kháng sinh luôn là vn đ cn phi quan tâm ca các nc trên
th gii, đc bit là các nc đang phát trin. Kháng kháng sinh đư tr thành nguy
c đi vi sc khe mi ngi. Vi khun và gen kháng thuc ca vi khun nhanh
chóng lan truyn khp mi ni, k c bnh vin, cng đng và trong chn nuôi.