Tìm hiểu căn nguyên và tình hình đề kháng kháng sinh của các loài vi khuẩn gây viêm đường hô hấp trên tại Bệnh viện 175 từ tháng 05 năm 2013 đến tháng 04 năm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M TP. HCM
KHOA CÔNG NGH SINH HC




 tài:

TÌM HIU CN NGUYÊN VÀ TÌNH HÌNH  KHÁNG
KHÁNG SINH CA CÁC LOÀI VI KHUN GÂY VIÊM
NG HÔ HP TRÊN TI BNH VIN 175 T 05/2013
N 04/2014.



BÁO CÁO KHÓA LUN TT NGHIP
CHUYÊN NGÀNH: VI SINH-SINH HC PHÂN T






GVHD: TS.BS V BO CHÂU
SVTH: NGUYN PHM PHNG TRÀ
MSSV: 1053010824
NIÊN KHÓA: 2010-2014

Tp. HCM, tháng 5 nm 2014
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
Nhn xét ca ging viên hng dn
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
MSSV: 1053010824
 tài: “Tìm hiu cn nguyên và tình hình đ kháng kháng sinh ca các
loài vi khun gây viêm đng hô hp trên ti bnh vin 175 t 05/2013
đn 04/2014 ”.

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
LI CM N
u tiên, em xin gi li cm n chân thành ti thy V Bo Châu, thy đã đnh
hng và tn tình giúp đ em hoàn thành tt bài báo cáo thc tp này.
Em xin cm n các ch trong khoa vi sinh vt ca bnh vin 175 đã tn tình giúp
đ chia s nhng kinh nghim quý báo, nhit tình hng dn trong sut quá trình
em thc tp ti bnh vin 175.
Em xin gi li cm n chân thành ti quý thy cô, các anh ch trong Khoa Công
Ngh Sinh H
c cùng các anh ch trong phòng thí nghim vi sinh ca trng i hc
M Thành Ph H Chí Minh đã ch dy và truyn đt nhng kin thc quý báo
trong sut quá trình hc tp ti trng.
Cui cùng con xin cm n cha m, ngi đã sinh thành nuôi ln dy d đ con
đc trng thành nh ngày hôm nay.
Cm n tt c bn bè đã luôn ng h chia s khó khn đ mình hoàn thành tt bài
báo cáo th
c tp này.
Chân thành cm n!
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu



SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
MC LC
T VN  1
MC TIÊU NGHIÊN CU 3
PHN I: TNG QUAN TÀI LIU 4
1. S LC V NHIM KHUN HÔ HP 5
1.1. Nhim khun hô hp 5
1.2. Tình hình nhim khun đng hô hp 5
1.3. C ch min dch bo v đng hô hp 6
2. VIÊM NG HÔ HP TRÊN 7
2.1. nh ngha 7
2.2. Mt s bnh liên quan đn đng hô hp trên 8
2.3. Mt s yu t nguy c gây viêm đng hô hp trên 9
2.4. Tác nhân gây viêm đng hô hp trên 9
2.4.1. Streptococus spp. 9
2.4.2. Staphylococcus spp 12
2.4.3. Pseudomonas aeruginosa 14
2.4.4. Moraxella cataharrlis 15
2.4.5. Klebsiella pneumoniae 16
2.4.6. Acinetobacter spp 16
3. KHÁNG SINH VÀ TÌNH HÌNH  KHÁNG KHÁNG SINH 17
3.1. Kháng sinh 17
3.1.1. nh ngha 17
3.1.2. c đim 17
3.1.3. Phân loi. 17
3.1.4. Xp loi kháng sinh 18
3.1.5. C ch tác đng ca kháng sinh. 18
3.2. S đ kháng kháng sinh ca vi khun 20
3.2.1. Hin tng đ kháng kháng sinh 20
3.2.2. Ngun gc ca quá trình đ kháng 20

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
3.3. Tình hình đ kháng kháng sinh 21
1. I TNG 24
1.1. Mu bnh phm 24
1.2. Cách ly mu bnh phm 24
1.2.1. Mu đàm 24
1.2.2. Dch nhy hng 24
2. VT LIU 24
2.1. Hóa cht 24
2.2. Môi trng 25
2.3. Thit b và dng c 27
3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 27

3.1. Phng pháp nghiên cu 27
3.2. K thut nghiên cu, phân lp đnh danh. 27
3.2.1. Kho sát trc tip 27
3.2.2. K thut nuôi cy, đnh danh 28
PHN III: KT QA NGHIÊN CU 34
VÀ THO LUN 34
1. KT QU 35
1.1. Tình hình nhim khun hô hp chung 35
1.2. Mi liên quan gia viêm đng hô hp trên và đ tui 36
1.3. M
i liên h gia VHHT và gii tính 37
1.4. Mi liên h gia VHHT và mùa. 38
1.5. C cu vi khun gây nhim khun hô hp 39
1.6. Tình hình đ kháng kháng sinh ca các vi khun phân lp đc 41

1.6.1. T l đ kháng kháng sinh ca S.faecalis (n=48) 41
1.6.2. T l đ kháng kháng sinh ca M.cataharrlis (n=24) 42
1.6.3. T l đ kháng kháng sinh ca S.epidermidis (n=21) 43
1.6.4. T l đ kháng kháng sinh ca K.pneumoniae (n=19) 45
2. THO LUN 46
PHN IV: K
T LUN VÀ  NGH 48
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
1. KT LUN 49
2.  NGH 49
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà

DANH MC HÌNH NH

Hình 1. 1.Hình thái Streptococcus spp 9
Hình 1. 2. Các kiu tiêu huyt trên BA. 10
Hình 1. 3. Hình thái S.aureus  vt kính x100 12
Hình 1. 4. Hình thái P.aeruginosa  vt kính x100 14
Hình 1. 5. Hình thái M.cataharrlis  vt kính x100 15
Hình 1. 6. Hình thái K.pneumoniae  vt kính x100 16

Hình 2. 1. a môi trng BA 25
Hình 2. 2. a môi trng UriSelect 4 26
Hình 2. 3. a môi trng MHA 27

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
DANH MC CÁC BNG

Bng 3. 1. c đim khun lc trên môi trng Uri 28
Bng 3. 2. Nng đ, kí hiu ca tng loi kháng sinh 32

Bng 1. 1. S tng quan gia chn đoán lâm sàng và kt qu xét nghim 35
Bng 1. 2. T l các loài vi khun gây viêm đng hô hp 39
Bng 1. 3. T l đ kháng kháng sinh ca S.feacalis 41
Bng 1. 4. T l đ kháng kháng sinh ca M.cataharrlis 42
Bng 1. 5. T l đ kháng kháng sinh ca K.pneumoniae 45

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
DANH MC CÁC BIU 

Biu đ 1. 1 Mi tng quan gia chn đoán lâm sàng và kt qu 35
Biu đ 1. 2 S tng quan gia VHHT và đ tui 36
Biu đ 1. 3. Mi liên quan giaVHHT và gii tính 37
Biu đ 1. 4. T l NKHH theo mùa 38
Biu đ 1. 5. T l VHHT theo mùa 38
Biu đ 1. 6. T l vi khun phân lp đc 39
Biu đ 1. 7. T
l đ kháng kháng sinh ca S.faecalis 41

Biu đ 1. 8. T l đ kháng kháng sinh ca M.cataharrlis 43
Biu đ 1. 9. T l đ kháng kháng sinh ca K.pneumoniae 45
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu


SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
DANH MC CÁC CH VIT TT
IgA: Immunoglobulin A
NKHH: Nhim khun hô hp
VHHT: Viêm đng hô hp trên
VK: vi khun
NST: nhim sc th
S.epidermidis: Staphylococcus epidermidis
S.agalactiae: Streptococcus agalactiae
K.pneumoniae: Klebsiella pneumonia
P.aeruginosa: Pseudomonas aeruginosa
M.cataharrlis: Moraxella cataharrlis
S.faecalis: Streptococcus feacalis
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

1
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
T VN 
Nhim khun hô hp là mt bnh khá ph bin  Vit Nam và trên toàn th
gii. Bnh xut hin quanh nm, gp  mi la tui và đi tng khác nhau, nhim
khun hô hp chim t l khá cao trong s nhng bnh nhân nhim trùng phi nhp
vin bao gm tt c nhng bnh liên quan đn đng hô hp trên và hô hp di.
Bnh viêm đng hô hp trên là tt c nhng trng hp nhim trùng t mi,
hng đn thanh qun, nguyên nhân gây bnh ch yu là vi khun và vi nm. Bnh
có th gp trong cng đng dân c, nht là các nc đang phát trin, vùng nhit đi,

khí hu nóng m nên rt thun li cho các vi khun, vi nm phát trin. Ngoài ra có
th là do d ng vi các loi d nguyên khác nhau có trong không khí, các hóa cht,
khói thuc lá, bi và ô nhim môi trng…
Vi khun bao gm nhiu loài khác nhau, nhng có mt s vi khun thng
ký sinh  đng hô hp trên, bình thng chúng không gây bnh nhng khi gp
điu kin thun li, đc bit là khi sc đ kháng ca c th b gim sút, vì mt lý do
nào đó thì các vi khun ký sinh  đng hô hp phát trin và gây bnh. Mt s vi
khun thng gp  đng hô hp trên là h cu khun, trong đó đc bit lu ý là
loi vi khun ph cu (Streptococcus pneumoniae); liên cu, nht là liên cu nhóm
A (Streptococus pyogenes); Haemophilus influenzae, M.catarrhalis, xon khun
Vincent, mt s vi khun đng rut nh E.coli, Enterobacter, Citrobacter, thm
chí còn có c trc khun m xanh (P.aeruginosa), t cu vàng (S. aureus).
Trong nhng nm gn đây, ngi ta nhn thy cn nguyên gây NKHH là các
vi khun gây bnh c hi xut hin ngày càng nhiu vi kh nng đ kháng kháng
sinh rt cao, gây khó khn trong điu tr và kim soát nhim khun trong môi
trng bnh vin. Hu qu trc tip ca s gia tng đ kháng kháng sinh ca vi
khun là tng chi phí điu tr và nguy him hn là tng nguy c t vong cho bnh
nhân.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

2
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
Xut phát t nhu cu thc t lâm sàng, chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài:
“Tìm hiu cn nguyên và tình hình đ kháng kháng sinh ca các loài vi
khun gây viêm đng hô hp trên ti bnh vin 175 t 05/2013 đn
04/2014”.

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

3

SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
MC TIÊU NGHIÊN CU
- Xác đnh t l các loài vi khun thng gp gây viêm đng hô hp trên.
- ánh giá tình hình đ kháng kháng sinh ca các loài vi khun này.

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

4
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà












PHN I:
TNG QUAN TÀI LIU
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

5
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà

1. S LC V NHIM KHUN HÔ HP
1.1. Nhim khun hô hp

Nhim khun hô hp là tình trng tác nhân gây bnh tng sinh trong đng
hô hp, gây nên viêm nhim đng hp, tác nhân đó có th là do vi khun hoc siêu
vi gây ra.
[1,12]
V phng din gii phu
[10]
, đng hô hp chia làm hai phn đng hô hp
trên và đng hô hp di, ly sn np thanh qun làm mc:
Viêm đng hô hp trên:
- Viêm mi
- Viêm hng
- Viêm Amidan
- Viêm tai gia
- Viêm xoang.
Viêm đng hô hp di:
- Viêm thanh qun
- Viêm khí qun
- Viêm ph qun
- Viêm tiu ph qun
- Viêm phi.
Bnh nhim khun hô hp có th
 phát trin mnh nu gp điu kin thun
li: S thay đi thi tit nht là vào giai đon chuyn mùa, môi trng b ô nhim,
do n ung, do tip xúc vi hóa cht đc hi, nhng ngi có sc đ kháng yu
(ngi già, tr em),…Bnh có th t khi sau vài ngày, nhng nu không đc điu
tr đúng cách bnh có th ti
n trin nng hn dn ti chng suy hô hp, tràn dch
màng phi, nhim khun huyt, dn ti t vong.
1.2. Tình hình nhim khun đng hô hp
Nhim khun đng hô hp là bnh lý có t l t vong hàng đu trong s nhng

bnh lý nhim trùng  các nc thu nhp thp và là nguyên nhân hàng đu trong t
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

6
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
l t vong ca tr s sinh và tr nh. Nhim khun hô hp gây ra khong 2 triu
ngi cht mi nm. Tr em, ngi già và ngi suy gim min dch là nhng bnh
nhân có nguy c t vong cao khi mc các bnh nhim khun.
 Vit Nam, theo c tính c khong 7 triu tr em thì có khong 80.000 –
1.000.000 tr em b viêm phi và có khong 25.000 – 30.000 tr cht do viêm phi.
1.3. C ch min dch bo v đng hô hp
[10]

Vi sinh vt gây bnh xâm nhp vào c th qua đng hô hp, chúng gp phi
h thng bo v đng hô hp bao gm: hàng rào niêm mc, các yu t có th dch
và các t bào thc bào.
- Hàng rào niêm mc: lp màng nhy ca niêm mc đng hô hp ngn cn vi
sinh vt bám và xâm nhp. Các vi nhung mao đng hô hp luôn luôn rung đng,
to ra nhng lp sóng t di lên trên, đy vi sinh vt ra ngoài nh phn x
ho ht
hi. S cnh tranh gia các vi sinh vt sng cng sinh  đng hô hp trên và các vi
sinh vt gây bnh xâm nhp. Vsv sng cng sinh chim mt v trí bám (receptor)
ca vsv gây bnh, nên vsv gây bnh không bám đc vào các receptor đc hiu.
IgA có  niêm mc đng hô hp trên s kt hp đc hiu vi các kháng nguyên
ca vsv gây bnh, làm cho chúng không xâm nhp đc vào vách t bào đng hô
hp đ nhân lên và gây bnh.
- Các yu t
th dch: kháng th tham gia bo v, chng li vsv gây bnh, xâm
nhp vào c th qua con đng hô hp, theo c ch bo v đc hiu. B th đc
hot hóa theo con đng c đin hoc theo con đng tc, có tác dng chng li các

bnh nhim trùng. Interferon là yu t chng nhim trùng không đc hiu, có tác
dng ngn cn s nhân lên ca vi rút.
- Các t
bào thc bào: đi thc bào, h thng võng ni mô bt và tiêu dit các
vsv xâm nhp vào c th qua con đng hô hp. T bào NK (natural killer) là t bào
lympho ngoi vi, có tác dng tiêu dit các t bào đích. Các t bào lympho T
C
có tác
dng tiêu dit t bào đích nh t bào nhim vi rút, các t bào lympho khác nh T h
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

7
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
tr hay T
CD4
vi chc nng điu hòa min dch, nên có vai tò rt quan trng trong
c ch chng nhim trùng.
2. VIÊM NG HÔ HP TRÊN
2.1. nh ngha
[21]

Bnh viêm đng hô hp trên là tt c nhng bnh viêm nhim tính t ca
mi trc đn thanh qun. Viêm đng hô hp trên không phi là mt bnh mà là
mt t hp bnh bao gm: cm lnh, viêm mi hng, viêm hng, viêm xoang, viêm
thanh qun. Mc dù có nhiu bnh đn l khác nhau nhng chúng đu có mt s
biu hin chung rt d nhn thy. Nhng triu chng ch
 yu bao gm: st cao, ht
hi, s mi, chy mi, ngt mi, tc mi, đau rát hng, ho, khàn ting, lc ting,
ging mi, khn đc có khi mt ting, mt mi, đau đu, đau mi c khp…
c đim quan trng ca viêm đng hô hp trên là thi gian  bnh ngn,

tc đ biu hin bnh nhanh và các bi
u hin mang tính  t. Chính vì th mà st
trong các bnh ca viêm đng hô hp trên thng là st cao và thành cn. Thân
nhit thng là 39
o
C tr lên. i kèm vi st là ht hi, s mi, ngi bnh ht hi
nhiu hn mc bình thng, có khi đn 4-5 cái/mt ln và xut hin nhiu ln trong
ngày. Có khi ht hi đn rát c mi hng. Sau đó ngi bnh s b chy dch mi
vi đc đim dch nhiu, trong, loãng, không có m và không có mùi hôi.
Viêm đng hô hp trên đc chia thành 2 lo
i: viêm đng hô hp trên cp
tính và viêm đng hô hp trên mn tính.
 Viêm đng hô hp trên cp tính:
- Nguyên nhân: Do s thay đi thi tit đt ngt, ung nc quá nóng hoc
quá lnh…
- Triu chng: đu tiên là st (có th st nh, đôi khi st cao kèm theo rét run),
kèm theo st là ho, ht hi và chy nc mi. Cn ho có khi ch húng hng, có khi
ho liên tc đi vi ngi ln hoc tr
em ln còn có triu chng b đau hng khi
nut, khi n còn tr nh triu chng hay gp là chy nc mi.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

8
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
 Viêm đng hô hp trên mn tính:
- Nguyên nhân: khi b viêm đng hô hp trên cp tính mà không đc điu
tr hoc điu tr không dt đim thì rt d dàng chuyn thành viêm đng hô hp
mn tính.
- Triu chng.  ngi ln, ngoài triu chng đin hình là rát hng, nut
vng còn có nght mi (mt bên hoc c hai) do hin tng phì đi cu

n mi
Trong nhng trng hp viêm xoang thng có kèm theo triu chng đau đu Còn
 tr em b viêm amidan mn tính kéo dài mà cn nguyên do trc khun m xanh
(Pseudomonas aeruginosa) thì cht nhày chy ra  mi thng có màu xanh mà
ngi ta hay gi là “thò lò mi xanh”, ngoài ra tr còn th ngáy, ng mm.
2.2. Mt s bnh liên quan đn đng hô hp trên
 Viêm hu hng (pharyngitis):
- Nguyên nhân: thng do t cu, liên cu hoc d ng
- Triu chng: ho, đau hng, ni hch c
- Bin chng: st thp, thp khp hay thp tim, viêm cu thn cp
- iu tr: ung kháng sinh penicillin, Erythromycin, Amoxicillin
 Viêm xoang (sinusitis):
- Nguyên nhân: tc nghn trong xoang, do vi khun hoc vi nm, phù niêm
mc xoang.
- Triu chng: ho, s
 mi, đau vùng xoang, nhc đu.
- iu tr: ung kháng sinh cephalosporin th h 2, Amoxicillin/clavulanate,
augementin, roxithromycin trong giai đon cp tính và đôi khi phu thut ni soi
trong giai đon mn tính.
 Viêm tai gia:
- Nguyên nhân: khi ngun do nhng bt n  đng hô hp nh do viêm
hng, viêm các hch lympho,…
- Triu chng: đau tai, ù tai, mt sc nghe, màng tai phòng và mt bóng bình
thng.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

9
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
- iu tr: Nh đã la chn các thuc kháng sinh đã lit kê đ cha viêm
xoang điu có hiu qu trong điu tr viêm tai gia.

2.3. Mt s yu t nguy c gây viêm đng hô hp trên
- La tui: tr t 6 tháng đn 6 tui thì trong c th đã đc hng h min
dch t m nên phi dn to min dch qua các đt viêm nhim, đói vi nhng
ngi trên 60 tui thì h min dch đã suy gim nên có nguy c nhim bnh cao.
- Ô nhim không khí: Theo thng kê ca B Y t, c 100.000 dân có đn
4,1% s ngi mc các b
nh v phi; 3,8% viêm hng và viêm amidan cp; 3,1%
viêm ph qun và viêm tiu ph qun. Ô nhim môi trng, bi bn, khói thuc lá,
nhà  cht hp, m thp, đi sng kinh t mt s ni còn lc hu.
- Thay đi thi tit đt ngt, khí hu lnh, ung nc quá nóng hoc quá
lnh,…
- Tip xúc vi nhng ngi b bnh v
đng hô hp thì rt d lây bnh, nht
là vi nhng ngi có h min dch kém nh tr nh, ngi ln tui.
2.4. Tác nhân gây viêm đng hô hp trên
2.4.1. Streptococus spp.
[1,6]

a. c đim và tính cht.

Hình 1. 1.Hình thái Streptococcus spp.
Là nhng cu khun xp thành chui, bt màu Gr (+), hiu khí, k khí tùy
nghi, ngoài ra còn có mt s k khí tuyt đi.
Streptococcus spp tng đi khó nui cy, ch mc trong môi trng có đy
đ cht dinh dng, hoc các môi trng có huyt thanh hay hng cu. Vi khun
tng trng mnh trong điu kin có CO
2
, glutamine, riboflavin, acid pantothenic,
pyridoxin, acid nicotinin, biotin.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

10
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
- Trong môi trng lng: vi khun d hình thành các chui và các chui này
không b gãy, dn dn to thành nhng ht hoc nhng bông ri lng xung đáy
ng, sau 24h nuôi cy môi trng phía trên trong sut, đáy ng có cn.
- Trong môi trng đc: vi khun mc thành các khúm tròn nhn và dt,
đng kính khong 1-2 mm.
S.pneumoniae thng c trú  vùng t hu ca ngi lành, vi t l cao t
40 – 70%, VK có th gây viêm đng hô h
p, đin hình là viêm phi. Viêm phi do
S.pneumoniae xy ra sau khi đng hô hp b tn thng do nhim vi rút hoc hóa
cht.
[18]
S.pneumoniae hình thành mt lp v dày ti các ni tn thng, ngn cn
hin tng thc bào, có nhiu fibrin bao quanh ni tn thng, to mt vùng cách
bit làm cho thuc kháng sinh khó tác dng, mc dù vi khun nhy cm vi kháng
sinh. Bnh gp quanh nm, nhng có th phát trin thành dch vào mùa đông
xuân.
[19]
Trên môi trng thch máu, có 3 kiu tiêu huyt:
- Tiêu huyt : Khun lc đc bao quanh bng mt vòng màu xanh lt tng
đi hp (1-2 mm). ây là hin tng tiêu huyt không hoàn toàn, ch có mt phn
hng cu b tiêu dit.
- Tiêu huyt : Xung quanh khóm vi khun có mt vòng trong sut rng 2-
4mm. ây là kiu tiêu huyt hoàn toàn, không có hng cu  chung quanh khúm.
- Tiêu huyt : màu thch xung quanh khóm vn không thay đi. Trong trng
hp này hng cu không b tiêu dit.

Hình 1. 2. Các kiu tiêu huyt trên BA.

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

11
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
b. Phân loi
 phân loi Streptococcus spp ngi ta da vào:
- Hình thái khúm và hin tng tiêu huyt trên thch máu.
- Nhng phn ng sinh hóa và s đ kháng vi các yu t vt lý và hóa hc.
- Huyt thanh hc.
- Nhng đc đim v sinh thái.
- Streptococcus đc chia thành các loi:
+ Các liên cu tiêu huyt  (-hemolytic streptococci).
+ Các liên cu không gây tiêu huyt  (non -hemolytic streptococci).
+ Peptostreptococci.
c. Enzyme và đc t
.
- Streptokinase (fibrinolysin): thng do các Streptococcus spp tiêu huyt 
nhóm A, C, G sinh ra, cht này có tác dng làm tan si huyt (fibrin) và các protein.
- Streptodornase: có tác dng làm tan DNA, ngi ta thng dùng chung 2
enzyme streptokinase và streptodornase đ ra vt thng.
- Hyaluronidase: làm tan acid hyaluronic, cht cu to ca mô liên kt, giúp
cho vi khun lan tràn d dàng.
- Diphosphopyridine nucleotidase: có  nhóm A, C, G có kh nng làm cht
các bch cu.
- Proteinase: có tác dng phân hy protein, tiêm vi liu cao vào đng vt gây
nên thng tn  c tim.
- Hemolysin:
Streptococcus spp tiêu huyt  nhóm A tit ra 2 loi hemolysin
còn gi là streptolysin, bao gm streptolysin O và streptolysin S.
- Erythrogenic toxin (đc t gây đ): do Streptococcus spp nhóm A sinh ra,

bn cht là protein, gây nên các nt đ trong bnh st tinh hng nhit.
d. Kh nng gây bnh
Kh nng gây bnh tùy thuc loi vi khun, s đáp ng ca c th ký ch và
đng vi khun xâm nhp.

Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

12
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
2.4.2. Staphylococcus spp
.[1,6]
a. c đim
Staphylococcus spp là loi cu khun Gram dng, hình cu, xp thành
chùm không đu nhau, không di đng và không sinh bào t.
Vi khun mc d dàng trên hu ht môi trng nuôi cy vi khun, trong điu
kin hiu khí, vi hiu khí và k khí tùy nghi.
Trên môi trng đc: S.aureus mc khúm vàng, S.epidermidis thng cho
khúm xám hay trng.
Trên thch máu: S.aureus gây tiêu huyt, còn các loi khác ít gây tiêu huyt.

Hình 1. 3. Hình thái S.aureus  vt kính x100
b. Enzyme và đc t
 Enzyme.
- Catalase: bin hydrogen peroxide thành nc và oxygen.
- Coagulase: do S.aureus có tác dng làm đông huyt tng, đc xem là 1
yu t đc góp phn vào c ch gây bnh.
- Hyaluronidase: làm tan acid hyaluronic, giúp vi khun lan tràn trong mô c
th.
- Staphylokinase: làm tan fibrin (si huyt).
- Proteinase: phá hy protein.

- Lipase: phá hy lipid.
- -lactamase: phá hy vòng -lactam.
 c t.
Ngoi đc t.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

13
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
- -toxin: là mt loi protein không đng nht có kh nng ly gii hng cu,
gây tn hi tiu cu, tng t nhng yu t gây cht và hoi t da ca ngoi
đc t.
- -toxin: thoái hóa sphingomyelin, gây đc cho nhiu t bào, c hng cu
ngi.
- -toxin: ly gii t bào ngi và đng vt.
- -toxin: có kh nng phá v màng sinh cht. Gây tiêu ch
y do nhim
S.aureus.
Ngoi đc t sinh m (pyogenic exotoxin): gm có 3 loi (A, B, C), khác
nhau v trng lng phân t và đc tính kháng nguyên, cùng có tác dng sinh m.
Leucocidin (đc t bch cu): có kh nng git cht bch cu ca nhiu đng
vt nhng có vai trò  ngi không rõ ràng. Nhân lên rt tích cc bên trong thc
bào. Kháng th chng leucocidin có th đ kháng tái nhim staphyococci.
c t gây tróc vy (Exfoliative toxin): làm bông biu bì, to nt phng
ngoài da.
c t gây sc (Toxin shock syndrome toxin): kích thích gii phóng ra TNF
(tumor necrosis factor, yu t ngoi t khi u) và các interleukin I, II. C ch tng
t ni đc t, liên quan đn st, sc và nhiu triu chng khác.
c t rut: khong 50% S.aureus tit đc t rut. Có 6 loi đc t rut (A-
F). c t này bn vi nhit, không b tác đng ca enzyme rut. Là nguyên nhân
gây ng đc thc n.

c. Kh nng gây bnh
Staphylococcus spp đc bit là S.epidermidis thng trú trên da, đng hô
hp và đng tiêu hóa. Khong 40-50% ngi mang S.aureus  mi.
Kh nng gây bnh ca S.aureus (coagualase dng) là kt hp cht ngoi bào
và tính xâm ln ca vi khun. Nhng Staphylococcus spp không gây bnh không có
kh nng xâm ln nhng có th gây nhim sau th thut ngoi khoa.
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

14
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
2.4.3. Pseudomonas aeruginosa
a. c đim

Hình 1. 4. Hình thái P.aeruginosa  vt kính x100
Pseudomonas spp là nhng trc khun Gr (-), hiu khí tuyt đi, có th tit
ra sc t. Ging Pseudomonas có hn 300 loài, trong đó có 11 loài liên quan đn
bnh  ngi, 3 loài thng gp nht là: P.aeruginosa, P.cepacia và P.maltophilia.
Pseudomonas aeruginosa còn gi là trc khun m xanh, thng hay cong, di
đng, mc d dàng trên các môi trng thông dng, có mùi nho.thng sng trong
thiên nhiên khp ni trên th gii, nh
t là môi trng m t.
Trên môi trng đc: khun lc thng to ging nh qu trng p (fried
eggs), nhn, dt, trung tâm li, có màu xanh ánh kim và có xu hng mc lan. Khi
nuôi cy vi khun này trên môi trng thch máu, khun lc mc gây tan máu hoàn
toàn ().
Trong môi trng lng vi khun mc thành váng có màu xanh  trên mt
môi trng, môi trng đc.
Tit ra 4 loi sc t:
- Pyocyanin: màu xanh l, có th tan trong nc, không phát hunh quang, là
mt s

c t phenazin. P.aeruginosa là trc khun duy nht tic sc t này.
- Pyoverdin: màu xanh lá cây, phát hunh quang di tia cc tím nên còn gi
là fluorescein.
- Pyorubin: màu đ sm.
- Pyomelanin: màu nâu đen.
b. Kh nng gây bnh
Báo cáo khóa lun tt nghip  GVHD: TS.BS V Bo Châu

15
SVTH: Nguyn Phm Phng Trà
Vi khun này tit ra nhiu enzyme và đc t khác nhau nh: hemolysin,
lipase, esterase, elastinase, deoxyribonuclease, phospholipase, đc t rut và ni
đc t. P.aeruginosa ch gây bnh khi:
- Sc đ kháng ca c th bnh nhân suy gim.
- Niêm mc và mô da ca bnh nhân b tn thng.
- Dùng corticoid lâu ngày.
- S dng các dng c y khoa: thông tiu bng ng thông, gây mê, đc ni khí
qun, rút nc dch não ty, m thông khí qun, chích thu
c.
- Hóa tr liu ung th làm gim tính min dch ca bnh nhân.
- Lm dng kháng sinh, tiêu dit ht vi khun thng trú  rut.
- X tr.
2.4.4. Moraxella cataharrlis


Hình 1. 5. Hình thái M.cataharrlis  vt kính x100
Moraxella cataharrlis thuc h Neisseriaceae gm 4 chi: Neisseria,
Moraxella, Kingella và Acinetobacter.Trc đây Moraxella cataharrlis đc xp
vào loài Neisseria cataharrlis sau đó đc tách ra thành loài riêng gi là
Branhamella catarrhalis. Moraxella gm 4 loài: M.cataharrlis, M.cavie, M.ovis và

M.curiculi. Trong đó ch có M.cataharrlis gây bnh cho ngi, các loài còn li gây
bnh cho đng vt nh cu th, chut lang.
[13]
M.cataharrlis đc coi là cn nguyên gây nhim trùng đng hô hp  tr
em và ngi ln.  nhng ngi b suy gim min dch, M.cataharrlis có th gây ra
nhiu bnh nhim trùng nng nh: viêm màng trong tim, viêm não cp, viêm tai
gia, viêm xoang,…