Tình hình đề kháng kháng sinh của các vi khuẩn gây nhiễm khuẩn đường hô hấp thường gặp trong mẫu đàm tại Bệnh viện Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh năm 2013

B GIÁO DCăẨOăTO
TRNGăHăM TP. H CHÍ MINH
KHOA CÔNG NGH SINH HC

 TÀI:
Tìnhăhìnhăđ kháng kháng sinh
ca các vi khun gây nhim khunăđng hô hp
thng gp trong muăđƠm
ti bnh vinăi hcăYădc TP. H Chí Minh
nmă2013

KHÓA LUN TT NGHIP
CHUYÊN NGÀNH: VI SINH ậ SINH HC PHÂN T
GVHD: Ths.Bs NGUYN NGC LÂN
SVTH: NGUYN TH THIÊN KIU
MSSV: 1053010345
NIÊN KHÓA: 2010 ậ 2014

TP. H CHÍ MINH ậ NMă2013


LI CM N
Trong sut quá trình hc tp và hoàn thành báo cáo thc tp này, em đư
nhn đc s hng dn, giúp đ tn tình ca các thy cô, các anh ch, các em
và các bn.
Em xin cm n thy Ths.Bs Nguyn Ngc Lân, thy đư đnh hng và tn
tình hng dn cho em nhng kin thc chuyên môn đ em hoàn thành tt báo
cáo thc tp này.
Em xin gi li cm n đn cô PGS.TS.BS Cao Minh Nga, cô đư ht lòng
giúp đ, dy bo, đng viên và to điu kin thun li cho em trong sut quá
trình thc tp và hoàn thành bài báo cáo này.

Em xin cm n các thy cô, các anh ch trong khoa Công Ngh Sinh Hc
trng i hc M TP. H Chí Minh đư ch dy, truyn đt và chia s cho em
nhng kin thc vô cùng b ích, to mi điu kin tt cho em trong sut quá
trình hc tâp ti trng.
Em xin gi li cm n đn thy GS.TS Nguyn Thanh Bo và các anh ch
trong khoa Vi sinh – bnh vin i hc Y dc TP. H Chí Minh – đư trc tip
hng dn các kin thc, k thut chuyên môn và tn tình giúp đ em trong thi
gian thc tp và thu thp s liu ti khoa đ em có th hoàn thành đ tài này.
Em xin ha s không ngng phn đu hn na đ đáp li tm lòng nhng ngi
đư quan tâm giúp đ em.
Li cui cùng em xin gi li cm n sâu sc đn gia đình: con xin cm n
ba m và các em đư luôn bên cnh con ng h, đng viên, nâng đ con nhng
lúc con khó khn và luôn to mi điu kin tt nht cho con trong c quá trình
hc tp.
Mt ln na, xin chân thành cm n tt c nhng s giúp đ quỦ báu đó!



TP. HCM, tháng 5 nm 2014
Sinh viên thc hin

Nguyn Th Thiên Kiu


DANH MC CÁC T VIT TT
BA: Blood Agar
BHI: Brain Heart Infusion
CLSI: Clinical and Laboratory Standards Institute
EIEC: Enteroinvasive E. coli
EMB: Eozin Metyl Blue Agar

EPEC: Enteropathogenic E. coli
ETEC: Enterotoxigenic E. coli
I: Intermediate (trung gian)
MHA: Mueller Hinton Agar
N: s lng
NKHH: Nhim khun hô hp
VK: vi khun
R: Resistant (đ kháng)
S: Susceptible (nhy cm)
VTEC: Verocytotoxin – producing E. coli
Kháng sinh:
Ac: Amoxicillin/clavulanic acid
Ak: Amikacin
Am: Ampicillin
Ci: Ciprofloxacin
Co: Colistin
Cs: Cefoperazone/ sulbactam
Ct: Cefotaxime
Cx: Ceftriaxone
Cz: Ceftazidime
Er: Erythromycin
cL: Clindamycin
Lv: Levofloxacin
MEM: Meropenem
Nl: Netilmycin
Of: Ofloxacin
Ox: Oxacillin
Pn: Penicillin
Pt: Piperacillin/tazobactam
Tc: Ticarcillin/Clavulanic acid

Va: Vancomycin

i
DANH MC CÁC HÌNH NH
Hình 1.1. Nhung mao trên niêm mc khí qun 8
Hình 1.2. S phân chia cây ph qun 9
Hình 2.1. a thch MHA 25
Hình 2.2. Thch MHA trong làm kháng sinh đ 25
Hình 2.3. a thch BA 26
Hình 2.4. Các kiu tiêu huyt trên BA 26
Hình 2.5. a môi trng EMB 27
Hình 2.6. Lactose +/- trên môi trng EMB 27
Hình 2.7. Kt qu th nghim phn ng oxidase 29

ii


DANH MC CÁC BNG
Bng 3.1. Kt qu nuôi cy tng quát 38
Bng 3.2. Phân b bnh nhân b NKHH theo đ tui (n=702) 38
Bng 3.3. Phân b bnh nhân b NKHH theo gii tính (n=702) 39
Bng 3.4. T l các chng VK thng đc phân lp trong mu đàm (n=777) 40
Bng 3.5. T l đ kháng kháng sinh ca Streptococcus spp. 41
Bng 3.6. T l đ kháng kháng sinh ca Klebsiella spp 42
Bng 3.7. T l đ kháng kháng sinh ca. Acinetobacter spp 43
Bng 3.8. T l đ kháng kháng sinh ca Staphylococcus spp. 45
Bng 3.9. T l đ kháng kháng sinh ca Enterobacter spp. 46
Bng 3.10. T l đ kháng kháng sinh ca P. aeruginosa 47
Bng 3.11. Các vi khun sinh ESBL 49
DANH MC CÁC BIUă

Biu đ 3.1. Kt qu nuôi cy tng quát 38
Biu đ 3.2. Phân b bnh nhân b NKHH theo đ tui (n=702) 39
Biu đ 3.3. Phân b bnh nhân b NKHH theo gii tính (n=702) 39
Biu đ 3.4. T l các chng VK thng đc phân lp trong mu đàm (n=777) 40
Biu đ 3.5. T l đ kháng kháng sinh ca Streptococcus spp. 41
Biu đ 3.6. T l đ kháng kháng sinh ca Klebsiella spp. 43
Biu đ 3.7. T l đ kháng kháng sinh ca Acinetobacter spp 44
Biu đ 3.8. T l đ kháng kháng sinh ca Staphylococcus spp 46
Biu đ 3.9. T l đ kháng kháng sinh ca Enterobacter spp. 47
Biu đ 3.10. T l đ kháng kháng sinh ca P. aeruginosa 48
Biu đ 3.11. T l vi khun sinh ESBL 49
Biu đ 3.12. T l đ kháng kháng sinh ca các vi khun sinh ESBL 50

iii

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 1
MC LC
T VNă 4
MC TIÊU 5
CHNGă1:ăTNG QUAN 6
1.CU TO & CHCăNNGăCA H HÔ HP 7
1.1. Mi và các xoang cnh mi: 7
1.2. Hu: 7
1.3. Thanh qun: 8
1.4. Khí qun: 8
1.5. Ph qun: 8
1.6. Phi: 9
2.CÁC BNH V NG HÔ HP: 10
2.1. Viêm hng: 10
2.2. Viêm xoang: 11

2.3. Viêm ph qun: 11
2.4. Viêm phi: 11
3.CÁC TÁC NHÂN GÂY NHIM KHUNăNG HÔ HP: 12
3.1. Streptococci: 12
3.2. Staphylococci: 13
3.3. Pseudomonas aeruginosa: 14
3.4. Klebsiella: 14
3.5. Acinetobacter: 15
3.6. Nhng vi khun khác: 15
3.6.1. Enterobacter: 15
3.6.2. Escherichia coli: 16
3.6.3. Neisseria: 16
4.THUC KHÁNG SINH: 16
4.1. nh ngha: 16
4.2. C ch tác đng ca kháng sinh: 17
4.2.1. c ch s thành lp vách t bào: 17
4.2.2. c ch nhim v màng: 17
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 2
4.2.3. c ch s tng hp protein: 17
4.2.4. c ch s tng hp acid nucleic: 18
4.3. Xp loi: 19
4.4. S kháng thuc: 19
4.5. Ngun gc ca vic kháng thuc: 19
4.5.1. Ngun gc không do di truyn (đ kháng t nhiên): 19
4.5.2. Ngun gc di truyn (đ kháng thu đc): 20
4.6. Bin pháp hn ch gia tng s kháng thuc: 20
4.7. Vi khun tit men –lactam hot ph rng (ESBL) 21
4.8. Tìnhăhìnhăđ kháng kháng sinh: 22

4.8.1. Kháng kháng sinh trên th gii: 22
4.8.2. Kháng kháng sinh  Vit Nam: 23
CHNGă2:ăIăTNGă&ăPHNGăPHỄPăNGHIÊNăCU 24
1.IăTNG NGHIÊN CU: 25
2.PHNGăPHỄPăNGHIÊNăCU: 25
2.1. Vt liu: 25
2.1.1. Thit b - dng c: 25
2.1.2. Hóa cht: 25
2.1.3. Môi trng: 26
2.2. Phng pháp: 31
2.2.1. Kho sát, đánh giá mu: 32
2.2.2. Cy phân lp vi khun gây bnh (dùng phng pháp cy ba chiu): 33
2.2.3. K thut kháng sinh đ theo phng pháp Kirby Bauer: 35
CHNGă3:ăKT QU 38
1. T l tác nhân gây nhim trùng: 39
1.1. Theo đ tui: 39
1.1.2. Theo gii tính: 40
1.1.3. Theo nhóm vi khun gây bnh: 41
1.2. Kt qu đ kháng kháng sinh: 42
1.2.1. Streptococcus spp.: 42
1.2.2. Klebsiella spp.: 43
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 3
1.2.3. Acinetobacter spp.: 44
1.2.4. Staphylococcus spp.: 46
1.2.5. Enterobacter spp.: 47
1.2.6. P. aeruginosa: 48
1.3. T l vi khun sinh ESBL: 49
CHNGă4:ăBẨNăLUN 52

1.ăc tính mu nghiên cu: 53
2. Các loi vi khun phân lpăđc: 53
3. Kháng sinhăđ: 54
4. Kt qu kho sát vi khun sinh ESBL: 55
CHNGă5:KT LUNă&ă NGH 57
1.KT LUN: 58
2. NGH: 60
TÀI LIU THAM KHO 61


Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 4
T VNă
Nhim khun đng hô hp là tình trng mt hoc mt s b phn ca b máy
hô hp b viêm nhim do các tác nhân nh vi khun và virus gây ra.
Theo t chc World Lung Foundation thì mi nm trên th gii có khong 4,25
triu ngi t vong vì nhim khun hô hp cp
[34]
. ây là mt trong nhng nguyên
nhân ln gây t vong trên th gii, nht là  nhng nc có thu nhp thp và thu
nhp trung bình.
Nhim khun đng hô hp thng phát trin mnh nu gp các yu t thun
li: điu kin môi trng ô nhim, s thay đi ca thi tit và tui tác (tr em và
ngi già d b). Bnh cng d xy ra  nhng ngi có sc đ kháng yu.
Các biu hin thng gp ca bnh bao gm ho, khc đàm màu vàng, màu xanh,
đàm m…do s suy gim sc đ kháng ca niêm mc đng hô hp. Trong s các
bnh nhim khun đng hô hp thng gp, có th thy thng xuyên nht là bnh
viêm hng, viêm ph qun cp, viêm phi,… Nu không điu tr kp thi, bnh có
th bin chng dn đn: suy hô hp, áp xe phi, nhim khun huyt… Các bin

chng đu nguy him và rt d dn đn t vong. Do đó vic điu tr cn đc tin
hành sm.
Các vi khun gây bnh nhim khun đng hô hp thng gp gm
[21]
:
 Nhim khun trong cng đng: H. influenzae, S. pneumoniae, M.
catarrhalis, S.aureus, K. pneumoniae
 Nhim khun trong bnh vin: S. aureus, P. aeruginosa, K. pneumoniae,
các trc khun Gram âm d mc khác, các Enterobacteriaceae khác.
Kháng sinh đóng vai trò rt quan trng trong vic điu tr nhim khun đng hô
hp do vi khun gây nên. Tuy nhiên, vic lm dng kháng sinh và s dng kháng
sinh mt cách ba bưi đư làm vi khun ngày càng gia tng s đ kháng kháng sinh
bng nhiu c ch khác nhau. Tình hình đ kháng kháng sinh đã tr thành mt vn
đ ln cho y t cng đng và mi quan tâm hàng đu ca các nhà lâm sàng hc.
Hin nay, tc đ vi khun đ kháng kháng sinh nhanh hn rt nhiu so vi tc đ
tìm ra loi kháng sinh mi.
Vì vy, đ góp phn đnh hng s dng kháng sinh ban đu hp lỦ đi vi các
trng hp nhim khun hô hp, chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài: “Tình hình
đ kháng kháng sinh ca các vi khun gây nhim khunăđng hô hpăthng
gp có trong muăđƠmăti bnh vinăi hcăYădc TP. H Chí Minh nmă
2013”.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 5
MC TIÊU
Mc tiêu nghiên cu ca chúng tôi là:
 Xác đnh các tác nhân vi khun gây nhim khun hô hp thng gp trong mu
bnh phm đàm ti bnh vin i hc Y dc TP. H Chí Minh.
 Kho sát s đ kháng kháng sinh ca các vi khun gây nhim khun hô hp phân
lp đc trong mu đàm.

 Xác đnh t l các vi khun gây nhim khun đng hô hp có tit men beta-
lactamase ph rng (ESBL, Extended Spectrum Beta-Lactamase) và s đ
kháng kháng sinh ca chúng.

Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 6






CHNG 1:
TNG QUAN

Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 7
1. CU TO & CHCăNNGăCA H HÔ HP
[8, 20]

Hô hp là mt hot đng không th thiu ca mi c th sng. S hô hp đc
thc hin qua mt h c quan gi là h hô hp. H hô hp có chc nng tun hoàn
trao đi khí gia c th và môi trng: cung cp khí Oxy cho c th sng và đào
thi khí Carbon dioxide ra môi trng. Ngoài ra, nó còn có chc nng điu hòa pH
ca máu; tham gia vào vic phát âm, to ting nói; bo v c th trc nhng tác
nhân có trong không khí bên ngoài môi trng.
H thng hô hp gm có: mi, các khoang mi, hu, thanh qun, khí qun, ph
qun, phi và các ph nan. H thng đc phân chia thành 2 phn: h thng hô hp

trên (gm mi và các xoang mi, hu, thanh qun, khí qun) và h thng hô hp
di (gm ph qun, phi và các ph nan).
1.1. MiăvƠăcácăxoangăcnh mi:
Mi là c quan đu tiên ca h hô hp tip nhn không khí t bên ngoài môi
trng. Ngoài nhim v dn khí, làm m và làm sch lun không khí đi qua mi, nó
còn đm nhn chc nng là c quan khu giác. Mi gm 3 phn: mi ngoài, mi
trong ( mi) và các xoang cnh mi.
Niêm mc mi lót mt trong  mi, liên tc vi niêm mc các xoang, niêm mc
hu. Niêm mc mi đc chia thành 2 vùng: vùng khu giác có nhiu đu mút thn
kinh khu giác và vùng hô hp vi nhiu mch máu, tuyn niêm mc, t chc bch
huyt.
Mi gm có 4 loi xoang chính: xoang hàm trên, xoang trán, xoang sàng và
xoang bm. Chúng là các hc rng bên trong mt s xng  mt và s to thành,
các xoang thông vi  mi. Chúng có nhim v cng hng âm thanh, làm m niêm
mc mi, si m không khí, làm nh khi xng đu mt.
1.2. Hu:
Hu là đon ng c dài 12-15cm, có hình phu, nm trc ct sng c.  đây có
sn thanh thit làm nhim v đóng kín khí qun khi nut, tránh đ thc n ri vào
đng khí qun. Là ngư t ca đng hô hp và đng tiêu hóa, va là đng dn
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 8
thc n t khoang ming vào thc qun, va là đng dn khí t khoang mi qua
thanh qun vào khí qun.
1.3. Thanh qun:
Thanh qun có hình ng, ni vi hu vi khí qun, có nhim v phát âm, dn
khí, trong đó nhim v phát âm là ch yu. Thanh qun đc cu to bi các sn
ni vi nhau bng các khp, các màng, các dây chng và các c. Trong đó 2 dây
thanh âm s rung chuyn và phát ra âm thanh di tác đng ca lung không khí đi
qua. Bên trong, thanh qun đc ph bi niêm mc liên tc vi niêm mc hu, khí

qun và to nên các xoang cng hng âm thanh.
1.4. Khí qun:
Khí qun là mt ng dn khí nm  vùng c và ngc, ni tip t di thanh qun
đi vào ngc. Khí qun gm 16 - 20 vòng sn hình ch C, ni vi nhau bng các dây
chng vòng. Khong h phía sau các sn đc đóng kín bng các c trn khí qun,
to nên thành màng. Thành khí qun cu to bi 3 lp: niêm mc, di niêm mc và
ngoi mc. Trên b mc niêm mc có nhng t bào tit cht dch nhy và lp t bào
biu mô vi nhiu nhung mao trên b mt, giúp lc, ngn chn và tng các vt th l
ra khi đng hô hp. Lp di niêm mc cha các t chc liên kt, bên trong có
nhiu si chun, tuyn, các mch máu, bch huyt và thn kinh.  ngi ln, đng
kính khí qun khong 12,0mm, và  tr s sinh khong 1-7,0mm.

Hình I.1: Nhung mao trên niêm mc khí qun
1.5. Ph qun:
Hai cây ph qun chính phi và trái tách ra t khí qun  ngang mc đt sng
ngc 4 to thành vi nhau mt góc khong 70
o
. Mi ph qun chính khi vào phi s
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 9
phân chia nh dn ti các ph nang. Sau khi qua rn phi, mi ph qun chính đi
trong phi theo hng mt trc gi là thân chính, t thân chính tách ra các ph qun
phân thùy. S phân chia này khác nhau gia hai ph qun chính: ph qun chính
phi chia thành 3 ph qun thùy, ph qun chính trái chia thành 2 ph qun thùy.
V cu to, ph qun đc cu to bi 4 lp: lp sn si, không có  các tiu
ph qun hô hp; lp c trn xp thành th ngang khi co tht đt ngt gây khó th;
lp di niêm mc và lp niêm mc có các tuyn ph qun.

Hình I.2: S phân chia ca cây ph qun

1.6. Phi:
Phi là c quan chính ca h hô hp, là ni trao đi không khí gia c th và
môi trng. Phi nm trong lng ngc, hai phi trái và phi đc ngn cách vi
nhau bi trung tht. ng vi các ph qun thùy có các thùy phi, do đó, phi phi
có 3 thùy phi và phi trái có 2 thùy phi. Dung tích bình quân ca phi khong 4,5
– 5 lít.
Phi đc cu to bi các thành phn đi qua rn phi phân chia nh dn trong
phi: cây ph qun, các ph nang, đng mnh và tnh mch phi, đng mch và tnh
mch ph qun, bch huyt, các si thn kinh và các mô liên kt.
n v ca phi là các ph nang. ng kính mi ph nang 0,1 – 0,2mm, xung
quanh đc các mch máu bao ly. Các khí trong máu và ph nang cá th trao đi
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 10
qua thành mao mch và ph nang. Mi ngi có 300 triu ph nang vi khong
160m
2
din tích trao đi khí.
Phi đc bao bc bi màng phi. Màng phi đc gii hn bi lá tng và lá
đính, gia 2 lp là khoang kín có cha dch màng phi, là mt cht dch bôi trn
bo v phi và giúp c đng hô hp ca phi đc d dàng hn.

2. CÁC BNH V NG HÔ HP:
Viêm đng hô hp do nhiu nguyên nhân khác nhau, có th do d ng vi thi
tit, vi các loi d nguyên khác nhau có trong không khí, trong bi hoc tác đng
ca hóa cht, khói thuc lá (hút hoc hít phi khói thuc do ngi khác nh ra) hoc
bi các vi sinh vt gây bnh (vi khun, virus, nm và đôi khi cng có th do ký sinh
trùng)
V phng din lâm sàng, các bnh nhim khun đng hô hp đc chia
thành: nhim khun hô hp trên và nhim khun hô hp di.

 Viêm đng hô hp trên gm các bnh liên quan đn đng hô hp trên, bao
gm các bnh: viêm mi hng (cm lnh), viêm hng, viêm xoang, viêm
thanh qun, viêm thanh thit, viêm amidan.
 Viêm đng hô hp di gm các bnh liên quan đn đng hô hp di, bao
gm các bnh: viêm khí qun, viêm ph qun, viêm phi.
2.1. Viêm hng:
Viêm hng là tình trng c hu và hng đu b viêm. Viêm hng là c hng
ngi bnh sng, đ, rt đau và bnh có th kéo dài.
Bnh thng có nhng triu chng nh ho, có đàm, đau hng, st. Viêm hng
có th dn ti viêm amidan.
Phn ln các trng hp viêm hng là do virus gây ra (chim 40-80%), còn li
do vi khun, nm hây các cht kích thích nh cht gây ô nhim, hóa cht.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 11
2.2. Viêm xoang:
Viêm xoang là tình trng các xoang cnh mi b viêm nhim. Nguyên nhân có
th do tc nghn hay  đng trong xoang, có th do virus, vi khun và nm gây ra,
hoc do d ng cht nào đó…
Bnh có tt c 4 triu chng chính: đau nhc các vùng xoang b viêm, chy dch
(dch s có màu trng đc, vàng hoc màu xanh, hôi, khn tùy mc đ), nght mi,
đic mi.
2.3. Viêm ph qun:
Viêm ph qun là tình trng viêm ca lp niêm mc các ng ph qun, ng
mang không khí đn và đi t phi. Viêm ph qun có th là cp tính hoc mn tính.
Các triu chng: thng ho, có đàm hoc không, đàm không màu hoc có màu
vàng, xanh, đc; bnh nhân thng khó th, th khò khè, mt mi, st và n lnh,
tc ngc.
Trng hp triu chng có đàm, nu đàm màu trng trong, khi đó bnh thng
ch do virus, còn khi thy đàm có màu vàng, màu xanh, hoc màu đc nh m:

thng do vi khun gây ra, cn dùng kháng sinh đ cha tr.
2.4. Viêm phi:
Viêm phi là tình trng viêm nhu mô phi bao gm ph nang, mô k phi và đôi
khi là c các tiu ph qun do tác nhân gây bnh phn ln là vi khun.
Triu chng đin hình là st cao, lnh run, ho khc đàm m và đau ngc kim
màng phi (đau khi hít sâu vào, khi ho). Xét nghim giúp chn đoán xác đnh bnh
là X quang phi.
Khi không đc chn đoán và điu tr kp thi, viêm phi thng din tin nng
có th gây suy hô hp cp tính, nhim khun huyt và có th dn đn t vong.


Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 12
3. CÁC TÁC NHÂN GÂY NHIM KHUNă NG HÔ
HP:
Các tác nhân gây nhim khun đng hô hp gm virus và vi khun, nm.
Các tác nhân virus thng gp gm: Influenza virus, Adenovirus, Respiratory
syncytial virus (RSVs), Hantavirus.
Các tác nhân vi khun gây bnh nhim khun hô hp thng gp gm:
Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenza, Staphylococcus aureus,
Moraxella catarrhalis và các vi khun Gram âm khác nh Klebsiella pneumoniae,
Pseudodomonas aeruginosa… i vi viêm amydale, mc dù xác đnh rng tác
nhân chính gây ra bnh là virus_chim gn 50% các trng hp, nhng
Streptococcus pyogenes vn là tác nhân vi khun hàng đu đc các nhà lâm sàng
hc ngh đn.
Ngoài các tác nhân vi khun đin hình trên, thì các tác nhân vi khun không đin
hình nh Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Legionnella
pneumophila cng là các tác nhân cn đc quan tâm.
Ngoài ra, còn mt s tác nhân có th gây nhim khun đng hô hp ít gp hn

nh Mycobacterium tuberculosis, Moraxella catarrhalis, Burkholderia cepacia,
Burkholderia pseudomallei, Histoplasma capsulatum…
Trong s đó, đư có rt nhiu vi khun đ kháng vi kháng sinh, đin hình là các
tác nhân đa kháng kháng sinh nh: Methicillin-resistant Staphylococcus aureus
(MRSA), Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter spp., Multidrug–resistant
(MDR) Enterobacteriaceae.
3.1. Streptococci
[3, 4, 6]
:
Là mt vi khun thng trú  đng hô hp trên ca ngi, có th gây viêm
phi, viêm xoang, viêm ph qun, nhim khun máu, viêm màng nưo…
Streptococci là cu khun Gram dng, đng kính khong 1 xp thành hình
chui. Streptococci tng đi khó nuôi, chúng ch mc đc trong môi trng có
đy đ cht dinh dng nh môi trng BHI (Brain Heart Infution), thch máu BA
(Blood Agar), thch nâu (Chocolate Agar)… Chúng phát trin tt trong khí trng
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 13
có oxy hoc có mt phn CO
2
. Trên thch BA cho 3 kiu tiêu huyt:    tùy
thuc tng nhóm. Chúng có kh nng phát trin trong môi trng có mt, mui mt
hoc ethylhydrocuprein. Liên cu nhóm A đc bit nhy cm vi bacitracin.
Kh nng gây bnh ca Streptococci tùy thuc vào tng loài vi khun, s đáp
ng ca c th ký ch và đng vi khun xâm nhp. Các bnh thng gây ra bi
Streptococci: viêm hng, viêm ni tâm mc, viêm cu thn cp, viêm màng não,
nhim khun huyt…i vi nhim trùng đng hô hp, thng gp
S.pneumoniae_là mt vi khun thng trú  h hô hp trên ca ngi, gây viêm
phi, viêm xoang, viêm ph qun…
Các Streptococci nhóm A nhy cm vi penicillin G và mt s ln vi

erythromycin. Liên cu viridans, liên cu đng rut có đ nhy cm khác nhau tùy
theo loi kháng sinh, do đó điu tr phi da vào kháng sinh đ.
3.2. Staphylococci
[4, 6]
:
Là cu khun Gram dng, đng kính khong 1, xp thành tng đám hình
chùm nho. Không di đng, không sinh bào t. Staphylococci d nuôi cy, mc d
dàng trong điu kin hiu khí, vi hiu khí và k khí tùy nghi. Có kh nng tit sc t
t trng đn vàng đm  nhit đ 20 – 25
o
C (trên môi trng thch, S. aureus cho
khúm vàng, S.epidermidis cho khúm xám hoc trng). Các loi gây bnh thng có
kh nng gây tiêu huyt và làm đông đc huyt tng (S. aureus), có kh nng tit
enzyme ngoi bào và đc t. Staphylococci sn xut catalase, lên men chm nhiu
loi đng nhng không sinh hi. Chúng có kh nng chu đc khô, hi nóng, có
th sng đc  nng đ NaCl 9%; b c ch bi 3% hexachlorophene, tím gentian.
Ging Staphylococcus có hn 20 loài, đáng chú Ủ trong y hc gm có 3 loài:
 S. aureus: khong 40 – 50% ngi có mang S. aureus  mi, da. Chúng là tác
nhân chính gây bnh cho ngi, đc bit là các bnh nhim khun nh nhim
khun hô hp, nhim khun huyt, nhim khun bnh vin, nhim đc thc n
và viêm rut cp…
 S. epidermidis: thng trú  da, đng hô hp và đng tiêu hóa. ôi khi
chúng gây nhim khun máu, viêm ni tâm mc.
 S. saprophyticus: thng gây nhim khun đng tiu  ph n tr.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 14
 Ngoài ra, S. hominis, S. haemolyticus, S. simulans cng có th gây bnh cho
ngi.
Kháng sinh tr liu vn là bin pháp ch yu đ điu tr các bnh do t cu gây

ra. Tuy nhiên chúng rt d kháng thuc nên cn phi làm kháng sinh đ đ chn lc
thuc thích hp. Khi cha có kháng sinh đ thng phi hp 2 kháng sinh có tính
hp đng.
3.3. Pseudomonas aeruginosa
[3, 6]
:
P. aeruginosa còn đc gi là trc khun m xanh. Là trc khun Gram âm,
thng hoc hi cong, có đn mao  mt đu, di đng, không sinh bào t. Kích thc
vi khun 0,6 x 2, hiu khí tuyt đi, mc d trên các môi trng thông thng
(thch thng, thch máu, canh thang), có th phát ra mùi thm ging mùi nho.
Không lên men glucose. Th nghim oxidase dng tính, catalase dng tính. Trên
thch máu gây tiêu huyt . P. aeruginosa có th tit ra 4 loi sc t: pyocyanin có
màu xanh lá cây, pyoverdin (fluorescein) sc t hunh quang, pyorubin có màu đ
sm, pyomelanin có màu nâu đen.
P.aeruginosa đc tìm thy khp ni trong bnh vin, đc xem là nguyên nhân
ch yu ca các trng hp nhim khun bnh vin. T môi trng bên ngoài,
chúng xâm nhp vào c th qua các vt thng h. Ti đó chúng gây viêm có m
(đin hình là m có màu xanh); nu c th suy gim sc đ kháng, chúng có th
xâm nhp vào và gây viêm các ph tng (đng tit niu, tai gia, ph qun, màng
não) hoc gây bnh toàn thân (nhim khun huyt, viêm ni tâm mc).
P.aeruginosa đư kháng li rt nhiu loi kháng sinh thông dng. Vì vy không
nên dùng 1 loi kháng sinh duy nht đ tr liu. Thông thng ngi ta phi dùng
kháng sinh phi hp: 1 kháng sinh h penicillin vi 1 kháng sinh h
aminoglycosides. Ngoài ra có th dùng cephalosporins th h 3 nh ceftazidime.
3.4. Klebsiella
[4, 6]
:
Là trc khun Gram âm, bt màu đm  2 đu. Có v, không di đng, không
sinh bào t. D mc trên các môi trng nuôi cy thông thng. Trên thch dinh
dng hay thch máu, khun lc ly nhy, dính và có màu xám.

Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 15
i din hin hình ca ging Klebsiella là loài K. pneumoniae.  mt s ngi
bình thng, có th gp K. pneumoniae trong phân hoc trong đng hô hp trên, là
tác nhân gây bnh c hi. Bnh quan trng nht do K. pneumoniae gây ra là viêm
phi, thng gp  tr s sinh. Ngoài ra nó còn có kh nng gây nhim khun
đng tit niu, viêm màng não, viêm tai gia, viêm xoang.
3.5. Acinetobacter
[3]
:
Là nhng vi khun Gram âm, đa hình (cu khun hoc cu trc khun), rt d
nhm ln vi các vi khun thuc ging Neisseria. Vic nuôi cy là cn thit đ đnh
danh chính xác Acinetobacter, tránh nhm vi Neisseria vì hai loi này có nhiu
tính cht sinh hc ging nhau. Acinetobacter không to sc t. Trên thch máu, vi
khun cho khun lc màu sáng đu đn đc, li và nguyên vn. Trên thch MC cho
khun lc màu hng nht. Acinetobacter không to cytochrom oxidase, lên men
nhanh glucose 10%, không di đng và kháng penicillin.
Acinetobacter thng trú trên da ngi vi t l 25%, ngoài ra còn có th tìm
thy t màng nhy và cht tit. Vi khun Acinetobacter có th gây nhim khun
bnh vin vi các bnh nng nh viêm màng nưo, viêm ni tâm mc, viêm phi và
nhim khun huyt. Acinetobacter có th phân lp đc t bnh phm máu, dch
não ty, đàm, nc tiu và t m.
Nhim khun Acinetobacter thng kháng vi thuc kháng sinh và gây khó
khn cho vic điu tr, phi thc hin kháng sinh đ đ la chn nhng thuc kháng
sinh có hiu qu. Các dòng Acinetobacter thng đáp ng tt vi gentamicin,
amikacin, vi các penicillin mi hoc cephalosporin.
3.6. Nhng vi khun khác
[3, 6]
:

3.6.1. Enterobacter:
Là vi khun hoi sinh đng rut nhng có kh nng gây nhim khun máu,
nhim khun đng tiu, đng hô hp. Ngoài ra chúng cng còn là tác nhân gây ra
các bnh c hi, nhim khun bnh vin.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 16
Trong s các loài Enterobacter đư bit, 2 loài E. cloacae và E. aerogenes đc
bit đn nhiu nht, trong đó E. cloacae đc chn làm đi biu đin hình ca ging
này.
3.6.2. Escherichia coli:
E. coli thuc h vi khun đng rut. Trong đng tiêu hóa chúng chim đn
80% các vi khun hiu khí. Tuy nhiên, E. coli cng có kh nng gây bnh khi chúng
xâm nhp vào các c quan khác nh đng tiu, đng hô hp, máu… Trong đó, có
nhng chng có kh nng gây tiêu chy nh EPEC, ETEC, EIEC, VTEC.
3.6.3. Neisseria:
Neisseria là nhng cu khun Gram âm xp thành tng đôi, mt lõm quay vào
nhau, có hình ging ht cà phê, còn gi là song cu. Mt s Neisseria là vi khun
thng trú  đng hô hp trên ca ngi, him khi gây bnh, đc tìm thy 
ngoài t bào. Hai loi gây bnh cho ngi là N. gonorrhoeae (lu cu) và N.
meningitidis (não mô cu), thng tìm thy bên trong t bào bch cu đa nhân.

4. THUC KHÁNG SINH
[3, 6]
:
4.1. nhăngha:
Thuc kháng sinh là nhng cht có tác đng chng li s sng ca vi khun,
ngn vi khun nhân lên bng cách tác đng  mc phân t, hoc tác đng vào 1 hay
nhiu giai đa chuyn hóa cn thit ca đi sng vi khun hoc tác đng vào s cân
bng lý hóa.

Kháng sinh có tác dng đc hiu, ngha là mt loi kháng sinh s tác đng lên
mt vi khun hay mt nhóm vi khun nht đnh. Nh vy thuc kháng sinh không
có cùng mt hot tính nh nhau đi vi tt c các loi vi khun.
Mt s kháng sinh có hot ph khác nhau, ngha là chúng có hot tính đi vi
nhiu loi vi khun gây bnh khác nhau, mt s có hot ph hepjthif ch có hot
tính đi vi mt hay mt s ít loi vi khun.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 17
Kháng sinh có nhiu ngun gc khác nhau, có th tng hp bng phng pháp
hóa hc, có th ly trích t đng vt, thc vt hoc vi sinh vt.
4.2. Căch tácăđng ca kháng sinh:
4.2.1. c ch s thành lp vách t bào:
Vi khun có mt lp v cng bên ngoài gi là vách t bào, có nhim v gi hình
dng t bào trc áp lc thm thu cao bên trong t bào. S tng hp b khung
peptidoglycan b c ch bi kháng sinh làm cho vi khun khi sinh ra không có vách
t bào, do đó d b tiêu dit.
Các kháng sinh có kh nng c ch s thành lp vách gm có: Bacitracin,
Cephalosporins, Cycloserine, Penicillins, Rostocetin, Vancomycin.
4.2.2. c ch nhim v màng:
Gm: Amphotericin B, Colistin, Imidazoles, Nystatin, Polymyxins.
Màng t bào cht ca vi khun đc xem là mt hàng rào có kh nng thm thu
chn lc, thc hin chc nng vn chuyn ch đng, nh vy kim soát các thành
phn  bên trong t bào. Khi có s tác đng ca kháng sinh, s toàn vn chc nng
ca màng t bào cht b phá v thì nhng đi phân t, các ions s thoát khi t bào
và nc t bên ngoài tràn vào t bào làm t bào cht.
4.2.3. c ch s tng hp protein:
Gm Chloramphenicol, Erythromycins, Lincomycins, Tetracyclines,
Aminoglycosides (Amikacin, Gentamycin, Kanamycin, Neomycin, Streptomycin,
Tobramycin…)… Các loi Chloramphenicol, Erythromycins, Lincomycins,

Tetracyclines, Aminoglycosides đư đc bit là nhng thuc có th c ch s tng
hp protein ca vi khun. Trong vic tng hp protein vi khun, thông tin ca
mRNA đc mt s ribô th đc dc theo chui mRNA, đó là các polysomes.
 Nhóm Aminoglycosides: kiu tác đng ca Streptomycin đư đc nghiên
cu k hn các loi aminoglycosides khác, nhng tt c đu tng t nhau. Giai
đon đu, thuc gn vào mt loi protein là th th chuyên bit  trên tiu đn v
30S ca ribosome. Giai đon th hai, thuc phong b hot tính ca phc hp đu
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 18
tiên (initiation complex) ca quá trình thành lp chu peptide (mRNA + formyl
methionine + tRNA). Giai đon ba, thông tin mRNA b đc sai  vùng nhn din
(recognition region) ca ribosome, kt qu là mt amin không phù hp đc đa
vào chui peptide, to ra mt protein không có chc nng. Giai đon bn, s gn
ca thuc làm v các polysomes thành các monosomes không có kh nng tng hp
protein. Các tác đng này xy ra ít hay nhiu có tính đng thi và kt qu chung
cuc là vi khun b git.
 Nhóm Tetracinlines gn vào tiu phn 30S ca ribosome, c ch s tng hp
protein bng cách ngn chn amino acids mi ni vào chui peptide mi thành lp.
 Nhóm chloramphenicol gn vào tiu phn 50S ca ribosome, c ch enzyme
peptidyl transferase , ngn cn s gn vào ca amino acids trên chui peptide mi
thành lp.
 Nhóm Macrolides và Lincomycins gn vào tiu phn 50S ca ribosome làm
ngn cn quá trình dch mư các amino acids đu tiên ca chui polypeptide.
4.2.4. c ch s tng hp acid nucleic:
Gm Actinomycin, Mitomycin, Nalidixic acid, Novobiocin, Sulfonamides,
Trimethoprim…
 Nhóm Refampicin gn vào RNA-polymerase, ngn cn quá trình sao mã to
thành mRNA.
 Nhóm Quinolone, Fluoroquinolones (Nalidic acid, Oxolinic): c ch tác

dng ca DNA gyrase làm cho hai mch đn ca DNA không th dui xon đ thc
hin quá trình nhân đôi DNA.
 Nhóm Sulfonamides có cu trúc ging PABA, có th cnh tranh vi PABA
đ to ra nhng cht tng t acid folic nhng không có chc nng, dn đn vic
cn tr s phát trin ca vi khun.
 Nhóm Trimethoprim c ch enzyme dihydrofolic acid reductase. Enzyme
này kh dihydrofolic acid thành tetrahydrofolic acid, mt giai đon quan trng đ
tng hp purine ca DNA.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 19
4.3. Xp loi:
Da trên c s ca tính dc lỦ ngi ta xp kháng sinh theo các h nh sau:
 Sulfonamides.
 -Lactamines.
 Aminoglycosides.
 Tetracyclines.
 Chloramphenicol.
 Macrolides và các thuc lân cn.
 Rifamycin.
 Polypeptides.
Mt s nhóm khác: Vancomycin và Ristocetion, Novobiocin, Fusidic acid,
Nitrofurans, Quinolones… và mt s thuc chng lao, chng vi nm, chng virus.
4.4. S kháng thuc:
Vi nhng c ch tác dng nh trên, kháng sinh c ch đc s phát trin ca vi
khun, nhng mt khi trong môi trng có kháng sinh mà vi khun vn phát trin
đc thì đc coi là s đ kháng kháng sinh. Di tác đng ca thuc kháng sinh,
vi khun hình thành các c ch đ chng li thuc kháng sinh:
 Vi khun sn xut enzyme đ phá hy hot tính ca thuc.
 Vi khun làm thay đi kh nng thm thu ca màng t bào đi vi thuc.

 im gn ca thuc có cu trúc b thay đi.
 Vi khun thay đi đng bin dng làm mt tác dng ca thuc.
 Vi khun có enzyme đư b thay đi.
4.5. Ngun gc ca vic kháng thuc:
4.5.1. Ngun gc không do di truyn (đ kháng t nhiên):
Nhiu kháng sinh ch có tác dng trên vi khun Gram dng nhng không có tác
dng trên vi khun Gram âm và ngc li. S đ kháng này đc cho là có liên
quan đn s khác bit v cu to thành t bào ca vi khun.
Mt s vi khun không chu tác đng ca mt s kháng sinh nht đnh, ví d t
cu không chu tác dng ca colistin, hay các vi khun không có vách nh
Mycoplasma s không chu tác dng ca kháng sinh c ch tng hp vách nh -
lactam.
Báo cáo thc tp tt nghip GVHD: Ths.Bs. Nguyn Ngc Lân

SVTH: Nguyn Th Thiên Kiu 20
S nhân lên ca vi khun là yu t cn thit cho nhng tác đng ca kháng sinh.
Khi vi khun vì lỦ do nào đó không nhân lên đc và tr thành kháng thuc, nhng
nhng th h sau có th nhy cm tr li.
4.5.2. Ngun gc di truyn (đ kháng thu đc):
Phn ln vi khun kháng thuc là do thay đi v mt di truyn và là hu qu ca
quá trình chn lc bi thuc kháng sinh.
-  kháng do nhim sc th: do đt bin ngu nhiên ca mt đon gen kim
soát tính nhy cm đi vi 1 loi kháng sinh. S có mt ca thuc đc xem nh
mt c ch chn lc, c ch vi khun nhy cm và to thun li cho vi khun đt
bin kháng thuc phát trin. t bin nhim sc th thông thng nht là do thay
đi cu trúc th th dành cho thuc.
-  kháng ngoài nhim sc th: các gen đ kháng có th truyn t vi khun này
sang vi khun kia thông qua các hình thc di truyn khác nhau nh:
o Chuyn th (transformation): khi vi khun đ kháng b ly gii, mnh DNA
sau khi gii phóng đc truyn sang cho vi khun nhn.

o Chuyn np (transduction): DNA plasmid đc gn vào phage và thông
qua phage truyn sang vi khun khác cùng loi.
o Tip hp (conjugation): khi vi khun đ kháng tip xúc vi vi khun nhy
cm.
o Chuyn v (transposition): truyn 1 đon ngn DNA t plasmid này sang 1
plasmid khác hay t 1 plasmid sang 1 phn nhim sc th.
4.6. Bin pháp hn ch gia tng s kháng thuc:
 Ch dùng kháng sinh đ điu tr nhng bnh nhim khun.
 S dng kháng sinh theo kt qu kháng sinh đ, u tiên kháng sinh có hot
ph hp, tác dng đc hiu trên vi khun gây bnh.
 Tránh không cho vi khun quen vi thuc có giá tr đc bit bng cách hn
ch s dng.
 Dùng kháng sinh đ liu lng và thi gian.