giáo án tham khảo bồi dưỡng sinh học lớp 9 bài thực hành quan sát thường biến (9)

Trong thực
tiễn, người
ta thường
gặp hiện
tượng
một kiểu
gen cho
nhiều kiểu
hình khác
nhau khi
sống ở các
điều kiện
môi trường
khác nhau:
Mầm khoai tây: Trong cùng một giống khoai tây:
Mầm khoai tây mọc trong
tối
⇒
Mầm lá có màu vàng
Mầm khoai tây mọc ngoài
sáng
⇒
Mầm lá có màu xanh

Trong thực
tiễn, người
ta thường
gặp hiện
tượng

một kiểu
gen cho
nhiều kiểu
hình khác
nhau khi
sống ở các
điều kiện
môi trường
khác nhau:
Cùng một giống lúa:
Các cây lúa ở trên
đất cạn
Các cây lúa ở ruộng có
nước
⇒
Cây lúa tốt và xanh hơn
⇒
Cây lúa nhỏ và không tươi tốt
bằng cây ở ruộng có nước
Cây hoa anh thảo khi trồng ở
35 độ C
Cây hoa anh thảo khi trồng ở 20
độ C

⇒
Thường biến là sự biến đổi kiểu hình phát
Sinh trong đời sống cá thể dưới sự tác động
của môi trường
-Thường biến phụ thuộc vào kiểu gen và
môi trường, trong đó, kiểu gen được xem

như không biến đổi (trừ trường hợp đột
biến)

Vai trò của thường biến
Giúp sinh vật có thể viến đổi
kiểu hình để thích nghi với
điều kiện ngoại cảnh, tự vệ
và săn mồi
Ví dụ
Loài nhện cua vàng (Misumena
vatia) có khả năng thay đổi màu sắc
bằng cách bơm dung dịch sắc tố màu
vàng vào lớp tế bào ngoài cùng của
cơ thể.
Màu của chú gà gô trắng xám giúp nó
tránh được sự chú ý của những con
chim săn mồi
Một con cào cào tại Burkina Faso.
Một con bạch tuộc nằm trên cát ở bờ biển
Maldives.
Con ve sầu này gần như "tàng hình" trên vỏ
cây thông ở Pháp.

Tính chất của thường biến
-
Phát sinh trong đời sống cá thể
-Không di truyền được
-Xuất hiện đồng loạt theo hướng xác định
-Tương ứng với điều kiện ngoại cảnh

Cây rau dừa nước moc
trên cạn
Thân, lá nhỏ và chắc
Cây rau dừa nước nổi trên
mặt nước
Thân, lá lớn hơn, một số rễ biến thành
phao

Cây hoa anh đào
Vào mùa xuân
Vào mùa hè
Vào mùa thu Vào mùa đông
Gấu ở Bắc Cực
Gấu sống trong rừng

Sự biến đổi của lá cây bàng vào mùa
đông
Sự biến đổi lá cây bàng vào mùa
xuân
Chậu mạ ngoài sáng
Chậu mạ trong tối

Mối
quan hệ
giữa
kiểu
hình,
kiểu gen
và môi
trường

Kiểu gen
Môi trường
Kiểu hình
Với cùng một kiểu gen, trong các môi trường khác nhau thì sẽ biểu
hiện thành những kiểu hình khác nhau
Bố mẹ chỉ truyền cho con kiểu gen còn kiểu hình là kết quả của
sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
Kiểu gen biểu hiện tính trạng
Có 2 loại tính trạng:
Tính trạng số lượng
Tính trạng chất lượng
Phụ thuộc vào môi
trường
Phụ thuộc chủ yếu vào
kiểu gen, ít phụ thuộc
vào môi trường
=> Mức phản ứng rộng
=> Mức phản ứng hẹp

Lượng sữa
vắt ra một
ngày của
giống bò
phụ thuộc
vào điều
kiện trồng
trọt, chăn
nuôi

Giống lúa nếp

cẩm trồng ở
miền núi hay
đồng bằng
đều cho hạt
bầu tròn và
màu đỏ

Khả năng phản ứng khác nhau hay thường biến có giới hạn do
kiểu gen quy định
=> Giới hạn thường biến của một kiểu gen hay nhóm
gen là mức phản ứng

Phân biệt thường biến và đột biến
Thường biến:
-Là những biến đổi về kiểu
hình của một kiểu gen dưới
sự tác động của môi trường.
-Xảy ra đồng loạt, theo một
hướng xác định.
-Thường biến chỉ là biến đổi
kiểu hình, không liên quan
đến kiểu gen nên không di
truyền được.
=> Ít có ý nghĩa với tiến hóa
và chọn giống
- Giúp sinh vật thích nghi
với điều kiện ngoại cảnh, tự
vệ và săn mồi
Đột biến :
- Là những biến đổi vật chất

di truyền ở cấp độ phân tử
hay tế bào
-Xảy ra đột ngột, riêng lẻ,
không xác định.
-Đột biến làm thay đổi cấu
trúc vật chất di truyền, có
khả năng di truyền
=> Có ý nghĩa đối với tiến
hóa và chọn giống
-Đột biến đa phần có hại,
một số trung tính và có lợi

Ảnh hưởng của môi trường đối với
tính trạng số lượng trong việc
tạo điều kiện thuận lợi tốt nhất để
đạt tới kiểu hình tối đa và hạn
chế các điều kiện ảnh hưởng xấu
làm giảm năng suất

Trong sản xuất, người ta vân dụng
hiểu biết về mức phản ứng để nâng
Cao năng suất cây trồng, vật nuôi theo
2 cách:
- Áp dụng kĩ thuật trồng trọt, chăn
nuôi
- Thay giống cũ bằng giống mới có
tiềm năng năng suất cao hơn

Lúa DR2 chăm sóc bình thừơng (4,5 – 5 tấn)
Lúa DR2 chăm sóc tốt (8 tấn)

Ví dụ:
⇒
Sự khác nhau giữa năng suất bình quân và năng suất tối đa là do kĩ thuật chăm sóc
Giới hạn năng suất tối đã của lúa là do kiểu gen quy định