slide kinh tế môi trường _ bài giảng 18 - tài nguyên tái sinh - thủy sản

Bài giảng 18:
Khai thác tài nguyên tái sinh: Mô
hình khai thác thủy sản
Phùng Thanh Bình
2008

Đề cương đề nghị

Mô hình khai thác cá

Trữ lượng thủy sản

Trữ lượng bền vững

Khai thác trong điều kiện tự do tiếp cận

Khai thác trong điều kiện sở hữu tư nhân

Đường cung của ngành

Giả định của mô hình

Một ngành khai thác cá ở một vùng
nhất định chỉ có một loài cá

Các tàu đánh bắt là đồng nhất xuất
phát từ một cảng nhất định

Trữ lượng thủy sản


Gọi X
t
là trữ lượng cá tại thời điểm t

dX
t
/d
t
là thay đổi của trữ lượng qua
khoảng thời gian ngắn d
t

Tăng trưởng tại một thời điểm sẽ là:
dX
t
/d
t
= F(X) (pt 4.1)
F(X) là tỷ lệ tăng trưởng tại một thời điểm
trong sinh khối (trữ lượng) của một quần
thể đang xét)

Trữ lượng thủy sản

F(X) = rX(1 – X/k)

r = tỷ lệ tăng trưởng tại một thời điểm t

k = trữ lượng giới hạn (tối đa) của môi
trường sống

Giả định r và k là cố định

Cân bằng sinh học đạt được khi X = k

Trữ lượng thủy sản

Cân bằng sinh thái

Cân bằng sinh thái là một cân bằng kết
hợp giữa quy trình sinh học với hoạt
động kinh tế (thông qua khai thác)

Giả sử có 3 mức khai thác H1, H2, và
H3

Giả sử loài cá đang xét đang cân bằng
ở mức X = k

Hình 4.2. ảnh hưởng của ba mức khai thác hàng năm khác nhau lên sản lượng bền vững từ việc khai thác được chỉ
ra trên đồ thị. Mức khai thác H
1
sẽ tiêu diệt nghề cá bởi vì mức khai thác H
1
lớn hơn mức tăng trưởng của trữ lượng
cá, F(X) tại tất cả các trữ lượng. Một mức khai thác H
2
đưa đến sản lượng bền vững tối đa từ việc khai thác cá. Mức
khai thác H
3
dẫn đến hai lượng cân bằng X’ và X’’, nhưng chỉ có X’ là lượng cân bằng ổn định. Điều này có nghĩa

đối với bất kỳ trữ lượng nào bên phải X’nếu mức khai thác là H
3
, thì trữ lượng sẽ đạt X’’. Đối với bất kỳ qui mô trữ
lượng nào bên trái X’, với mức khai thác là H
3
, thì loài sẽ bị tuyệt chủng.
Sinh khối X
Tăng trưởng tại thời
điểm t
F(X)
F(X**)
H
3
X’’
0
X
MSY
X’
k
H
2
F(X*)
X* X**
H
1

Cân bằng sinh thái

X
MSY

là sản lượng bền vững tối đa của trữ
lượng

X
MSY
là lượng cân bằng mong muốn nhất
cho việc khai thác cá

X
MSY
(nói chung) không phải là một tối
ưu (hiệu quả) kinh tế

Các trữ lượng nằm giữa X
MSY
và k là
lượng cân bằng ổn định

Cân bằng sinh thái

Ảnh hưởng của hoạt động kinh tế lên trữ
lượng cá theo thời gian là:
dX/d
t
= F(X) – H
t
(pt 4.3)
=> thay đổi trong trữ lượng cá qua một khoảng
thời gian ngắn sẽ bằng chệnh lệch giữa hàm
tăng trưởng sinh học và lượng khai thác trong

khoảng thời gian đó

Hàm khai thác và trữ lượng

Giả định:

Ngành cạnh tranh hoàn hảo: Mỗi công ty trong ngành là
chấp nhận giá, kể cả giá cả các yếu tố sản xuất (các công ty
đối diện với đường cầu về cá và đường cung các yếu tố sản
xuất co giãn hoàn toàn)

Hàm khai thác
H(t)
phụ thuộc vào 2 nhập lượng:
E(t)

và
X(t)
H(t) = G[E(t),X(t)] (pt 4.4)
E là nỗ lực đánh bắt

Lượng khai thác
H
H
H’
E
0
Mức nỗ lực E
H = G(E, X)
H’ = G(E, X’)

Hàm khai thác và trữ lượng
Hình 4.3

Sinh khối X
k
Tăng trưởng tại thời điểm t
F(X)
H = G(E, X)
H’ H
H’ = G(E’, X)
XX’
X
MSY
0
E’ > E
Hàm khai thác và trữ lượng
Hình 4.4


Không một ai có quyền loại trừ người
khác khai thác một lượng cá nhất định
hay sở hữu một trữ lượng cá trong một
khu vực nhất định. Bất kỳ ai có tàu
đánh bắt và lưới tôm có thể đánh bắt
cá. Trước hết, chúng ta hãy định nghĩa
tổng doanh thu và tổng chi phí của
ngành, và sau đó xem xét điều gì quyết
định cân bằng của ngành.
Khai thác trong điều kiện tự
do tiếp cận


Giả sử chi phí đơn vị của hoạt động khai thác
tôm là cố định,
c
đôla

Hình 4.5, tổng chi phí được thể hiện là đường
TC
, là một đường tuyến tính có độ dốc
c


Tổng doanh thu được tính bằng giá một
pound nhân với số pound khai thác
(PH)
. Cho
p = 1, tổng doanh thu
(TR)
sẽ đơn giản bằng
lượng khai thác được xác định bởi phương
trình (4.4)
Khai thác trong điều kiện tự
do tiếp cận

H
0
Sinh khối X
k
Tăng

trưởng tại
thời điểm t
F(X)
H = G(E’, X)
H
0
= G(E
0
, X)
XX
0
X
MSY
0
$
Tổng doanh
thu & tổng
chi phí
Nỗ lực E
k
TC = cE
H
0
TC’
E
0
E’
0
A
B

Nỗ lực E
$
trên đơn vị
nỗ lực
E
0
E’
0
c = MC = AC’
AR
c = MC = áC
MR
Hình 4.5


Cân bằng trong điều kiện tự do tiếp cận đối với
ngành khai thác tôm sẽ được xác định tại điểm mà
tổng doanh thu bằng tổng chi phí.

Tại E’, tổng doanh thu lớn hơn tổng chi phí, và có
lợi nhuận. Bởi vì không có rào cản gia nhập ngành,
nhiều công ty sẽ gia nhập ngành, nỗ lực sẽ tăng.
Miễn là tổng doanh thu còn lớn hơn tổng chi phí và
còn có lợi nhuận thì sự gia nhập ngành còn tiếp
diễn. Khi TR = TC tại điểm A ở Hình 4.5 (a), lợi
nhuận đối với ngành bằng không. Cân bằng trong
tự do tiếp cận đối với ngành sẽ sử dụng E
0
đơn vị
nỗ lực.

Khai thác trong điều kiện tự
do tiếp cận


Hình 4.5 (b): Doanh thu trung bình của
ngành (AR) và doanh thu biên của
ngành (MR) là một hàm của nỗ lực rút
ra từ hàm tổng doanh thu. Ngành khai
thác cá trong điều kiện tự do tiếp cận
sẽ ở trạng thái cân bằng khi AR bằng
MC (= c = AC)

Tại mức nỗ lực cân bằng, E
0
, MR < MC
Khai thác trong điều kiện tự
do tiếp cận


Cân bằng trong điều kiện tự do tiếp
cận

Xảy ra khi TR = TC, hay AR = AC

không hiệu quả kinh tế bởi vì
MC >
MR

không hiệu quả sinh thái vì cân bằng
nằm bên trái trữ lượng

MSY
Khai thác trong điều kiện tự
do tiếp cận

Khai thác trong điều kiện sở
hữu tư nhân

Cân bằng trong điều kiện sở hữu tư
nhân

Xảy ra khi MR = MC => đạt hiệu quả kinh
tế

Đạt hiệu quả sinh thái vì cân bằng nằm
bên phải trữ lượng
MSY

Nỗ lực E
$
Tổng doanh thu & tổng
chi phí
TC = cE
E
0
E*0
H
0
H*
Nỗ lực E
$

trên đơn vị nỗ
lực
AR
MR
E
0
E*0
MC = c
Sinh khối X
k
H* = G(E*, X)
H
0
F(X)
H
0
= G(E
0
, X)
X*X
0
0
(b)
(a)
(c)
TR = PH
Thặng dư
H*

Đường cung của ngành trong
điều kiện tự do tiếp cận

Cân bằng trong điều kiện sở hữu tư
nhân

Xảy ra khi MR = MC => đạt hiệu quả kinh
tế

Đạt hiệu quả sinh thái vì cân bằng nằm
bên phải trữ lượng
MSY

C
B
A
T
C
TR
2
khi P = 2
TR
1
khi P =
1
TR
1
khi P = 0,5
H
0

H
1
H
2
H
MS
Y
E
0
E
1
E
2
H
MSY
A’
B’
C
’
0.5
1
2
H
0
H
2
H
1
H
MSY

C’
2
Lượng khai thác H
H
0
H
1
H
2
1
0,5
$
Giá
mỗi
đơn vị
thu
hoạch
C
B
A
TC
TR
2
khi P = 2
TR
1
khi P = 1
TR
1
khi P = 0.5

H
0
H
1
H
2
H
MS
Y
E
0
E
1
E
2
Nỗ lực E
$
Tổng
doan
h thu
và
chi
phí