Đề tài bộ bất khả thi và lựa chọn chính sách cho Viêt Nam

1


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH


Đinh Thị Thu Hồng


BỘ BA BẤT KHẢ THI VÀ LỰA CHỌN CHÍNH SÁCH
CHO VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 62340201


LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: GS. TS Trần Ngọc Thơ




TP. Hồ Chí Minh - Năm 2014
2

LỜI CAM ĐOAN

n án Ti ba bt kh thi và la chn chính sách cho Vi
do chính tôi nghiên cu và thc hin. Các thông tin, s lic s dng trong lun án là

trung thc và có nguy.

Nghiên cu sinh:  Thu Hng
Khóa 2009
i hc Kinh t TP. H Chí Minh

3

MUÏC LUÏC



Trang
Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục
i
Danh mục các bảng
v
Danh mục các hình
vii
Danh mục các chữ viết tắt
ix


MỞ ĐẦU

Chương 1: Khung lý thuyết và bằng chứng thực nghiệm

1
1.1. Từ mô hình IS-LM đến mô hình Mundell-Fleming
1
1.1.1. Hiệu quả của chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá cố định
3
1.1.2. Hiệu quả của chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá thả nổi
5
1.2. Lý thuyết bộ ba bất khả thi
6
1.3. Các nghiên cứu mở rộng lý thuyết bộ ba bất khả thi
10
1.3.1. Bộ ba bất khả thi mở rộng và mẫu hình kim cương
10
1.3.2. Thước đo mức độ đạt được các mục tiêu của bộ ba bất khả thi
12
1.3.2.1. c lp tin t
13
1.3.2.2. nh t giá h
17
1.3.2.3. Hi nhp tài chính
20
1.3.3. Vai trò của dự trữ ngoại hối
24
1.3.4. Sự lựa chọn chính sách theo lý thuyết bộ ba bất khả thi ở các quốc gia
28
1.3.5. Mối quan hệ giữa lý thuyết bộ ba bất khả thi và các biến số kinh tế vĩ mô
30
Kết luận chương 1
37

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và dữ liệu
38
2.1. Hồi quy với dữ liệu bảng
39
4

2.1.1. Các ước lượng cơ bản
39
2.1.2. Phương pháp hồi quy FGLS
43
2.1.3. Hồi quy với biến giả
44
2.2. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu
45
2.2.1. Phương pháp kiểm định mối quan hệ tuyến tính giữa các chỉ số bộ ba bất khả thi
45
2.2.2. Phương pháp kiểm định tác động của việc lựa chọn chính sách đến các biến số
kinh tế vĩ mô
47
2.2.3. Mô tả biến
48
2.2.4. Trình tự phân tích
59
2.2.5. Phương pháp tính các chỉ số bộ ba bất khả thi
61
2.2.5.1. Ch s c lp tin t (MI)
61
2.2.5.2. Ch s nh t giá (ER)
62

2.2.5.3. Ch s hi nhp tài chính (FO)
63
2.3. Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu
64
2.3.1. Sự lựa chọn các chính sách bộ ba bất khả thi ở các quốc gia trong mẫu quan sát
66
2.3.1.1. M c lp tin t (MI) ca các quc gia trong mu quan sát
67
2.3.1.2. M nh t giá (ER) ca các quc gia trong mu quan sát
70
2.3.1.3. M hi nhp tài chính (FO) ca các quc gia trong mu quan sát
73
2.3.2. Sự kết hợp chính sách theo lý thuyết bộ ba bất khả thi
75
2.3.3. Mức độ dự trữ ngoại hối của các quốc gia trong mẫu và mẫu hình kim cương
78
Kết luận chương 2
83


Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
84
3.1. Kết quả kiểm định mối quan hệ tuyến tính giữa các biến bộ ba
84
3.2. Kết quả kiểm định tác động của các kết hợp chính sách đến các biến kinh tế vĩ mô
87
3.2.1. Kết quả hồi quy khi biến phụ thuộc là Biến động tăng trưởng
87
3.2.1.1. Kt qu hi quy cho toàn mn
87

ng ca các chính sách b ba bt kh n Bing  ng
hp Vit Nam
94
3.2.2. Kết quả hồi quy khi biến phụ thuộc là Tăng trưởng trung bình
98
3.2.2.1. Kt qu hi quy cho toàn mn
98
5

ng ca các chính sách b ba bt kh ng trung bình 
ng hp Vit Nam
102
3.2.3. Kết quả hồi quy khi biến phụ thuộc là Biến động lạm phát
107
3.2.3.1. Kt qu hi quy cho toàn mn
107
ng ca các chính sách b ba bt kh n Bing lm phát  ng
hp Vit Nam
111
3.2.4. Kết quả hồi quy khi biến phụ thuộc là Lạm phát trung bình
116
3.2.4.1. Kt qu hi quy cho toàn mn
116
ng ca các chính sách b bt kh n Lm phát trung bình  ng hp
Vit Nam
119
3.2.5. Kết quả hồi quy khi biến phụ thuộc là Thất nghiệp trung bình
124
3.2.5.1. Kt qu hi quy cho toàn mn
124

ng ca các chính sách b bt kh n Lm phát trung bình  ng hp
Vit Nam
128
3.3. Phân tích về ảnh hưởng chi phối của mức độ phát triển tài chính và chi tiêu chính
phủ
134
3.3.1. Vai trò của mức độ phát triển tài chính
136
ng ca các ch s b ba bt kh n Bing
137
ng ca các ch s b ba bt kh n Bing lm phát
139
3.3.2. Vai trò của chi tiêu chính phủ
141
ng ca các ch s b ba bt kh n Bing
143
n ca các ch s b ba bt kh n Bing lm phát
145
3.3.3. Mức độ phát triển tài chính và chi tiêu chính phủ của Việt Nam
147
Kết luận chương 3
153

Chương 4: Một số khuyến nghị chính sách cho Việt Nam
156
4.1. Vận dụng lý thuyết bộ ba bất khả thi trong việc lựa chọn chính sách mục tiêu
156
4.2. Nâng cao uy tín và mức độ độc lập của Ngân hàng Nhà nước
160
4.3. Gia tăng tính linh hoạt của tỷ giá hối đoái

162
4.4. Kiểm soát rủi ro của hội nhập tài chính
164
4.5. Tăng cường tích lũy dự trữ ngoại hối
168
6

4.6. Một số đề xuất khác
170
Kết luận Chương 4
`173


Kết luận và hướng nghiên cứu tiếp theo

Danh mục công trình của tác giả

Tài liệu tham khảo

Phụ lục


7

DANH MỤC CÁC BẢNG


Trang

57

Bng 2.2: 
58
Bng 2.3: Thng kê mô t các bi trong mô hình
65
Bng 3.1: Kt qu kinh mi quan h tuyn tính gia các ch s
84

87

94

98

98

103
 bình
107

108

111

115

116

119

124

 trung bình
124
8


129

bình
133


137


139

 
143


145

169


9

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 1.1: Quan h IS  LM  BP trong ch  t giá c nh.
4
Hình 1.2: Quan h IS  LM  BP trong ch  t giá th ni.
5
Hình 1.3: Tam giác minh ha lý thuyt b ba bt kh thi
8
Hình 1.4: Ma lý thuyt b ba bt kh thi
12
Hình 2.1: T ng GDP ca các quc gia trong mu
66

68

69

70

71
Hình 2.6: Xu h
73

74

75

78

80

81

Hình 3.1: S kt hp chính sách ca 10 quc gia Châu Á
85
Hình 3.2: S kt hp chính sách ca các quin trong mu
85
Hình 3.3: S kt hp chính sách ca Vit Nam
86
10


148

149
u quan sát
151
Hình 4.1: Các ch tiêu kinh t ca Vit Nam
159






11

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

AREAER


- Báo cáo h  t giá và nhng hn ch ngoi hi

CBI

Central Bank Independence  
IFS

International Financial Statistics  Thng kê tài chính quc t
IFC

International Finance Corporation - T chc tài chính quc t
IIP

International Investment Position  Dc t
IMF

International Monetary Fund - Qu Tin t Quc t
MI

Ch s c lp tin t
ER

Ch s nh t giá
FO

Ch s hi nhp tài chính
NHNN

c
NHTW



OCA

Optimum Currency Area - Lý thuyt v khu vc tin t t
OECD
T chc hp tác và phát trin kinh t

SDR

Special drawing rights  
WB

Worldbank  Ngân hàng Th gii



12

MỞ ĐẦU

Đặt vấn đề nghiên cứu
B  
.










.
       





Tình hình nghiên cứu liên quan đến nội dung luận án





13










.










.








14











 


 




chính sách.
Khoảng trống nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu

 




h


15


 





 




                  
Aize



- 

- 

- c gia trong


- 

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu


16

         







1

 




Phương pháp nghiên cứu
 


 


    



   




1 các 
và Shah không ch d liu v quc gia này.
17



Kết quả đạt được và những đóng góp mới của luận án









trong 



- 


- Lu

 2012;
- 


- 


18

- 



Kết cấu của luận án






19

CHƯƠNG 1
KHUNG LÝ THUYẾT
VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM

B ba bt kh thi là mt trong nhng lý thuyt quan trng ca tài chính quc tc phát
trin da trên nhng ca Robert Mundell và Marcus Fleming vào thp niên 1960
(Fleming, 1962; Mundell, 1963) là mt trong nhng kt lun ca các ông khi
nghiên cu v nhu kin ca chính sách tin t trong mt nn kinh t mng
thi là mt trong nh
1999
2
. a lun án s tìm hiu v nhng nn tng ca lý thuyt b ba bt kh thi,
ng nghiên cu lý thuyt và bng chng thc nghim có liên quan, t 
nh mc tiêu và câu hi nghiên cu.
1.1 Từ mô hình IS – LM đến mô hình Mundell-Fleming:
- Nn tng sâu xa ca mô hình IS  ng ca Keynes trong tác phm
  
c nhm chính v mi liên h gia th ng hàng hóa và th ng
tài chính trong tác phm ca Keynes
3
. Alvin Hansen (1949, 1953)
4
n nhng
ng ca Hicks và gi là mô hình IS   hin mi quan h giu
t kim (Saving) trong th ng hàng hóa; LM th hin mi quan h
gia cu tin thc t (Liquidity) và cung tin (Money) trong th ng tin t. Cho ti nay,
mô hình IS  LM tr nên rt ph bin và hu ích cho vic phân tích các v v chính

sách tài khóa và tin tng ngn hn ca nn kinh t.

2 Robert Mundell được trao giải Nobel Kinh tế vào năm 1999 vì những nghiên cứu của ông về chính sách tài khóa và
tiền tệ dưới các chế độ tỷ giá khác nhau và những phân tích về khu vực tiền tệ tối ưu.
3 John Hick, 1937, “Mr Keynes and the “Classics”: The Suggested Interpretation,” Econometrica, Vol. 5, No. 2. (Apr.,
1937), pp. 147-159. – theo Sách Kinh tế học Quốc tế - Lý thuyết và chính sách, NXB Chính trị Quốc gia (1996).
4 Hansen, A.H. (1949), Monetary Theory and Fiscal Policy, New York: McGraw Hill; Hansen, A.H. (1953), A Guide to
Keynes. New York: McGraw Hill - – theo Sách Kinh tế học Quốc tế - Lý thuyết và chính sách, NXB Chính trị Quốc gia
(1996).

20

- T mô hình IS  LM, mt trong nhng câu ht ra là làm th
nào chính ph có th nh nn kinh t - ng thi tránh lm phát cao
 trong mt th gii hi nhp v  ra rng khi t giá hi
c gi c nh, vic dùng chính sách tin t  nh nn kinh t là không có tác
dng. Nguyên nhân là do khi c nh t giá so vng tin khác, chính ph s phi
chun b cung tin  bt c mc cu nào nhm duy trì mc t 
sách tin t tr nên b ng hp này, nu chính ph mun nh nn kinh
t, ch còn cách s dng chính sách tài khóa  tc là thông qua nh u chnh trong
chính sách thu hay chi tiêu ca chính phc li, v t giá th ni, chính ph
có th s dng chính sách tin t mt cách hiu qu óa lúc
này tr nên vô hic gi là mô hình
Mundell-Fleming do nhà kinh t     n m  
trong cùng thi gian này
5
.
- So vi mô hình IS  LM c n, mô hình Mundell-Flemi
góp quan tr  rng phân tích thêm yu t cán cân thanh toán (b sung thêm
ng cán cân thanh toán BP  c gi là mô hình IS-

LM-BP. Mô hình Mundell-t trong bi cnh nn kinh t m, trong khi mô
hình IS-u kin nn kinh t u qu ca chính sách tài
khóa và chính sách tin t  t c phân tích da trên mi
quan h ngn hn gia t t và sng.


5 Fleming, J. Marcus (1962). "Domestic financial policies under fixed and floating exchange rates". IMF Staff Papers
9: 369–379. Reprinted in Cooper, Richard N., ed. (1969). International Finance. New York: Penguin Books.
21

1.1.1. Hiệu quả của chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ dưới chế độ tỷ giá cố định
- u qu ca chính sách tài khóa và chính sách tin
t i ch  t giá c nh thông qua mô hình IS-LM-BP.
- ng IS là tp hp các phi hp khác nhau gia thu nhp và lãi sut mà
t ng hàng hóa cân bng IS dch chuyn th hing ca chính sách
ng LM là tp hp các phi hp khác nhau gia thu nhp và lãi sut mà t
th ng tin t cân bng LM dch chuyn th hing ca chính sách tin t.
ng BP là tp hp nhng phi hp khác nhau gia thu nhp và lãi sut mà
  ng BP dc lên th hin mi quan h
ng bin gia lãi sut và thu nhc bit là s ng ca chính sách tài khóa và chính
sách tin t có th i tình trng cc
phát trin ln ca mô hình Mundell-Fleming so vi mô hình IS  LM nguyên thy.
- Gi s u cán cân thanh toán cân bng (BP = 0)  mc thu nhp Y và lãi sut r.
N dn tng nhp kh  n vãng lai (NX)
git (BP < 0). Vì v cán cân thanh toán cân
bng tr li, cn phn vn (KA), mu
c lãi suc (r). Tóm li, khi thu nh
thanh toán thâm ht, lãi suc ph cán cân thanh toán tr v v trí cân
bc li.
- Trong thc t, không phi lúc nào cán cân thanh toán ca mt qu

bng (BP = 0). Nm cân bng bên trong gia thu nhp và lãi sut nm bên phng
m B trong hình 1.1) thì cán cân thanh toán thâm ht (BP < 0). Nm cân
bng này nm C) thì cán cân thanh toán th
- Gi s u, nn kinh t t trng thái cân bng tng th - cân bng bên
trong và bên ngoài t th 1.1. Khi chính ph áp dng chính sách tài
khóa m rng IS dch chuyn tm cân bng mi: sng thi
lãi sung thu hút dòng vn chc nên cán
22

cân thanh toán s thng thi gây áp lng ni t (t giá gim, yt giá
trc ti duy trì t giá c nh, NHTW phi tung thêm ni t vào nn kinh t  mua
ngoi tng LM dch chuyn sang phi, xác lm cân bmi ti D.
- Hình 1.1: Quan hệ IS – LM – BP trong chế độ tỷ giá cố định.
-
- Nguồn: tham khảo từ giáo trình Kinh tế Vĩ mô (2013)
- ng hp NHTW áp dng chính sách
tin t m rng LM dch chuyn sang phi, nn kinh t cân bng bên trong tm
B, ti t gim. Lãi sut gim li khin dòng vng
chc ngoài, dn cán cân thanh toán thâm ht và t 
(ni t gi duy trì t giá c nh, NHTW s phi bán ngoi t  i ly ni t,
khing d tr ngoi hi gim và cung ni t m. Kt qu ng LM dch
chuyn sang trái tr li v m cân b lm cân bng ban
ng ch n hn r quay lm cân bng
u.
- i ch  t giá c nh và hong chu chuyn vn t do, chính sách
tài khóa có hiu qu cao trong khi chính sách tin t không có hiu qu.
1.1.2. Hiệu quả của chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa dưới chế độ tỷ giá thả nổi
IS’
LM
M

M
M
LM’
BP
BP>0
BP<0
C
D
A
B
IS
r
r*
Y
Y*
23

- Gi s nn kinh t  trng thái cân bng bên trong và bên ngoài tm A(Y*,
 th 1.2. Chính sách tin t m rng s ng LM dch chuyn sang phi, to
m cân bng mi vi st gim xum B). Khi lãi sut gim,
dòng vn lng chc ngoài khin cán cân thanh toán thâm ht và gây áp
lc ging ni t (t i t gim giá lc
cnh tranh cc, dn xut khp khu gim, cán cân tài
kho a tài khon vãng lai góp phn dch chuyng
IS và BP sang phm cân bng mi ti mc sng cao
n sng cân b t giá th ni, chính sách
tin t ng.
- Hình 1.2: Quan hệ IS – LM – BP trong chế độ tỷ giá thả nổi.

- Nguồn: tham khảo từ giáo trình Kinh tế Vĩ mô (2013)

- t chính sách tài khóa m rng IS dch chuyn sang phi
m cân bng mi vi s hp dn
các dòng vn chy vào, góp phn to ra thng th
ng ni t (t giá ging ni t  làm gim sc cnh tranh ca
c, khin cho xut khu gim, tài khon vãng lai ging BP dch
chuyng dch chuyn tr li v u,
r
r*
I
S
IS’
IS’
’
LM
LM’
’
BP’’
BP
BP’
G
E
B
F
A
Y
YE*
YF*
Y*
24

m cân bng mi vi sng và lãi suu gim so vi mc tiêu. Hay
nói cách khác, chính sách tài khóa có tác dng yng.
- y, trong ch  t giá th ni và hong chu chuyn vn t do, chính sách
tin t có tác dng mng yu.
- T nhng phân tích trên, mô hình Mundell-Fleming hàm ý rng: hiu qu ca chính
sách tin t và chính sách tài khóa ph thu t giá h kim soát
vn  mi qung ct lõi ca lý thuy ba bt kh 
1.2 . Lý thuyết bộ ba bất khả thi
Vi lý thuyt v khu vc tin t tm v a lý
i s quynh nhng li và phúc li xã hi t  t
giá nh so v t giá linh hot (v hp th các cú sc).
Theo tác gi, vì t giá c nh tu kin cho hoi, nê neo t
giá s thích hp v m  giá thích hp vi
các nn kinh t nh, bc nh ng giao di nhiu vi th gi
na, s tp trung v mn khích các qung
tin ca mình vi chính.
Robert Mundell  là mt trong nhu tiên nghiên cu v cách tip cn tin t
i v ra rng mt nn kinh t s u chnh mc thâm ht
hay thi nhi trong cung tii ch
 t giá h  nào. Gi s có chu chuyn vn gia các quc gia, khi
 gim lãi sut, chi tiêu na s p khng. Kt qu là
cán cân thanh toán thâm ht, dòng tii quu này li làm cc
st gi v v trí cân bng ròng trong dài hn
là mc giá c c hiu qu kinh t thc.
- ng công c chính sách mà chính ph nên s
d c các m th t giá c nh, nên s
25

dng chính sách tin t  c cân bng cán cân thanh toán (cân bng bên ngoài), và
nên s d u chnh tng cu nht ti mc toàn dng nhân

công (cân bng bên trong).
- Qua vic xem xét tt c nhng v n các công c 
 t giá c nh và th ni, Mundell (1 ra ba yu t không th tn tng
thn di chuyn t  t giá c nh, (iii) mnh.
Theo ông, nhiu nht ch có th c hai trong ba mc tiêu trên.
- Da vào lý thuyt này, các nhà kinh t hc 
phát trin lên thành lý thuy ba bt kh t b ba bt kh c phát biu
rng: mt quc gia không th ng thc t giá c nh, hi nhp tài chính hoàn
c lp tin t
- Độc lập tiền tệ c hiu là khi quc gia có th ch ng trong viu hành chính
sách tin t  nh nn kinh t, thc hin mng kinh t và kim ch lm
 n, gim lãi sut khi nn kinh t suy thoái, hoc
gim cung tit khi nn kinh t phát trin quá nóng.
- Hội nhập tài chính c t do di chuyn vào và ra khi mt quc
i hình thc t.
- Tỷ giá cố định   gic gi i hong
trong m rt hp. T c duy trì nh s t chính
ph tin hành các bin pháp nh giá cng thi giúp làm gim ri ro cho hong
kinh doanh quc tm tin cng ni t.
- Lý thuyt b ba bt kh c minh ha trong Hình 1.3: mi cng
t mc tiêu, mnh tam giác là s kt hp gia hai trong s ba m
C th:
-