BIẾN ĐỔI PHÂN TẦNG XÃ HỘI NGHỀ NGHIỆP Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNGTỪ NĂM 2002 ĐẾN NĂM 2010

H󰗍C VI󰗇N CHÍNH TR󰗋 QU󰗑C GIA H󰗓 CHÍ MINH
TR󰖧N VN TH󰖡CH
BIÕN §æI PH¢N TÇNG X· HéI
NGHÒ NGHIÖP ë THµNH PHè §µ N½NG
Tõ N¡M 2002 §ÕN N¡M 2010
Chuyên ngành : Xã h󰗚i h󰗎c
Mã s󰗒 : 62 31 30 01
LU󰖭N ÁN TI󰖿N S XÃ H󰗙I H󰗍C
Ng󰗞i h󰗜ng d󰖬n khoa h󰗎c: 1. GG,TS LÊ NG󰗍C HÙNG
2. PGS,TS NGUY󰗅N CHÍ DNG
HÀ N󰗙I - 2014
L󰗝I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c󰗪u c󰗨a
riêng tôi. Các s󰗒 li󰗈u, k󰗀t qu󰖤 nêu trong lu󰖮n án là trung
th󰗲c, có ngu󰗔n g󰗒c rõ ràng và 󰗤c trích d󰖬n 󰖨y 󰗨 theo
quy 󰗌nh.
Tác gi󰖤
TR󰖧N VN TH󰖡CH
M󰗥C L󰗥C
Trang
M󰗟 󰖧U
1
Chng 1: T󰗕NG QUAN NGHIÊN C󰗩U V󰗁 PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I
NGH󰗁 NGHI󰗇P
13
1.1. Nh󰗰ng nghiên c󰗪u v󰗂 phân t󰖨ng xã h󰗚i và phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂
nghi󰗈p trên th󰗀 gi󰗜i
13
1.2. Nh󰗰ng nghiên c󰗪u v󰗂 phân t󰖨ng xã h󰗚i và phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂
nghi󰗈p 󰗠 Vi󰗈t Nam
20

Chng 2: C S󰗟 LÝ LU󰖭N V󰗁 BI󰖿N 󰗕I PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I
NGH󰗁 NGHI󰗇P
37
2.1. M󰗚t s󰗒 khái ni󰗈m c b󰖤n
37
2.2. C s󰗠 lý thuy󰗀t v󰖮n d󰗦ng trong nghiên c󰗪u phân t󰖨ng xã h󰗚i
ngh󰗂 nghi󰗈p
47
2.3. Quan i󰗄m, chính sách c󰗨a 󰖤ng và Nhà n󰗜c Vi󰗈t Nam v󰗂
phân t󰖨ng xã h󰗚i và i󰗂u ch󰗊nh phân t󰖨ng xã h󰗚i
63
Chng 3: NH󰖭N DI󰗇N BI󰖿N 󰗕I PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I NGH󰗁 NGHI󰗇P
󰗟 THÀNH PH󰗑 À N󰖵NG T󰗫 NM 2002 󰖿N 2010
71
3.1. Khái quát 󰖸c i󰗄m 󰗌a lý - hành chính, kinh t󰗀 - xã h󰗚i thành
ph󰗒 à N󰖶ng
71
3.2. Th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p v󰗂 v󰗌 th󰗀
quy󰗂n l󰗲c
76
3.3. Th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p v󰗂 v󰗌 th󰗀 kinh t󰗀
84
3.4. Bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p v󰗂 v󰗌 th󰗀 xã h󰗚i
93
Chng 4: NH󰗯NG Y󰖿U T󰗑 TÁC 󰗙NG 󰖿N BI󰖿N 󰗕I PHÂN
T󰖧NG XÃ H󰗙I NGH󰗁 NGHI󰗇P 󰗟 THÀNH PH󰗑 À
N󰖵NG T󰗫 NM 2002 󰖿N NM 2010
102
4.1.Tác 󰗚ng c󰗨a h󰗈 th󰗒ng chính sách 󰗀n bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i
ngh󰗂 nghi󰗈p

102
4.2. Tác 󰗚ng c󰗨a các y󰗀u t󰗒 thu󰗚c v󰗂 󰖸c trng cá nhân ng󰗞i lao 󰗚ng
112
Chng 5: XU H󰗛NG BI󰖿N 󰗕I VÀ M󰗙T S󰗑 GI󰖣I PHÁP I󰗁U
CH󰗉NH PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I NGH󰗁 NGHI󰗇P 󰗟 THÀNH
PH󰗑 À N󰖵NG SAU NM 2010
128
5.1. D󰗲 báo xu h󰗜ng bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành
ph󰗒 à N󰖶ng
128
5.2. M󰗚t s󰗒 gi󰖤i pháp i󰗂u ch󰗊nh phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p, phát
tri󰗄n xã h󰗚i b󰗂n v󰗰ng
138
K󰖿T LU󰖭N
147
DANH M󰗥C CÔNG TRÌNH KHOA H󰗍C C󰗧A TÁC GI󰖣 LIÊN QUAN
󰖿N 󰗁 TÀI LU󰖭N ÁN Ã 󰗣C CÔNG B󰗑
150
DANH M󰗥C TÀI LI󰗇U THAM KH󰖣O
152
PH󰗥 L󰗥C
162
DANH M󰗥C CÁC CH󰗯 VI󰖿T T󰖯T TRONG LU󰖭N ÁN
BBXH :
B󰖦t bình 󰖴ng xã h󰗚i
CCXH :
C c󰖦u xã h󰗚i
CNH :
Công nghi󰗈p hóa
CTBQ :

Chi tiêu bình quân
CNTB :
Ch󰗨 ngha t b󰖤n
CNXH :
Ch󰗨 ngha xã h󰗚i
CNKT :
Công nhân k󰗺 thu󰖮t
TH :
ô th󰗌 hóa
H, C :
󰖢i h󰗎c, cao 󰖴ng
GDP :
T󰗖ng s󰖤n ph󰖪m n󰗚i 󰗌a
KTTT :
Kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng
KSMS :
Kh󰖤o sát m󰗪c s󰗒ng
HH :
Hi󰗈n 󰖢i hóa
L, QL :
Lãnh 󰖢o, qu󰖤n lý
PTXH :
Phân t󰖨ng xã h󰗚i
PVS :
Ph󰗐ng v󰖦n sâu
TNBQ :
Thu nh󰖮p bình quân
TLN :
Th󰖤o lu󰖮n nhóm
THCS :

Trung h󰗎c c s󰗠
THPT :
Trung h󰗎c ph󰗖 thông
THCN :
Trung h󰗎c chuyên nghi󰗈p
TP :
Thành ph󰗒
UBND :
󰗧y ban nhân dân
XHH:
Xã h󰗚i h󰗎c
XHCN:
Xã h󰗚i ch󰗨 ngha
DANH M󰗥C CÁC B󰖣NG TRONG LU󰖭N ÁN
Trang
B󰖤ng 3.1.
Dân s󰗒 trung bình nm c󰗨a thành ph󰗒 à N󰖶ng
72
B󰖤ng 3.2.
C c󰖦u lao 󰗚ng phân theo ngành kinh t󰗀
75
B󰖤ng 3.3.
GDP theo giá th󰗲c t󰗀 phân theo ngành kinh t󰗀
76
B󰖤ng 3.4.
Bi󰗀n 󰗖i t󰗸 l󰗈 dân s󰗒 c󰗨a 9 nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p t󰗬 2002-2010
79
B󰖤ng 3.5.
T󰗸 tr󰗎ng thu nh󰖮p c󰗨a 40% dân s󰗒 có thu nh󰖮p th󰖦p nh󰖦t
trong t󰗖ng s󰗒 thu nh󰖮p c󰗨a toàn b󰗚 dân c

86
B󰖤ng 3.6.
TNBQ t󰗬 ngh󰗂 chính c󰗨a ng󰗞i lao 󰗚ng/tháng và v󰗌 th󰗀
phân t󰖨ng thu nh󰖮p theo 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p
86
B󰖤ng 3.7.
TNBQ t󰗬 ngh󰗂 chính c󰗨a ng󰗞i lao 󰗚ng/tháng và v󰗌 th󰗀
phân t󰖨ng thu nh󰖮p theo 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p.
87
B󰖤ng 3.8.
Các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p phân theo 5 nhóm thu nh󰖮p
90
B󰖤ng 3.9.
i󰗄m s󰗒 ánh giá v󰗂 l󰗤i th󰗀 thu nh󰖮p c󰗨a 9 nhóm xã h󰗚i
ngh󰗂 nghi󰗈p
91
B󰖤ng3.10.
T󰗸 l󰗈 ý ki󰗀n ánh giá và i󰗄m s󰗒 v󰗂 th󰗪 h󰖢ng uy tín/ hay
m󰗪c 󰗚 ng󰗢ng m󰗚 c󰗨a 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p
94
B󰖤ng 4.1.
Ý ki󰗀n ánh giá m󰗪c 󰗚 tác 󰗚ng c󰗨a các chính sách 󰗀n
vi󰗈c chuy󰗄n 󰗖i ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a ng󰗞i dân 󰗠 à N󰖶ng
103
B󰖤ng 4.2.
C󰖦u trúc gi󰗜i tính trong các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p
113
B󰖤ng 4.3.
Gi󰗜i tính chia theo 5 nhóm tu nh󰖮p
115

B󰖤ng 4.4.
C c󰖦u tu󰗖i các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p nm 2002
116
B󰖤ng 4.5.
C c󰖦u tu󰗖i các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p nm 2010
118
B󰖤ng 4.6.
Tng quan gi󰗰a nhóm tu󰗖i v󰗜i phân t󰖨ng thu nh󰖮p nm 2010
118
B󰖤ng 4.7.
󰗌a bàn c trú c󰗨a 9 nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p chia theo khu v󰗲c
thành th󰗌 - nông thôn 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng
120
B󰖤ng 4.8.
Trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n (b󰖲ng c󰖦p cao nh󰖦t) c󰗨a 5 nhóm thu nh󰖮p
122
B󰖤ng 4.9.
K󰗀t qu󰖤 h󰗔i quy bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p v󰗂 thu nh󰖮p
trên 󰗌a bàn thành ph󰗒 à N󰖶ng
126
DANH M󰗥C BI󰗃U 󰗓 TRONG LU󰖭N ÁN
Trang
Bi󰗄u 󰗔 3.1.
T󰗒c 󰗚 tng tr󰗠ng kinh t󰗀 thành ph󰗒 à N󰖶ng
73
Bi󰗄u 󰗔 3.2.
Mô hình tháp ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a lao 󰗚ng ang có vi󰗈c
làm c󰖤 n󰗜c t󰗬 nm 2002 󰗀n 2010
78
Bi󰗄u 󰗔 3.3.

Mô hình tháp phân t󰖨ng ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a lao 󰗚ng ang có
vi󰗈c làm 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng t󰗬 nm 2002 󰗀n 2010
80
Bi󰗄u 󰗔 3.4.
Mô hình tháp phân t󰖨ng ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a lao 󰗚ng ang có
vi󰗈c làm 󰗠 các thành ph󰗒 tr󰗲c thu󰗚c Trung ng
82
Bi󰗄u 󰗔 3.5.
Bi󰗀n 󰗖i v󰗌 th󰗀 KT- XH c󰗨a các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂
nghi󰗈p thông qua i󰗄m s󰗒 phân t󰖨ng
100
1
M󰗟 󰖧U
1. Tính c󰖦p thi󰗀t c󰗨a 󰗂 tài
1.1. Tính c󰖦p thi󰗀t v󰗂 m󰖸t lý lu󰖮n
Phân t󰖨ng xã h󰗚i (PTXH) là m󰗚t trong nh󰗰ng ch󰗨 󰗂 nghiên c󰗪u c b󰖤n
c󰗨a Xã h󰗚i h󰗎c. 󰗟 n󰗜c ta, t󰗬 󰖨u th󰖮p niên 90 c󰗨a th󰗀 k󰗸 XX 󰗀n nay, ã có
nhi󰗂u t󰗖 ch󰗪c, cá nhân quan tâm nghiên c󰗪u, lí gi󰖤i v󰖦n 󰗂 PTXH trên c󰖤
phng di󰗈n lí lu󰖮n và th󰗲c ti󰗆n. Tuy nhiên, các nghiên c󰗪u ch󰗨 y󰗀u t󰖮p trung
vào khía c󰖢nh PTXH v󰗂 m󰗪c s󰗒ng; mô t󰖤, o l󰗞ng m󰗪c 󰗚 giàu nghèo, lí gi󰖤i
nguyên nhân󰜧 Còn v󰗂 phng di󰗈n PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p và s󰗲 bi󰗀n 󰗖i c󰗨a
quá trình này thì cha có nhi󰗂u nh󰗰ng nghiên c󰗪u. Trong khi các nghiên c󰗪u
v󰗂 PTXH trên th󰗀 gi󰗜i 󰗂u d󰗲a trên tiêu chí ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗄 PTXH thì 󰗠 Vi󰗈t
Nam, i󰗂u này còn ang ít 󰗤c nghiên c󰗪u trong PTXH 󰗠 Vi󰗈t Nam. Vì v󰖮y,
vi󰗈c xây d󰗲ng c s󰗠 lý thuy󰗀t và phng pháp nghiên c󰗪u 󰗄 nh󰖮n th󰗪c 󰖨y
󰗨 quá trình bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p nh󰖲m cung c󰖦p c󰗪 li󰗈u cho vi󰗈c
ho󰖢ch 󰗌nh chính sách i󰗂u ch󰗊nh PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p, phát tri󰗄n xã h󰗚i b󰗂n
v󰗰ng ang là yêu c󰖨u r󰖦t c󰖨n thi󰗀t hi󰗈n nay.
1.2. Tính c󰖦p thi󰗀t v󰗂 m󰖸t th󰗲c ti󰗆n
Quá trình chuy󰗄n 󰗖i sang n󰗂n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng cùng v󰗜i vi󰗈c 󰖪y

m󰖢nh công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa và h󰗚i nh󰖮p qu󰗒c t󰗀 ã và ang t󰖢o ra s󰗲
thay 󰗖i nhi󰗂u m󰖸t trong 󰗞i s󰗒ng kinh t󰗀 - xã h󰗚i. S󰗲 thay 󰗖i 󰖨u tiên và cn
b󰖤n ó là chuy󰗄n t󰗬 c ch󰗀 t󰖮p trung quan liêu bao c󰖦p sang c ch󰗀 th󰗌 tr󰗞ng;
t󰗬 ch󰗘 ch󰗊 có 2 thành ph󰖨n kinh t󰗀 thu󰗚c s󰗠 h󰗰u nhà n󰗜c và t󰖮p th󰗄 sang
nhi󰗂u thành ph󰖨n kinh t󰗀 (hi󰗈n nay là 4) v󰗜i nhi󰗂u hình th󰗪c s󰗠 h󰗰u khác
nhau. S󰗲 thay 󰗖i t󰗬 ch󰗘 vi󰗈c làm c󰗨a ng󰗞i lao 󰗚ng hoàn toàn do s󰗲 phân
công, s󰖰p 󰖸t c󰗨a Nhà n󰗜c, c󰗨a t󰖮p th󰗄 t󰗜i ch󰗘 ng󰗞i lao 󰗚ng ch󰗨 󰗚ng t󰖢o
ra vi󰗈c làm và t󰗲 tìm ki󰗀m vi󰗈c làm cho mình. Các lo󰖢i hình ngh󰗂 nghi󰗈p thì
ngày càng phát tri󰗄n theo h󰗜ng phong phú a d󰖢ng hn. S󰗲 d󰗌ch chuy󰗄n lao
󰗚ng gi󰗰a các lnh v󰗲c ngh󰗂 nghi󰗈p di󰗆n ra m󰖢nh m󰖾 theo h󰗜ng gi󰖤m d󰖨n
2
lao 󰗚ng trong các ngh󰗂 mang 󰖸c trng c󰗨a xã h󰗚i nông nghi󰗈p truy󰗂n th󰗒ng
và tng lên áng k󰗄 lao 󰗚ng trong các ngh󰗂 c󰗨a xã h󰗚i công nghi󰗈p hi󰗈n 󰖢i.
Bi󰗀n 󰗖i v󰗂 c c󰖦u kinh t󰗀 kéo theo bi󰗀n 󰗖i v󰗂 m󰖸t xã h󰗚i: Phân t󰖨ng xã
h󰗚i, phân hoá giàu nghèo di󰗆n ra khá gay g󰖰t. Tr󰗜c ây v󰗜i c ch󰗀 t󰖮p trung
quan liêu bao c󰖦p ít d󰖬n 󰗀n s󰗲 khác bi󰗈t v󰗂 m󰗪c s󰗒ng gi󰗰a các t󰖨ng l󰗜p ngh󰗂
nghi󰗈p. Nay c ch󰗀 th󰗌 tr󰗞ng ã tác 󰗚ng m󰖢nh m󰖾 t󰖢o ra s󰗲 khác bi󰗈t v󰗂
kinh t󰗀, cng nh kh󰖤 nng ti󰗀p c󰖮n các nhu c󰖨u v󰖮t ch󰖦t, tinh th󰖨n gi󰗰a các
nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p. T󰖨ng l󰗜p giàu có u th󰗀 trong vi󰗈c ti󰗀p c󰖮n các
d󰗌ch v󰗦 y t󰗀, giáo d󰗦c, th󰗦 h󰗠ng vn hóa tinh th󰖨n, c h󰗚i thng ti󰗀n󰜧 còn
t󰖨ng l󰗜p nghèo thì ang g󰖸p r󰖦t nhi󰗂u khó khn v󰗂 nhi󰗂u m󰖸t trong cu󰗚c s󰗒ng.
Có th󰗄 nói r󰖲ng, s󰗲 thay 󰗖i v󰗂 c󰖦u trúc phân t󰖨ng xã h󰗚i (PTXH) là m󰗚t
trong nh󰗰ng d󰖦u hi󰗈u 󰖨u tiên và rõ nét nh󰖦t v󰗂 s󰗲 bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i trong giai
o󰖢n t󰗬 1986 󰗀n nay; 󰖸c bi󰗈t là trong th󰖮p niên 󰖨u c󰗨a th󰗀 k󰗸 XXI, khi
n󰗜c ta ch󰗨 trng thúc 󰖪y nhanh ti󰗀n trình công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa và
phát tri󰗄n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng. Vì v󰖮y, vi󰗈c nghiên c󰗪u, kh󰖤o sát th󰗲c t󰗀 󰗄 nh󰖮n
di󰗈n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i nói chung, 󰖸c bi󰗈t là s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p
là yêu c󰖨u có ý ngha c󰖦p thi󰗀t cho vi󰗈c qu󰖤n lý s󰗲 phát tri󰗄n xã h󰗚i.
Không n󰖲m ngoài xu th󰗀 chung c󰗨a c󰖤 n󰗜c, 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng cng
ã và ang di󰗆n ra quá trình bi󰗀n 󰗖i kinh t󰗀 - xã h󰗚i trên nhi󰗂u m󰖸t d󰗜i tác

󰗚ng c󰗨a quá trình công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa, ô th󰗌 hóa và phát tri󰗄n
kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng. Tuy nhiên, 󰗠 m󰗘i 󰗌a phng do nh󰗰ng i󰗂u ki󰗈n và l󰗤i th󰗀
v󰗂 t󰗲 nhiên, v󰗂 kinh t󰗀, vn hóa, xã h󰗚i mà xác 󰗌nh nh󰗰ng quy󰗀t sách nh󰖲m
󰗌nh h󰗜ng s󰗲 phát tri󰗄n và bi󰗀n 󰗖i c󰗨a PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 nh󰗰ng m󰗪c
khác nhau. à N󰖶ng 󰗤c tách ra t󰗬 t󰗊nh Qu󰖤ng Nam - à N󰖶ng 󰗄 tr󰗠 thành
n v󰗌 hành chính tr󰗲c thu󰗚c Trung ng t󰗬 nm 1997; nh󰗰ng nm sau ó,
nh󰖦t là t󰗬 nm 2002 󰗀n nm 2010 là giai o󰖢n thành ph󰗒 th󰗲c hi󰗈n quá trình
ô th󰗌 hóa r󰗚ng kh󰖰p v󰗜i quy mô, t󰗒c 󰗚 r󰖦t nhanh (sau nm 2010, do 󰖤nh
h󰗜ng cu󰗚c kh󰗨ng ho󰖤ng kinh t󰗀 th󰗀 gi󰗜i nên quá trình ô th󰗌 hóa ch󰖮m l󰖢i).
3
T󰗬 khi tr󰗠 thành n v󰗌 hành chính tr󰗲c thu󰗚c trung ng, 󰗀n nm 2010, à
N󰖶ng ã thu h󰗔i 󰖦t v󰗜i t󰗖ng di󰗈n tích 11.488 ha; t󰗖ng s󰗒 ti󰗂n chi cho 󰗂n bù
gi󰖤i t󰗐a các khu dân c kho󰖤ng 5000 t󰗸 󰗔ng; t󰗖ng s󰗒 h󰗚 thu󰗚c di󰗈n gi󰖤i t󰗐a
󰗂n bù g󰖨n 90.000 h󰗚. Trong ó, s󰗒 h󰗚 gi󰖤i t󰗐a thu h󰗔i i h󰖴n là 41.282 h󰗚, s󰗒 h󰗚
gi󰖤i t󰗐a thu h󰗔i m󰗚t ph󰖨n 21.125 h󰗚, s󰗒 h󰗚 gi󰖤i t󰗐a 󰖦t nông nghi󰗈p, lâm nghi󰗈p
20.333 h󰗚. V󰗜i các ch󰗨 trng, chính sách quy ho󰖢ch, ch󰗊nh trang ô th󰗌 ã t󰖢o
ra nh󰗰ng s󰗲 thay 󰗖i l󰗜n v󰗂 không gian v󰖮t ch󰖦t ô th󰗌, v󰗂 c c󰖦u kinh t󰗀 - xã h󰗚i
và chi󰗀n l󰗤c phát tri󰗄n n󰗂n kinh t󰗀 c󰗨a thành ph󰗒 T󰖦t c󰖤 nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 ó 󰗂u
có s󰗲 tác 󰗚ng m󰖢nh m󰖾 󰗀n bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p.
Th󰗲c t󰗀 nói trên cho th󰖦y, vi󰗈c v󰖮n d󰗦ng lý thuy󰗀t và phng pháp xã
h󰗚i h󰗎c vào nghiên c󰗪u bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i nói chung và 󰖸c bi󰗈t là s󰗲 bi󰗀n 󰗖i
PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p nói riêng, trên quy mô toàn qu󰗒c cng nh 󰗒i v󰗜i thành
ph󰗒 à N󰖶ng là vi󰗈c làm c󰖨n thi󰗀t nh󰖲m nh󰖮n di󰗈n th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i, lu󰖮n
gi󰖤i nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 tác 󰗚ng 󰗀n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i cng nh ánh giá h󰗈 qu󰖤 c󰗨a s󰗲
bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗀n s󰗲 phát tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i, t󰗬 ó ki󰗀n ngh󰗌
nh󰗰ng gi󰖤i pháp h󰗤p lý h󰗜ng 󰗀n s󰗲 phát tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i nhanh và b󰗂n
v󰗰ng là i󰗂u h󰗀t s󰗪c c󰖨n thi󰗀t. Vi󰗈c l󰗲a ch󰗎n 󰗂 tài: Bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã
h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng t󰗬 nm 2002 󰗀n nm 2010 󰗄
nghiên c󰗪u là nh󰖲m áp 󰗪ng các yêu c󰖨u quan tr󰗎ng nói trên.
2. M󰗦c tiêu và nhi󰗈m v󰗦 nghiên c󰗪u c󰗨a lu󰖮n án

2.1. M󰗦c tiêu nghiên c󰗪u: Góp ph󰖨n làm rõ thêm nh󰗰ng v󰖦n 󰗂 lý lu󰖮n
và phng pháp nghiên c󰗪u v󰗂 PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p và bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂
nghi󰗈p; nh󰖮n di󰗈n th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p t󰗬 nm 2002 - 2010,
tìm hi󰗄u nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 tác 󰗚ng 󰗀n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i cng nh h󰗈 qu󰖤 c󰗨a nh󰗰ng
bi󰗀n 󰗖i ó 󰗀n s󰗲 phát tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng; 󰗂 xu󰖦t
các gi󰖤i pháp nh󰖲m phát tri󰗄n xã h󰗚i b󰗂n v󰗰ng.
2.2. Nhi󰗈m v󰗦 nghiên c󰗪u: 󰗄 󰖢t 󰗤c m󰗦c tiêu nói trên, Lu󰖮n án có
các nhi󰗈m v󰗦 sau:
4
- Xác 󰗌nh c s󰗠 lý lu󰖮n, phng pháp lu󰖮n và các khái ni󰗈m PTXH
ngh󰗂 nghi󰗈p và bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p.
- Phân tích d󰗰 li󰗈u 󰗄 nh󰖮n di󰗈n th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p.
- Lu󰖮n gi󰖤i nh󰗰ng nhân t󰗒 ch󰗨 y󰗀u tác 󰗚ng làm bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p
- ánh giá 󰖤nh h󰗠ng c󰗨a s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗀n s󰗲 phát
tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i.
- D󰗲 báo xu h󰗜ng bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p trong nh󰗰ng nm t󰗜i 󰗠
thành ph󰗒 à N󰖶ng.
- 󰗂 xu󰖦t gi󰖤i pháp i󰗂u ch󰗊nh PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p h󰗜ng 󰗀n phát tri󰗄n
xã h󰗚i b󰗂n v󰗰ng.
3. 󰗒i t󰗤ng, khách th󰗄, ph󰖢m vi nghiên c󰗪u c󰗨a lu󰖮n án
3.1. 󰗒i t󰗤ng nghiên c󰗪u: Lu󰖮n án nghiên c󰗪u s󰗲 bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng
xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p.
3.2. Khách th󰗄 nghiên c󰗪u: Lu󰖮n án nghiên c󰗪u các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂
nghi󰗈p ang ho󰖢t 󰗚ng kinh t󰗀 th󰗞ng xuyên trong 12 tháng qua 󰗠 th󰗞i i󰗄m
i󰗂u tra. Vì các nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p nh nông dân, lao 󰗚ng gi󰖤n n,
buôn bán - d󰗌ch v󰗦 có ho󰖢t 󰗚ng kinh t󰗀 không b󰗌 gi󰗜i h󰖢n b󰗠i tu󰗖i ngh󰗊 hu
cho nên s󰗒 li󰗈u 󰗤c s󰗮 d󰗦ng trong Lu󰖮n án bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng
󰗨 15 tu󰗖i 󰗀n trên 60 tu󰗖i ang có ngh󰗂 nghi󰗈p (ã 󰗤c lo󰖢i tr󰗬 i nh󰗰ng
ng󰗞i ang i h󰗎c).
3.3. Ph󰖢m vi nghiên c󰗪u: Lu󰖮n án nghiên c󰗪u s󰗲 bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã

h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng t󰗬 nm 2002 󰗀n 2010, là giai o󰖢n
thành ph󰗒 th󰗲c hi󰗈n quá trình công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa và ô th󰗌 hóa
r󰗚ng kh󰖰p v󰗜i quy mô l󰗜n và t󰗒c 󰗚 nhanh nên t󰖢o ra s󰗲 bi󰗀n 󰗖i v󰗂 phân t󰖨ng
xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p m󰖢nh m󰖾.
4. Câu h󰗐i nghiên c󰗪u
󰗄 󰖢t 󰗤c m󰗦c ích nghiên c󰗪u nêu trên, các câu h󰗐i nghiên c󰗪u 󰗤c
xác 󰗌nh nh sau:
5
- Câu h󰗐i 1: C󰖨n d󰗲a trên c s󰗠 phng pháp lu󰖮n nào 󰗄 nghiên c󰗪u
quá trình bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p hi󰗈u qu󰖤 nh󰖦t.
- Câu h󰗐i 2: Th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à
N󰖶ng t󰗬 nm 2002 - 2010 di󰗆n ra nh th󰗀 nào?
- Câu h󰗐i 3: Nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 ch󰗨 y󰗀u nào tác 󰗚ng 󰗀n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH
ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng ?
- Câu h󰗐i 4: PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p s󰖾 bi󰗀n 󰗖i theo xu h󰗜ng nào và c󰖨n các
gi󰖤i pháp gì 󰗄 i󰗂u ch󰗊nh PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p, phát tri󰗄n xã h󰗚i b󰗂n v󰗰ng ?
5. Gi󰖤 thuy󰗀t nghiên c󰗪u và khung phân tích
5.1. Gi󰖤 thuy󰗀t nghiên c󰗪u
T󰗬 câu h󰗐i nghiên c󰗪u 󰗤c xác 󰗌nh nh trên, h󰗜ng nghiên c󰗪u c󰗨a 󰗂
tài 󰗤c xác l󰖮p theo các gi󰖤 thuy󰗀t sau:
- Gi󰖤 thuy󰗀t 1: T󰗬 sau nm 2000 󰗀n nay, s󰗲 PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành
ph󰗒 à N󰖶ng di󰗆n ra nhanh hn v󰗂 c󰖤 quy mô, m󰗪c 󰗚 so v󰗜i tình hình chung
c󰗨a c󰖤 n󰗜c; trong ó, nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p nông dân ch󰗌u s󰗲 bi󰗀n 󰗖i
ngh󰗂 nghi󰗈p nhi󰗂u nh󰖦t.
- Gi󰖤 thuy󰗀t 2: Các y󰗀u t󰗒 gi󰗜i tính, tu󰗖i, 󰗌a bàn sinh s󰗒ng, trình 󰗚 h󰗎c
v󰖦n ã tác 󰗚ng m󰖢nh 󰗀n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p.
- Gi󰖤 thuy󰗀t 3: Ch󰗨 trng 󰖪y nhanh ti󰗀n trình ô th󰗌 hóa và chính sách
u tiên phát tri󰗄n giáo d󰗦c - ào t󰖢o ngu󰗔n nhân l󰗲c là nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 quan
tr󰗎ng thúc 󰖪y s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a thành ph󰗒 à N󰖶ng.
6

5.2. Khung phân tích
a. Các bi󰗀n 󰗚c l󰖮p
- H󰗈 th󰗒ng chính sách
+ Chính sách 󰖪y m󰖢nh ti󰗀n trình công nghiêp hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa và
ô th󰗌 hóa.
+ Chi󰗀n l󰗤c phát tri󰗄n c c󰖦u n󰗂n kinh t󰗀 hi󰗈n 󰖢i (d󰗌ch v󰗦 - công
nghi󰗈p - nông nghi󰗈p).
+ Chính sách u tiên phát tri󰗄n giáo d󰗦c - ào t󰖢o ngu󰗔n nhân l󰗲c
+ Chính sách thu hút và tr󰗎ng d󰗦ng ng󰗞i tài.
- Các y󰗀u t󰗒 󰖸c trng cá nhân ng󰗞i lao 󰗚ng
+ Gi󰗜i tính
+ 󰗚 tu󰗖i
+ H󰗎c v󰖦n
+ 󰗌a bàn c trú (thành th󰗌, nông thôn)
Môi tr󰗞ng t󰗲 nhiên, kinh t󰗀 - xã h󰗚i
H󰗈 th󰗒ng chính sách
H󰗈 qu󰖤 xã h󰗚i
󰖸c i󰗄m cá nhân
ng󰗞i lao 󰗚ng
V󰗌 th󰗀 kinh t󰗀
ngh󰗂 nghi󰗈p
V󰗌 th󰗀 quy󰗂n
l󰗲c ngh󰗂 nghi󰗈p
V󰗌 th󰗀 xã h󰗚i
ngh󰗂 nghi󰗈p
Bi󰗀n 󰗖i
PTXH ngh󰗂
nghi󰗈p
7
b. Bi󰗀n ph󰗦 thu󰗚c

S󰗲 bi󰗀n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗤c xác 󰗌nh qua các ch󰗊
báo sau:
- Bi󰗀n 󰗖i PTXH v󰗂 v󰗌 th󰗀 quy󰗂n l󰗲c ngh󰗂 nghi󰗈p.
- Bi󰗀n 󰗖i PTXH v󰗂 v󰗌 th󰗀 kinh t󰗀 (d󰗲a trên ch󰗊 báo v󰗂 m󰗪c thu nh󰖮p
c󰗨a 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p so sánh qua m󰗒c th󰗞i gian t󰗬 2002 󰗀n 2010).
- Bi󰗀n 󰗖i PTXH v󰗂 v󰗌 th󰗀 xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p (qua ý ki󰗀n ánh giá ch󰗨
quan c󰗨a ng󰗞i dân).
6. C s󰗠 lý lu󰖮n và phng pháp nghiên c󰗪u
6.1. C s󰗠 lý lu󰖮n
- Lu󰖮n án 󰗤c th󰗲c hi󰗈n d󰗲a trên nh󰗰ng nguyên lý c󰗨a ch󰗨 ngha Mác
- Lênin v󰗂 bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i.
- D󰗲a trên quan i󰗄m, ch󰗨 trng, chính sách c󰗨a 󰖤ng và Nhà n󰗜c,
và nh󰗰ng quy󰗀t sách c󰗨a c󰖦p 󰗨y và chính quy󰗂n thành ph󰗒 à N󰖶ng v󰗂 phát
tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i.
- V󰖮n d󰗦ng các lý thuy󰗀t c󰗨a Karl Marx, Max Weber và c󰗨a các nhà
XHH hi󰗈n 󰖢i 󰗄 lu󰖮n gi󰖤i s󰗲 bi󰗄n 󰗖i phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p.
6.2. Phng pháp nghiên c󰗪u c󰗦 th󰗄
- Phân tích tài li󰗈u có s󰖶n, là nh󰗰ng tài li󰗈u thu th󰖮p 󰗤c t󰗬 các báo
cáo t󰗖ng k󰗀t, các nghiên c󰗪u ã có và các tài li󰗈u khác liên quan 󰗀n 󰗂 tài.
- Phng pháp 󰗌nh l󰗤ng: S󰗮 d󰗦ng s󰗒 li󰗈u c󰗨a hai cu󰗚c kh󰖤o sát m󰗪c
s󰗒ng (KSMS) h󰗚 gia ình nm 2002 và 2010, do T󰗖ng c󰗦c Th󰗒ng kê th󰗲c hi󰗈n
v󰗜i s󰗲 h󰗘 tr󰗤 k󰗺 thu󰖮t c󰗨a các t󰗖 ch󰗪c qu󰗒c t󰗀. Trên c s󰗠 b󰗚 s󰗒 li󰗈u g󰗒c, tác gi󰖤
ti󰗀n hành x󰗮 lý và phân tích theo m󰗦c ích, n󰗚i dung nghiên c󰗪u c󰗨a lu󰖮n án
b󰖲ng chng trình SPSS. 󰗄 󰖢t 󰗤c m󰗦c ích nh󰖮n di󰗈n bi󰗀n 󰗖i PTXH
ngh󰗂 nghi󰗈p trên 󰗌a bàn thành ph󰗒 à N󰖶ng, tác gi󰖤 l󰗲a ch󰗎n h󰗜ng ti󰗀p c󰖮n
theo 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗄 x󰗮 lý và phân tích v󰗌 th󰗀 kinh t󰗀 - xã h󰗚i.
C s󰗠 󰗄 phân lo󰖢i 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p là d󰗲a vào b󰖤ng Danh m󰗦c ngh󰗂
nghi󰗈p mà T󰗖ng c󰗦c Th󰗒ng kê xây d󰗲ng nh󰖲m ph󰗦c v󰗦 cho các cu󰗚c KSMS h󰗚
gia ình 󰗠 n󰗜c ta trong hn m󰗚t th󰖮p niên qua nh sau:
8

* B󰗚 s󰗒 li󰗈u kh󰖤o sát m󰗪c s󰗒ng h󰗚 gia ình nm 2002
- Nhóm ngh󰗂 lãnh 󰖢o, qu󰖤n lý là nh󰗰ng ng󰗞i n󰖰m gi󰗰 các ch󰗪c v󰗦
ch󰗨 ch󰗒t trong các c quan 󰖤ng, nhà n󰗜c, oàn th󰗄 t󰗬 Trung ng 󰗀n 󰗌a
phng (bao g󰗔m 7 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17).
- Nhóm ngh󰗂 doanh nhân là nh󰗰ng ng󰗞i gi󰗰 v󰗌 trí quan tr󰗎ng trong
các c quan Liên hi󰗈p, t󰗖ng công ty, công ty, doanh nghi󰗈p, xí nghi󰗈p (bao
g󰗔m 2 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 18 và 19).
- Nhóm ngh󰗂 chuyên môn cao là nh󰗰ng ng󰗞i có trình 󰗚 chuyên môn
cao, k󰗺 thu󰖮t cao trong các lnh v󰗲c y t󰗀, giáo d󰗦c, khoa h󰗎c k󰗺 thu󰖮t, (g󰗔m
4 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 21, 22, 23, 24).
- Nhóm ngh󰗂 nhân viên là nh󰗰ng ng󰗞i ph󰗦c v󰗦 trong các lnh v󰗲c
khoa h󰗎c, k󰗺 thu󰖮t, giáo d󰗦c, y t󰗀, vn phòng, (g󰗔m 6 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒
31, 32, 33, 34 và 41, 42).
- Nhóm ngh󰗂 công nhân là nh󰗰ng th󰗤 chuyên nghi󰗈p và có k󰗺 thu󰖮t.
H󰗎 v󰖮n hành, l󰖰p ráp máy móc, lái xe, i󰗂u khi󰗄n các máy móc (g󰗔m 3 nhóm
ngh󰗂 có mã s󰗒 81,82, 83).
- Nhóm ngh󰗂 buôn bán - d󰗌ch v󰗦 là nh󰗰ng ng󰗞i bán hàng, làm d󰗌ch v󰗦,
ng󰗞i m󰖬u, b󰖤o v󰗈, ti󰗀p th󰗌 hàng hóa (g󰗔m 3 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 51, 52 và 91).
- Nhóm ngh󰗂 ti󰗄u th󰗨 công bao g󰗔m các lo󰖢i th󰗤 xây d󰗲ng, khai thác
m󰗐, th󰗤 th󰗨 công m󰗺 ngh󰗈 (5 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 71, 72, 73, 74 và 79).
- Nhóm ngh󰗂 lao 󰗚ng gi󰖤n n bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng gi󰖤n
n trong khai thác m󰗐, xây d󰗲ng, và các lnh v󰗲c khác (có mã s󰗒 ngh󰗂 93).
- Nhóm ngh󰗂 nông dân bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng trong nông,
lâm ng nghi󰗈p (2 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 61 và 92).
* B󰗚 s󰗒 li󰗈u kh󰖤o sát m󰗪c s󰗒ng h󰗚 dân c nm 2010:
- Nhóm ngh󰗂 lãnh 󰖢o, qu󰖤n lý là nh󰗰ng ng󰗞i n󰖰m gi󰗰 các ch󰗪c v󰗦
ch󰗨 ch󰗒t trong các c quan 󰖤ng, nhà n󰗜c, oàn th󰗄 t󰗬 TW 󰗀n 󰗌a phng
(bao g󰗔m 7 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17).
9
- Nhóm ngh󰗂 doanh nhân là nh󰗰ng ng󰗞i gi󰗰 v󰗌 trí quan tr󰗎ng trong

các c quan Liên hi󰗈p, t󰗖ng công ty, công ty, doanh nghi󰗈p, xí nghi󰗈p (có mã
s󰗒 ngh󰗂 18 và 19).
- Nhóm ngh󰗂 chuyên môn cao là nh󰗰ng ng󰗞i có trình 󰗚 chuyên môn
cao, k󰗺 thu󰖮t cao trong các lnh v󰗲c Y t󰗀, giáo d󰗦c, khoa h󰗎c k󰗺 thu󰖮t (g󰗔m
6 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 21, 22, 23, 24, 25, 26).
- Nhóm ngh󰗂 nhân viên là nh󰗰ng ng󰗞i ph󰗦c v󰗦 trong các lnh v󰗲c
khoa h󰗎c, k󰗺 thu󰖮t, giáo d󰗦c, y t󰗀, vn phòng (g󰗔m 10 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒
31, 32, 33, 34, 35, 36 và 41, 42, 43, 44).
- Nhóm ngh󰗂 công nhân là nh󰗰ng th󰗤 chuyên nghi󰗈p và có k󰗺 thu󰖮t.
H󰗎 v󰖮n hành, l󰖰p ráp máy móc, lái xe, i󰗂u khi󰗄n các máy móc (g󰗔m 3 nhóm
ngh󰗂 có mã s󰗒 81,82, 83).
- Nhóm ngh󰗂 buôn bán - d󰗌ch v󰗦 là nh󰗰ng ng󰗞i bán hàng, làm d󰗌ch
v󰗦, ng󰗞i m󰖬u, b󰖤o v󰗈, ti󰗀p th󰗌 hàng hóa (g󰗔m 5 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 51, 52,
53, 54 và 95).
- Nhóm ngh󰗂 ti󰗄u th󰗨 công bao g󰗔m các lo󰖢i th󰗤 xây d󰗲ng, khai thác
m󰗐, th󰗤 th󰗨 công m󰗺 ngh󰗈, (5 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 71, 72, 73, 74 và 75).
- Nhóm ngh󰗂 lao 󰗚ng gi󰖤n n bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng gi󰖤n
n trong khai thác m󰗐, xây d󰗲ng, và các lnh v󰗲c khác (4 nhóm ngh󰗂 có mã
s󰗒 91, 93, 94 và 96).
- Nhóm ngh󰗂 nông dân bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng trong nông,
lâm ng nghi󰗈p (4 nhóm ngh󰗂 có mã s󰗒 61, 62, 63 và 92).
Trong k󰗴 kh󰖤o sát m󰗪c s󰗒ng h󰗚 gia ình nm 2002, T󰗖ng c󰗦c Th󰗒ng kê
l󰗲a ch󰗎n m󰖬u i󰗂u tra 󰗠 à N󰖶ng g󰗔m 320 h󰗚 gia ình v󰗜i 1472 nhân kh󰖪u,
trong ó có 718 ng󰗞i có vi󰗈c làm trên 9 nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p khác nhau 󰗠 th󰗞i
i󰗄m i󰗂u tra (tr󰗬 l󰗲c l󰗤ng quân 󰗚i). Nhóm 󰗒i t󰗤ng ang ho󰖢t 󰗚ng kinh
t󰗀 nói trên (718 tr󰗞ng h󰗤p) có 󰗚 tu󰗖i th󰖦p nh󰖦t là 15, cao nh󰖦t là 68 tu󰗖i; v󰗂
gi󰗜i tính, có 51% nam, 49% n󰗰; 76,1% tr󰗞ng h󰗤p 󰗠 khu v󰗲c thành th󰗌, 23,9%
󰗠 nông thôn.
10
󰗀n cu󰗚c kh󰖤o sát vào nm 2010, m󰖬u nghiên c󰗪u 󰗤c l󰗲a ch󰗎n g󰗔m

123 h󰗚 v󰗜i 525 nhân kh󰖪u, trong ó có 267 ng󰗞i ang ho󰖢t 󰗚ng kinh t󰗀
th󰗞ng xuyên trên 9 nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p khác nhau 󰗠 th󰗞i i󰗄m i󰗂u tra (tr󰗬 l󰗲c
l󰗤ng quân 󰗚i). Nhóm 󰗒i t󰗤ng ang ho󰖢t 󰗚ng kinh t󰗀 nói trên (267 tr󰗞ng
h󰗤p) có 󰗚 tu󰗖i th󰖦p nh󰖦t là 16, cao nh󰖦t là 70 tu󰗖i; v󰗂 gi󰗜i tính, có 49,4%
nam, 50,6% n󰗰; 85,1% tr󰗞ng h󰗤p 󰗠 thành th󰗌, 14,9% 󰗠 khu v󰗲c nông thôn.
Nh v󰖮y, s󰗒 ng󰗞i ang ho󰖢t 󰗚ng kinh t󰗀 th󰗞ng xuyên trên các nhóm
xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p khác nhau (tr󰗬 l󰗲c l󰗤ng quân 󰗚i) là nhóm 󰗒i t󰗤ng ch󰗨
y󰗀u mà Lu󰖮n án l󰗲a ch󰗎n nghiên c󰗪u. T󰗬 ngu󰗔n tài li󰗈u g󰗒c c󰗨a c󰗨a T󰗖ng c󰗦c
Th󰗒ng kê k󰗄 trên, tác gi󰖤 lu󰖮n án ã ti󰗀n hành x󰗮 lý d󰗰 li󰗈u và phân tích nh󰖲m
góp ph󰖨n nh󰖮n di󰗈n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 à N󰖶ng, nh󰖦t là khía
c󰖢nh di d󰗚ng ngh󰗂 nghi󰗈p trong c󰖦u trúc mô hình tháp phân t󰖨ng ngh󰗂 nghi󰗈p
c󰗨a lao 󰗚ng l󰖦y làm tiêu chí 󰗄 ánh giá m󰗪c 󰗚 quy󰗂n l󰗲c c󰗨a các nhóm xã
h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p t󰗬 nm 2002 󰗀n nm 2010.
* B󰗚 s󰗒 li󰗈u i󰗂u tra ch󰗎n m󰖬u do tác gi󰖤 lu󰖮n án th󰗲c hi󰗈n:
Do file d󰗰 li󰗈u c󰗨a 2 cu󰗚c kh󰖤o sát nói trên c󰗨a T󰗖ng c󰗦c Th󰗒ng kê có
nh󰗰ng h󰖢n ch󰗀 nh󰖦t 󰗌nh nh s󰗒 l󰗤ng m󰖬u nh󰗐 và 󰗤c ch󰗎n m󰖬u 󰖢i di󰗈n c󰖦p
vùng, nên 󰗄 có thêm c s󰗠 d󰗰 li󰗈u tin c󰖮y hn v󰗂 à N󰖶ng, tác gi󰖤 còn ti󰗀n
hành nghiên c󰗪u b󰗖 sung v󰗜i s󰗒 l󰗤ng 451 phi󰗀u trng c󰖨u ý ki󰗀n. S󰗒 phi󰗀u
i󰗂u tra này có c c󰖦u m󰖬u nh sau: V󰗂 gi󰗜i tính, có 258 nam (57.2%), 193 n󰗰
(42.8%); 󰗌a bàn thành th󰗌 có 382 ng󰗞i (84.7%), nông thôn g󰗔m 69 ng󰗞i
(15.3%); v󰗂 c c󰖦u nhóm tu󰗖i t󰗬 30 tr󰗠 xu󰗒ng có 45 ng󰗞i (9.9%), t󰗬 31 - 40
tu󰗖i có 114 ng󰗞i (25.3%), t󰗬 41 - 50 tu󰗖i có 216 ng󰗞i (47.9%), t󰗬 51 - 60
tu󰗖i có 63 ng󰗞i (14%) và nhóm tu󰗖i trên 60 có 13 ng󰗞i (2.9%). Th󰗞i i󰗄m
i󰗄m i󰗂u tra 󰗤c ti󰗀n hành vào cu󰗒i nm 2011. M󰖬u kh󰖤o sát 󰗤c phân chia
g󰖨n 󰗂u cho 7/7 n v󰗌 qu󰖮n/huy󰗈n; trên m󰗘i n v󰗌 qu󰖮n/huy󰗈n, nghiên c󰗪u
sinh l󰗲a ch󰗎n ng󰖬u nhiên m󰗚t i󰗄m dân c, sau ó m󰗞i t󰖦t c󰖤 nh󰗰ng ng󰗞i t󰗬
󰗨 15 tu󰗖i tr󰗠 lên, ang làm vi󰗈c trên các ngh󰗂 nghi󰗈p khác nhau 󰗄 kh󰖤o sát.
11
C c󰖦u m󰖬u i󰗂u tra trên 󰗌a bàn qu󰖮n/ huy󰗈n, nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p
và trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n

n v󰗌: ng󰗞i
STT
󰗌a bàn qu󰖮n / huy󰗈n
Nhóm xã h󰗚i ngh󰗂
nghi󰗈p
Trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n
N
%
N
%
N
%
1
Sn Trà
67
14.8
L,QL
60
13.3
Mù ch󰗰
2
0.4
2
Ng Hành Sn
50
11,1
Doanh nhân
37
8.2
Ti󰗄u h󰗎c

43
9.5
3
H󰖤i Châu
74
16.4
Chuyên môn cao
65
14.4
THCS
64
14.2
4
Thanh Khê
62
13.7
Nhân viên
77
17.1
THPT
127
28.1
5
Liên Chi󰗄u
66
14.6
Công nhân
39
8.6
CNKT-

THCN
42
9.3
6
C󰖪m l󰗈
66
14.6
B.bán-D.v󰗦
79
17.5
C-H
128
28.4
7
Hòa Vang
66
14.6
Ti󰗄u th󰗨 công
22
4.9
Trên H
35
7.7
8
L.󰗚ng g.n
30
6.6
9
Nông dân
29

6.4
10
T󰗖ng s󰗒
451
100
451
100
451
100
M󰗦c ích c󰗨a nghiên c󰗪u b󰗖 sung là 󰗄 thu th󰖮p thông tin v󰗂 m󰗪c thu
nh󰖮p c󰗨a ng󰗞i lao 󰗚ng theo nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p, ý ki󰗀n t󰗲 ánh giá c󰗨a các
nhóm xã h󰗚i v󰗂 v󰗌 th󰗀 kinh t󰗀 - xã h󰗚i c󰗨a 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 th󰗞i
i󰗄m nm 2002 và nm 2010; s󰗲 c󰖤m nh󰖮n và ánh giá c󰗨a ng󰗞i dân v󰗂 m󰗪c
󰗚 tác 󰗚ng c󰗨a các chính sách 󰗀n kh󰖤 nng di 󰗚ng ngh󰗂 nghi󰗈p trên 󰗌a bàn
à N󰖶ng th󰗞i gian qua. Vi󰗈c thu th󰖮p thông tin v󰗂 thu nh󰖮p hàng tháng c󰗨a
ng󰗞i lao 󰗚ng 󰗠 th󰗞i i󰗄m cách ây 10 nm là vi󰗈c r󰖦t khó, song trong th󰖮p
niên 󰖨u c󰗨a th󰗀 k󰗸 XXI, nh󰗞 i󰗄m nh󰖦n c󰗨a à N󰖶ng là ti󰗀n hành gi󰖤i t󰗐a,
ch󰗊nh trang ô th󰗌 trên quy mô toàn thành ph󰗒 nên nhu c󰖨u th󰗤 h󰗔 (th󰗤 xây
d󰗲ng và ph󰗦 h󰗔) r󰖦t l󰗜n. Ngày công th󰗤 h󰗔 󰗤c nhi󰗂u ng󰗞i quan tâm 󰗀n và
tr󰗠 thành i󰗄m quy chi󰗀u giá tr󰗌 lao 󰗚ng 󰗠 các lnh v󰗲c công vi󰗈c khác. N󰖰m
b󰖰t th󰗲c t󰗀 ó, trong phi󰗀u i󰗂u tra b󰗖 sung, tác gi󰖤 ã ti󰗀n hành thu th󰖮p thông
tin thu nh󰖮p c󰗨a 󰗒i t󰗤ng t󰗬 ngày công lao 󰗚ng nên ã t󰖮p h󰗤p 󰗤c d󰗰 liêu
c󰖨n thi󰗀t. Ch󰗊 duy nhóm ngh󰗂 nghi󰗈p nông dân là g󰖸p khó khn vì ch󰗊 nh󰗰ng
nông dân chuy󰗄n sang s󰖤n xu󰖦t hàng hóa h󰗎 m󰗜i l󰗤ng hóa 󰗤c m󰗪c thu
nh󰖮p, còn nh󰗰ng nông dân s󰖤n xu󰖦t nh󰗐 theo hình th󰗪c truy󰗂n th󰗒ng thì có ít
ng󰗞i khai 󰗤c thu nh󰖮p chính xác.
12
- Phng pháp 󰗌nh tính: Tác gi󰖤 th󰗲c hi󰗈n 27 m󰖬u ph󰗐ng v󰖦n sâu và 4
cu󰗚c th󰖤o lu󰖮n nhóm, trong ó, 󰗒i t󰗤ng ph󰗐ng v󰖦n sâu 󰗤c l󰗲a ch󰗎n ng󰖬u
nhiên trên 9 nhóm xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p, m󰗘i nhóm ch󰗎n 3 ng󰗞i; th󰗲c hi󰗈n 1

cu󰗚c th󰖤o lu󰖮n nhóm g󰗔m cán b󰗚 các ban ngành c󰖦p thành ph󰗒, 1 cu󰗚c 󰗠 c󰖦p
qu󰖮n, 2 cu󰗚c 󰗠 ph󰗞ng Thanh L󰗚c án, thu󰗚c qu󰖮n Thanh Khê và ph󰗞ng An
H󰖤i ông, thu󰗚c qu󰖮n Sn Trà.
7. óng góp m󰗜i c󰗨a lu󰖮n án
7.1. óng góp m󰗜i v󰗂 m󰖸t khoa h󰗎c
- H󰗈 th󰗒ng hóa, b󰗖 sung và làm rõ thêm nh󰗰ng v󰖦n 󰗂 lý lu󰖮n v󰗂 PTXH
và bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p; 󰖸c bi󰗈t là xây d󰗲ng khái ni󰗈m, h󰗈 th󰗒ng tiêu
chí ánh giá 󰗄 nghiên c󰗪u v󰗂 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p.
- Phân tích, mô t󰖤 th󰗲c tr󰖢ng bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 TP à
N󰖶ng t󰗬 nm 2002 󰗀n nm 2010 và a ra d󰗲 báo xu h󰗜ng bi󰗀n 󰗖i nh󰗰ng
nm sau 2010.
- Lý gi󰖤i và ch󰗊 ra nh󰗰ng y󰗀u t󰗒 tác 󰗚ng 󰗀n quá trình bi󰗀n 󰗖i PTXH
ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à N󰖶ng t󰗬 nm 2002 󰗀n nm 2010.
- ánh giá 󰖤nh h󰗠ng c󰗨a s󰗲 bi󰗀n 󰗖i PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗀n s󰗲 phát
tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i c󰗨a à N󰖶ng.
7.2. óng góp v󰗂 m󰖸t th󰗲c ti󰗆n
- K󰗀t qu󰖤 nghiên c󰗪u có th󰗄 dùng làm tài li󰗈u tham kh󰖤o trong các công
vi󰗈c ho󰖢ch 󰗌nh và th󰗲c hi󰗈n các chính sách phát tri󰗄n kinh t󰗀 - xã h󰗚i cng
nh l󰗲a ch󰗎n gi󰖤i pháp có tính kh󰖤 thi 󰗄 i󰗂u ch󰗊nh PTXH ngh󰗂 nghi󰗈p, phát
tri󰗄n xã h󰗚i b󰗂n v󰗰ng
- K󰗀t qu󰖤 nghiên c󰗪u có th󰗄 dùng làm tài li󰗈u tham kh󰖤o trong nghiên
c󰗪u và gi󰖤ng d󰖢y nh󰗰ng v󰖦n 󰗂 liên quan 󰗀n s󰗲 bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i trong i󰗂u
ki󰗈n 󰖪y m󰖢nh công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa, ô th󰗌 hóa và phát tri󰗄n kinh t󰗀
th󰗌 tr󰗞ng hi󰗈n nay.
8. K󰗀t c󰖦u c󰗨a lu󰖮n án
Ngoài ph󰖨n m󰗠 󰖨u, k󰗀t lu󰖮n, danh m󰗦c tài li󰗈u tham kh󰖤o và ph󰗦 l󰗦c,
lu󰖮n án g󰗔m 5 chng, 13 ti󰗀t.
13
Chng 1
T󰗕NG QUAN NGHIÊN C󰗩U

V󰗁 PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I NGH󰗁 NGHI󰗇P
1.1. NH󰗯NG NGHIÊN C󰗩U V󰗁 PHÂN T󰖧NG XÃ H󰗙I VÀ PHÂN T󰖧NG
XÃ H󰗙I NGH󰗁 NGHI󰗇P TRÊN TH󰖿 GI󰗛I
1.1.1. Nghiên c󰗪u v󰗂 phân t󰖨ng xã h󰗚i
Phân t󰖨ng xã h󰗚i (PTXH) là m󰗚t hi󰗈n t󰗤ng xã h󰗚i xu󰖦t hi󰗈n t󰗬 khi
công xã nguyên th󰗨y tan rã, ch󰗀 󰗚 t h󰗰u xu󰖦t hi󰗈n, d󰖬n 󰗀n hình thành các
giai c󰖦p. Tuy nhiên, hi󰗈n t󰗤ng xã h󰗚i này ch󰗊 󰗤c quan tâm nghiên c󰗪u
nhi󰗂u k󰗄 t󰗬 th󰗀 k󰗸 XIX 󰗀n nay.
Theo ý ki󰗀n c󰗨a nhi󰗂u nhà nghiên c󰗪u, Karl Marx là ng󰗞i cung c󰖦p cho
xã h󰗚i h󰗎c nh󰗰ng lu󰖮n i󰗄m g󰗒c, c b󰖤n v󰗂 PTXH. Tuy Karl Marx không 󰗂
c󰖮p riêng bi󰗈t 󰗀n PTXH hay các y󰗀u t󰗒 tác 󰗚ng 󰗀n PTXH, nhng xuyên su󰗒t
các tác ph󰖪m c󰗨a ông, chúng ta có th󰗄 th󰖦y Karl Marx ã quy s󰗲 phân chia giai
c󰖦p xã h󰗚i và PTXH 󰗂u b󰖰t ngu󰗔n t󰗬 s󰗲 phân chia và khác bi󰗈t v󰗂 quy󰗂n s󰗠
h󰗰u t li󰗈u s󰖤n xu󰖦t. Karl Marx coi ây là y󰗀u t󰗒 ch󰗨 y󰗀u d󰖬n 󰗀n phân hóa giai
c󰖦p và PTXH.
Cùng v󰗜i Karl Marx, Max Weber là ng󰗞i có nhi󰗂u óng góp quan
tr󰗎ng v󰗂 lý lu󰖮n phân t󰖨ng. Nh󰗰ng quan i󰗄m v󰗂 PTXH c󰗨a ông th󰗲c s󰗲 h󰗰u
ích trong vi󰗈c phân tích và lý gi󰖤i hi󰗈n t󰗤ng PTXH di󰗆n ra gi󰗰a các thành
viên xã h󰗚i.
Quan i󰗄m ch󰗨 󰖢o c󰗨a ông là xem xét PTXH d󰗲a trên ba y󰗀u t󰗒 ch󰗨
y󰗀u, ó là: V󰗌 th󰗀 kinh t󰗀 hay tài s󰖤n; v󰗌 th󰗀 xã h󰗚i hay uy tín; và v󰗌 th󰗀 chính
tr󰗌 hay quy󰗂n l󰗲c. Trong ba y󰗀u t󰗒 trên, Max Weber không tuy󰗀t 󰗒i hóa y󰗀u
t󰗒 nào mà cho r󰖲ng s󰗲 b󰖦t bình 󰖴ng xã h󰗚i, phân t󰖨ng xã h󰗚i ph󰖤i 󰗤c lý
gi󰖤i t󰗬 tác 󰗚ng c󰗨a c󰖤 ba y󰗀u t󰗒 trên. 󰖸c bi󰗈t, khi ánh giá v󰗂 y󰗀u t󰗒 quy󰗂n
l󰗲c kinh t󰗀, Max Weber ã nh󰖦n m󰖢nh 󰗀n t󰖨m quan tr󰗎ng c󰗨a c may th󰗌
tr󰗞ng nh là c s󰗠 kinh t󰗀 c󰗨a s󰗲 phân hóa giai c󰖦p hn là s󰗠 h󰗰u tài s󰖤n nh
14
quan i󰗄m c󰗨a Karl Marx. Nh v󰖮y, trong các y󰗀u t󰗒 liên quan 󰗀n kinh t󰗀 thì
Max Weber chú tr󰗎ng nhi󰗂u hn 󰗀n y󰗀u t󰗒 c may mà m󰗎i ng󰗞i ã em
bán k󰗺 nng lao 󰗚ng ngh󰗂 nghi󰗈p c󰗨a mình trên th󰗌 tr󰗞ng.

Trên c s󰗠 lý lu󰖮n n󰗂n t󰖤ng 󰗤c thi󰗀t l󰖮p tr󰗜c ó, t󰗬 nh󰗰ng nm 40
c󰗨a th󰗀 k󰗸 XX 󰗀n nay, thu󰖮t ng󰗰 󰜝phân t󰖨ng xã h󰗚i󰜞 󰗤c s󰗮 d󰗦ng khá r󰗚ng
rãi 󰗠 r󰖦t nhi󰗂u n󰗜c trên th󰗀 gi󰗜i. Và nhi󰗂u công trình nghiên c󰗪u i sâu kh󰖤o
sát, lý gi󰖤i hi󰗈n th󰗲c PTXH di󰗆n ra trong các xã h󰗚i và các tác gi󰖤 ã có s󰗲 b󰗖
sung phát tri󰗄n lý thuy󰗀t phân t󰖨ng.
Nhà xã h󰗚i h󰗎c M󰗺 Erik Olin Wright, d󰗲a trên quan i󰗄m c󰗨a Karl Marx
và Max Weber ã phát tri󰗄n lý thuy󰗀t v󰗂 giai c󰖦p. Ông cho r󰖲ng, trong n󰗂n s󰖤n
xu󰖦t t b󰖤n ch󰗨 ngha hi󰗈n 󰖢i, v󰗌 trí c󰗨a m󰗚t cá nhân 󰗤c xác l󰖮p d󰗲a trên ba
khía c󰖢nh trong ki󰗄m soát các ngu󰗔n l󰗲c kinh t󰗀, ó là: s󰗲 ki󰗄m soát 󰗒i v󰗜i
󰖨u t hay v󰗒n ti󰗂n t󰗈; s󰗲 ki󰗄m soát các t li󰗈u s󰖤n xu󰖦t v󰖮t ch󰖦t (ru󰗚ng 󰖦t hay
công x󰗠ng và công s󰗠 vn phòng); và s󰗲 ki󰗄m soát 󰗒i v󰗜i s󰗪c lao 󰗚ng. ây là
nh󰗰ng khía c󰖢nh cho phép nh󰖮n di󰗈n các giai c󰖦p ch󰗨 y󰗀u [trích theo 4, tr.106-
115]. 󰗀n nm 1982 Wright và m󰗚t s󰗒 tác gi󰖤 khác b󰗖 sung thêm ba ch󰗊 báo 󰗄
phân chia giai c󰖦p xã h󰗚i, ó là: m󰗪c 󰗚 tham gia quy󰗀t 󰗌nh; quy󰗂n uy 󰗒i v󰗜i
nh󰗰ng ng󰗞i khác khi làm vi󰗈c; m󰗪c 󰗚 󰗚c l󰖮p và t󰗲 󰗌nh h󰗜ng mà con ng󰗞i
có trong công vi󰗈c c󰗨a h󰗎. D󰗲a trên nh󰗰ng ch󰗊 báo này, h󰗎 phân ra các giai t󰖨ng
sau: nhà t b󰖤n, ng󰗞i qu󰖤n lý, công nhân và t s󰖤n nh󰗐 [trích theo 63, tr.4].
1.1.2. Nghiên c󰗪u v󰗂 phân t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p
Nghiên c󰗪u PTXH n󰗜c M󰗺, tác gi󰖤 Ian Robertson d󰗲a trên c s󰗠 thu
nh󰖮p và ngh󰗂 nghi󰗈p ã phân chia xã h󰗚i M󰗺 thành 6 giai t󰖨ng: (t󰖨ng 6) giai
c󰖦p th󰗤ng lu l󰗜p trên - là t󰖨ng l󰗜p quý t󰗚c thu󰗚c dòng dõi n󰗖i ti󰗀ng, là nh󰗰ng
nhà t b󰖤n l󰗜n, lâu 󰗞i, có quy󰗂n l󰗲c và uy tín l󰗜n nh󰖦t trong xã h󰗚i; (t󰖨ng 5)
giai c󰖦p th󰗤ng lu l󰗜p d󰗜i là nh󰗰ng ng󰗞i có ti󰗂n, h󰗎 là nh󰗰ng ng󰗞i buôn
bán b󰖦t 󰗚ng s󰖤n, các ông trùm th󰗪c n nhanh, trùm máy tính, ng󰗞i trúng x󰗖
s󰗒 và nh󰗰ng ng󰗞i giàu khác m󰗜i n󰗖i; (t󰖨ng 4) giai c󰖦p trung lu l󰗜p trên bao
15
g󰗔m nh󰗰ng gia ình thng gia và các ch󰗨 doanh nghi󰗈p; (t󰖨ng 3) giai c󰖦p
trung lu l󰗜p d󰗜i bao g󰗔m nh󰗰ng thng nhân c󰗢 nh󰗐 và 󰖢i lý buôn bán,
giáo viên, y tá, k󰗺 thu󰖮t viên và các nhà qu󰖤n lý c󰗠 trung bình, h󰗎 là nh󰗰ng
ng󰗞i có thu nh󰖮p trung bình và công vi󰗈c c󰗨a h󰗎 không ph󰖤i là lao 󰗚ng chân

tay; (t󰖨ng 2) giai c󰖦p lao 󰗚ng bao g󰗔m m󰗚t s󰗒 ông nh󰗰ng ng󰗞i da màu và ít
󰗤c h󰗎c hành hn so v󰗜i giai c󰖦p trên. Giai c󰖦p này bao g󰗔m ch󰗨 y󰗀u nh󰗰ng
công nhân 󰜝c󰗖 c󰗔n xanh󰜞, nh󰗰ng ng󰗞i bán hàng, nhân viên ph󰗦c v󰗦, công
nhân bán chuyên nghi󰗈p. 󰖸c trng c󰗨a h󰗎 là lao 󰗚ng chân tay và h󰖨u nh
không có uy tín; (t󰖨ng 1) giai c󰖦p h󰖢 lu bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i th󰖦t nghi󰗈p kéo
dài, không ngh󰗂 nghi󰗈p, nh󰗰ng ng󰗞i nghèo kh󰗖 s󰗒ng nh󰗞 tr󰗤 c󰖦p c󰗨a xã h󰗚i.
H󰗎 là nh󰗰ng ng󰗞i có 󰗌a v󰗌 hèn kém nh󰖦t trong xã h󰗚i [trích theo 94, tr.16].
Cng d󰗲a trên 2 tiêu chí là ngh󰗂 nghi󰗈p và m󰗪c thu nh󰖮p, Gilbert Kahl
(1996) a ra cách phân chia mô hình c󰖦u trúc t󰖨ng l󰗜p xã h󰗚i M󰗺 thành 6
t󰖨ng l󰗜p: T󰖨ng l󰗜p trên 󰗊nh (t󰖨ng 6) là các nhà t b󰖤n, chi󰗀m kho󰖤ng 1% dân
s󰗒 có m󰗪c thu nh󰖮p kho󰖤ng 2 tri󰗈u USD/nm, h󰗎 là các nhà 󰖨u t, nh󰗰ng
ng󰗞i th󰗬a k󰗀 tài s󰖤n l󰗜n, các nhà qu󰖤n tr󰗌; t󰖨ng th󰗪 5 là nh󰗰ng ng󰗞i thu󰗚c
t󰖨ng l󰗜p trung lu trên, h󰗎 là các nhà qu󰖤n lý cao c󰖦p, nh󰗰ng ng󰗞i có chuyên
môn và là ch󰗨 s󰗠 h󰗰u các doanh nghi󰗈p c󰗢 trung bình. H󰗎 chi󰗀m kho󰖤ng 14%
dân s󰗒 và có thu nh󰖮p kho󰖤ng 120.000 USD/nm; t󰖨ng th󰗪 4 là nh󰗰ng ng󰗞i
thu󰗚c l󰗜p trung lu, chi󰗀m kho󰖤ng 30% dân s󰗒 v󰗜i thu nh󰖮p kho󰖤ng 55.000
USD/nm, h󰗎 là nh󰗰ng ng󰗞i qu󰖤n lý c󰖦p th󰖦p, nh󰗰ng ng󰗞i bán chuyên
nghi󰗈p, th󰗤 th󰗨 công, qu󰖤n 󰗒c, 󰗒c công và nh󰗰ng ng󰗞i buôn bán; t󰖨ng th󰗪
3 là nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng, chi󰗀m kho󰖤ng 30% dân s󰗒, thu nh󰖮p kho󰖤ng
35.000 USD/nm, h󰗎 là nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng chân tay v󰗜i trình 󰗚 k󰗺 nng
th󰖦p; t󰖨ng th󰗪 2 là nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng nghèo có thu nh󰖮p kho󰖤ng 22.000
USD/nm, h󰗎 bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng chân tay 󰗤c tr󰖤 lng th󰖦p,
nh󰗰ng ng󰗞i bán l󰖼 và nh󰗰ng ng󰗞i làm d󰗌ch v󰗦; cu󰗒i cùng là t󰖨ng áy v󰗜i
thu nh󰖮p m󰗚t nm kho󰖤ng 12.000 USD, bao g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i th󰖦t nghi󰗈p,
16
nh󰗰ng ng󰗞i giúp vi󰗈c gia ình bán th󰗞i gian, nh󰗰ng ng󰗞i nh󰖮n tr󰗤 c󰖦p xã
h󰗚i [trích theo 94, tr.16-17].
󰗟 Nh󰖮t B󰖤n, t󰗬 sau chi󰗀n tranh th󰗀 gi󰗜i th󰗪 hai, d󰗲a trên c s󰗠 󰗌a v󰗌
vi󰗈c làm, quy mô kinh doanh và ngh󰗂 nghi󰗈p, giáo s Tominaga Kenichi phân
chia xã h󰗚i Nh󰖮t B󰖤n thành 7 t󰖨ng l󰗜p: T󰖨ng 7 g󰗔m nh󰗰ng nhà kinh doanh

(thuê t󰗬 5 ng󰗞i tr󰗠 lên); t󰖨ng 6 là nh󰗰ng lao 󰗚ng trí óc (viên ch󰗪c) xí nghi󰗈p
l󰗜n (có 300 lao 󰗚ng tr󰗠 lên); t󰖨ng 5 là nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng trí óc xí nghi󰗈p
v󰗬a và nh󰗐; t󰖨ng 4 g󰗔m công nhân xí nghi󰗈p l󰗜n; t󰖨ng 3 là nh󰗰ng ng󰗞i làm
công trong các nhân xí nghi󰗈p v󰗬a và nh󰗐; t󰖨ng 2 là nh󰗰ng ng󰗞i t󰗲 doanh
quy mô nh󰗐 (5 ng󰗞i tr󰗠 xu󰗒ng; t󰖨ng 1 g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i làm nông nghi󰗈p,
nông dân [trích theo 45, tr.22].
Trong nh󰗰ng nm g󰖨n ây, m󰗚t s󰗒 nhà khoa h󰗎c Trung Qu󰗒c ã có
nh󰗰ng nghiên c󰗪u v󰗂 PTXH v󰗜i quan i󰗄m ti󰗀p c󰖮n m󰗜i phù h󰗤p v󰗜i s󰗲 bi󰗀n
󰗖i c󰗨a xã h󰗚i Trung Qu󰗒c th󰗞i m󰗠 c󰗮a, phát tri󰗄n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng. i󰗄n
hình là công trình nghiên c󰗪u c󰗨a L󰗦c H󰗎c Ngh󰗈 (Ch󰗨 biên): Báo cáo nghiên
c󰗪u giai t󰖨ng xã h󰗚i Trung Qu󰗒c ng 󰖢i [68]. D󰗲a trên c s󰗠 m󰗪c 󰗚
chi󰗀m h󰗰u ba lo󰖢i ngu󰗔n l󰗲c (t󰗖 ch󰗪c, kinh t󰗀, vn hóa), L󰗦c H󰗎c Ngh󰗈 cùng
các c󰗚ng s󰗲 ti󰗀n hành phân chia xã h󰗚i Trung Qu󰗒c ng 󰖢i thành 5 󰖴ng
c󰖦p xã h󰗚i l󰗜n: (5) Th󰗤ng t󰖨ng xã h󰗚i (g󰗔m cán b󰗚 lãnh 󰖢o cao c󰖦p, giám
󰗒c các doanh nghi󰗈p l󰗜n, nhân viên chuyên nghi󰗈p cao c󰖦p và ch󰗨 doanh
nghi󰗈p t nhân l󰗜n); (4) trung th󰗤ng t󰖨ng (g󰗔m cán b󰗚 lãnh 󰖢o trung c󰖦p,
nhân viên qu󰖤n lý các doanh nghi󰗈p l󰗜n, giám 󰗒c các doanh nghi󰗈p v󰗬a và
nh󰗐, nhân viên k󰗺 thu󰖮t chuyên nghi󰗈p và ch󰗨 doanh nghi󰗈p v󰗬a); (3) trung
trung t󰖨ng (g󰗔m nhân viên k󰗺 thu󰖮t chuyên nghi󰗈p s c󰖦p, ch󰗨 doanh nghi󰗈p
nh󰗐, công ch󰗪c, h󰗚 công thng cá th󰗄, công nhân k󰗺 thu󰖮t trung cao c󰖦p, h󰗚
kinh doanh nông nghi󰗈p l󰗜n; (2) trung h󰖢 t󰖨ng (g󰗔m ng󰗞i lao 󰗚ng cá th󰗄,
nhân viên ngành thng m󰖢i d󰗌ch v󰗦, công nhân, nông dân); (1) t󰖨ng áy
(g󰗔m nh󰗰ng ng󰗞i cu󰗚c s󰗒ng khó khn, không b󰖤o 󰖤m vi󰗈c làm nh công
nhân, nông dân, ng󰗞i không ngh󰗂 nghi󰗈p, th󰖦t nghi󰗈p và bán th󰖦t nghi󰗈p).
17
D󰗲a trên tiêu chu󰖪n ngh󰗂 nghi󰗈p và tình hình chi󰗀m h󰗰u ba lo󰖢i ngu󰗔n
l󰗲c: t󰗖 ch󰗪c, kinh t󰗀, vn hóa (ngu󰗔n l󰗲c t󰗖 ch󰗪c bao g󰗔m ngu󰗔n l󰗲c t󰗖 ch󰗪c
hành chính và ngu󰗔n l󰗲c t󰗖 ch󰗪c chính tr󰗌, ch󰗨 y󰗀u là ch󰗊 nh󰗰ng nng l󰗲c chi
ph󰗒i ngu󰗔n l󰗲c xã h󰗚i có 󰗤c do d󰗲a vào h󰗈 th󰗒ng t󰗖 ch󰗪c chính quy󰗂n nhà
n󰗜c và t󰗖 ch󰗪c 󰖤ng (bao g󰗔m con ng󰗞i và v󰖮t ch󰖦t); ngu󰗔n l󰗲c kinh t󰗀 ch󰗨

y󰗀u ch󰗊 quy󰗂n s󰗠 h󰗰u, quy󰗂n s󰗮 d󰗦ng và quy󰗂n kinh doanh 󰗒i v󰗜i t li󰗈u s󰖤n
xu󰖦t; ngu󰗔n l󰗲c vn hóa (k󰗺 thu󰖮t) là ch󰗊 tri th󰗪c và k󰗺 nng 󰗤c xã h󰗚i công
nh󰖮n (thông qua b󰖲ng c󰖦p ho󰖸c giám 󰗌nh t cách), nhóm nghiên c󰗪u này ti󰗀p
t󰗦c phân chia thành 10 t󰖨ng l󰗜p xã h󰗚i: (10) T󰖨ng l󰗜p nh󰗰ng nhà qu󰖤n lý nhà
n󰗜c và xã h󰗚i; (9) t󰖨ng l󰗜p giám 󰗒c; (8) t󰖨ng l󰗜p ch󰗨 doanh nghi󰗈p t nhân;
(7) t󰖨ng l󰗜p nhân viên k󰗺 thu󰖮t chuyên nghi󰗈p; (6) t󰖨ng l󰗜p công ch󰗪c; (5)
t󰖨ng l󰗜p h󰗚 công thng cá th󰗄; (4) t󰖨ng l󰗜p nhân viên ngành thng m󰖢i d󰗌ch
v󰗦; (3) t󰖨ng l󰗜p công nhân ngành ngh󰗂; (2) t󰖨ng l󰗜p lao 󰗚ng nông nghi󰗈p; (1)
t󰖨ng l󰗜p nh󰗰ng ng󰗞i không ngh󰗂 nghi󰗈p, th󰖦t nghiêp, bán th󰖦t nghi󰗈p 󰗠 nông
thôn và thành th󰗌 [68, tr.5-6].
Trong nghiên c󰗪u này còn cho th󰖦y, 󰗠 xã h󰗚i Trung Qu󰗒c hi󰗈n nay m󰗘i
m󰗚t 󰖴ng c󰖦p 󰗤c hình thành t󰗬 nhi󰗂u nhóm xã h󰗚i khác nhau. Ch󰖴ng h󰖢n
󰖴ng c󰖦p th󰗤ng t󰖨ng 󰗤c hình thành t󰗬 nh󰗰ng t󰖨ng l󰗜p nh: nh󰗰ng nhà
qu󰖤n lý nhà n󰗜c và xã h󰗚i, nh󰗰ng giám 󰗒c, nh󰗰ng ch󰗨 doanh nghi󰗈p t
nhân l󰗜n và m󰗚t b󰗚 ph󰖮n t󰗬 nhân viên k󰗺 thu󰖮t chuyên nghi󰗈p cao c󰖦p. M󰖸t
khác, trong m󰗚t t󰖨ng l󰗜p cng 󰗤c chia làm hai 󰖴ng c󰖦p: m󰗚t b󰗚 ph󰖮n thu󰗚c
v󰗂 󰖴ng c󰖦p th󰗤ng t󰖨ng, còn l󰖢i thu󰗚c v󰗂 trung th󰗤ng t󰖨ng. Cu󰗒i cùng là
t󰖨ng áy là nh󰗰ng ng󰗞i làm công có cu󰗚c s󰗒ng nghèo kh󰗖, không có vi󰗈c
làm 󰗖n 󰗌nh, là nh󰗰ng ng󰗞i nông dân lao 󰗚ng. T󰖨ng áy 󰗤c hình thành
ch󰗨 y󰗀u t󰗬 nh󰗰ng ng󰗞i không ngh󰗂 nghi󰗈p, th󰖦t nghi󰗈p, bán th󰖦t nghi󰗈p và
m󰗚t s󰗒 nhóm ng󰗞i thu󰗚c m󰗚t s󰗒 t󰖨ng l󰗜p nh󰗰ng ng󰗞i lao 󰗚ng trong nông
nghi󰗈p, nh󰗰ng công nhân trong các xí nghi󰗈p và nhân viên ph󰗦c v󰗦 trong lnh
v󰗲c thng nghi󰗈p.
18
Tuy nhiên, cách phân chia nói trên cng không ph󰖤i không có nh󰗰ng
b󰖦t c󰖮p khi quy chi󰗀u vào th󰗲c ti󰗆n. Ch󰖴ng h󰖢n 󰗠 v󰗌 trí t󰖨ng th󰗪 9 là t󰖨ng l󰗜p
giám 󰗒c và sau ó, t󰖨ng th󰗪 8 là nhóm ch󰗨 doanh nghi󰗈p t nhân, i󰗂u này
cha h󰖴n úng b󰗠i trong th󰗲c t󰗀 phát tri󰗄n theo c ch󰗀 th󰗌 tr󰗞ng ã và ang
có nhi󰗂u ch󰗨 doanh nghi󰗈p t nhân thành 󰖢t s󰗠 h󰗰u hàng t󰗸 ô la, h󰗎 có v󰗌
th󰗀 r󰖦t cao so v󰗜i t󰖨ng l󰗜p giám 󰗒c.

M󰖸c dù v󰖮y, có th󰗄 kh󰖴ng 󰗌nh quan i󰗄m ti󰗀p c󰖮n v󰗂 c c󰖦u xã h󰗚i,
phân t󰖨ng xã h󰗚i nói trên c󰗨a L󰗦c H󰗎c Ngh󰗈 và các c󰗚ng s󰗲 cho phép nh󰖮n
di󰗈n rõ hn, c󰗦 th󰗄 hn, chính xác hn v󰗂 s󰗲 chuy󰗄n 󰗚ng, bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i
Trung Qu󰗒c trong quá trình 󰖪y m󰖢nh công nghi󰗈p hóa, hi󰗈n 󰖢i hóa, phát
tri󰗄n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng. Vi󰗈t Nam cng ang th󰗲c hi󰗈n quá trình ó nên s󰗲
bi󰗀n 󰗖i xã h󰗚i có nh󰗰ng nét tng 󰗔ng v󰗜i nh󰗰ng gì ã và ang di󰗆n ra 󰗠
Trung Qu󰗒c. Vì v󰖮y quan i󰗄m ti󰗀p c󰖮n nói trên s󰖾 là s󰗲 g󰗤i ý, g󰗤i m󰗠 r󰖦t h󰗰u
ích cho vi󰗈c nghiên c󰗪u bi󰗀n 󰗖i t󰖨ng xã h󰗚i ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗠 thành ph󰗒 à
N󰖶ng mà Lu󰖮n án ã l󰗲a ch󰗎n.
Công trình nghiên c󰗪u do tác gi󰖤 Phùng Th󰗌 Hu󰗈 (Ch󰗨 biên) (2008):
Bi󰗀n 󰗖i c c󰖦u giai t󰖨ng 󰗠 Trung Qu󰗒c trong th󰗞i k󰗴 c󰖤i cách m󰗠 c󰗮a [35],
ã nh󰖮n di󰗈n và phân tích quá trình bi󰗀n 󰗖i giai t󰖨ng xã h󰗚i 󰗠 Trung Qu󰗒c t󰗬
nh󰖮n th󰗪c lý lu󰖮n 󰗀n th󰗲c ti󰗆n bi󰗀n 󰗖i c c󰖦u giai t󰖨ng t󰗬 khi 󰖦t n󰗜c này
ti󰗀n hành c󰖤i cách m󰗠 c󰗮a, phát tri󰗄n m󰖢nh m󰖾 kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng. D󰗲a trên
nh󰗰ng tiêu chí: ngh󰗂 nghi󰗈p, 󰗌a v󰗌 chính tr󰗌, quy󰗂n s󰗠 h󰗰u t li󰗈u s󰖤n xu󰖦t,
trình 󰗚 vn hóa và 󰗌a bàn sinh s󰗒ng, các tác gi󰖤 ã phân chia xã h󰗚i Trung
Qu󰗒c ng 󰖢i thành 7 t󰖨ng l󰗜p g󰗔m: (7)T󰖨ng l󰗜p qu󰖤n lý nhà n󰗜c và xã
h󰗚i, (6) t󰖨ng l󰗜p ch󰗨 doanh nghi󰗈p t nhân, (5) t󰖨ng l󰗜p nhân viên khoa h󰗎c
k󰗺 thu󰖮t, (4) t󰖨ng l󰗜p công thng cá th󰗄, (3) t󰖨ng l󰗜p công nhân, (2) t󰖨ng l󰗜p
lao 󰗚ng nông nghi󰗈p và (1) t󰖨ng l󰗜p nh󰗰ng ng󰗞i th󰖦t nghi󰗈p, bán th󰖦t
nghi󰗈p 󰗠 thành th󰗌 và nông thôn.
Công trình nghiên c󰗪u c󰗨a Vi󰗈n tr󰗠ng Vi󰗈n Tri󰗀t h󰗎c - Xã h󰗚i h󰗎c,
Vi󰗈n Hàn lâm Khoa h󰗎c Ba Lan, GS,TS Henryk Domanski (2011), Ch󰗀 󰗚
19
ãi ng󰗚 theo nng l󰗲c 󰗠 Ba Lan giai o󰖢n 1982-2008 cng mang l󰖢i nhi󰗂u ý
ngha v󰗂 m󰖸t phng pháp lu󰖮n nghiên c󰗪u PTXH [30, tr.87-115].
Tác gi󰖤 ã ti󰗀n hành phân tích các xu h󰗜ng phân t󰖨ng thu nh󰖮p trong
b󰗒i c󰖤nh n󰗂n kinh t󰗀 chuy󰗄n 󰗖i sang c ch󰗀 th󰗌 tr󰗞ng 󰗠 Ba Lan (b󰗒i c󰖤nh
nghiên c󰗪u 󰗠 ây có nhi󰗂u nét tng 󰗔ng v󰗜i Vi󰗈t Nam hi󰗈n nay). 󰜝Tôi s󰖾 c󰗒
lu󰖮n gi󰖤i xem li󰗈u s󰗲 phân t󰖨ng xã h󰗚i 󰗠 Ba Lan có tuân theo lôgic liên quan

󰗀n thu nh󰖮p d󰗲a trên 󰖸c i󰗄m c󰗨a ngu󰗔n nhân l󰗲c và thu nh󰖮p d󰗲a vào kinh
nghi󰗈m chuyên môn hay không󰜞 [30, tr.88]. Trung thành v󰗜i m󰗦c tiêu 󰗂 ra
ó, trong nghiên c󰗪u này, tác gi󰖤 t󰖮p trung lu󰖮n gi󰖤i ba v󰖦n 󰗂 chính: (1)
Trong n󰗂n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng luôn t󰗔n t󰖢i m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a thu nh󰖮p và giáo
d󰗦c; (2) m󰗒i quan h󰗈 gi󰗰a thu nh󰖮p v󰗜i v󰗌 trí chuyên môn ngh󰗂 nghi󰗈p; (3)
m󰗒i quan h󰗈 v󰗂 s󰗲 phân bi󰗈t mang tính c c󰖦u c󰗨a thu nh󰖮p gi󰗰a các khu v󰗲c
kinh t󰗀 (nhà n󰗜c và t nhân). Trên c s󰗠 phân tích d󰗰 li󰗈u có 󰗤c t󰗬 các
cu󰗚c i󰗂u tra ti󰗀n hành 󰗠 Ba Lan vào nm 1982, 1988, 1992-1995, 1997,
1999, 2002, 2005 và 2008, cùng v󰗜i k󰗺 thu󰖮t x󰗮 lý mô hình OLS h󰗔i quy a
bi󰗀n, tác gi󰖤 l󰖨n l󰗤t làm rõ ba v󰖦n 󰗂 quan tâm nêu trên.
Tr󰗜c h󰗀t, thu nh󰖮p theo trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n, k󰗀t qu󰖤 phân tích cho th󰖦y
có s󰗲 gia tng g󰖨n nh 󰗖n 󰗌nh c󰗨a thu nh󰖮p liên quan 󰗀n trình 󰗚 󰖢i h󰗎c.
Xem xét m󰗒i tng quan gi󰗰a thu nh󰖮p và s󰗒 nm i h󰗎c cng cho th󰖦y xu
h󰗜ng thu󰖮n chi󰗂u. Thu nh󰖮p 󰗒i v󰗜i nhóm có trình 󰗚 h󰗎c v󰖦n cao nh󰖦t và
th󰖦p nh󰖦t ã gi󰖤m kho󰖤ng cách theo th󰗞i gian. T󰗬 k󰗀t qu󰖤 ó tác gi󰖤 kh󰖴ng
󰗌nh vai trò ngày càng tng c󰗨a giáo d󰗦c 󰗒i v󰗜i thu nh󰖮p.
Th󰗪 hai, tác 󰗚ng c󰗨a y󰗀u t󰗒 ngh󰗂 nghi󰗈p 󰗀n thu nh󰖮p. T󰗬 phân tích
các mô hình h󰗔i quy, tác gi󰖤 i 󰗀n k󰗀t lu󰖮n: N󰗂n kinh t󰗀 th󰗌 tr󰗞ng ngày càng
phát tri󰗄n và m󰗠 r󰗚ng 󰗠 Ba Lan ã t󰖢o ra các c h󰗚i tng thu nh󰖮p 󰗒i v󰗜i
ng󰗞i lao 󰗚ng, nh󰖦t là 󰗒i v󰗜i lao 󰗚ng có chuyên môn cao và kinh nghi󰗈m
qu󰖤n lý; 󰗒i v󰗜i các ch󰗨 doanh nghi󰗈p cng có thu nh󰖮p cao nhng có xu
h󰗜ng gi󰖤m trong nh󰗰ng nm chuy󰗄n 󰗖i kinh t󰗀 k󰗀 ti󰗀p.