MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC ĐỊA LÝ LỚP 9 Ở TRƯỜNG THCS VĨNH THỊNH

Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
PHÒNG GD&ĐT HÒA BÌNH
TRƯỜNG THCS VĨNH THỊNH
TỔ: ĐỊA-HÓA
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỂ NÂNG CAO
CHẤT LƯỢNG DẠY- HỌC ĐỊA LÝ LỚP 9
Ở TRƯỜNG THCS VĨNH THỊNH
GV: PHẠM NGỌC TRINH
NĂM HỌC: 2013- 2014
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
DẠY- HỌC ĐỊA LÝ LỚP 9
A. PHẦN MỞ ĐẦU
Như chúng ta đã biết giáo dục được coi là lĩnh vực quan trọng. Nó luôn
đi trước sự phát triển của Đất nước, nên vấn đề chất lượng giáo dục hiện nay đã
trở thành mối quan tâm hàng đầu của xã hội. Vì vậy để nâng cao chất lượng giáo
dục đòi hỏi Giáo viên phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có năng lực sư
phạm, có sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy, có như vậy thì sản phẩm của
quá trình dạy học mới đạt kết quả cao.
Trong thời qua, việc đổi mới chương trình và sách giáo khoa đòi hỏi
phải có sự đổi mới phương pháp dạy và phương pháp học với sách giáo khoa
mới, trong quá trình dạy học giáo viên phải biết lựa chọn các hình thức để tổ
chức, hướng dẫn học sinh theo nội dung của từng bài, còn học sinh phải nổ lực
tìm tòi kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên trong quá trình học tập của
mình.
Với mục tiêu cần đạt được trong quá trình dạy học là hình thành cho học
sinh phương pháp học tập để chiếm lĩnh tri thức và tạo cho bản thân một phương
pháp học tập phù hợp để nắm vững kiến thức, xử lý những thông tin thu thập
trong quá trình học tập. Muốn vậy, Giáo viên tích cực chủ động trong việc đổi
mới phương pháp và đa dạng hóa các hình thức dạy học để giúp học sinh chiếm

lĩnh kiến thức một cách hiệu quả nhất.
Chính vì những yêu cầu quan trọng trên, trong quá trình thực hiện giảng
dạy trên lớp bản thân tôi đã: “ Vận dụng một số giải pháp để nâng cao chất
lượng dạy và học môn Địa lý 9”, phần công việc mà tôi được đảm nhận trong
nhiều năm học qua, bước đầu đã có những kết quả nhất định.
B. PHẦN NỘI DUNG
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Trong quá trình dạy học, việc nâng cao chất lượng dạy và học là một
vấn đề được quan tâm và đòi hỏi phải có sự nổ lực của Thầy và Trò. Trước hết
để nâng cao chất lượng giảng dạy đòi hỏi người thầy phải có năng lực sư phạm
vững vàng bởi vì dạy học vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật
phải có những phương pháp giảng dạy phù hợp, theo hướng tích cực giúp học
sinh chủ động trong việc tìm kiếm lĩnh hội kiến thức. Việc nâng cao chất lượng
giảng dạy nói chung và dạy học môn Địa lý nói riêng cần có những phương
pháp đặc trưng riêng. Ngoài việc lên lớp nhiều giáo viên phải không ngừng học
hỏi tìm kiếm những tài liệu tham khảo có liên quan, để làm sao có thể truyền đạt
những kiến thức cho học sinh một cách nhẹ nhàng, dễ hiểu. Sự tiếp thu của học
sinh nhiều hay ít, nhanh hay chậm sẽ liên quan đến chất lượng của việc học. Khi
mà học sinh lĩnh hội kiến thức một cách đầy đủ, tự giác và tích cực thì sẽ góp
phần nâng cao chất lượng trong quá trình học tập của học sinh.

II. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
1. Thực trạng dạy học môn Địa lý ở trường THCS Vĩnh Thịnh
Bản thân tôi là tổ trưởng, nhiều năm đảm nhận giảng dạy môn Địa lý lớp
9, qua quá trình giảng dạy trên lớp, tìm hiểu và trao đổi với một số đồng nghiệp,
nên tôi đã rút ra những ưu điểm, nhược điểm của việc giảng dạy môn Địa lý ở
trường THCS Vĩnh Thịnh như sau:
* Ưu điểm:
Giáo viên:

- Giáo viên nắm được phương pháp dạy học đặc trưng đối với môn Địa
lý. Trong quá trình dạy đã biết lựa chọn phương pháp phù hợp với nội dung này,
kết hợp tốt các phương pháp trong các hoạt động dạy học, tổ chức tốt hoạt động
của thầy và hoạt động của trò.
- Đảm bảo kiến thức chính xác theo chuẩn kiến thức và kỹ năng, đảm
bảo tính hệ thống giúp học sinh dễ học và dễ hiểu.
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
- Sử dụng phương pháp và kết hợp các phương tiện dạy học hiện có phù
hợp với nội dung từng bài.
- Tổ chức nhiều hình thức học tập thích hợp, điều khiển học sinh học tập
tích cực và chủ động. Chú ý đến từng đối tượng học sinh, kèm cặp, giúp đỡ cho
học sinh còn yếu, tiếp thu bài còn chậm.
Học sinh:
- Phần lớn học sinh đã nhìn nhận về bộ môn Địa lý không phải là môn
học phụ, nên đã dầu tư thời gian và tài liệu (sách giáo khoa, vở bài tập, tập bản
đồ, átlát, câu hỏi trắc nghiệm ).
- Nhiều em có ý thức tìm tòi tài liệu tham khảo, phát biểu ý kiến khi
chưa hiểu bài, chăm lo việc học bài và làm bài ở nhà. Một số em tự nguyện tham
gia vào đội tuyển học sinh giỏi, điều đó đã động viên tinh thần cho những giáo
viên dạy môn Địa lý.
* Nhược điểm:
- Thường thì các tiết thao giảng, thanh tra kiểm tra thì có sự chuẩn bị
chu đáo cả về thời gian lẫn phương tiện dạy học nên giờ dạy đạt hiệu quả cao,
còn một ít số tiết dạy thường xuyên ở trường thì giáo viên chưa có sự đầu tư về
thời gian nên hiệu quả còn hạn chế.
- Do điều kiện cơ sở vật chất của trường nên có khi giáo viên còn dạy
chay, chưa đổi mới phương pháp trong giảng dạy, hiệu quả dạy và học còn thấp.
- Một số học sinh chưa có sự ham mê trong học tập, tư tưởng coi
thường môn Địa lý.
- Một số ít học sinh kĩ năng đọc bản đồ, lược đồ, phân tích bảng biểu đặc

biệt là kĩ năng vẽ và phân tích biểu đồ còn yếu.
- Một số học sinh khi hoạt động nhóm và khi xây dựng bài không chịu khó
suy nghĩ, thiếu chủ động còn phụ thuộc vào sách giáo khoa,
Từ những thực trạng trên, bản thân tôi xin đưa ra một số giải pháp để khắc
phục và hạn chế những tồn tại với mong muốn góp một phần nhỏ vào việc nâng
cao chất lượng dạy và học môn Địa lý, đặc biệt là môn Địa lý 9 mà tôi trực tiếp
giảng dạy trong thời gian qua.
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
DẠY VÀ HỌC MÔN ĐỊA LÝ LỚP 9 Ở TRƯỜNG THCS VĨNH THỊNH
2.1. Đổi mới cách soạn bài:
- Giáo án được xem là bản kế hoạch dạy học của giáo viên.Vì vậy trong
giáo án phải chú trọng thiết kế các hoạt động học tập của học sinh, tăng cường tổ
chức các hoạt động độc lập hoặc theo nhóm nhỏ, chuẩn bị phiếu học tập. Tăng
cường giao tiếp giữa thầy và trò, huy động vốn hiểu biết, kinh nghiệm của từng
học sinh
- Phải lựa chọn nội dung thích hợp: Những nội dung phải đảm bảo tính
khoa học, tính thực tiễn, tính giáo dục, tính phổ thông của chương trình. Tuy
nhiên, khối lượng tri thức nhiều nhưng thời gian lại có hạn (45 phút), nên những
yêu cầu phải đảm bảo tính khoa học, tính chính xác là cần thiết, bên cạnh đó
cũng phải đảm bảo tính vừa sức với học sinh.
- Hệ thống câu hỏi đặt ra phải có tính kích thích sự tò mò, ham hiểu biết, có
nhiều ý nghĩa về thực tế, đặt ra vấn đề học tập dưới dạng mâu thuẫn giữa các
học sinh đã biết và học sinh chưa biết.
*Ví dụ:
Bài 1: Cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Cần nêu câu hỏi kích thích sự tò mò của học sinh như: Những nét văn hóa
riêng của các dân tộc được thể hiện như thế nào. Cho ví dụ? Em thuộc dân tộc
nào? Địa bàn cư trú ở đâu? Nét văn hóa tiêu biểu của dân tộc em là gì? Sự phân
bố các dân tộc Việt Nam như thế nào?

- Xác định nhiệm vụ phát triễn năng lực nhận thức, rèn luyện các kĩ năng và
tư duy phù hợp với nội dung bài học, làm thế nào để những học sinh có trình độ
nhận thức và tư duy khác nhau đều được làm việc với sự nổ lực của bản thân.
Ví dụ:
Trong bài 30: Thực hành so sánh tình hình sản xuất cây công nghiệp lâu
năm ở Trung du miền núi Bắc Bộ và Tây nguyên.
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
Phải chú trọng rèn luyện cho học sinh kĩ năng so sánh sự khác biệt về
cây công nghiệp ở hai vùng .Để hoàn thành nội dung này, giáo viên phải tổ chức
cho học sinh thảo luận nhóm, mỗi nhóm phân tích một loại cây để các học sinh
có trình độ khác nhau có thể hỗ trợ cho nhau trong việc tìm ra kiến thức.
2.2. Xây dựng tình huống có vấn đề:
- xây dựng những tình huống có vấn đề, khi học sinh đứng trước một mục
đích muốn đạt tới, nhận biết một nhiệm vụ cần giải quyết nhưng chưa biết bằng
cách nào, chưa đủ kiến thức để giải quyết
- Khi xây dựng tình huống có vấn đề, GV cần lựa chọn:
+ Đặt vấn đề, hướng dẫn học sinh cách giải quyết vấn đề.GV đánh giá kết
quả làm việc của HS.
+ Nêu vấn đề, gợi ý học sinh cách giải quyết. GV và HS cùng đánh giá
kết quả làm việc.
+ GV cung cấp thông tin , tạo tình huống. HS phát hiện vấn đề nảy sinh
cần giải quyết, tự đề xuất các giả thuyết và lựa chọn phương pháp giải
quyết. GV và HS cùng đánh giá.
+ GV đưa tình huống thực để học sinh tự phát hiện vấn đề, lựa chọn vấn
đề cần giải quyết, tự lập kế hoạch và tìm các phương pháp giải quyết, tự
đánh giá chất lượng và hiệu quả giải quyết vấn đề.
* Ví dụ
Bài:Phân bố dân cư và các loại hình quần cư.
GV: ? Tại sao vùng Đồng bằng sông Hông có mật độ dân số cao nhất nước?
- HS: Nêu các giả thuyết về nguyên nhân làm cho Đồng bằng có mật độ dân số

cao nhất cả nước là: (HS thảo luận , trao đổi, phân tích và so sánh
HS rút ra kết luận).
+ GV chuẩn kiến thức: Do Đồng bằng sông Hồng có lịch sử khai phá và định
cư lâu đời, điều kiện tự nhiên thuận lợi cho cư trú và sản xuất, nền nông nghiệp
phát triển sớm với hoạt động trồng lúa nước là chủ yếu, cần nhiều lao động, có
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
mạng lưới đô thị dày đặc, tập trung nhiều trung tâm công nghiệp,dịch vụ (Hà
Nội, Hải Phòng, Nam Định, ).
2.3. Tổ chức hình thức hoạt động nhóm.
- Hoạt động nhóm có nhiều ưu điểm, giúp học sinh phát huy tối đa tính
chủ động, tích cực trong giờ học. Khi cho học sinh hoạt động theo nhóm, tùy
theo bài mà Giáo viên có thể phân ra các nhóm nhỏ, lớn để thu hút học sinh giải
quyết vấn đề có hiệu quả.
- Các bước tiến hành cơ bản:
+ Hình thành các nhóm làm việc: tổ chức nhóm, chỉ định chỗ làm việc của
các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm.
+ Các nhóm thực hiện công việc: thảo luận , trao đổi ý kiến, đưa ra kết
luận chung, cử đại diện trình bày kết quả của nhóm trước lớp.
+ Tổng hợp kết quả của các nhóm: đại diện các nhóm trình bày, các nhóm
khác nghe và nhận xét, bổ sung nếu thiếu.
+ GV chuẩn kiến thức chủ yếu của bài học. GV nhận xét kết quả làm việc
của từng nhóm và tổng kết lại kiến thức toàn bài.
* Ví dụ:
Bài 3: Phân bố dân cư và các loại hình quần cư
Dựa vào kênh chữ SGk, quan sát Hình 3.1/SGK, thời gian 5 phút theo yêu cầu
sau;
?Hãy cho biết dân cư tập trung đông đúc ở những vùng nào? Thưa thớt ở
những vùng nào? Vì sao ?
- Học sinh dựa vào H3.1/SGK, trao đổi , thảo luận và đưa ra các ý kiến của
nhóm mình

+ Sau khi các nhóm trình bày ý kiến, Giáo viên gọi các nhóm khác nhận xét, bổ
sung.
+ Giao viên chuẩn kiến thức: những vùng dân cư đông đúc là đồng bằng và ven
biển Những vùng dân cư thưa thớt là ở vùng núi và Tây Nguyên rút ra kiến
thức cần nhớ của phần thảo luận. Giáo viên đánh giá cho điểm từng nhóm hoặc
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
Học sinh tự đánh giá cho điểm các nhóm dưới sự dẫn dắt của Giáo viên.
Sau phần thảo luận Giáo viên có thể đưa thêm câu hỏi khó để HS suy nghĩ trả
lời nhằm khuyến khích các em tập trung, mở rộng kiến thức cho HS: Sự phân
bố dân cư không đồng đều có ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế- xã hội như
như thế nào? Học sinh trả lời, nhận xét, bổ sung. Giáo viên có thể mở rộng và
chốt kiến thức.

2.4. Tổ chức lông ghép nội dung thành trò chơi.
* Xếp hình và ghép tên:
Ví dụ:
Bài 19: Thực hành: Đọc bản đồ, phân tích và đánh giá ảnh hưởng của
tài nguyên khoáng sản đối với phát triển công nghiệp ở Trung du miền núi
phía Bắc.
Chuẩn bị: Lược đồ Trung du miền núi Bắc Bộ câm, mảnh giấy ghi dữ
liệu, băng dính 2 mặt.
Yêu cầu: Thi gắn các điểm mỏ khoáng sản của vùng, thời gian 5-7 phút.
( bài tập 2, phần C)
Bài 31: Vùng Đông Nam Bộ
Chuẩn bị: Lược đồ vùng có gắn tên các tỉnh thành, nam châm.
Yêu cầu: Gắn sai tên các tỉnh,thành của Đông Nam Bộ. Hãy sửa lại cho
đúng các tỉnh thành, thời gian 5 phút.
2.5. Sử dụng phương tiện dạy học:
- Lựa chọn và sử dụng tốt các thiết bị dạy học trong quá trình lên lớp vì
đây là những đồ dùng không thể thiếu trong quá trình dạy và học Địa lý nói

chung, vì nó hình thành học sinh những biểu tượng và khái niệm Địa lý, giúp
học sinh dễ dàng nhận thức về mối quan hệ không gian của các sự vật và hiện
tượng địa lý.
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
Việc sử dụng hợp lý các thiết bị dạy học đặc biệt là bản đồ, lược đồ, sách
giáo khoa giúp rèn luyện kĩ năng địa lý cho học sinh, phát huy tính tích cực, chủ
động cho học sinh trong học tập. Sử dụng tốt bản đồ giúp học sinh xác định vị
trí, hình dạng lãnh thổ, biết được các sự vật và hiện tượng địa lý mà các em
không có điều kiện quan sát trực tiếp. Bởi vì đây vừa là nguồn tri thức quan
trọng, vừa bổ sung khắc sâu những kiến thức ở kênh chữ của sách giáo khoa, về
đặc điểm đặc trưng của một môi trường, lãnh thổ, vì vậy việc rèn luyện kĩ năng
sử dụng bản đồ để lĩnh hội kiến thức là rất quan trọng bởi nó giúp học sinh ghi
nhớ những kiến thức nhanh chóng và lâu bền. Nên nhất thiết trong giảng dạy địa
lý không thể không dùng bản đồ trong việc hình thành kiến thức cho học sinh.
Ví dụ:
Khi dạy bài 17: Vùng Trung du và miền núi Bắc bộ, giáo viên không sử
dụng bản đồ thì học sinh không thể nắm được đặc điểm vị trí địa lí và giới hạn
lãnh thổ của vùng, không biết hình dạng của lãnh thổ đó như thế nào, tiếp giáp
với những quốc gia, khu vực nào
Khi dạy bài 23: Vùng Bắc Trung Bộ, giáo viên sử dụng bản đồ thì học
sinh có thể nắm được đặc điểm vị trí địa lí và giới hạn lãnh thổ của vùng (phía
bắc giáp Vùng Trung du và miền núi Bắc bộ, Đồng bằng sông Hồng, phía nam
giáp Duyên hải Nam Trung Bộ, phía tây giáp Lào, phía đông giáp Biển Đông),
biết lãnh thổ kéo dài từ dãy Tam Điệp ở phía bắc tới dãy Bạch Mã ở phía Nam,
lãnh thổ hẹp chiều ngang. Ngoài ra học sinh còn nắm được địa hình của vùng từ
Tây sang Đông đều có núi, gò đồi, đồng bằng, biển và hải đảo.
-Tuy nhiên, chúng ta không nên sử dụng quá nhiều bản đố cho một tiết
dạy, phải lựa chọn bản đồ nào phù hợp nhất, sử dụng trong những thời điểm
thích hợp nhất mới đạt được hiệu quả cao.
III. KẾT QUẢ:

Qua thời gian áp dụng các giải pháp trên, bước đầu học sinh thực sự
quen với cách học mới, chủ động hơn trong việc tự mình khám phá, xây dựng và
chiếm lĩnh tri thức và không còn coi môn Địa lý là môn học không cần trí tuệ
như trước đây nữa.
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
Bên cạnh việc ý thức, tự giác trong học tập, học sinh cũng đã tự trang bị
cho mình nhiều phưong tiện học tập, đầu tư thời gian học tập thích hợp cho việc
học Địa lý do vậy chất lượng học tập bộ môn có bước chuyển biến rõ rệt.
Năm học 2012-2013, bản thân tôi phụ trách dạy lớp 9A , cụ thể chất
lượng đạt kết quả như sau:
Loại Chất lượng
HKI
Chất lượng cuối
năm
Giỏi 23,3% 25,8%
Khá 30,6% 36,3%
Trung bình 37,1% 34,9%
Yếu 9,0% 3,0%
IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM :
Qua thực tiễn dạy học trong thời gian qua và bằng việc áp dụng các giải
pháp để nâng cao chất lượng dạy và học môn Địa lý lớp 9 nói riêng, tôi đã rút ra
được một số bài học cơ bản:
- Mỗi giáo viên phải thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng, rèn luyện để không
ngừng nâng cao về kiến thức, kĩ năng dạy học địa lý cơ bản .
- Có sự trao đổi, thảo luận với đồng nghiệp để đưa ra những phương pháp
phù hợp với từng bài học, từng đối tượng học sinh .
- Cần có sự đổi mới trong cách soạn bài, tăng cường hoạt động của học sinh
để có sự giúp đỡ học sinh yếu kém tham gia đóng góp ý kiến .
- Đa số học sinh đã có niềm tin đối với môn học, có sự đầu tư về sách vở và
thời gian nhờ đó nhiều em nắm được những kiến thức địa lý cơ bản trong

chương trình của môn học. Điều đó góp phần cổ vũ , động viên cho các giáo
viên phát huy hết tinh thần trách nhiệm và khả năng của mình để không ngừng
nâng cao chất lượng dạy và học của bộ môn .
C. KẾT LUẬN
Thực tế đã chứng minh, khi học sinh có nhận thức đúng về giá trị của
việc học của môn Địa lí, thì các em mới có lòng ham mê học tập, có ý thức tìm
Liên hệ: Nguyễn Văn Hùng ĐT:0946734736; Mail:
tòi học hỏi thì năng lực tư duy của học sinh sẽ phát triển và nâng cao. Do vậy
người giáo viên phải không ngừng học hỏi, tự bồi dưỡng để hoàn thiện mình, để
không ngừng đổi mới phương pháp và hình thức dạy học, kết hợp với bồi dưỡng
phương pháp học cho học sinh giúp học sinh tham gia tích cực vào việc học, như
vậy hiệu quả dạy và học sẽ không ngừng nâng cao.
Sau một thời gian thực hiện một số giải pháp nâng cao chất lượng trong
dạy học Địa lí, tôi đã thu được một vài kết quả tuy chưa được nhiều nhưng bước
đầu đã có tính tích cực nhất định trong dạy học Địa lí. Tuy nhiên do năng lực và
kinh nghiệm của bản thân còn hạn chế nên bài viết của tôi có thể chưa trở thành
một sáng kiến kinh nghiệm hoàn thiện.Vì vậy tôi rất mong nhận được sự đóng
góp chân tình của các bạn đồng nghiệp.
Tôi xin trân thành cảm ơn!
Người viết
Phạm Ngọc Trinh