sáng kiến kinh nghiệm một số kinh nghiệm tạo hứng thú học tập môn sinh học lớp 6 7 ở trường PT dân tộc nội trú

“MỘT SỐ KINH NGHIỆM TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP
MÔN SINH HỌC LỚP 6, 7 Ở TRƯỜNG PT DTNT”
PHẦN II : PHẦN NỘI DUNG
A. ĐẶC ĐIỂM TÌNH HÌNH – NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH
Do nhu cầu phát triển xã hội ngày càng cao, đặc biệt là khi nước ta đang
chuyển mình bước vào thời kì Công nghiệp hóa – Hiện đại hoá, thì vò trí của
ngành giáo dục càng được nâng lên và chú trọng hơn nhằm mục đích đào tạo ra
những con người mới XHCN có đức, có tài, có năng lực để đáp ứng được nhu
cầu phát triển của toàn xã hội.
Trước thực tiễn đó, từ năm học 2002 – 2003 Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã
tiến hành đổi mới chương trình sách giáo khoa ở tất cả các môn học, nhằm
nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục để đáp ứng nhu cầu của thực tế. Riêng
môn Sinh học là một môn khoa học tự nhiên luôn luôn gắn liền với thực tế.
Muốn các em học sinh học tốt môn học này đòi hỏi người giáo viên phải cố
gắng tìm tòi, học hỏi để làm thế nào cho các em học sinh nắm được kiến thức
một cách vững chắc và ngày càng say mê yêu thích môn học hơn và tạo sự
hứng thú học tập cho các em học sinh để các em lónh hội được kiến thức của
môn học một cách chủ động sáng tạo phù hợp với chương trình đổi mới sách
giáo khoa.
Song để tạo hứng thú học tập môn sinh học ở trường Phổ Thông Dân Tộc
Nội Trú là việc làm khó khăn vì đối tượng học sinh là người dân tộc Khmer còn
hạn chế về ngôn ngữ Tiếng Việt. Chính vì lẽ đó trong thời gian qua, với trách
nhiệm của người giáo viên tôi đã nghiên cứu, tìm tòi ra những cách thức Dạy –
Học để tạo ra hứng thú học tập môn Sinh học cho học sinh trong Trường Phổ
Thông Dân Tộc Nội Trú.
B. THUẬN LI VÀ KHÓ KHĂN.
I. Thuận lợi
-Nhà trường đã được trang bò một số thiết bò dạy học hiện đại như : Kính hiển
vi, máy chiếu, đầu VCD, Tivi … và những đồ dùng dạy học, dụng cụ thí
nghiệm đặc trưng của bộ môn.
-Môn sinh học là môn học gần gũi với thiên nhiên chứa đựng kiến thức sinh

động, phong phú, hấp dẫn kích thích tính tò mò ham hiểu biết của học sinh. Đó
cũng chính là thuận lợi rất lớn cho việc hình thành động cơ học tập, nhu cầu
nhận thức, hứng thú học tập cho học sinh.
Trang 1
-Học sinh trong trường có đầy đủ sách giáo khoa của các môn học đảm bảo
cho học sinh có thể nghiên cứu bài trước ở nhà.
- Thư viện nhà trường có rất nhiều loại sách tham khảo, các em có thể mượn
đọc để mở mang thêm kiến thức về môn học.
-Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú là trường chuyên biệt các em được học
ngày hai buổi có nhiều thời gian dành cho việc học tập.
-Giáo viên nhiệt tình có tâm huyết với nghề, luôn tìm tòi nghiên cứu về
phương pháp dạy, về đồ dùng dạy học để giờ học thêm sinh động và học sinh
nắm chắc kiến thức bài học.
-Được sự quan tâm giúp đỡ của Phòng Giáo Dục và Ban giám hiệu nhà
trường trong việc nâng cao tay nghề cho giáo viên bằng các hình thức : học tập
nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, mở chuyên đề tập huấn, tổ chức xem băng,
tổ chức cho giáo viên dạy giỏi dạy mẫu để đồng nghiệp rút kinh nghiệm, học
hỏi…
II. Khó khăn
-Đại đa số các em đều sinh sống ở vùng sâu vùng xa, vốn Tiếng Việt còn hạn
chế nên việc nghiên cứu sách giáo khoa, tài liệu còn hạn chế dẫn đến việc
chuẩn bò bài ở nhà của các em chưa đạt yêu cầu. Ảnh hưởng lớn đến tiết dạy
bài mới.
-Học sinh trong trường được tuyển từ nhiều nơi, vùng sâu, vùng xa khác nhau
với nhiều hình thức đào tạo đặc biệt là các lớp Phổ cập tiểu học dẫn đến trình
độ kiến thức không đồng đều, nhiều em lười nghiên cứu, ngại tư duy dẫn đến
thiếu tính sáng tạo trong học tập.
-Đồ dùng dạy học được cung cấp nhưng nhìn chung vẫn chưa đồng bộ để đáp
ứng được nhu cầu của tiết dạy.
-Những học sinh ở ngoại trú ngoài giờ học về nhà phụ giúp gia đình nên thời

gian tự học còn lại rất ít. Hơn nữa, phần lớn phụ huynh học sinh của các em
không quan tâm đến vấn đề học tập, mọi hoạt động và học tập của các em phụ
huynh thường khoán trắng toàn bộ cho nhà trường.
-Đại đa số các em rất nhút nhát trong việc bày tỏ ý kiến của mình trước đám
đông, trước các bạn đồng trang lứa. Chính điều đó là cho các em ngại bày tỏ ý
kiến của mình trước lớp và thế là khả năng chủ động sáng tạo chiếm lónh kiến
thức của các em trở nên hạn chế.
-Hệ thực vật và động vật ở xung quanh nhà trường nghèo nàn cũng ảnh
hưởng đến việc sưu tầm, nghiên cứu, làm thí nghiệm …
-Do sự hiểu biết về ngôn ngữ Khmer của giáo viên còn hạn hẹp nên giải
thích vấn đề cho học sinh hiểu là việc hết sức khó khăn.
C. CÁC BIỆN PHÁP THỰC HIỆN
Trang 2
Để tạo hứng thú cho học sinh học môn sinh học, đặc biệt là học sinh ở lớp 6,7
của Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú, người giáo viên phải có cái nhìn tổng
quát toàn bộ chương trình cấp học từ đó rút ra những kiến thức cơ bản để học
sinh thấy được các mạch kiến thức liên quan với nhau như thế nào? Vai trò và ý
nghóa của chúng ra sao? Sau đó giáo viên vận dụng các biện pháp để giúp học
sinh hệ thống được kiến thức, khi đó, hứng thú khi học tập của các em sẽ được
nâng lên.
Sau khi tìm hiểu thực trạng học sinh lớp 6, 7 của trường, tôi tiến hành thực
hiện các biện pháp nhằm giúp học sinh hứng thú học tập môn Sinh trong suốt
quá trình giảng dạy của mình, để từng bước nâng cao chất lượng Dạy – Học,
nhất là môn sinh học 6, 7. Cụ thể nội dung được trình bày như sau:
I. Tìm hiểu và học ngôn ngữ dân tộc.
Học sinh ở Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú thường được tuyển từ vùng
biên giới, nông thôn khi giao tiếp các em chủ yếu sử dụng ngôn ngữ Khmer
giao tiếp là chủ yếu và ít có sự giao tiếp giữa người Khmer với người kinh nên
phần lớn các em ít hiểu biết ngôn ngữ tiếng Việt. Do vậy, việc người giáo viên
cần phải làm điều đầu tiên là tự học tiếng dân tộc. Điều đó giúp ích rất nhiều

trong việc giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh.
Ví dụ: Khi nói “Cây sao” học sinh sẽ không biết là cây gì, nhưng khi bạn giải
thích tiếng Khmer gọi là “Côô ki” thì học sinh hiểu ngay.
Hay bạn muốn nói đến một sinh vật nào đó thì bạn nên kèm theo việc giải
thích bằng song ngữ như : Đơm nhôô – cây nhào; Cưk cay cô – ve bò; Ngheo –
Con sò; Giải phẫu – Vé cắt Điều ấy sẽ gần gũi hơn giữa thầy và trò cũng như
học sinh sẽ dễ dàng đi vào bài học hơn.
II. Làm giàu thêm ngôn ngữ tiếng việt cho học sinh
Đại đa số các em học sinh dân tộc khi ở chung với gia đình thường giao
tiếp bằng tiếng Khmer do đó vốn hiểu ngôn ngữ Tiếng Việt còn ít ỏi. Đây cũng
là khó khăn cho các em trong việc tiếp thu kiến thức môn sinh học. Vì vậy khi
giảng dạy tôi thường lồng ghép ngôn ngữ Tiếng Việt trong từng tiết dạy, trong
lời giảng và sửa chữa những từ ngữ nhận thức sai của học sinh khi các em giao
tiếp với nhau và phát biểu ý kiến xây dựng bài. Khi đã hiểu được ngôn ngữ
Tiếng Việt thì các em nhận thức vấn đề sâu sắc hơn nắm nội dung bài học cặn
kẽ hơn.
Ví dụ : Khi dạy Sinh học lớp 6 bài “Các loại hoa” về phần Phân chia các
nhóm hoa căn cứ vào bộ phận sinh sản chủ yếu của hoa. Có một số thuật ngữ
như : Hoa lưỡng tính, hoa đơn tính. Giáo viên cần phải giải thích rõ cho các em
biết lưỡng có nghóa là hai, đơn có nghóa là một. Cho các em hiểu từ đó giáo
viên mới có thể hướng dẫn cho các em hiểu được thế nào là hoa lưỡng tính thế
nào là hoa đơn tính.
Trang 3
Chẳng hạn như dạy phần đời sống của cá chép trong chương trình Sinh học
lớp 7 giáo viên cần giải thích rõ từ “biến nhiệt” khi dạy phần đời sống của chim
bồ câu thì có từ “hằng nhiệt”.
Do vậy trong mỗi tiết dạy giáo viên cần dùng một ít thời gian để hướng
dẫn các em tìm hiểu nghóa của từ trong bài học là rất cần thiết.
III. Chuẩn bò của giáo viên và học sinh trước giờ lên lớp
1. Chuẩn bò của giáo viên:

a. Giáo án :
Muốn tiết dạy đạt hiệu quả cao thì sự chuẩn bò của giáo viên là rất quan
trọng. Đặc biệt là giáo án khi lên lớp, để có một giáo án tốt đòi hỏi người giáo
viên phải :
- Soạn giáo án một cách khoa học, sâu sắc tạo tiết dạy hấp dẫn không bò khô
khan như đặc trưng của những môn học tự nhiên khác. Phải hình dung được
diễn biến của tiết dạy trong trí tưởng tượng của mình để chuẩn bò giáo án có
tính logic khoa học.
- Xác đònh kiến thức cơ bản của mỗi bài học, lựa chọn những kiến thức cơ
bản nhất để có thể vận dụng những phương pháp nhằm tích cực hoá hoạt động
của học sinh. Để làm được điều đó giáo viên phải nghiên cứu thật kó bài học
trong sách giáo khoa, sách tham khỏ… nhằm nắm được nội dung kiến thức cơ
bản mình cần truyền đạt và khối lượng kiến thức học sinh có thể chiếm lónh. Từ
đó đưa ra những phương pháp cụ thể để học sinh tiếp cận.
Ví dụ : Soạn bài đa dạng và đặc điểm chung của lớp chim, phần I : “Các
nhóm chim” ta cần xác đònh kiến thức cơ bản của phần này là đặc điểm điểm
của các nhóm chim thích nghi với đời sống khác nhau của chúng, sau khi cho
các nhóm học sinh thảo luận tìm ra đặc điểm cấu tạo, đời sống của các nhóm
chim chạy, nhóm chim bơi và nhóm chim bay. Tôi cho các nhóm học sinh tiếp
tục thảo luận so sánh giữa các nhóm chim. Khi so sánh học sinh tìm ra được
điểm khác nhau giữa các nhóm chim càng làm cho học sinh khắc sâu kiến thức
hơn về đặc điểm của các nhóm chim. Còn học sinh tìm ra được những chỗ giống
nhau thì đó là đặc điểm chung của lớp chim. Vậy thì vào hoạt động sau tìm đặc
điểm chung của lớp chim giáo viên không phải mất nhiều thời gian để trình bày
hoạt động này. Mặt khác trong quá trình học sinh thực hiện so sánh tôi tiến
hành treo tranh vẽ về ba nhóm chim để học sinh quan sát tự tìm ra kiến thức.
Như vậy ta đạt được cả hai mặt vừa làm cho học sinh tích cực vừa làm cho học
sinh dễ dàng hiểu bài hơn.
- Với những kiến thức đã từng học, kiến thức mang tính chất giới thiệu hoặc
dễ hiểu hơn có thể hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu trong sách giáo khoa, kết

hợp với những hiểu biết của các em, hỏi bạn bè … và vào tiết sau có thể cho các
tự đứng trước lớp thuyết trình nhằm kích thích tính độc lập sáng tạo trong mỗi
học sinh và còn rèn cho mỗi học sinh khả năng tự tin khi trình bày một vấn đề
trước đám đông. Đó là tạo cho tạo cho học sinh một tâm lý tự tin trước đám đơng.
Trang 4
Ví dụ : Khi soạn bài: Đa dạng và đặc điểm chung của lớp bò sát, trong
chương trình sinh học lớp 7. phần các loài khủng long. Tôi giao cho bốn nhóm
học sinh về nhà viết một bài thuyết trình trình bày sự ra đời phồn thònh và diệt
vong của khủng long. Các nhóm sẽ tiến hành viết bài thuyết trình tiết sau chọn
một trong các nhóm trình bày trước lớp. Các nhóm khác theo dõi đặt câu hỏi
yêu cầu nhóm thuyết trình trả lời. Cuối cùng từ những câu trả lời yêu cầu học
sinh rút ra kết luận. Giáo viên chỉ việc chỉnh sửa hoàn chỉnh kiến thức cho học
sinh. Làm như vậy giúp các em có thể tự lónh hội được kiến thức một cách chủ
động hơn. Nếu như giáo viên thực hiện bằng cách đặt câu hỏi cho học sinh trả
lời và rút ra kết luận cho các em thì các em chỉ tiếp thu một các thụ động và rất
nhanh quên.
-Xác đònh con đường thích hợp giúp học sinh tự tìm tòi phát hiện kiến thức
theo logíc của quá trình hình thành các kiến thức đó. Mỗi loại kiến thức cần
phải có quá trình tiếp cận phù hợp.
Những kiến thức về hình thái của thực vật, về cấu tạo ngoài của động vật
cần cho học sinh quan sát trên nhiều phương tiện dạy học như : mẫu vật thật,
tranh vẽ, mô hình, tiêu bản quan sát trên kính hiển vi … để tự phát hiện ra kiến
thức. Đối với những kiến thức về giải phẫu cần cho học sinh tự tay giải phẫu
trên mẫu động vật, nếu không có điều kiện học sinh tự tay mổ thì cũng phải
quan sát trên mẫu mổ và chú thích những bộ phận quan sát được.
Ví dụ: Khi soạn bài quan sát cấu tạo trong của ếch đồng, của chim bồ câu
hay của thỏ, muốn gây sự chú ý cao độ cho học sinh và khơi dậy tính tìm tòi của
học sinh, giáo viên nên cho học sinh quan sát và chú thích trên mẫu mổ dựa vào
hình vẽ trong sách giáo khoa.
Nếu có điều kiện tốt hơn trong giờ sinh học ngoại khóa, tôi thường hướng

dẫn cho học sinh tự tay mổ mẫu vật thật và quan sát. Sau đó tự học sinh vận
dụng những kiến thức đã học chú thích trực tiếp trên mẫu mổ. Khi đó giáo viên
đã trực tiếp rèn cho học sinh đồng thời một lúc rất nhiều kó năng như : Kỹ năng
mổ mẫu thật, kỹ năng quan sát, kỹ năng phân tích, kỹ năng hợp tác giữa các
bạn trong cùng một nhóm. Được như thế càng làm cho học sinh yêu thích môn
học hơn.
- Còn khi xác đònh về vai trò của động thực vật, tôi tự cho học sinh vận dụng
những hiểu biết sẵn có của mình trong cuộc sống để tìm ra vai trò của chúng.
Ví dụ: Khi nói về vai trò những loài sinh vật cho học sinh thảo luận nhóm
với những câu hỏi sau :
+ Hãy trình bày những lợi ích mà ngành thân mềm đã đem lại cho đời
sống của con người và trong tự nhiên?
+ Hãy kể ra những tác hại của thân mềm đối với đời sống của con người
và trong tự nhiên?
Học sinh tiến hành thảo luận nhóm nêu được mặt lợi, mặt hại của thân
mềm đối với đời sống con người và trong tự nhiên từ những hiểu biết trong cuộc
sống của học sinh.
Trang 5
-Xác đònh mục tiêu của từng hoạt động học tập và hình thức tổ chức học tập
trong mỗi bài soạn từ đó giúp học sinh lónh hội kiến thức của kiến thức mới của
bài học. Đây là việc làm quan trọng nhất trong quá trình soạn một giáo án, do
đó đòi hỏi người giáo viên cần phải lựa chọn những phương pháp phù hợp với
mỗi loại hoạt động và từng loại đối tượng học sinh.
Ví dụ: Bài đặc điểm cấu tạo ngoài của lá
Hoạt động 1 :Tìm hiểu đặc điểm bên ngoài của lá
Tôi cho học sinh làm việc nhóm để có điều kiện tập trung tất cả các loại lá của
các nhóm đã sưu tầm, học sinh có điều kiện quan sát nhiều loại lá hơn. Từ đó
các em thảo luận và dễ dàng hình thành nên những khái niệm về phiến lá, gân
lá, lá đơn, lá kép.
Hoạt động 2 : Phân biệt các kiểu xếp lá trên cây

Tôi giao nhiệm vụ cho học sinh độc lập tự quan sát hình vẽ và trên mẫu vật thật
về kiểu xếp lá trên cây hoàn thành bảng
STT Tên cây
Kiểu xếp lá trên cây
Có mấy lá mọc từ một mấu thân Kiểu xếp lá
1
2
3
4
Sau khi học sinh hoàn thành bảng, tôi yêu cầu học sinh tự rút ra kết luận
về cách xếp lá trên cây. Học sinh dựa vào bảng mới hoàn thành dễ dàng rút ra
cách xếp lá trên cây.
Có như vậy mới kích thích sự tìm tòi, say mê nghiên cứu của học sinh, từ
đó gây cho học sinh sự hứng thú trong học tập.
-Nghiên cứu những tài liệu tham khảo, nắm những nội dung có liên quan đến
bài học.
Ví dụ : Bài “rêu, cây rêu”
Giáo viên cần phải nắm vững những bài có liên quan như : bài thụ tinh, kết quả
và tạo hạt, bài vận chuyển các chất trong thân… các khái niệm về mạch rây,
mạch gỗ….
-Khi soạn giáo án giáo viên cũng cần phải dự đoán được những tình huống
sai lầm của học sinh có thể xảy ra trong tiết dạy để có thể chỉnh sửa kòp thời.
Ví dụ : Dạy về lớp chim giáo viên mở rộng vấn đề cho học sinh tìm thêm
những ví dụ về các nhóm chim có thể học sinh nhầm tưởng dơi cũng thuộc lớp
chim, khi đó giáo viên cần phải giải thích cho học sinh hiểu dơi cũng biết bay
nhưng không phải thuộc lớp chim.
-Chuẩn bò những đồ dùng dạy học phải phù hợp với nội dung của bài giảng
đó. Giáo viên cần phải làm những thí nghiệm để minh hoạ tiết dạy để tiết dạy
thêm phong phú.
Trang 6

Ví dụ : Khi dạy bài : Vận chuyển các chất trong thân. Giáo viên buộc
phải làm được hai thí nghiệm vận chuyển nước và muối khoáng hoà tan, thí
nghiệm vận chuyển chất hữu cơ phải làm trước một thời gian lâu. Hay thí
nghiệm trong bài quang hợp lá cây chế tạo ra chất hữu cơ khi có ánh sáng mặt
trời giáo viên cũng phải thực hiện khi ở nhà sau đó đem đến lớp giới thiệu cho
học sinh.
b. Sử dụng phương pháp giảng dạy.
Trong dạy học sinh học việc sử dụng phương pháp chính xác khoa học là
điều cực kỳ quan trọng giúp học sinh lónh hội được tri thức. Nhưng việc vận
dụng phương pháp nào vào dạng bài nào để giảng dạy có hiệu quả là một điều
không dễ. Để thực hiện tốt việc vận dụng phương pháp vào từng dạng bài học
đòi hỏi người giáo viên phải hiểu được những ưu nhược điểm của từng phương
pháp để áp dụng có hiệu quả.
Những phương pháp trong những năm qua tôi đã áp dụng giảng dạy và
đem lại hiểu quả đó là: phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp nêu vấn đề,
đàm thoại, thực hành thí nghiệm … Trong những phương pháp đó tôi thấy học
sinh hứng thú học tập nhất là phương pháp dạy học theo nhóm và phương pháp
đặt vấn đề và giải quyết vấn đề.
*Phương pháp dạy học bằng hoạt động nhóm.
 Tác dụng của phương pháp
Tác dụng của phương pháp này là các em học sinh được hướng dẫn bởi giáo
viên thông qua các hoạt động học tập, được khuyến khích trao đổi các kiến
thức, các kinh nghiệm và được bày tỏ ý kiến của mình trước các bạn thông qua
quá trình học tập. Đây là cách tiếp cận để dạy học tích cực.
Từ việc thảo luận nhóm, các thành viên của nhóm có thể nhận được thêm
thông tin từ bạn bè, được biểu lộ những quan điểm khác nhau và phát triển các
kỹ năng giao tiếp.
Hoạt động nhóm nhỏ được tổ chức tốt sẽ làm tăng hứng thú học tập, gắn
bó. Trong từng nhóm, các ý kiến của mỗi cá nhân được đánh giá chấp nhận, có
sự cảm thông chia sẻ, tin cậy và ủng hộ giữa học sinh với nhau, giúp các em

hình thành và phát triển khả năng làm việc hợp tác.
Dạy học theo nhóm giáo viên sẽ thu nhận được những kinh nghiệm, sự
sáng tạo của học sinh.
Để đạt được hiệu quả trong phương pháp thảo luận nhóm cần thực hiện
những yêu cầu sau:
 Cách thành lập nhóm:
Khi tổ chức hoạt động nhóm giáo viên cần phải quan tâm đến số học sinh
trong nhóm. Số học sinh trong nhóm phải đủ để trao đổi luận nhau, phải giải
quyết được các vấn đề giao viên đưa ra, nếu quá đông sẽ không sử dụng hết
nguồn lực, nếu quá ít sẽ không đủ để giải quyết nhiệm vụ. Theo tôi trung bình
mỗi nhóm khoảng 4 – 6 học sinh. Mỗi nhóm cần phải có một nhóm trưởng, một
thư kí và nhóm trưởng phải điều khiển cuộc thảo luận.
Trang 7
Có nhiều cách thảo luận nhóm, nhưng theo tôi xét về đặc trưng môn sinh
học thì chủ yếu tập trung vào các kiểu thành lập nhóm sau đây:
+Thành lập nhóm thường xuyên: để duy trì hoạt động nhóm có thể phân
công nhóm thường xuyên theo từng bản hoạt 2 bàn ghép lại và đặt tên cụ thể
nhóm I, nhóm II, nhóm III … nhóm thường xuyên nào thường để giải quyết
những công việc cụ thể của những tiết học.
VD: Tôi thường sử dụng nhóm thường xuyên như sau: Khi thực hiện song
phần nội dung mỗi tiết dạy tôi cho những bài tập hoặc câu hỏi củng cố để học
sinh khắc sâu kiến thức. Những hoạt động như vậy tôi cho các em học sinh thực
hiện hình thức thảo luận theo nhóm thường xuyên. Ngoài ra nhóm thường
xuyên còn được giao nhiệm vụ thực hiện nội dung các yêu cầu thường xuyên
trong bài học.
+Thành lập nhóm ngẫu nhiên: bằng đến học sinh theo số thứ tự 1, 2, 3, 4…
và lặp lại cho đến hết số học sinh của lớp. Tất cả số học sinh có cùng số thứ tự
vào một nhóm. Cách chia nhóm này thường được tôi sử dụng trong các tiết thực
hành hoặc thực hiện những trò chơi học tập nhằm củng cố kiến thức …
VD: Để củng cố kiến thức chương: Thân

Tôi cho học sinh chơi một trò chơi và thực hiện việc chia nhóm như sau : đếm
số thứ tự học sinh trong lớp 1, 2, 3,4 và lặp lại cho đến hết số học sinh trong lớp.
Khi đó ta được 3 nhóm học sinh là nhóm 1, nhóm 2, nhóm 3, nhóm 4, sau đó
cho 4 nhóm học sinh tiến hành từng thành viên một lên bảng ghi ra những loại
thân đã học. Nhóm nào ghi đúng và ghi được nhiều loại cây thì nhóm đó thắng.
Trong trò chơi này giúp cho học sinh thư gian trong tiết học và còn làm cho học
sinh nhớ lại các kiến thức trong chương thân như : các loại thân có thân đứng,
thân leo, thân bò.
+Thành lập nhóm chuyên biệt: đối với hình thức này thường ít khi sử
dụng, chỉ khi nào nhóm thường xuyên thảo luận gặp những vấn đề khó thì
nhóm chuyên biệt mới sử dụng. Cách thực hiện như sau: từ những nhóm thường
xuyên tôi chọn 1-2 học sinh khá giỏi trong nhóm để thành lập nhóm chuyên
biệt. Nhóm này sẽ được giáo viên giao cho những câu hỏi khó, những vấn đề
khó, thảo luận trước để linh hội được kiến thức sau đó trở về nhóm thường
xuyên của mình phổ biến lại cho các bạn trong nhóm. Còn các bạn trong nhóm
thường xuyên vẫn duy trì để giải quyết những vấn đề đơn giải song song với
nhóm chuyên biệt.
 Kỹ thuật quản lý nhóm:
 Bước 1: Giao nhiệm vụ:
-Nêu mục tiêu của hoạt động nhóm: giáo viên thông báo rõ ràng mục
tiêu của hoạt động. Sau hoạt động nhóm, học sinh cần thu nhận được
những kiến thức và kỹ năng gì.
-Tóm tắt khái quát toàn bộ hoạt động: Giáo viện mô tả khái quát toàn bộ
hoạt động, có những công việc gì, làm như thế nào.
Trang 8
-Nêu câu hỏi, nêu vấn đề: Giáo viên nêu nhiệm vụ thảo luận cho cả lớp,
hoặc cho mỗi nhóm.
 Bước 2: Thành lập nhóm
-Chia nhóm: Thông báo số nhóm, mỗi nhóm bao nhiêu người và cách
chia nhóm.

Cung cấp thông tin về các điều kiện đảm bảo cho nhóm hoạt động. Nơi
làm việc của nhóm, bao nhiêu thời gian, kết quả cuối cùng, ai sẽ chỉ đạo
nhóm, tiến hành ra sao, nguồn vật tư, dụng cụ, …
-Dành thời gian để học sinh hỏi học sinh: kiểm tra lại xem các em đã rõ
nhiệm vụ chưa, hoặc các em có thắc mắc không.
 Bước 3: Làm việc theo nhóm
-Bắt đầu làm việc theo nhóm: Sau khi hoàn thành các bước trên, giáo
viên yêu cầu các em tiến hành làm việc theo nhóm. Các nhóm thảo luận
nhiệm vụ dưới sự điều khiển của nhóm trưởng. Thư ký ghi chép những ý
kiến thảo luận …
-Theo dõi tiến độ của nhóm: Điều chỉnh thời gian cần thiết, giải quyết
những thắc mắc của học sinh, những khó khăn các nhóm gặp phải.
-Thông báo thời gian: Giáo viên nhắc nhở học sinh về thời gian cho học
sinh đảm bảo đúng thời gian như kế hoặc đã dự kiến. Tránh bò động và
quá giờ thảo luận, ảnh hưởng đến kế hoạch của bài học.
-Hỗ trợ các nhóm làm báo cáo: Trong khi học sinh báo cáo, giáo viên có
thể đến từng nhóm và hướng dẫn học sinh viết báo cáo theo yêu cầu của
giáo viên.
 Bước 4: Các nhóm báo cáo kết quả
Đại diện từng nhóm báo cáo kết quả của từng nhóm mình, các nhóm
khác nêu câu hỏi và ý kiến thắc mắc.
 Bước 5: Tổng kết rút kinh nghiệm
Trong hoạt động rút kinh nghiệm, giáo viện thực hiện cá sự phối hợp của
học sinh. Những kết luận về kiến thức và kỹ năng mà học sinh cần tiếp
thu cần được tổng kết, tóm tắt, hệ thống sau hoạt động nhóm. Đồng thời
trong bước này, giáo viên cần rút kinh nghiệm về tinh thần, thái độ tham
gia hoạt động của các nhóm, từng cá nhân. Đây cũng là những điều kiện
cần thiết cho giao viên để tổ chức hoạt động tương tự.
Tôi xin lấy một ví dụ khi dạy bài “Biến dạng của rễ” trong chương trình
sinh học lớp 6 Trung Học Cơ Sở.

Trước tiết học này giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh sưu tầm mẫu vật như:
củ cà rốt, củ cải, củ sắn, cành trầu không, cây hồ tiêu, cây tầm gởi, dây tơ
hồng… hoặc tranh vẽ ảnh chụp các loại cây: cây bần, cây bụt mọc, cây vạn liên
thanh, cây mắm có bộ rễ thở trên mặt đất …
 Bước 1: dựa trên những vật thật và tranh ảnh mà em sưu tầm hoặc giao
viên cung cấp sao cho đủ các loại củ để thực hiện nhiệm vụ. Giáo viện
giao nhiệm vụ cho học sinh: “Tìm hiểu đặc điểm hình thái và chức năng
Trang 9
của các loại rễ biến dạng” bằng các quan sát mẫu vật hoặc tranh vẽ và
điền vào bảng sau những thông tin cần thiết.
TT Tên về biến dạng Tên cây
Đặc điểm hình thái
của biến dạng
Chức năng đối
với cây
Giáo viên hướng dẫn các làm bài tập:
Thảo luận phân loại các loại củ, cây theo những đặc điểm mà học sinh đã
phát hiện ra.
Cử đại diện lên trình bày kết quả của nhóm về phân loại và giải thích lý
do của việc phân loại, và giải hích lý do của việc phân loại đó (để tìm ra
những đặc điểm hình thái và chức năng của mỗi loại). Thời gian trình bày
của mỗi nhóm là 3 phút.
 Bước 2: giáo viên chia lớp thành 6 nhóm theo cách chia ngẫu nhiên
 Bước 3: sau khi chia nhóm học sinh về chỗ ngồi theo nhóm, cử nhóm
trưởng, thư ký. Bắt đầu thao luận theo nhiệm vụ được giao. Nhóm trưởng
điều khiển các bạn trong nhóm thảo luận và phân loại. Các thành viên
tham gia góp ý kiến giải thích tại sao lại phân loại như vậy. Để cử đại
diện nhóm lên trình bày.
 Bước 4: Đại diện của nhóm lên trình bày: Nhóm đã phân thành 4 loại rễ
và nêu lý do vì sao lại phân thành 4 loại. Trong khi một nhóm lên trình

bày thì các nhóm khác nêu câu hỏi. Nhóm trình bày phải trả lời câu hỏi
của nhóm khác và của giáo viên.
 Bước 5: Giáo viện tổng kết rút kinh nghiệm
Qua làm việc theo nhóm chúng ta đã phân loại rễ của các cây, củ thành 4
loại đặc điểm và chức năng được mô tả trong bảng dưới đây:
TT
Tên về biến
dạng
Tên cây
Đặc điểm hình thái
của biến dạng
Chức năng đối
với cây
1 Rễ củ
Củ cải, cà rót… Rễ phình to Chức chất dư trữ
cho cây ra hoa,
tạo quả
2 Rễ móc
Trầu không, hồ
tiêu, vạn niên
thanh…
Rễ phụ mọc từ thân
và cành trên mặt đất,
móc vào trụ bám…
Giúp cây leo lên
3 Rễ thở Bụt mọc, mắm,
bần…
Sống lâu trong điều
kiện thiếu không khí.
Rễ mọc ngược lên

Lấy oxi trong
không khí cung
cấp cho các phần
Trang 10
trên mặt đất… rễ dưới đất.
4 Giác mút
Tơ hồng, tầm gởi… Rễ biến đổi thành
giác mút đâm vào
thân hoặc cành của
cây khác…
Lấy thức ăn từ
cây chủ.
Giáo viên nhận xét tinh thần, thái độ làm việc trong nhóm của học sinh.
 Lập kế hoạch tổ chức nhóm
 Chọn chủ đề:
 Xác đònh mục tiêu
 Xác đònh hoạt động
 Thành lập nhóm
 Xác đònh thời gian
 Thực hiện hoạt động nhóm
 Xác đònh vật tư thiết bò
c. Chuẩn bò, sử dụng đồ dùng học tập.
Trong giảng dạy Sinh học đồ dùng dạy học là phương tiện hữu hiệu giúp
học sinh chủ động chiếm lónh tri thức một cách năng động. Trong giờ học, giáo
viên phải có kế hoạch chuẩn bò trước những đồ dùng dạy học. Trong giờ thực
hành thí nghiệm giáo viên chọn mẫu vật mổ hoặc mẫu ngâm, tranh ảnh hoặc
mô hình thì phải đẹp phản ánh được những nội dung học sinh cần quan sát, mẫu
phải đủ lớn để thể hiện rõ những bộ phận bên trong. Hướng dẫn học sinh quan
sát phải quan sát từ cấu tạo ngoài đến cấu tạo trong, từ đặc điểm hình thái đến
đặc điểm giải phẫu.

Ngoài việc chuẩn bò đồ dùng dạy học của giáo viên, giao viên cần phân
công, kiểm tra, đôn đốc cho từng học sinh việc chuẩn bò các đồ dùng học tập.
Đây cung là một biện pháp làm tăng cường khả năng tìm tòi, nghiên cứu của
học sinh.
Giáo viên sử dụng thiết bò thí nghiệm, sử dụng thiết bò nào đưa ra thiết bò
đó và khi sử dụng xong dẹp ngay tránh tình trạng để tràn lan sẽ làm mất khả
năng chú ý của học sinh. Sau khi sử dụng cần lưu trữ kỹ càng để còn sử dụng
những tiết dạy sau.
Ngoài việc chuẩn bò nội dung tiết dạy thì khi lên lớp, giáo viên luôn giữ
một tâm trạng vui vẻ, thoái mái.Việc đó cũng giúp cho học sinh học tốt hơn.
Không nên đem những chuyện riêng trút giận lên học sinh, hoặc đem một tâm
trạng chán trường lên lớp học.
d. Chuẩn bò phiếu học tập.
Trong chương trình sinh học 6,7 đổi mới phiếu học tập giúp ích rất nhiều
cho học sinh trong việc tìm ra kiến thức mới của bài học, so sánh những kiến
thức của những bài đã học và bài đang học. Từ đó có thể giúp cho học sinh nhớ
lại kiến thức cũ và khắc sâu kiến thức mới.
Trang 11
* Dạng phiếu học tập so sánh kiến thức cũ và kiến thức mới. Từ đó thấy được
sự giống và khác nhau giữa các đối tượng đem so sánh và là cách tốt giúp học
sinh nhớ bài ngay trên lớp.
Ví dụ : Dạy bài phân biệt động vật với thực vật chương trình Sinh học lớp
7 giáo viên cần chuẩn bò phiếu học tập để so sánh những đặc điểm giữa động
vật và thực vật :
Đặc
điểm

cơ
thể
Cấu tạo từ

tế bào
Thành
xenlulozơ
ở tế bào
Lớn lên và
sinh sản
Chất hữu cơ
nuôi cơ thể
Khả năng
di chuyển
Hệ thần kinh
và giác quan
Khôn
g
Có Không Có
Khôn
g
Có
Tự tổng
hợp
được
Sử dụng
chất hữu
cơ có sẵn
Khôn
g
Có Không Có
Thực vật
Động vật

Từ phiếu học tập này giáo viên yêu cầu học sinh hoàn thành và đặt
những câu hỏi để học sinh khắc sâu thêm kiến thức :
+ Thực vật khác với động vật ở những điểm cơ bản nào?
+ Ngoài những đặc điểm có trên phiếu học tập trên em hãy tìm thêm
những đặc điểm khác nhau giữa động vật và thực vật?
Sau khi học sinh hoàn thành phiếu hoạ tập và trả lời các câu hỏi thì các
em học sinh có thể hệ thống kiến thức đã học năm lớp 6 về thực vật và biết
được đặc điểm của động vật mà các em đang học.
* Dạng phiếu học tập tiếp nhận kiến thức mới
Ví dụ : Khi dạy phần đặc điểm chung của lớp thú giáo viên có thể chuẩn
bò phiếu học tập.
Tìm ra đặc điểm chung của lớp thú
Môi
trườn
Bộ
Bộ
Cơ quan
Cơ quan tua n hoànà
Thân
nhiệt
sinh
sản
Số ngăn
của tim
Máu
nuôi cơ
thể
Trang 12
Sau khi học sinh hoàn phiếu học tập thì các em có thể tự rút ra những kiến thức
về đặc điểm chung của lớp thú mà giáo viên không cần mất thời gian đàm thoại

hay giảng giải.
2. Chuẩn bò của học sinh:
Việc chuẩn bò của học sinh là rất cần thiết, đặc biệt là trong thời điểm
hiện nay Dạy – Học lấy học sinh làm trung tâm, nhằm phát huy cao độ tính độc
lập, chủ động, sáng tạo của học sinh. muốn vật học sinh cần phải chuẩn bò trước
bài ở nhà những cộng việc sau:
- Cần đọc trước bài ở nhà kẻ những bảng nêu đặc điểm, bảng so sánh có
trong sách giáo khoa vào vở bài tập sinh học. Trả lời những câu hỏi ở phần lệnh
trong sách giáo khoa. Khi trả lời những câu hỏi không những dựa vào kiến thức
trong bài đang soạn mà cần sử dụng những kiến thức đã học trước đây, khi đó
học sinh lại có thể hệ thống được những đã học từ trước và từ đó làm cho em
hiểu sâu và lâu hơn.
-Học sinh phần lớn được sinh ra và lớn lên từ những vùng đồng quê, đồi núi,
ven biển nơi có phong cảnh tốt, động thực vật phong phú, đa dạng. Những
tiếp xúc và hiểu biết với những cảnh vật hàng ngày giúp các em dễ dàng chuẩn
bò những mẫu động vật, thực vật như yêu cầu của giáo viên ở tiết trước, tập làm
những thí nghiệm giáo viên đã yêu cầu và hướng dẫn như ở tiết trước
Ví dụ : Học bài những điều kiện cần cho hạt nẩy mầm học sinh cần phải
làm thí nghiệm 1, 2 trong sách giáo khoa trước ở nhà. Trong lúc làm những thí
nghiệm như vậy học sinh đã lónh hội một phần kiến thức, khi đến lớp dưới sự
hướng dẫn của giáo viên thì học sinh chủ động tiếp thu bài một cách dễ dàng.
Mặt khác làm được thí nghiệm thành công học sinh càng thích thú hơn với môn
học.
IV. Các hoạt động trên lớp
Là thực hiện truyền đạt những gì đã soạn trong giáo án và điều chỉnh
phương pháp giảng dạy cho phù hợp với từng loại đối tượng học sinh.
1.Kiểm tra bài cũ
Khi kiểm tra bài cũ giáo viên đôi khi không cần gọi từng em lên bảng trả
lời, mà yêu cầu các em đứng tại chỗ trả lời những câu hỏi của giáo viên. Giáo
viên phải làm như thế nào vừa tiết kiệm để dành thời gian cho bài mới mà vừa

kiểm tra lại được khối lượng lớn những kiến thức của bài cũ. Từ đó giáo viên
mới có thể nắm được tình hình học tập của các em học ở nhà.
Ví dụ : Muốn kiểm tra bài cấu tạo trong của chim bồ câu giáo viên có thể
đặt những câu hỏi trực tiếp
Học sinh 1 : Hệ tiêu hóa của chim cấu tạo như thế nào ?
Học sinh 2 : Cho biết hệ tuần hoàn của chim bồ câu ?
Trang 13
Học sinh 3 : Hệ hô hấp của chim khác với hệ hô hấp của bò sát như thế
nào ?
Như vậy chỉ cần trong một thời gian rất ngắn từ 3’- 5’ là có thể kiểm tra
được 3,4 học sinh
Tôi cũng thường xuyên dùng một hình thức kiểm tra khác mà rất hiệu
quả và còn giúp học sinh nhớ rất lâu kiến thức vừa rất thích thú đó là hình thức
kiểm tra trên mô hình, tranh vẽ, mẫu thật …
Ví dụ : Kiểm tra bài cấu tạo trong của thỏ, giáo viên có thể sử dụng mô
hình thỏ yêu cầu học sinh trình bày được cấu tạo trong của thỏ. Hình thức này
giúp HS nhớ bài sâu hơn và còn làm cho HS thích thú hơn, say mê môn học
hơn. Đồng thời giáo viên cũng biết các em nắm được bài học ở mức độ nào.
Hay kiểm tra phần cách xếp lá trên thân và cành, giáo viên có thể thực
hiện : Dùng mẫu vật thật là một cành cây còn đầy đủ lá, thân đưa ra yêu cầu
xác đònh.
Ngoài hình thức trên có thể dùng phương pháp kiểm tra bài cũ bằng
phiếu học tập.
Ví dụ; Khi kiểm tra bài cũ phần cấu tạo trong của thỏ bài cấu tạo trong
của thỏ. Tôi dùng phiếu học tập như sau:
Các hệ cơ
quan
Các thành pha n cấu tạo trong hệà
Tiêu hoá
Hô hấp

Tua n hoànà
Bài tiết
Tiến hành trên 4, hoặc 5 học sinh thời gian thực hiện chỉ nhiều nhất là 4
phút nhưng kiểm tra được khối lượng kiến thức rất lớn.
2. Dạy bài mới
Muốn có một tiết học sôi nổi và các em HS tập trung cao độ, tích cực, tự
giác tham gia vào các hoạt động học tập, thì giáo viên phải giới thiệu bài một
cách khéo léo, ngắn gọn, chứa đựng vấn đề để kích thích tính tìm tòi, khám phá
của các em.
Ví dụ : Giới thiệu bài “bộ dơi, bộ cá voi” giáo viên có thể nói dơi mắt rất
kém nhưng tại sao có cách bay thoăn thoắt rất nhanh như vậy? Để biết được
điều này bài hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu. Khi giới thiệu như thế học sinh
có thể hăng say hơn trong quá trình xây dựng bài.
Hoặc khi dạy bài Quang hợp trong chương trình sinh học lớp 6 : giới thiệu
“ Nhờ thực vật mà nguồn dự trữ thức ăn hữu cơ được tích luỹ trên Trái Đất.
Hàng năm thực vật chế tạo ra 4,5 tỷ tấn chất hữu cơ, tức là khoảng 70 tấn cho
mỗi đầu người và nhả ra khoảng 400 tỷ tấn khí ôxi. Vậy nhờ đâu thực vật lại có
khả năng như thế bài quang hợp hôm nay sẽ giúp em hiểu được điều đó”.
Trang 14
3. Hướng dẫn học sinh tìm ra tri thức mới
Để học sinh lónh hội tri thức mới một cách có hiệu quả giáo viên nêu rõ:
- Thứ tự những hoạt động mà học sinh phải thực hiện.
- Mục tiêu của hoạt động mà học sinh cần phải đạt được.
- Hình thức tổ chức được thực hiện các hoạt động.
- Thời gian thực hiện các hoạt động.
Ví dụ : Bài “ Đa dạng và đặc điểm chung của lưỡng cư ”
Giáo viên hướng dẫn học sinh như sau :
Hoạt động 1: Tìm hiểu đa dạng về thành phần loài.
Mục tiêu : Nêu được các đặc điểm đặc trưng để phân biệt 3 bộ lưỡng cư. Từ đó
thấy được môi trường sống ảnh hưởng cấu tạo ngoài của từng bộ.

Hoạt động này học sinh làm việc nhóm tìm ra kiến thức, thời gian là 6 phút
Hoạt động 2 : Tìm hiểu đa dạng về môi trường sống và tập tính
Mục tiêu : Giải thích được ảnh hưởng của môi trường đến tập tính và hoạt động
của lưỡng cư.
Hoạt động này học sinh làm việc cá nhân thu nhận thông tin sau đó thảo luận
nhóm, thời gian là 4 phút
Hoạt động 3: Đặc điểm chung của lưỡng cư
Mục tiêu : Nêu những điểm chung nhất về lớp lưỡng cư.
Học sinh thảo luận nhóm, thời gian 4 phút.
Hoạt động 4: Vai trò của lưỡng cư
Mục tiêu : Nêu được vai trò của lưỡng cư trong tự nhiên và trong đời sống.
Học sinh tự hoạt độïng cá nhân để tìm ra vai trò của lưỡng cư, thời gian cho hoạt
động là 3 phút.
4. Củng cố – Kiểm tra đánh giá
- Hoạt động củng cố tuy chiếm thời gian rất ngắn của tiết dạy nhưng rất
quan trong không thể thiếu được trong mỗi tiết học nhất là khi ứng dụng việc
đổi mới phương pháp vào bài dạy. Hoạt động củng cố trong đổi mới phương
pháp luôn được đi đồng thời và cùng lúc với hoạt động kiểm tra đánh giá của
giáo viên đối với học sinh.
- Cuối tiết dạy giáo viên phải dành thời gian cho việc kiểm tra đánh giá
trình độ nhận thức của học sinh, biết được chỗ nào học sinh tiếp thu được, chỗ
nào chưa tiếp thu được để giáo viên điều chỉnh cách dạy hợp lý và cũng giúp
các em hoàn thiện những kiến thức đó ở những tiết học sau.
- Hoạt động củng cố – kiểm tra đánh giá cũng nên thực hiện dưới nhiều
hình thức khác nhau tránh cho học sinh không nhàm chán với những câu hỏi
đàm thoại củng cố như vẫn thường sử dụng.
Ví dụ : Củng cố bài “Đặc điểm bên ngoài của lá” Giáo viên có thể thiết
kế cho học sinh một trò chơi như sau : Mỗi nhóm học sinh cử một đại diện ra
chơi trò chơi.
Trang 15

Mỗi nhóm học sinh sẽ tập hợp các lá cây của nhóm mình lại sau đó bòt
mắt những người tham gia chơi và dẫn người bò bòt mắt đến chỗ tập hợp lá cây.
Tiếp đó là cho người bò bòt mắt dùng tay sờ những lá cây đã tập hợp chọn ra
trong số đó đâu là lá có gân lá song song, đâu là lá có gân lá hình mạng, đâu là
lá có gân lá hình cung. Thời gian có thể tiến hành trong 2 phút, người bòt mắt
của nhóm nào chọn ra được nhiều lá hơn thì nhóm đó thắng.
Ngoài ra ta cũng có thể sử dụng những câu hỏi trắc nghiệm hoặc dạng sơ
đồ để đánh giá mức độ hiểu bài của học sinh.
Ví dụ: Khi dạy xong bài thân to ra do đâu? Giáo viên có thể sử dụng
phiếu bài tập trắc nghiệm như sau :
PHIẾU TRẮC NGHIỆM
Hãy chọn những từ thích hợp trong các từ : mạch gỗ, tầng sinh trụ, tầng
sinh vỏ, mô phân sinh, mạch rây điền vào chỗ trống các câu sau :
-Thân to ra do sự phân chia các tế bào của ……………… .(1)……………
- Vỏ cây to ra nhờ ……………………………(2)……………………………
- ………………………………… (3)…………………………………….nằm giữa mạch rây và mạch gỗ,
hằng năm cho ra phía ngoài một lớp …… …………………….(4)…………………………….,
phía trong một lớp ………(5)……………….
Phát cho mỗi học sinh một phiếu yêu cầu các học sinh hoàn thành. Giáo
viên cho các học tự chấm điểm chéo với nhau, sau đó các học sinh báo cáo kết
quả lại với giáo viên.
Hay khi củng cố bài các loại quả giáo viên có thể thực hiện như sau:
Hãy hoàn thành đầy đủ sơ đồ tóm tắt các loại quả dưới đây bằng cách
điền các loại quả thích hợp vào dấu (?)
Các loại quả
Quả khô ?
? Quả khô nẻ Quả mọng ?
Trang 16
Giáo viên dùng bảng phụ treo sơ đồ lên yêu cầu một học sinh lên điền.
Các học sinh ở dưới theo dõi nhận xét, bổ sung tự hoàn chỉnh kiến thức.

5. Dặn dò
Hoạt động dặn dò và đánh giá tinh thần, thái độ học tập của giáo viên
cũng có tác động tích cực trong việc học bài cũ của các em và chuẩn bò những
đồ dùng cần thiết cho tiết học sau.
V. Thành lập câu lạc bộ sinh học.
Ngay từ đầu năm học 2003 – 2004 Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú
Hà Tiên đã thành lập câu lạc bộ sinh học. Bao gồm những học sinh yêu thích
môn Sinh học.
Hình thức hoạt động chia ra thành nhiều nhóm :
- Mỗi nhóm nghiên cứu một chủ đề do giáo viên hằng tháng đưa ra.
- Giáo viên đưa những câu hỏi, bài tập nhằm hướng học sinh vào mục
đích củng cố và nâng cao những kiến thức đã học. Ngoài ra giáo viên còn cho
học sinh tự tìm hiểu những loài cây có thể chữa bệnh và những công dụng khác,
để học sinh hiểu biết thêm.
- Sau khi giao nhiệm vụ cho các nhóm, các nhóm về nghiên cứu thảo
luận viết thành một bài thuyết trình.
- Hằng tháng giáo viên tổ chức cho câu lạc bộ sinh hoạt các nhóm lên
thuyết trình ý kiến của nhóm mình. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. Giáo
viên nhận xét, bổ sung hoàn chỉnh bài thuyết trình cho học sinh. Cuối buổi
thuyết trình nhóm nào có bài thuyết trình hay thì có một món quà nhỏ động
viên khích lệ các nhóm tiếp tục nghiên cứu.
Ngoài hình thức chia nhóm nghiên cứu giáo viên có thể cho câu hỏi cho
các em trong câu lạc bộ về nghiên cứu trước, đến buổi sinh hoạt đònh kỳ giáo
viên tổ chức hái hoa chất lượng. Cũng có thể giáo viên chỉ cho một chủ đề nào
đó rồi đến buổi sinh hoạt giao viên tổ chức cho các em chơi trò chơi “chiếc nón
kì diệu” … Trong năm học vừa qua tôi đã tổ chức thành công trò chơi “Ai là
trạng nguyên” với nội dung tìm hiểu kiến thức Hoá – Sinh học phỏng theo
chương trình “Ai là triệu phú?” của VTV3 đã được các em học sinh đón nhận
rất nồng nhiệt và thu hút được rất nhiều số lượng học sinh tham gia mỗi buổi tối
thứ sáu hàng tuần. Nội dung chương trình này chủ yếu mang tính chất phổ

thông những kiến thức các em đã được học hoặc những kiến thức hàng ngày các
em đã được tiếp cận. Chính vì nội dung gần gũi với các em nên các em tham
gia hết sức nhiệt tình. Từ những trò chơi, buổi sinh hoạt như vậy làm cho tôi
càng hiểu sâu tâm tư nguyện vọng của học sinh, tình cảm thầy trò trở nên thân
thiết hơn. Từ những việc tổ chức sinh hoạt hằng tuần, hàng tháng như vậy càng
kích thích lòng say mê môn học của học sinh.
VI. Hoạt động ngoài giờ lên lớp:
Trang 17
Hoạt động ngoài giờ lên lớp là yếu tố quan trọng trong việc phát huy khả
năng tự nghiên cứu của học sinh, kích thích tính tò mò, tiếp cận thiên nhiên
hiểu biết thêm về môn học. Cách thực hiện :
1. Làm sổ tay sinh học :
Mỗi học sinh phải chuẩn bò cho mình một quyển sổ ghi chép những điều
nhìn thấy, những gì quan sát được. Giáo viên hưỡng dẫn học sinh cách thức
quan sát và ghi lại những gì quan sát. Hằng ngày các em học sinh thường nhìn
thấy sự vật hiện tượng diễn ra nhưng không hiểu về cấu tạo và các bộ phận của
chúng và tìm hiểu xem tại sao chúng lại như vậy.
Từ đầu năm học giáo viên đã hướng dẫn học sinh chuẩn bò cho mình một
quyển sổ ghi chép những sự vật hiện tượng mà học sinh quan sát được. Đối với
học sinh lớp 6 các em chọn cho mình quyển vở ghi chép những quan sát được ở
thực vật.
Ví dụ: Cây ấy tên là gì? (nếu không biết hỏi bạn bè, cha mẹ, thầy cô
giáo…), môi trường sống, các đặc điểm của thân, lá, rễ, hoa, quả, hạt. Giáo viên
cần cho học sinh giải thích tại sao chúng có những đặc điểm như vậy. Khi học
sinh không tự giải thích được thì cứ ghi nhận câu hỏi đó lại đến buổi sinh hoạt
câu lạc bộ cùng trao đổi thảo luận với tất cả bạn bè, thầy cô giáo để được hiểu
rõ hơn.
Đối với động vật học sinh cũng cần quan sát kó từng đặc điểm của chúng
về thuộc loài, chi, họ, bộ, lớp, ngành ? Về cấu tạo cơ thể, so sánh tìm ra những
đặc điểm giống và khác giữa những loài động vật và giải thích về sự khác nhau

đó.
Quyển sổ ghi chép này tuy ghi lại những gì các em thu nhặt những kiến
thức hằng ngày nhưng nó giúp cho các em hiểu rộng hơn những thuộc tính của
sinh vật nói chung. Khi hiểu biết như thế sẽ kích thích tính say mê nghiên cứu,
yêu thiên nhiên, yêu môn học hơn.
2. Kết hợp giữa lí thuyết trên lớp và liên hệ thực tế ngoài thiên nhiên
Trường PT DTNT có diện tích khá rộng nên việc hướng dẫn học sinh
trồng cây lấy bóng mát, cây, hoa làm cảnh rất thuận tiện. Ngoài ra Đội Thiếu
Niên Tiền Phong Hồ Chí Minh còn phát động phong trào măng non, Đoàn
Thanh niên Cộng Sản Hồ Chí Minh thì thực hiện công trình Thanh niên nghóa là
trồng rau xanh cải thiện bữa ăn và gây dựng quỹ đội, quỹ Đoàn từ những phong
trào này giáo viên hướng dẫn học sinh cách trồng, quan sát theo dõi sự sinh
trưởng và phát triển của cây, cách chăm sóc cây… so sánh với những kiến thức
học sinh đã được học trên lớp từ đó tìm ra những cái mới trong thực tế.
3. Hướng dẫn học sinh tự làm thí nghiệm
Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm là một việc làm hết sức cần thiết vì
nó không những giúp cho học sinh rèn kỹ năng thực hành mà còn kích thích tính
Trang 18
tò mò muốn giải thích hiện tượng sinh học trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên
việc tự làm thí nghiêm của học sinh cũng phải cân nhắc về mức độ khó của thí
nghiệm, trang thiết bò của trường … và sự thành công của thí nghiệm mà hướng
dẫn học sinh cho phù hợp.
Ví dụ : Khi dạy bài “Những điều kiện cần cho hạt nảy mầm” ở sinh học
lớp 6 giáo viên có thể hướng dẫn cho các em làm trước ở nhà. Hoặc bài sinh
sản dinh dưỡng do người giáo viên có thể hướng dẫn học sinh cách giâm cành.
VII. Tổ chức tham quan thiên nhiên.
Tham quan thiên nhiên là một hoạt động thiết thực đối với học sinh, giúp
học sinh nâng cao sự hiểu biết của mình. Đó cũng là điều kiện thuận lợi cho
các em học sinh kiểm chứng lại những lý thuyết mà các em đã học trong nhà
trường được các thầy cô truyền thụ. Chính vì vậy trong chương trình sinh học

lớp 6, 7 cuối chương trình có ba bài tham quan thiên nhiên, nằm mục đích cho
học sinh kiểm nghiệm lại thực tế trong một năm học.
Các em học sinh trong trường Phổ Thông Dân Tộc nội trú lại rất có điều
kiện thực hiện những tiết học tham quan thiên nhiên. Cứ đến cuối mỗi năm học
khi chuẩn bò thi học kỳ II tôi thường tổ chức cho các em các một buổi tham quan
thiên nhiên, đòa điểm là dãy núi ngay phía sau UBND phường Pháo Đài, ở đó
thảm động thực vật tương đối phong phú. Các em rất hăng say tham gia buổi
tham quan này. Tôi tiến hành cho các em mang theo một số dung cụ như kéo
cắt cành cây, kẹp ép lá cây, vợt bắt côn trùng, để các em thu thập mẫu vật
theo yêu cầu đầu buổi tôi đưa ra. Khi kết thúc buổi tham quan các em về nhà
làm một bài thu hoạch (qua buổi tham quan em hiểu thêm được những gì về đời
sống của động, thực vật?). Sau ba năm thực hiện tôi thấy rằng những tiết học
này rất bổ ích đối với các em học sinh và các em rất hứng thú tham gia. Từ đó
giáo dục học sinh tình yêu thiên nhiên, tình yêu môn học và bảo vệ thiên nhiên.
*Tóm lại : Ngoài những biện pháp chuyên môn trên cần có sự phối hợp
tích cực giữa gia đình và nhà trường để học sinh tích cực hơn trong học tập. Đối
với trường phổ thông dân tộc nội trú phụ huynh thường khoán trắng việc học
tập của học sinh cho nhà trường, nên ngoài việc giảng dạy các em học sinh trên
lớp tôi thường xuyên đến những gia đình các em học sinh ở ngoại trú như khu
vực Mỹ Đức, Pháo Đài thăm hỏi động viên các em và gặp phụ huynh của
những em này thông báo kết quả học tập và trao đổi với phụ huynh giúp họ
quan tâm hơn đến việc học tập của con em họ. Làm được việc này càng làm
cho công tác chủ nhiệm của tôi gần gũi với học sinh hơn và ngày một tốt hơn.
D. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯC
Với những biện pháp thực hiện trên, trong những năm học vừa qua tôi
nhận thấy kết quả học tập của học sinh ngày càng được nâng cao. Các học sinh
học tốt môn sinh học cũng được tăng lên. Tính từ năm học 2003 – 2004 trở lại
đây kết quả đạt được như sau :
Trang 19
Năm học 2003 – 2004

Khối lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu
Khối 6 12 % 28% 55% 5%
Khối 7 13% 29% 58%
Năm học 2004 – 2005
Khối lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu
Khối 6 14% 27% 55,6% 3,4%
Khối 7 14,8% 28,5% 56,7%
Năm học 2005 – 2006

Khối lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu
Khối 6 15,3% 32,7% 48% 4%
Khối 7 16,7% 31,2% 50% 2,1%
Hoc kì I năm học 2006 – 2007
Khối lớp Giỏi Khá Trung bình Yếu
Khối 6 14,8% 29,6% 48,2% 7,4%
Khối 7 20,7% 41,4% 37,9%
E. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
-Người giáo viên phải có tâm huyết với nghề, chòu khó học hỏi, không ngừng
nâng cao kiến thức và trình độ chuyên môn.
-Giáo viên không nên dạy theo cách truyền đạt một chiều, mà luôn tạo tình
huống có vấn đề làm xuất hiện nhu cầu học hỏi, tìm tòi kiến thức mới ở học
sinh.
-Giáo viên không chỉ là người truyền kiến thức cho học sinh mà là người tổ
chức hướng dẫn học sinh phát hiện và chiếm lónh kiến thức mới.
-Khi soạn bài nên chú ý vào những hoạt động của học sinh nhằm giúp học
sinh tự phát hiện ra kiến thức bài học.
-Học sinh biết quan sát, ghi nhận những hiện tượng sinh học trong tự nhiên và
biết cách giải thích những hiện tượng đó.
-Nội dung của mỗi tiết học cần được giáo viên lựa chọn kỹ, tránh tham lam
để có đủ thời gian cho học sinh thực hiện các hoạt động học tập.

-Chuẩn bò đồ dùng dạy học khi lên lớp và những thí nghiệm học sinh tự làm ở
nhà là việc làm hết sức quan trọng để cung cấp tri thức cho học mà còn tạo
hứng thú trong học tập và lòng say mê môn học cho học sinh.
-Cần tạo không khí cởi mở trong từng tiết dạy là cho tình cảm thầy – trò thân
thiết hơn từ đó các em tiết thu bài một cách hiệu quả hơn.
Trang 20
Trên đây là một số kinh nghiệm mà bản thân tôi đã thu thập và áp
dụng qua những năm tháng đứng trên bục giảng. Nhìn chung đã đạt được những
kết quả khả quan, rất mong sự đóng góp chân tình của quý đồng nghiệp để
những kinh nghiệm trên được hoàn chỉnh. Cũng hy vọng rằng những kinh
nghiệm trên đây sẽ góp một phần nhỏ bé vào sự nghiệp “trồng người” của
chúng ta ngày một hoàn thiện hơn.
Hội đồng chấm SKKN MÌo V¹c:Ngµy 29 Th¸ng 9 n¨m 2009
Người viết
ngun viƯt hïng
Trang 21