skkn dạy học văn miêu tả lớp 5 thực trạng và giải pháp

D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
Người thực hiện: Nguyễn Thị Thanh Bình – TH Sơn Thủy
A.ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài
Trong chương trình Tiểu học, mỗi một môn học đều góp phần hình thành và
phát triển nhân cách cho học sinh, cung cấp cho các em những hiểu biết ban đầu
cơ bản nhất về tự nhiên và xã hội, trang bị những kiến thức, kĩ năng đầu tiên về
hoạt động thực tiễn, bồi dưỡng, phát huy những tình cảm, thói quen và đức tính
tốt của con người. Song môn tiếng Việt vẫn là môn học có vị trí quan trọng bậc
nhất, bởi nó là phương tiện để giao tiếp và tư duy, là môn học góp phần hình
thành và phát triển ở học sinh bốn kĩ năng: Nghe, nói, đọc, viết. Mà trong đó
phân môn tập làm văn giữ một vị trí quan trọng hơn cả vì đây chính là phân
môn tích hợp bốn kĩ năng nói trên của học sinh.
Từ lâu, đã có không ít giáo viên quan tâm đến chất lượng dạy học và họ đã
tìm ra các biện pháp góp phần nâng cao chất lượng trong đó có việc nâng cao
chất lượng dạy tập làm văn cho học sinh. Song thực tế cho thấy rằng: chất lượng
các bài văn của học sinh vẫn còn rất thấp. Phần tập làm văn ở các bài kiểm tra
định kì hay các bài khảo sát của các em hầu hết chỉ dành được một nửa số điểm,
thậm chí có em chỉ dành được một phần tư số điểm quy định. Làm thế nào để
nhiều học sinh viết được những câu văn đúng, câu văn hay, bài viết có cảm xúa
riêng từ đó bồi dưỡng cho các em tình cảm yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, yêu
con người. Để trả lời cho câu hỏi đó, tôi quyết định chọn đề tài “Dạy học văn
miêu tả cho học sinh lớp 5” để nghiên cứu nhằm tiếp tục đề xuất thêm một số
giải pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung, chất lượng viết văn
cho học sinh nói riêng.
II. Mục đích nghiên cứu
- Giúp học sinh lớp 5 rèn luyện kĩ năng về viết văn miêu tả ; viết được bài
văn miêu tả sinh động và sáng tạo.
- Giúp giáo viên dạy lớp 4, 5 có vốn kiến thức và kinh nghiệm khi hướng
dẫn học sinh viết văn miêu tả.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014

1
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
III. Đối tượng, phạm vi và thời gian nghiên cứu
- Đối tượng, phạm vi: Các bài văn miêu tả của học sinh lớp 5 đơn vị tôi
công tác;
- Thời gian nghiên cứu: Năm học: 2013 - 2014.
IV. Phương pháp nghiên cứu
- Các phương pháp nghiên cứu thuộc phạm trù lí luận: Sưu tầm tập hợp tài
liệu, phân tích, so sánh đề xuất ý kiến.
- Các phương pháp nghiên cứu thuộc phạm trù thực tiễn: Quan sát, kiểm
tra, đối chiếu kết quả nhận thức của học sinh.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
2
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sở khoa học
1. Cơ sở lí luận
Dạy học là một quá trình tư duy sáng tạo. Người giáo viên là một kĩ sư tâm
hồn và là một nhà làm nghệ thuật. Việc dạy học ngày nay luôn dựa trên cơ sở
phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Chính vì thế nó luôn đòi hỏi người
giáo viên phải luôn có sự sáng tạo, tự cải tiến phương pháp giảng dạy của mình
nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học.
Trong đời sống, muốn người khác công nhận những điều mình đã thấy, đã
sống, đã trải qua, chúng ta phải miêu tả. Trong văn học, các câu chuyện, các
cuốn tiểu thuyết, thậm chí ngay cả trong văn nghị luận, văn viết thư nhiều lúc
cũng cần có các đoạn văn miêu tả. Chính vì lẽ đó mà văn miêu tả giữ một vị trí
đặc biệt quan trọng trong các thể loại tập làm văn ở chương trình Tiểu học.
2. Cơ sở thực tiễn
Ở Tiểu học, học sinh được học văn miêu tả trong chương trình lớp 4, lớp
5 và thể loại văn miêu tả chiếm chủ yếu trong phân môn tập làm văn của chương

trình hai lớp này. Lớp 4, học sinh được học kiểu bài tả đồ vật, tả cây cối, tả con
vật. Sang lớp 5, học sinh được học thêm kiểu bài tả người và tả cảnh, đến kì 2
các em được ôn luyện lại văn tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật . Như vậy, việc giúp
học sinh có kĩ năng làm văn miêu tả là một việc làm hết sức quan trọng và cần
thiết. Điều đó tạo tiền đề vững chắc để học sinh làm được những bài văn hay,
viết được những câu văn súc tích, giàu hình ảnh, diễn đạt rõ ý, cảm xúc chân
thật, sinh động và sáng tạo. Để tạo điều kiện cho học sinh có cơ sở học tốt tất cả
các kiểu bài miêu tả, đòi hỏi người giáo viên phải sử dụng linh hoạt các phương
pháp dạy học, luôn có ý thức tìm ra các biện pháp dạy học phù hợp đối tượng,
nhằm giúp học sinh tự chiếm lĩnh tri thức, góp phần nuôi dưỡng và phát triển khả
năng quan sát của các em với thiên nhiên, khơi gợi ở các em lòng yêu cái đẹp,
khả năng phát triển ngôn ngữ.
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
3
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
II. Thc trng
Qua thc t ging dy, tụi thy phn ln hc sinh cũn vng v, gp nhiu
khú khn trong vit vn miờu t. Cỏc em khụng thớch hc phõn mụn tp lm vn
vỡ khụng bit núi gỡ? vit gỡ? Khi vit vn cỏc em ch a ra nhng nhn xột
chung chung, khụng cú sc thỏi riờng bit no ca i tng miờu t. Vỡ th bi
vn ú cú th gn cho mt i tng cựng loi no cng c. Bi vn miờu t
ca cỏc em vit cú b cc thiu cõn i, mang tớnh lit kờ cỏc chi tit, b phn
mt cỏch n gin. Trỡnh t t cha hp lớ, chn lc cỏc chi tit cha tiờu biu,
c sc, thiu hỡnh nh, din t cha mch lc v thng vit theo mt khuụn
mu nht nh m thiu i rt nhiu tớnh sỏng to ca cỏc em. Mt khỏc cỏc em
dựng t, t cõu thiu chớnh xỏc, hay dựng t lp, t a phng. Cõu vn thiu
cỏc t ng gi t, gi cm, t ng so sỏnh, nhõn hoỏ dn n bi vn vit khụ
khan, thiu chõn thc, sinh ng. Thm chớ cú em vit sai .
Nguyờn nhõn dn n nhng tn ti nờu trờn l:
*i vi giỏo viờn:

- Do giỏo viờn cha khi gi, huy ng vn hiu bit, cỏch s dng t ng
ca hc sinh;
- Qua bi vn mu cng nh nhn xột bi lm ca hc sinh, giỏo viờn cng
ch hng cỏc em i n nhn xột mt cỏch chung chung m cha i sõu vo
nhn xột c th v cỏch dựng t, t cõu, sp xp ý ca cỏc bi vn ú;
- Giỏo viờn cha kt hp tt vic dy tp lm vn vi cỏc phõn mụn khỏc
trong mụn ting Vit nh tp c, luyn t v cõu lm tng thờm vn cho
hc sinh.
*i vi hc sinh - Nguyờn nhõn c bn l:
- Do cỏc em khụng c k bi;
- Do cỏc em cha cú thúi quen tt trong vic quan sỏt k hay cha bit
cỏch quan sỏt cỏc i tng m cỏc em nh miờu t;
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
4
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
- Do vốn từ của các em chưa phong phú nên dùng từ thiếu chính xác, sử
dụng câu què, câu cụt.
*Tổ chức thực nghiệm lần 1
- Thời gian tiến hành: Tháng 11 năm 2013
- Đối tượng tham gia: Học sinh lớp 5 đơn vị tôi công tác
- Đề bài: Em hãy tả lại một cảnh đẹp ở quê hương em.
Với một đề văn thuộc thể loại tả cảnh vừa được học trong tháng, tiến hành
cho học sinh làm bài trong thời gian 25 phút nhưng khi chấm bài chỉ thu được
kết quả quá khiêm tốn như sau:
Lớp
/khố
i
Tổng số
HS dự
khảo

Giỏi
(điểm 9, 10)
Khá
(điểm 7, 8)
T.bình
(điểm 5, 6)
Yếu
(điểm dưới 5)
SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%)
5A 28 0 0 4 14 20 72 4 14
5B 27 0 0 3 11,1 19 70,4 5 18,5
K.5 55 0 0 7 12,7 39 70,9 9 16,4

Nhìn vào bảng thống kê số liệu ta thấy số học sinh chưa đạt yêu cầu còn
chiếm tỉ lệ khá cao, đặc biệt không có bài nào đạt điểm 9. Và thực tế cho thấy,
các em chưa có kĩ năng viết văn miêu tả, đặc biệt đây là đối tượng học sinh lớp
5, các em đã được tiếp cận và tập viết các bài văn miêu tả từ lớp 4 thế nhưng bài
viết của các em lủng củng, ý nghèo nàn, thiếu logic Đây sẽ là những băn
khoăn, trăn trở cho những giáo viên có tâm huyết trong dạy học nói chung, dạy
tập làm văn nói riêng.
Từ thực trạng và những nguyên nhân nêu trên, bản thân tôi rất trăn trở và
đã suy nghĩ, tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra một số biện pháp nhằm giúp học sinh
lớp 5 viết văn miêu tả được tốt hơn - Góp phần vào việc thực hiện tốt nhiệm
vụ năm học mà ngành đề ra.
III. Biện pháp
Để giúp học sinh viết được một bài văn miêu tả hay, có tính sáng tạo,
giàu hình ảnh, trước hết cần giúp các em hiểu rằng: Tả đồ vật (tả cây cối, tả con
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
5
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p

vật, tả người…) là dùng lời văn của mình giúp người đọc như thấy được cụ thể
trước mắt đồ vật (cây cối, con vật, người…) đó.
Vì vậy, khi dạy thể loại văn miêu tả, chúng ta cần khắc sâu cho học sinh
hiểu: Khi miêu tả các em không được đưa ra lời nhận xét chung chung như “cây
này cao, lá của nó nhỏ”, hay “con vật này có bộ lông màu vàng, đôi mắt tròn…”
mà phải làm cho người đọc thấy được cái cây (đồ vật, con vật, người,…) em
đang tả có những đặc điểm riêng biệt, giúp người đọc phân biệt cây (đồ vật, con
vật,…) đó khác với cây (đồ vật, con vật…) cùng loại. Hơn nữa, các em cần phải
viết được bài văn theo một trình tự nhất định, có bố cục rõ ràng, qua bài làm các
em phải gửi gắm tình cảm yêu mến của mình với những gì mà mình miêu tả. Để
giúp học sinh làm được việc này, tôi đã nghiên cứu và đưa ra các biện pháp sau:
1. Biện pháp 1: Giúp học sinh nắm chắc yêu cầu của đề bài
Đây là một việc làm rất quan trọng, bởi nó giúp học sinh định hướng được
công việc sẽ làm - Đó là xác định được bài văn thuộc thể loại nào? kiểu bài gì?
đối tượng miêu tả là gì? Từ đó giúp học sinh không đi lạc yêu cầu của đề.
Ví dụ: Với đề bài: Em hãy tả lại một cây cho bóng mát. Tôi hướng dẫn
các em như sau:
- Đề bài thuộc thể loại văn gì? (miêu tả)
- Kiểu bài nào? (Tả cây cối)
- Đối tượng miêu tả là gì? (Cây cho bóng mát)
- Yêu cầu học sinh kể tên các loại cây cho bóng mát mà em biết? ( cây
bàng, cây xà cừ…)
- Tôi chốt lại yêu cầu và dùng phấn gạch chân các từ ngữ quan trọng.
2. Biện pháp 2: Rèn kĩ năng quan sát, tìm ý
Đây là biện pháp được coi là cơ bản nhất. Bởi kết quả của quan sát được
thể hiện rõ trong từng bài làm của học sinh. Em nào quan sát tinh vi, thấu đáo,
em đó sẽ nhận ra được những nét riêng biệt, đặc sắc của đối tượng mình định tả
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
6
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp

th hin trong bi vit. Cũn em no quan sỏt hi ht, phin din thỡ bi vit
ca em ú s khụ khan, nụng cn.
giỳp cỏc em hc sinh tỡm ra nhng nột riờng bit, tiờu biu cho tng i
tng miờu t, tụi ó hng dn cỏc em:
- Mun tỡm ý cho bi vn, cỏc em phi quan sỏt k, quan sỏt nhiu ln i
tng mỡnh nh t trong mt khung cnh c th, thi gian c th. Cn xỏc nh
rừ trỡnh t quan sỏt v bit chn la cỏc trỡnh t quan sỏt khỏc nhau v phi s
dng nhiu giỏc quan quan sỏt.
Vớ d: Vi mi kiu bi, tụi thng nh hng cho hc sinh cỏch quan sỏt
theo cỏc trỡnh t khỏc nhau nh sau:
+ i vi kiu bi t vt: Quan sỏt theo trỡnh t tõm lớ: Thy nột gỡ ni
bt, thu hỳt bn thõn, gõy cm xỳc thỡ quan sỏt trc; hoc quan sỏt theo trỡnh t:
Mt nhỡn, tay s, tai nghe, mi ngi.
+ i vi kiu bi t con vt: Quan sỏt ngoi hỡnh ri n thúi quen sinh
hot v nhng hot ng ca con vt khi n, khi ng, khi ựa gin vi cỏc con
vt khỏc.
+ i vi kiu bi t cõy ci: Quan sỏt theo trỡnh t t xa n gn, t di
lờn trờn hay t trờn xung di, t bao quỏt n chi tit, b phn, nột khỏc bit
ca cõy ú vi cõy khỏc. Hoc quan sỏt theo trỡnh t thi gian: T nh n ln,
t mựa ny n mựa khỏc.
+ i vi kiu bi t ngi: Quan sỏt ngi nh t trong cỏc hon cnh c
th tỡm c nhng nột ni bt, tiờu biu v c tớnh tỡnh, hỡnh dỏng, s hot
ng nhng chỳ ý nht mt trng tõm:
- V hỡnh dỏng: chỳ ý nhng c im v la tui ngh nghip, nhng nột
riờng bit v tm vúc, khuụn mt, mỏi túc, mt, ming, chõn tay hoc cỏch n
mc, dỏng i ng, ging núi, ci.
- V tớnh tỡnh: cn nhn ra c im v tinh thn, tỡnh cm, tớnh nt biu
hin qua li núi, vic lm, thỏi c x.
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
7

Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
- V s hot ng: cn theo dừi nhiu vic lm khỏc nhau ca ngi c
t, nhng nm c th, t m vi hot ng chớnh, nhn xột trong khi lm tng
vic, ngi y cú dỏng iu, c ch gỡ, cỏch lm ra sao
Kt hp vic quan sỏt trc tip vi vic nh li nhng iu ó bit t
trc v nhõn vt qua cỏc ln ó tip xỳc vi ngi y v qua nhng ý kin nhn
xột
ca ngi khỏc xỏc nhn, b sung cho cỏc iu ó quan sỏt c.
+ i vi kiu bi t cnh: Quan sỏt theo trỡnh t khụng gian nh: t xa
n gn, t trờn xung di, t phi sang trỏi hoc ngc li. Hay quan sỏt
theo trỡnh t thi gian nh: t sỏng n tra, t thi im trc n thi im
sau Hay theo trỡnh t khụng gian kt hp tõm lớ nh: t hot ng ni bt gõy
chỳ ý nhiu nht v trớ trung tõm ri n cnh ớt ni bt hn v trớ bờn
ngoi
- Hng dn hc sinh quan sỏt phi i lin vi ghi chộp ý: Ghi nhng c
im c bn v hỡnh dỏng, mu sc, hot ng ca i tng miờu t. Nht l
nhng im mi, riờng, ni bt m ngi khỏc khụng nhỡn thy v bn thõn mỡnh
cm nhn l sõu sc nht, to ra hng thỳ, cm xỳc giỳp cỏc em d dng tỡm t,
chn ý (khụng nht thit phi ghi y , t m tt c cỏc b phn). Nh th cỏc
em s vit c bi vn miờu t sinh ng vi nhng nột c sc, c ỏo, mi l
v hp dn.
3. Bin phỏp 3: Rốn k nng lp dn bi chi tit cho bi vn miờu t.
vit c mt bi vn hay, hc sinh phi cú thúi quen lp dn ý chi
tit. Mt bi vn cho dự di hay ngn cng phi 3 phn:
- M bi: Gii thiu vt (cõy ci, con vt, ngi, cnh) mỡnh nh t;
- Thõn bi:
+ T bao quỏt
+ T chi tit
+ Nờu ớch li, ý ngha
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014

8
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
- Kt bi: Nờu cm ngh v i tng mỡnh nh t.
Vỡ vy sau khi hng dn hc sinh k nng quan sỏt, tỡm ý, tụi giỳp cỏc
em bit sp xp cỏc ý thnh mt dn ý chi tit, trỏnh c tỡnh trng cỏc em vit
mt bi vn lng cng, ln xn.
Vớ d: Lp dn ý t cõy hoa hng.
* M bi:
- Gii thiu cõy hoa hng, trng õu? (trc ca). Ai trng? (M em).
*Thõn bi:
- T bao quỏt: Cõy cao khong na một, thõn khng khiu bng chic a
n cm.
- T chi tit:
+ Cnh õm tua ta, cú nhiu gai nhn nh nhng chng v s.
+ Lỏ hỡnh bu dc, lỏ non mu tim tớm, lỏ gi mu xanh m, mộp lỏ cú
hỡnh rng ca.
+ N hoa mu xanh mn mn, bng u ngún tay ỳt ca em.
+ Hoa mi n to bng chộn ung tr, nh ụng mt tri thm
+ Cỏnh hoa ti, mng mn nh nhung, xp chng lờn nhau.
+ Hng thm thoang thong quyn r ong bm.
*Kt bi:
- Nờu cm ngh: Yờu thớch, ta lỏ, ti nc, bt sõu cõy luụn xanh tt.
4. Bin phỏp 4. Rốn luyn k nng s dng cỏc bin phỏp ngh thut,
tớch lu vn t thụng qua cỏc phõn mụn ca mụn ting Vit.
gúp phn lm cho bi vn miờu t sinh ng, cú hỡnh nh, ngi vit
phi s dng nhng bin phỏp ngh thut nh so sỏnh, nhõn hoỏ, s dng cỏc
ip t, ip ng, t lỏy.
Trong mụn ting Vit, phõn mụn tp lm vn l s tớch hp cỏc kin thc
ca cỏc phõn mụn cũn li. Cỏc em hc tt cỏc phõn mụn nh tp c, luyn t v
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014

9
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
câu,… thì sẽ học tốt phân môn tập làm văn. Vì thế thông qua từng phân môn của
tiếng Việt, tôi thường chú ý giúp các em khai thác nội dung này.
a. Dạy tập làm văn thông qua dạy tập đọc.
Trong văn miêu tả, việc dùng các từ ngữ gợi tả, gợi cảm là rất cần thiết.
Việc giúp học sinh tích luỹ vốn từ ngữ miêu tả đó một cách chính xác, hợp lí là
vấn đề quan trọng đối với giáo viên.
Số lượng từ ngữ miêu tả trong các bài tập đọc thuộc thể loại văn miêu tả
rất phong phú, cách sử dụng các từ ngữ đó cũng rất sáng tạo. Chính vì thế mà từ
các bài tập đọc thuộc thể loại văn miêu tả, tôi đều giúp các em:
- Chỉ ra các từ ngữ miêu tả hay, đã được chọn lọc, gọt giũa để các em học
tập vận dụng vào bài viết của mình. Cách sử dụng biện pháp nghệ thuật của tác
giả, tôi chọn một vài trường hợp đặc sắc để phân tích kĩ giúp học sinh thấy được
sự sáng tạo của nhà văn khi dùng chúng.
Ví dụ: Dạy bài “Mùa thảo quả” - tiếng Việt 5 - tập 1;
Khi phân tích đoạn 1, tôi giúp học sinh hiểu rằng: Tác giả đã sử dụng biện
pháp nghệ thuật “lặp từ” - Gió thơm. Cây cỏ thơm. Đất trời thơm. nhằm nhấn
mạnh hương thơm đặc biệt của thảo quả. Thảo quả có mùi thơm lan toả, kéo dài.
Hoặc khi phân tích đoạn cuối, tôi giúp học sinh thấy được tác giả đã sử dụng
biện pháp nghệ thuật “đảo ngữ”- rực lên những chùm thảo quả, biện pháp nghệ
thuật “so sánh” - Dưới đáy rừng, tựa như đột ngột, bỗng rực lên những chùm
thảo quả đỏ chon chót, như chứa lửa, chứa nắng. nhằm giúp ta như thấy rõ hơn
màu đỏ của thảo quả thật rực rỡ, màu đỏ ấy như chứa cả sức nóng của lửa, chứa
cả sự tươi mới lộng lẫy của nắng, vẻ đẹp tinh tuý của thiên nhiên.
Hoặc: Dạy bài: “Phong cảnh đền Hùng” - tiếng Việt 5 - tập 2, Tôi giúp
học sinh thấy được cảnh đẹp thiên nhiên nơi đền Hùng được tác giả miêu tả bằng
các từ láy, từ gợi tả và biện pháp so sánh như: Khóm hải đường đâm bông rực
đỏ, những cáng bướm dập dờn bay lượn, đỉnh Ba Vì vòi vọi, dãy Tam Đảo như
bức tường xanh sừng sững,…

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
10
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
Túm li, ta thy cỏc t ng miờu t trong cỏc bi tp c rt a dng v
phong phỳ, chỳng c s dng rt hay, sinh ng v gõy n tng. Cỏch s
dng cỏc bin phỏp ngh thut trong cỏc bi tp c cng rt sỏng to. Bng cỏch
ny, tụi ó tớch lu thờm vn t v cỏch s dng chỳng cho cỏc em hc sinh;
ng thi thụng qua cỏc bi tp c, tụi cng giỳp cỏc em hiu thờm rng:
mt bi vn miờu t hay, cn phi bit s dng cỏc bin phỏp ngh thut hp lớ.
b. Dy tp lm vn thụng qua dy luyn t v cõu:
Mc tiờu chớnh ca luyn t v cõu l giỳp hc sinh m rng vn t, cỏch
s dng t chớnh xỏc, cỏch vit cõu ý. Khi dy v ni dung m rng vn t
theo tng ch im, tụi giỳp hc sinh hiu rừ ngha cỏc t ng, thnh ng, tc
ng thuc ch ú. T ú s giỳp cỏc em s dng t ng chớnh xỏc, hp lớ.
Ngoi ra, tụi cũn cho cỏc em tỡm thờm cỏc t ng ngha, gn ngha, trỏi ngha;
t cõu vi cỏc t va tỡm c nhm rốn luyn k nng s dng t cho hc
sinh.
Trong tit luyn t v cõu cú ni dung v ng phỏp, ngoi vic dy cỏc
em vit cõu ỳng, tụi luụn chỳ ý n vic giỳp cỏc em vit cõu vn cú hỡnh nh.
Vi cỏc bi tp t cõu, tụi luụn t mt cõu ý bờn cnh cõu vn khỏc ý
nhng cú hỡnh nh cỏc em so sỏnh.
Vớ d: T hỡnh dỏng mt cõy bng c th, tụi a ra 2 cõu:
+ Cõu 1: Thõn cõy to, cao.
+ Cõu 2: Thõn cõy to, cao, nhỡn t xa nh mt cõy ụ khng l.
Sau ú cho hc sinh nhn xột xem cõu no hay hn?
Túm li, vi bin phỏp ny, tụi giỳp hc sinh cú k nng vit cõu vn cú
hỡnh nh, ý.
5. Bin phỏp 5: Rốn k nng t kim tra, ỏnh giỏ kh nng vit bi
ca mỡnh v ca bn.
c im nhn thc ca hc sinh tiu hc l t duy c th. Do ú trong

ging dy, giỏo viờn cn a ra nhng vớ d c th hc sinh hỡnh dung, hiu
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
11
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
rừ cỏch lm. Xỏc nh c iu ny, trong cỏc tit tr bi vit, sau khi hng
dn hc sinh cha li, tụi chn nhng bi vn hay c cho c lp nghe biu
dng. Tip ú, tụi t ra mt s cõu hi hc sinh tr li.
Vớ d:
- Bi lm ca bn hay ch no? Sỏng to ch no? (Yờu cu hc sinh
nờu ra mt cỏch c th nh ch ra cỏc t ng miờu t, nhng hỡnh nh nhõn hoỏ,
so sỏnh)
- Em hc tp c nhng gỡ t bi lm ca bn?
Tr li c cỏc cõu hi ca giỏo viờn t ra l hc sinh ó hc tp c
bn v vn dng vo bi vit cu mỡnh.
6. Bin phỏp 6: Rốn k nng dựng t t cõu.
Ngoi vic dy tt cỏc tit chớnh khúa, cỏc tit luyn tp ting Vit bui
2, tụi quan tõm n vic luyn cho hc sinh k nng dựng t, t cõu theo cỏc
ch im 2 mc khỏc nhau thụng qua mt s bi tp c th nhm khụng
ngng giỳp cỏc em m rng vn t, dựng t ỳng v hay, vit c cõu vn
chớnh xỏc v cú hỡnh nh. T ú, cỏc em bit vn dng vo bi vit ca mỡnh
miờu t mt i tng c th m bi yờu cu.
Vớ d: Mc 1:
- Tỡm t miờu t c im v hỡnh dỏng ca mt con mốo, hay miờu t b
lụng ca mt con chú, hay miờu t mt chic lỏ (hỡnh dỏng, mu sc).
- t cõu vi cỏc t va tỡm c bi tp trờn.
Mc 2:
- t cõu cú s dng cỏc t gi t, cỏc t lỏy, cỏc hỡnh nh so sỏnh, nhõn
hoỏ t hỡnh dỏng ca mt cõy (mt con vt, mt vt, ngi) no ú ;
hoc t mt b phn c th no ú ca mt con vt ( vt, cõy ci), hoc mt
hot ng no ú ca mt ngi

Vi mi yờu cu, hc sinh tỡm t, t cõu, bỏo cỏo kt qu, tụi cho cỏc em
nhn xột c th, so sỏnh cỏc t va tỡm c, cỏc cõu va t c nhn ra cỏi
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
12
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
ỳng, cỏi hay cng nh cỏi cha t yờu cu v hng dn hc sinh sa cha kp
thi.
*Riờng vi hc sinh yu, cỏc em vn c rốn luyn cỏc k nng nh ó
nờu trờn nhng mc ũi hi khụng quỏ cao trỏnh s nhm chỏn. Trong gi
dy, tụi luụn quan tõm ti i tng ny kp thi sa cha nhng sai sút v
ng viờn khen ngi nu cỏc em bit t mt cõu vn ỳng hoc cú nhng li
nhn xột, nhng cõu tr li phự hp, nhm to hng thỳ hc tp cho cỏc em.
7. Bin phỏp 7: Rốn k nng vit on vn theo mu.
Chỳng ta bit rng, hu ht hc sinh khụng cú nng khiu v vn, thiu s
tỡm tũi, suy ngh, thiu s sỏng to nờn giỳp cỏc em cú hng thỳ hn, cỏc em
vit c nhng cõu vn góy gn, sỳc tớch, cú hỡnh nh hay trỏnh c li vit
theo kiu lit kờ thỡ mt bin phỏp theo tụi khụng kộm phn quan trng ú l
cung cp cho cỏc em cỏc mu bi vit, sau ú da vo mu cỏc em vit bi theo
yờu cu ca giỏo viờn. Cỏc bc tụi ó tin hnh l:
Bc 1. Cung cp mu: Vo bui 2, tit luyn ting Vit, tụi dnh mt
thi gian cung cp cỏc mu bi vit v mt vt, mt cnh no ú, cho hc
sinh c.
Bc 2. Phõn tớch mu: Giỳp hc sinh tỡm hiu v cỏch miờu t ca tỏc gi
qua vic tr li mt s cõu hi. (Cỏch s dng t, liờn kt cõu, s dng cỏc bin
phỏp ngh thut )
Bc 3. Luyn vit bi theo mu: Da vo mu, yờu cu hc sinh vit mt
cõu vn, on vn khỏc t mt vt hay mt cõy, mt ngi, mt cnh no
ú.
Vớ d : T h nc. Tụi cung cp on vn t h Xuõn Hng hay t H
Hon Kim

+ Mu: Gia thnh ph Lt cú h Xuõn Hng, mt nc phng nh
gng phn chiu sc tri ờm du. H Than Th nc trong xanh ờm , cú hng
thụng bao quanh reo nhc sm chiu.
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
13
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
Hay t H Gm: T trờn gỏc cao nhỡn xung, h nh mt chic gng
bu dc ln, sỏng long lanh
+ Phõn tớch mu:
- Mt nc h Xuõn Hng c tỏc gi so sỏnh vi gỡ? (mt nc phng
nh gng phn chiu sc tri ờm du).
- Tỏc gi dựng nhng t ng miờu t no t v v p ca h Than Th?
(nc trong xanh, hng thụng reo nhc)
+ Luyn vit bi theo mu: Yờu cu hc sinh vit mt on vn ngn
khong 5 cõu t v p ca mt h nc hay mt dũng sụng vo mt bui sỏng
mựa thu (hay chiu hố) m em bit.
Hoc t ngi: Tụi cung cp on vn t hỡnh dỏng v hot ng ca anh
thanh niờn HMụng rt p trong lao ng cy rung.
+ Mu: A Chỏng p ngi tht. Mi tỏm tui, ngc n vũng cung,
da nh lim, bp tay, bp chõn rn nh trc g. Vúc cao, vai rng, ngi ng
thng nh ct ỏ tri trng Hai tay Chỏng nm dc cy, thõn mỡnh nhoi thnh
mt ng cong mm mi, khi i bờn trỏi lỳc tt qua phi theo ng cy un
vũng theo hỡnh rung bc thang ging mt vnh trng li lim
+ Phõn tớch mu:
- Em hóy tỡm nhng t ng c tỏc gi s dng t hỡnh dỏng ca A
Chỏng? (ngc n vũng cung, da nh lim, bp tay, bp chõn rn nh trc g.
Vúc cao, vai rng).
- Qua cỏch miờu t ca tỏc gi, em hỡnh dung ra A Chỏng l ngi nh th
no? (kho mnh).
- GV: Tỏc gi ó tp trung quan sỏt nhng c im ni bt ca A chỏng v

dựng bin phỏp so sỏnh: Da nh lim, bp tay, bp chõn rn nh trc g lm
cho chỳng ta cng thy rừ hn hỡnh nh mt A Chỏng kho, p. Kho hn, p
hn, ỏng yờu hn khi ta quan sỏt anh lao ng, m õy l anh ang cy rung.
Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
14
Dạy - học văn miêu tả lớp 5, Thực trạng và giải pháp
Tỏc gi ó miờu t hot ng cy rung ca A Chỏng nh th no? (nm dc
cy, thõn mỡnh nhoi thnh mt ng cong mm mi, khi i bờn trỏi lỳc tt qua
phi theo ng cy).v.v
+ Luyn vit bi theo mu: Yờu cu hc sinh vit mt on vn ngn
khong 5 - 6 cõu t hỡnh dỏng hoc hot ng ca mt ngi gn gi vi em.
Sau mt thi gian nghiờn cu ti, ỏp dng trc tip vo i tng hc
sinh lp 5 n v tụi cụng tỏc, tụi nhn thy cỏc em bt u cú hng thỳ v am
mờ vi phõn mụn tp lm vn. Gi hc din ra nh nhng, sinh ng hn. Cỏc
em ó ch ng hn khi vit vn miờu t; vn t ng ca cỏc em ngy cng
phong phỳ hn nờn cỏch s dng t ng ca cỏc em chớnh xỏc hn, hay hn.
Trong khi vit vn cỏc em ó bit s dng cỏc bin phỏp ngh thut nh so sỏnh,
nhõn hoỏ, ip t. Bi vit ca cỏc em ó th hin c nhng sc thỏt riờng v
i tng m cỏc em miờu t. iu ny ó chng minh c qua im bi thi
nh kỡ ln 3, qua cỏc bi lm vn vit lp, cht lng ó c nõng lờn rừ rt.
ly kt qu so sỏnh, i chng tụi ó tin hnh t chc thc nghim ln
2.
- Thi gian tin hnh: Thỏng 3 nm 2014
- i tng tham gia: Hc sinh lp 5 n v tụi cụng tỏc
- bi: Hóy t mt ngi m em yờu quý nht.
- Thi gian lm bi: 25 phỳt
- Kt qu thu c nh sau:
Lp
Tng s
HS d

kho
Gii
(im 9,10)
Khỏ
(im 7, 8)
T.bỡnh
(im 5, 6)
Yu
(im di 5)
SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%) SL TL(%)
5A 28 2 7,1 6 21,5 18 64,3 2 7,1
5B 27 1 3,7 6 22,2 19 70,4 1 3,7
K.5
55 3 5,5 12 21,8 37 67,2 3 5,5

Sáng kiến kinh nghiệm năm học: 2013 - 2014
15
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
Kết quả này cho thấy những biện pháp đã nêu ở trên bước đầu đã đem lại
kết quả khả quan đối với việc dạy văn miêu tả cho học sinh lớp 5.
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT
I. Kết luận:
Tập làm văn ở Tiểu học nói chung, ở lớp 5 nói riêng là một phân môn khó
bởi nhiều nguyên nhân mà trong đó vốn hiểu biết, vốn ngôn ngữ, óc so sánh ,
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
16
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
nhận xét… ở lứa tuổi các em còn hạn chế đã tác động tới các em khi viết bài văn
miêu tả.
Bài văn miêu tả dù là tả người, tả đồ vật hay tả cây cối thì yêu cầu đầu tiên

đối với các em là phải làm bật nổi được đối tượng các em đang miêu tả, nghĩa là
phải đi sâu vào miêu tả những nét đặc sắc của đối tượng sau đó mới yêu cầu đến
việc rèn giũa để có các câu văn hay; các hình ảnh so sánh, các ý miêu tả độc
đáo Muốn vậy, trong quá trình dạy tập làm văn miêu tả cho học sinh, yêu cầu
người giáo viên phải dày công trong việc hướng dẫn, rèn luyện cho học sinh óc
quan sát về đối tượng miêu tả; lựa chọn hình ảnh tiêu biểu, chi tiết đặc sắc để tả;
tìm hình ảnh tương tự để so sánh; sắp xếp trình tự tả.
Không có một khuôn mẫu định sẵn nào cho học sinh khi làm bài văn miêu
tả. Do vậy, muốn có được ở học sinh một bài văn miêu tả hay cần rèn cho các em
kĩ năng tổng hợp khi viết bài văn ở thể loại này là: quan sát, chọn lọc chi tiết, so
sánh, dùng từ, đặt câu, có như vậy học sinh mới có thể chủ động trước các đề tập
làm văn miêu tả và viết được những bài văn ở thể loại này đáp ứng mong muốn
của giáo viên.
II. Kiến nghị đề xuất
Với những kinh nghiệm thu lượm được trong quá trình giảng dạy môn
tiếng Việt nói chung, phân môn tập làm văn nói riêng của bản thân tôi, cũng như
sự trao đổi, học hỏi ở bạn bè đồng nghiệp, tôi xin đưa ra một số kinh nghiệm
nhằm giúp học sinh làm văn miêu tả tốt hơn như sau:
1. Phải nhận thức đúng đắn rằng tập làm văn là phân môn đòi hỏi sự sáng
tạo chứ không phải sao chép đơn thuần, đây là phân môn tổng hợp các kiến thức,
kĩ năng của các phân môn khác trong môn học tiếng Việt để từ đó định hướng về
phương pháp và tổ chức các hoạt động dạy- học phù hợp.
2. Phải biết phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh khi dạy
- học tập làm văn miêu tả . Giáo viên cần đưa ra những tình huống có vấn đề
nhằm phát triển năng lực tưởng tượng, quan sát, so sánh, dùng từ miêu tả, đặt
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
17
D¹y - häc v¨n miªu t¶ líp 5, Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
câu… ở học sinh Giáo viên cần đề cao vai trò chủ thể của học sinh trong khâu
cảm thụ để sáng tạo nhằm bồi dưỡng và phát huy năng khiếu văn chương cho

các em .
3. Không ngừng rèn luyện việc tập nói cho học sinh thông qua các tiết tập
làm văn, kịp thời chữa các lỗi trong việc dùng từ miêu tả và lỗi diễn đạt để từng
bước khắc phục hiện tượng học sinh viết văn mà như nói trong làm tập làm văn.
4. Giáo viên cần sưu tầm các đoạn văn, các bài văn miêu tả hay, có tính
sáng tạo để cho học sinh đọc, làm quen và vận dụng trong quá trình học tập làm
văn.
Kiến nghị với nhà trường: Nhà trường cần mua sắm, bổ sung thêm các tài
liệu tham khảo như các chuyên đề dạy tập làm văn ở Tiểu học, các sách văn
mẫu… và trang bị đầy đủ các thiết bị dạy học để giáo viên có điều kiện dạy học
tốt.
Trên đây là những kinh nghiệm mà bản thân tôi đã tích luỹ được trong
quá trình giảng dạy. Rất mong bạn đọc góp ý bổ sung thêm.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Tháng 3 năm 2014
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm – n¨m häc: 2013 - 2014
18