quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường trung học cơ sở yên thanh thành phố uông bí tỉnh quảng ninh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM



NGUYỄN THỊ HẢI YẾN



QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA BỘ MÔN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ YÊN THANH
THÀNH PHỐ UÔNG BÍ TỈNH QUẢNG NINH




LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC







THÁI NGUYÊN 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ HẢI YẾN



QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA BỘ MÔN
Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ YÊN THANH
THÀNH PHỐ UÔNG BÍ TỈNH QUẢNG NINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14


LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Thị Tuyết Hạnh




THÁI NGUYÊN 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác.
Quảng Ninh, ngày 20 tháng 8 năm 2014

Tác giả luận văn



Nguyễn Thị Hải Yến

















Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ii
LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô
giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo
điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
Tiến sĩ Nguyễn Thị Tuyết Hạnh, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình
giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT, Cán
bộ quản lý và giáo viên các trường THCS thành phố Uông Bí cùng bạn bè,
người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn
đồng nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quảng Ninh, ngày 20 tháng 8 năm 2014

Tác giả luận văn



Nguyễn Thị Hải Yến





Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT iv
DANH MỤC CÁC BẢNG v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ vi
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Mục đích nghiên cứu 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3
4. Phạm vi nghiên cứu 3
5. Giả thuyết khoa học 4
6. Nhiệm vụ nghiên cứu 4
7. Phương pháp nghiên cứu 4
8. Cấu trúc luận văn 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI
KHÓA BỘ MÔN TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 6
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 6
1.1.1. Trên thế giới 6
1.1.2. Trong nước 8
1.2. Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học 10
1.2.2. Ngoại khóa, ngoại khóa bộ môn 14
1.2.3. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn 15
1.3. Hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS 15
1.3.1. Mục đích, yêu cầu của hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường
THCS 15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
1.3.2. Nội dung và hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa bộ môn
ở trường THCS 17
1.4. Quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS 19
1.4.1. Lập kế hoạch quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn 19
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động ngoại khóa bộ môn 21
1.4.3. Chỉ đạo hoạt động ngoại khóa bộ môn 23
1.4.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động ngoại khóa bộ môn 26
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý HĐNKBM ở trường THCS 27
Kết luận chương 1 31
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ
BỘ MÔN Ở TRƢỜNG THCS YÊN THANH THÀNH PHỐ
UÔNG BÍ TỈNH QUẢNG NINH 32
2.1. Khái quát về hoạt động khảo sát 32
2.1.1. Mục đích khảo sát 32
2.1.2. Nội dung khảo sát 32
2.1.3. Đối tượng khảo sát 32
2.1.4. Phương pháp khảo sát 32
2.2. Khái quát đặc điểm tình hình giáo dục, kinh tế - xã hội Thành phố
Uông Bí 33
2.2.1. Vị trí địa lý, dân số, kinh tế văn hóa xã hội 33
2.2.2. Một số đặc điểm về trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí 34
2.3. Thực trạng hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS Yên Thanh
thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh 35
2.3.1. Thực trạng nhận thức của CBQL và GV về hoạt động ngoại khóa
bộ môn trong nhà trường 35
2.3.2. Nhận thức của học sinh về HĐNKBM 42
2.3.3. Thực trạng tổ chức HĐNKBM ở trường THCS Yên Thanh 47

2.4. Thực trạng quản lý HĐNKBM ở trường THCS Yên Thanh thành phố
Uông Bí tỉnh Quảng Ninh 53
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
2.4.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch HĐNKBM của CBQL và GV 53
2.4.2. Thực trạng công tác tổ chức để thực hiện kế hoạch HĐNKBM
của Hiệu trưởng trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh
Quảng Ninh 56
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo HĐNKBM của Hiệu trưởng trường THCS
Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh 57
2.4.4. Thực trạng công tác kiểm tra đánh giá việc thực hiện kế hoạt động
NKBM cho học sinh ở trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí 58
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở
trường THCS Yên Thanh 59
2.5.1. Những điểm mạnh 60
2.5.2. Những điểm yếu 61
2.5.3. Nguyên nhân 63
2.5.4. Các vấn đề cần giải quyết 63
Kết luận chương 2 64
Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ
BỘ MÔN Ở TRƢỜNG THCS YÊN THANH THÀNH PHỐ
UÔNG BÍ TỈNH QUẢNG NINH 66
3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp 66
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích của HĐNKBM 66
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học của HĐNKBM 66
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của HĐNKBM 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của HĐNKBM 67
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của HĐNKBM 67
3.2. Một số biện pháp quản lý HĐNKBM của hiệu trưởng trường THCS

Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh 67
3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, quán triệt các
văn bản chỉ đạo để nâng cao nhận thức cho CBQL, GV - HS và các lực
lượng giáo dục về tầm quan trọng của HĐNKBM ở trường THCS. 67
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch HĐNKBM đúng qui trình dựa trên
các căn cứ khoa học và thực tiễn để kế hoạch phù hợp và có hiệu quả 70
3.2.3. Biện pháp 3: Chỉ đạo các tổ chuyên môn và giáo viên triển khai
da dạng các nội dung và hình thức HĐNKBM 72
3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá và rút kinh
nghiệm tổ chức HĐNKBM kịp thời 73
3.2.5. Biện pháp 5: Bồi dưỡng nghiệp vụ, chuyên môn cho CBGV
trong trường 76
3.2.6. Biện pháp 6: Phát huy tối đa vai trò chủ thể của HS trong
HĐNKBM 79
3.2.7. Biện pháp 7: Xây dựng các điều kiện, phương tiện để thực hiện
HĐNKBM 81
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất 83
3.4. Khảo nghiệm nhận thức của các khách thể về tính cần thiết và mức độ
khả thi của các biện pháp đề xuất 84
3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm 84
3.4.2. Cách đánh giá 84
3.4.3. Kết quả đánh giá 85
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 88
1. Kết luận 88
2. Khuyến nghị 90
TÀI LIỆU THAM KHẢO 92
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
BGH
: Ban giám hiệu
CBGV
: Cán bộ giáo viên
CSVC
: Cơ sở vật chất
GD
: Giáo dục
GV
: Giáo viên
GVBM
: Giáo viên bộ môn
GVCN
: Giáo viên chủ nhiệm
HĐNK
: Hoạt động ngoại khóa
HĐNKBM
: Hoạt động ngoại khóa bộ môn
HS
: Học sinh

NKBM
: Ngoại khóa bộ môn
PHHS
: Phụ huynh học sinh
THCS
: Trung học cơ sở
TPT
: Tổng phụ trách










Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

v
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Kết quả xếp loại 2 mặt giáo dục năm học 2013 - 2014 35
Bảng 2.2: Nhận thức của CBGV về mức độ quan trọng của HĐNKBM 36
Bảng 2.3: Nhận thức về tác dụng của việc tổ chức HĐNKBM và những yêu cầu
cần đạt 36
Bảng 2.4: Ý kiến về mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các hình thức
HĐNKBM 37
Bảng 2.5: Ý kiến của GV về mức độ thu hút HS tham gia của các hình thức tổ

chức HĐNKBM 39
Bảng 2.6: Năng lực và phẩm chất của giáo viên cần có khi tổ chức HĐNKBM 40
Bảng 2.7: Mức độ cần thiết của các điều kiện trong việc tổ chức HĐNKBM có
hiệu quả 41
Bảng 2.8: Nhận thức của học sinh về mức độ quan trọng của HĐNKBM 42
Bảng 2.9: Nhận thức của học sinh về tác dụng của HĐNKBM 43
Bảng 2.10: Nhu cầu của học sinh về các hình thức tổ chức HĐNKBM 44
Bảng 2.11: Nhận thức của học sinh về các điều kiện cần thiết để tổ chức
HĐNKBM 46
Bảng 2.12: Mức độ thực hiện các nội dung HĐNKBM 48
Bảng 2.13: Quan điểm của giáo viên về hiệu quả các hình thức HĐNKBM đã
triển khai ở trường THCS Yên Thanh 50
Bảng 2.14: Thực trạng sử dụng các phương pháp HĐNKBM 52
Bảng 2.15: Thực trạng việc xây dựng kế hoạch HĐNKBM của hiệu trưởng
trường THCS Yên Thanh 54
Bảng 2.16: Thực trạng việc tổ chức thực hiện kế hoạch HĐNKBM cho học sinh 56
Bảng 2.17: Thực trạng công tác quản lý HĐNKBM ở trường THCS Yên Thanh 59
Bảng 3.1: Thống kê kết quả khảo nghiệm về mức độ cần thiết và tính khả thi
của các biện pháp đề xuất ở trường THCS Yên Thanh 85
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Quan điểm của CBGV về các hình thức HĐNKBM đã triển khai 50
Biểu đồ 3.1: Mức độ tương quan của tính cần thiết và tính khả thi của các biện
pháp đề xuất 87

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hoạt động ngoại khoá bộ môn là một trong những hình thức hoạt động
ngoài giờ lên lớp có tác dụng góp phần nâng cao chất lượng học tập và giáo dục
cho học sinh. Hoạt động ngoại khoá bao gồm một số các hình thức tổ chức như
câu lạc bộ khoa học, dạ hội khoa học hay nghệ thuật, tổ ngoại khoá Đây là
những hình thức tổ chức hoạt động dựa trên sự hứng thú và tự nguyện của học

sinh, như những trò chơi mà trong đó các em được trổ tài, được giao lưu và
được bộc lộ mình. Hoạt động này không chỉ giúp cho học sinh phát triển nhanh
về tư duy mà còn tạo cho học sinh khả năng ứng xử tốt, vận dụng kiến thức
tổng hợp linh hoạt, biết cách củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, làm cho
học sinh hứng thú, yêu thích môn học hơn. Mặt khác, hoạt động ngoại khóa bộ
môn còn huy động được mọi học sinh cùng tham gia, là điều kiện thuận lợi cho
việc hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kĩ năng giao tiếp - rất cần thiết cho
mỗi cá nhân trong cuộc sống và công việc ngày nay. Hơn thế nữa, hoạt động
ngoại khoá bộ môn cũng góp phần đắc lực vào việc cung cấp sự hiểu biết và
hình thành hứng thú nghề nghiệp cho học sinh. Thông qua các hoạt động ngoại
khoá, học sinh củng cố, mở rộng các kiến thức đã học, tìm kiếm các kiến thức
mới, phát triển hứng thú nhận thức các môn học, do đó kiến thức, kĩ năng của
các em vững chắc hơn, sâu hơn và rộng hơn.
Một nghiên cứu ở Mĩ cho thấy, có 49% học sinh không tham gia vào các
hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13-19 phải
làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt
động ngoại khoá. Gần 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được
kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương
trình hoạt động ngoài giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học
tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và
xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có các hiện tượng sử dụng ma tuý,
bạo lực
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

2
Đặc biệt ngày nay, trong điều kiện tri thức bùng nổ, kiến thức của các
môn học quá nhiều, có nhiều môn học mới xuất hiện, chương trình mới và sách
giáo khoa mới bắt buộc học sinh phải tiếp thu một cách toàn diện một khối
lượng đồ sộ về kiến thức - kỹ năng - thái độ. Các tiết học trên lớp với số lượng
thời gian hạn chế không thể thoả mãn nhu cầu của học sinh và yêu cầu của

chương trình, sách giáo khoa mới. Vì vậy, việc tổ chức hoạt động ngoại khoá
đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
Với tầm quan trọng của hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại
khoá như vậy nên Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định thời gian dành cho hoạt
động ngoài giờ lên lớp THCS là khá lớn trong một năm học: mỗi tháng có 2 tiết
hoạt động ngoài giờ lên lớp. Trong chương trình giáo dục của các cấp học bậc
học đã có những hướng dẫn cụ thể cho các hoạt động này.
Tuy nhiên, để hoạt động ngoại khóa thực sự hữu ích và thành công,
ngoài vai trò của học sinh và giáo viên, thì các biện pháp quản lí và tổ chức
hoạt động ngoại khoá bộ môn là chìa khoá quyết định sự thành công này.
Nhưng hiện nay, hoạt động ngoại khoá bộ môn trong các nhà trường phổ
thông còn rất hạn chế, chưa được các nhà quản lí quan tâm. Các hoạt động này
mới chỉ dừng lại ở những môn có thế mạnh (ngữ văn, sinh học…) và ngay cả
những môn đó thì hình thức tổ chức cũng chưa phong phú, chưa tạo được hứng
thú thật sự cho học sinh. Nhiều môn học giáo viên chỉ chú trọng cung cấp và
nhồi nhét kiến thức, làm cho học sinh và phụ huynh cảm thấy nặng nề, kết quả
học tập của các em không cao nên nhiều gia đình, để đảm bảo cho con thi đỗ
vào cấp III buộc các em phải đi học thêm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này
là do các nhà quản lí và giáo viên chưa được cung cấp đầy đủ lí luận về tổ chức
và quản lí hoạt động ngoại khoá môn học. Còn quá ít các công trình nghiên cứu
về vấn đề này. Giáo viên và cán bộ quản lí giáo dục nói chung, cán bộ quản lí
nhà trường nói riêng chưa ý thức được đầy đủ về vai trò và tác dụng của các
hình thức hoạt động ngoại khoá.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

3
Cùng chung thực trạng trên, các trường THCS thành phố Uông Bí trong
những năm qua cũng chưa chú trọng đến công tác tổ chức và quản lý hoạt động
ngoại khóa môn học, một phần do yêu cầu về thời gian, kinh phí tổ chức hạn
hẹp, mặt khác do nhận thức, năng lực của giáo viên về hoạt động ngoại khoá

còn phiến diện, năng lực tổ chức ngoại khoá còn hạn chế, các nhà quản lý chưa
có được những biện pháp đồng bộ cần thiết để thúc đẩy các hoạt động ngoại
khoá bộ môn.
Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài “Quản lý hoạt động ngoại khoá bộ
môn ở trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh” để
nghiên cứu, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng hoạt động
ngoại khóa môn học trong trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ
môn ở trường THCS Yên Thanh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
của trường.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động ngoại khóa bộ môn ở nhà trường THCS và quản lý hoạt động
giáo dục ở trường THCS.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở nhà trường THCS
Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh
4. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khoá bộ môn tại
trường THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí Tỉnh Quảng Ninh.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

4
5. Giả thuyết khoa học
Hoạt động ngoại khóa bộ môn trong nhà trường THCS có một vai trò
quan trọng. Tuy nhiên, hiện nay hoạt động ngoại khóa và quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ môn ở trường THCS Yên Thanh còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất
được và triển khai các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn dựa trên

cơ sở khoa học và thực tiễn xác đáng thì chất lượng hoạt động ngoại khoá ở
trường THCS Yên Thanh sẽ được nâng cao, giúp học sinh học tập có hứng thú
và đạt kết quả cao hơn, góp phần phát triển toàn diện các phẩm chất và năng
lực của các em, nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động ngoại khoá bộ
môn ở trường THCS.
6.2. Nghiên cứu thực trạng quản lí các hoạt động ngoại khoá bộ môn ở
trường THCS Yên Thanh.
6.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở
trường THCS Yên Thanh.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các tài liệu có liên quan đến công tác quản lý hoạt động
ngoại khóa bộ môn: các bài báo trong các tạp chí; thông tin ienternet; sách
và các công trình nghiên cứu khoa học, phân tích, hệ thống hóa, khái quát
hóa để làm rõ cơ sở lí luận của quản lý hoạt động ngoại khóa chuyên môn ở
trường THCS.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Khảo sát qua:
+ Bảng hỏi, phỏng vấn trực tiếp CBGV nhà trường
+ Tham dự, quan sát các hoạt động ngoại khóa bộ môn.
+ Phỏng vấn cán bộ quản lí nhà trường, giáo viên, học sinh.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

5
7.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Để lựa chọn và đề suất một số biện pháp quản lí hoạt đông ngoại khoá bộ
môn, phân tích và đánh giá kết quả.
7.4. Phương pháp chuyên gia

Để xin ý kiến của chuyên gia khẳng định sự cần thiết và tính khả thi của
các biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS Yên
Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh.
7.5. Phương pháp toán thống kê
Sau khi thu thập các phiếu thăm dò ý kiến, bảng hỏi, dựa vào kết quả
điều tra sử dụng phần mềm để xử lý số, kiểm định tính có ý nghĩa và tương
quan các đại lượng nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, định hướng và đề
xuất biện pháp quản lý hoạt động ngoại khóa bộ môn ở trường THCS Yên
Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ
lục. Nội dung luận văn được cấu trúc trong 3 chương.
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý hoạt động ngoại khóa bộ
môn trong trường THCS
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động ngoại khoá bộ môn ở trường
THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh
Chƣơng 3: Biện pháp quản lí hoạt động ngoại khoá bộ môn ở trường
THCS Yên Thanh thành phố Uông Bí tỉnh Quảng Ninh



Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

6
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA BỘ MÔN TRONG TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
1.1.1. Trên thế giới
Hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá là một phần quan

trọng trong chương trình giáo dục ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt
động này được chú trọng nghiên cứu và thực hiện như là một công cụ hữu ích
để giúp học sinh học tập có kết quả hơn và phát triển toàn diện hơn nhân cách
của các em.
Tại Anh, gần 7 triệu học sinh hàng năm được tham gia vào các hoạt động
ngoại khoá và hoạt động ngoài giờ lên lớp, có nghĩa là hàng tuần có hàng nghìn
em được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà
giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức với cuộc sống.
Chính phủ Anh cho rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của
công tác giáo dục thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các
hoạt động này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo
viên và nhà trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức
các hoạt động ngoại khoá và các hoạt động ngoài giờ lên lớp khác [25].
Công trình nghiên cứu gần đây của các nhà giáo dục Mĩ cho thấy tác
dụng to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp nói chung và ngoại khoá nói
riêng sau đây đối với đời sống của học sinh: có 49% học sinh không tham
gia vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi
từ 13-19 phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ
vào các hoạt động ngoại khoá. 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại
khoá đạt được kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia
vào các chương trình hoạt động ngoài giờ lên lớp có chất lượng thường đạt
được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

7
trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có
các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực [28].
Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động
ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá nhiều
thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản là các

trường bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động ngoài giờ lên lớp này tập trung chủ
yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy
các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu
nướng, các nghề truyền thống của Nhật Bản Ngoại khoá các môn học chủ yếu
tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên ti vi. Chương trình cải
cách giáo dục của Nhật Bản giảm bớt thời lượng các giờ lên lớp để tăng cường
nhiều hơn các hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh [27].
J.A.Cô men xki, ông tổ của nền sư phạm cận đại trong thời gian làm cố
vấn giáo dục tại Hung ga ri đã rất coi trọng hoạt động ngoại khoá bộ môn. Ông
cho học sinh tham gia biểu diễn sân khấu để giúp các em ghi nhớ sâu sắc những
nội dung cần thiết. Ông thấy rằng những chàng trai thường ngày so ro, rụt rè
nay ra trước công chúng với vẻ tự tin, xử sự điềm tĩnh. Những con người mới
mấy tuần lễ trước còn đọc câu ngắc ngứ, bây giờ đã có thể nói một đoạn độc
thoại dài mà không phạm lỗi hoặc giải thích những khái niệm một cách hùng
hồn đầy tính thuyết phục.
Cô men xki ở thời đó đã áp dụng phương pháp dạy học mới, đặc biệt là
việc mở rộng các hình thức học tập ngoài lớp, nhằm khơi dậy và phát huy
những khả năng tiềm ẩn, nhằm rèn luyện cá tính cho học sinh, đã chứng minh
cho quan điểm giáo dục mới đầy tính thuyết phục [24].
Như vậy, các công trình nghiên cứu này đã làm nổi bật tầm quan trọng của
các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt đông ngoại khoá và chỉ ra một số biện pháp
cần thiết cho người cán bộ quản lý (CBQL) các nhà trường phải làm gì để tổ chức
và quản lí tốt các hoạt động này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

8
1.1.2. Trong nước
Từ những năm 60, khi xây dựng chương trình giáo dục, Bộ Giáo dục đã
xác định rõ trong cuốn Giải thích chương trình quốc văn 1961 - 1962: “ Muốn
thực hiện giáo dục và giáo dưỡng trong các môn học đạt kết quả đầy đủ thì ở

nhà trường cần tổ chức ngoại khoá. Hoàn cảnh kháng chiến trước đây chưa cho
phép chúng ta thực hiện đầy đủ công tác này cho nên trong chương trình cũng
chưa ghi phần ngoại khoá. Từ lúc hoà bình được lập lại, vấn đề này được nêu ra
và được các địa phương thực hiện lẻ tẻ. Trong chương trình mới công tác ngoại
khoá trở thành một phần quan trọng, khăng khít với nội khoá. Công tác ngoại
khoá không nên vì cái tên ngoại khóa của nó mà bị đặt vào một vị trí quá ư thấp
kém như một số trường vẫn làm như vậy. Công tác ngoại khoá không hề mâu
thuẫn gì với nội dung giáo dục, giáo dưỡng của nhà trường XHCN mà trái lại
bổ sung và nâng cao chất lượng của nội khoá lên một bước”.
Tác giả Phạm Lăng với bài viết "Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở
trường PTTH Chu Văn An Hà Nội" trên Tạp chí nghiên cứu giáo dục số 12, đã
xác định nhiều hình thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và nhấn mạnh:
Nếu tổ chức hoạt động này một cách khoa học sẽ không làm giảm đi chất lượng
các môn học [14].
Tác giả Đinh Xuân Huy với công trình nghiên cứu: Các biện pháp quản
lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của người hiệu trưởng trong trường phổ
thông Dân Tộc Nội Trú - Tỉnh Lai Châu, đã khẳng định vai trò quan trọng của
tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đối với việc nâng cao chất
lượng giáo dục của trường phổ thông Dân Tộc Nội Trú, xây dựng các biện
pháp quản lý hoạt động này của người hiệu trưởng, trong đó có hoạt động ngoại
khoá bộ môn [13].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

9
Tác giả Nguyễn Quang Đông (2006) với đề tài: "Phương pháp tổ chức
hoạt động ngoại khóa môn Vật lý ở trường THPT" đã khẳng định mức độ cần
thiết của HĐNKBM trong nhà trường phổ thông, từ đó tác giả đã đề xuất một
số giải pháp nâng cao hiệu quả của việc tổ chức HĐNK môn Vật lý trong
trường THPT
Các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn giáo dục học cũng

nhấn mạnh vai trò và tác dụng của hình thức họat động ngoại khoá, coi đây là
một trong những hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh,
giúp các em mở rộng, nâng cao, khắc sâu kiến thức được tốt hơn [11].
Nhìn chung các tác giả trên thế giới và trong nước đều đề cao vai trò và
tác dụng của hoạt động ngoại khoá bộ môn trong quá trình giáo dục học sinh,
xem hoạt động ngoại khoá bộ môn là một trong những hình thức tổ chức dạy
học quan trọng, không thể thiếu trong quá trình dạy học và giáo dục học sinh.
Tuy nhiên bên cạnh việc khẳng định tính cần thiết của việc tổ chức hoạt
động ngoại khoá bộ môn, những công trình nghiên cứu này chưa chỉ ra một
cách cụ thể việc cần tổ chức và quản lý hoạt động ngoại khoá bộ môn ra sao?
Làm thế nào để hoạt động ngoại khoá bộ môn trong nhà trường trung học cơ sở
thực sự là một hoạt động thường xuyên có kết quả tốt? Các công trình nghiên
cứu chưa chỉ ra cách thức cho nhà quản lý khi tổ chức hướng dẫn thực hiện các
tổ nhóm chuyên môn đưa hoạt động ngoại khoá bộ môn vào trong kế hoạch
năm học … Điều này khiến cho không ít trường trung học cơ sở vẫn cảm thấy
hoạt động ngoại khoá bộ môn còn là việc làm có tính hình thức, bắt buộc…
Chính vì vậy, trong điều kiện công tác của bản thân, tôi thấy cần có sự
nghiên cứu cơ bản về thực trạng quản lý HĐNKBM ở trường THCS Yên
Thanh thành phố Uông Bí. Từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý HĐNKBM
của người HT nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục
trong giai đoạn hiện nay.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

10
1.2. Một số khái nịêm cơ bản liên quan đến vấn đề nghiên cứu
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học
1.2.1.1. Quản lý
Từ khi con người sống thành xã hội có sự phân công hợp tác trong lao
động thì bắt đầu xuất hiện sự quản lý. Tính chất của việc quản lý thay đổi và
phát triển theo sự phát triển của xã hội loài người, nhằm đảm bảo cho sự tồn tại

và phát triển của xã hội. Vì thế có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý.
Theo quan niệm truyền thống, quản lý là quá trình tác động có ý thức của
chủ thể vào một bộ máy (đối tượng quản lý) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ
máy, tìm kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định.
Theo quan niệm hiện nay, quản lý là những hoạt động có phối hợp nhằm
định hướng và kiểm soát quá trình tiến tới mục tiêu.
Theo K.Marx: "Quản lý là lao động điều khiển lao động". K. Marx đã
viết: "Bất cứ lao động hay lao động chung nào mà tiến hành trên một quy mô
lớn đều yêu cầu phải có một sự chỉ đạo để điều hoà những hoạt động cá
nhân Một nhạc sĩ độc tấu thì điều khiển lấy mình, nhưng một dàn nhạc thì
phải có nhạc trưởng" [4, tr 350]
Nhà triết học V.G. Afnatsev cho rằng, quản lý xã hội một cách khoa học
là nhận thức, phát hiện các quy luật, các khuynh hướng vận động của xã hội và
hướng sự vận động của xã hội cho phù hợp với các khuynh hướng đó; là phát
hiện và giải quyết kịp thời các mâu thuẫn của sự phát triển; là duy trì sự thống
nhất giữa chức năng và cơ cấu của hệ thống; là tiến hành một đường lối đúng
đắn dựa trên cơ sở tính toán nghiêm túc những khả năng khách quan, mối
tương quan giữa các lực lượng xã hội [7, tr 326].
Frederick Winslow Taylor (1856 - 1915) là nhà thực hành quản lý khoa
học về lao động đã đưa ra định nghĩa: "Quản lý là biết được chính xác điều bạn
muốn người khác làm và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc
một cách tốt nhất" [7, tr 327].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

11
Harold Koontz thì lại khẳng định: "Quản lý là một hoạt động thiết yếu,
nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục
đích của tổ chức. Mục tiêu của quản lý là hình thành một môi trường mà trong
đó con người có thể đạt được các mục đích của tổ chức với thời gian, tiền bạc,
vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất" [7, tr 327].

Tác giả Nguyễn Ngọc Quang cho rằng: "Quản lý là tác động có mục đích
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là
khách thể quản lý, nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến"[18].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí -Nguyễn Thị Mỹ Lộc: "Quản lý là tác
động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý
trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của
tổ chức" [5, tr 9]
Từ quan niệm của các học giả đã nêu, chúng ta có thể khái quát lại:
"Quản lý là hoạt động có ý thức của con người nhằm định hướng, tổ chức, sử
dụng các nguồn lực và phối hợp hành động của một nhóm người hay một cộng
đồng người để đạt được các mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất".
1.2.1.2. Quản lý giáo dục
Cũng giống như khái niệm quản lý, khái niệm QLGD cũng có nhiều
cách tiếp cận khác nhau. Ở đây tác giả chỉ đề cập tới khái niệm QLGD
trong phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục mà hạt nhân của hệ thống là
các cơ sở trường học.
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng
quan là điều hành phối hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo
thế hệ theo yêu cầu phát triển của xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển
giáo dục thường xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ
mà cho mọi người. Cho nên quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ
thống giáo dục quốc dân” [1].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

12
Những khái niệm về QLGD tuy có những cách diễn đạt khác nhau nhưng
nhìn chung đều là sự tác động có tổ chức, có định hướng phù hợp với quy luật
khách quan của chủ thể quản lý ở các cấp lên đối tượng quản lý nhằm đưa hoạt
động giáo dục của từng cơ sở và của toàn bộ hệ thống giáo dục đạt tới mục tiêu
đã định.

Trong quản lý giáo dục chủ thể quản lý ở các cấp chính là bộ máy quản
lý giáo dục từ Trung ương đến địa phương, còn đối tượng quản lý chính là
nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và các hoạt động thực hiện chức năng
của giáo dục đào tạo. Có thể hiểu một cách cụ thể là:
- Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có kế hoạch, có ý tưởng, có mục
đích của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý.
- Quản lý giáo dục là sự tác động lên tập thể GV, HS và các lực lượng giáo
dục trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối hợp tác động tham
gia các hoạt động giáo dục của nhà trường để đạt mục đích đã định.
Như vậy có thể hiểu: Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ
thể quản lý đến khách thể quản lý, nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống
GD, đạt tới kết quả mong muốn một cách hiệu quả nhất.
1.2.1.3. Quản lý nhà trường
Quản lý nhà trường là một bộ phận trong quản lý giáo dục. Nhà trường
chính là nơi tiến hành các quá trình giáo dục có nhiệm vụ trang bị kiến thức cho
một nhóm dân cư nhất định, thực hiện tối đa một quy luật tiến bộ xã hội là: Thế
hệ đi sau phải lĩnh hội được tất cả những kinh nghiệm xã hội mà các thế hệ đi
trước đã tích lũy và truyền lại, đồng thời phải làm phong phú thêm những kinh
nghiệm đó.
Trong tác phẩm cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục,
M.I.Kônđacốp đã viết: "Không đòi hỏi một định nghĩa hoàn chỉnh, chúng ta
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

13
hiểu quản lý nhà trường (công việc nhà trường) là một hệ thống xã hội - sư
phạm chuyên biệt. Hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch
hướng đích của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường,
nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt xã hội - kinh tế, tổ chức - sư
phạm của quá trình dạy học và giáo dục thế hệ đang trưởng thành" [26].
Theo tác giả Phạm Minh Hạc "Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối

giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường
vận hành theo nguyên lý giáo dục, để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào
tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh" [8]
Quản lý trực tiếp trường học bao gồm quản lý tổ chức giảng dạy, học tập
và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo dục, tài chính,
nhân lực, hành chính và quản lý môi trường giáo dục [2].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý nhà trường là tập hợp
những tác động tối ưu của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, học sinh và
cán bộ khác, nhằm tận dụng các nguồn dự trữ do nhà nước đầu tư, lực lượng xã
hội đóng góp và do lao động xây dựng vốn tự có. Hướng vào việc đẩy mạnh
mọi hoạt động của nhà trường mà điểm hội tụ là quá trình đào tạo thế hệ trẻ.
Thực hiện có chất lượng mục tiêu và kế hoạch đào tạo, đưa nhà trường tiến lên
trạng thái mới”.[18,tr 43].
Tóm lại, quản lý nhà trường là quản lý giáo dục được thực hiện trong
phạm vi xác định của một đơn vị giáo dục nhà trường, nhằm thực hiện nhiệm
vụ giáo dục người học theo yêu cầu của xã hội.
Hiện nay các nhà quản lý trường học quan tâm nhiều đến các thành tố
mục tiêu, nội dung, phương pháp, tổ chức quản lý kết quả dạy học và giáo dục.
Đó là các thành tố trung tâm của quá trình sư phạm, nếu quản lý và tác động
hợp quy luật sẽ đảm bảo cho một chất lượng tốt trong nhà trường.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

14
1.2.2. Ngoại khóa, ngoại khóa bộ môn
1.2.2.1. Ngoại khóa
Hiện nay khái niệm ngoại khoá cũng chưa được lý giải cặn kẽ, thấu đáo
và nhất quán. Ngoại khoá là hình thức học tập hay vui chơi? Là chính khoá
hay ngoài chính khoá? Bồi dưỡng học sinh giỏi, giúp đỡ học sinh kém có phải
là ngoại khoá hay không? Trong điều kiện dạy học hiện nay, do yêu cầu về sự
cập nhật thông tin, tri thức khoa học những khái niệm của lý luận dạy học như:

lớp học, giờ học, bài học sẽ có sự thay đổi. Ranh giới giữa trong lớp học và
ngoài lớp học, trong giờ học và ngoài giờ học cũng sẽ khác đi . … cần phải đổi
mới và khẳng định lại nhận thức về khái niệm ngoại khoá, vai trò và tác dụng
của nó cho cả người dạy, người học và nhà quản lý.
Theo Phan Trọng Luận, Trương Dĩnh, Nguyễn Thanh Hùng, Trần Thế
Duật: “Ngoại khoá không nên hiểu là công việc ngoài giờ học, ngoài chương
trình, thực hiện tuỳ tiện được sao hay vậy. Ngoại khoá chỉ có nghĩa là không
đặt sự giảng dạy của giáo viên bộ môn lên hàng đầu mà xem trọng hoạt động tự
giác vận dụng sáng tạo của học sinh. Đó cũng là việc học đích thực, do học
sinh tự nguyện, tự chọn, tự làm ra mà học’’[15]
Như vậy có thể hiểu, ngoại khóa là hoạt động giáo dục có mục đích, có kế
hoạch, có tổ chức được thực hiện trong các hoạt động thực tiễn về khoa học - kỹ
thuật, văn hóa văn nghệ, thể thao, vui chơi, tham quan du lịch được thực hiện
ngoài giờ lên lớp nhằm bổ sung, nâng cao kiến thức đã được học tập cho người học.
1.2.2.2. Ngoại khóa bộ môn
Ngoại khoá bộ môn là một hình thức tổ chức dạy học quan trọng, được
tổ chức ngoài giờ học các bộ môn theo thời khoá biểu, là một trong những con
đường để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng “ phát huy
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm
của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng
vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập cho học sinh’’ [16].