skkn thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học lịch sử lớp 5

Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
A - LỜI MỞ ĐẦU
Nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở tiểu học nói chung và
môn Tự nhiên - Xã hội nói riêng, năm học 2001- 2002, Bộ giáo dục và đào
tạo đã chính thức ban hành chương trình Tiểu học 2000 và đến nay nội dung
chương trình sách giáo khoa lớp 5 được đưa vào sử dụng đại trà trên phạm vi
cả nước. Để đáp ứng được nội dung chương trình sách giáo khoa mới đòi hỏi
phải đổi mới phương pháp dạy học. Khi áp dụng phương pháp dạy học mới
thì yêu cầu phải có hình thức tổ chức dạy học tương ứng, phù hợp để tạo cơ
hội cho học sinh suy nghĩ và làm việc, trao đổi, thảo luận với nhau nhiều hơn.
Vì vậy, việc sử dụng phiếu học tập có vai trò đáng kể trong quá trình dạy học
môn Tự nhiên và Xã hội ở tiểu học. Trước hết, nó là phương tiện luyện tập kĩ
năng: đọc, hiểu, cho học sinh. Mặt khác, kết quả của phiếu học tập thu
được từ học sinh không những nhanh chóng, kịp thời mà còn thể hiện được
trình độ, khả năng của từng em, từ đó giúp cho giáo viên đánh giá chính xác
và khách quan về năng lực của học sinh, để có những tác động tích cực đến
đối tượng của mình. Phiếu học tập có thể được sử dụng một cách linh hoạt
trong các hoạt động của tiến trình bài dạy với nhiều hình thức dạy học (ngoài
trời, trong lớp, ) và nhiều hình thức tổ chức hoạt động dạy học (cá nhân,
nhóm, tổ, ). Đó còn là điều kiện thuận lợi cho việc tiến hành dạy học cá biệt
hóa, phân biệt hóa. Bên cạnh đó, phiếu học tập còn kích thích hứng thú học
tập của các em.
Đặc biệt, với môn Lịch sử nói chung và môn Lịch sử lớp 5 nói riêng, nội
dung của môn học là những sự kiện lịch sử xã hội, cho nên bắt buộc người
học phải nhớ một cách chính xác. Thế nhưng, với những đặc điểm tâm sinh lí
của học sinh lớp 5 thì việc này gây không ít khó khăn trong quá trình học tập
môn Lịch sử. Vì thế, việc sử dụng phiếu học tập trong dạy học Lịch sử 5 là
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang1
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
một điều rất cần thiết và nên làm để đem lại hiệu quả chất lượng dạy và học

của giáo viên và học sinh. Bởi với phiếu học tập, các em có điều kiện tự mình
nhận ra những kiến thức trọng tâm của bài học. Mặt khác, phiếu học tập là
một trong những phương tiện dạy học trực quan, phù hợp với tâm sinh lí của
học sinh tiểu học. Do vậy, phiếu học tập giúp các em tiếp cận và nhận thức
kiến thức một cách dễ dàng, nhanh chóng và sâu sắc.
Tuy nhiên, ở các trường tiểu học hiện nay, việc sử dụng phiếu học tập
trong dạy học nói chung và trong môn Lịch sử nói riêng còn rất nhiều hạn chế
và bất cập. Thực trạng này xuất phát từ những nguyên nhân khách quan và
chủ quan như: cơ sở vật chất; trình độ và nhận thức của giáo viên; trình độ
học sinh; v.v
Điều này làm cho chúng tôi - những người giáo viên tiểu học, luôn trăn
trở và suy nghĩ.
Chính vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: Thiết kế và sử dụng
phiếu học tập trong dạy học Lịch sử lớp 5 để nghiên cứu. Với hy vọng góp
phần nhỏ của mình nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang2
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
B - NỘI DUNG
I. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ
Cho đến nay, việc thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học đang
là vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, nhưng chỉ dừng lại ở khía
cạnh khái quát, chưa đi sâu nghiên cứu qui trình thiết kế và phương pháp sử
dụng phiếu học tập trong môn Lịch sử lớp 5.
Giáo trình "Phương pháp dạy toán ở bậc tiểu học" và "Dạy toán ở tiểu
học bằng phiếu giao việc" do nhà giáo ưu tú Phạm Đình Thực biên soạn. Tác
giả đã trình bày khái niệm của phiếu giao việc; cấu tạo của một phiếu giao
việc; ưu điểm và nhược điểm của lối dạy học bằng phiếu giao việc;
Giáo trình "Phương pháp dạy học Tự nhiên và xã hội" do PGS.TS
Nguyễn Đức Vũ biên soạn, đã đi vào nghiên cứu những vấn đề như:

* Khái niệm phiếu học tập.
* Phân loại phiếu học tập và ví dụ minh họa.
Ngoài những cuốn sách nghiên cứu sâu về phiếu học tập trên, còn có
nhiều tác giả đề cập đến một số khía cạnh của vấn đề này như: PGS.TS Đặng
Thành Hưng với: "Thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học hợp tác";
"Dạy học tập đọc ở tiểu học" của PGS.TS Lê Phương Nga; giáo trình:
"Phương pháp dạy học môn đạo đức ở tiểu học" của GS.TS Đặng Vũ Hoạt -
TS. Nguyễn Hữu Hợp;
Có thể nói, càng về sau các nhà nghiên cứu càng quan tâm đến vấn đề sử
dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học. Nhưng tất cả tác giả chưa đưa ra
vấn đề thiết kế và sử dụng phiếu học tập như thế nào trong môn Lịch sử lớp 5
ở tiểu học. Vì vậy, đây là vấn đề hết sức mới mẻ, chưa có tác giả nào nghiên
cứu.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang3
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
II. GIẢI PHÁP
Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5, tôi đã thực
hiện một số giải pháp như sau:
Biện pháp 1: Giáo viên nghiên cứu kĩ đặc điểm chương trình, sách
giáo khoa môn Lịch sử lớp 5 để thiết kế bộ phiếu học tập
1.1. Nội dung chường trình môn lịch sử lớp 5.
Ở lớp 5, học sinh tìm hiểu lịch sử dân tộc từ năm 1858 cho đến nay với
các nội dung chính sau:
a/ Thời kì (1858 – 1945) : Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm
lược và đô hộ
- Bài 1: “Bình Tây Đại nguyên soái” Trương Định
- Bài 2: Nguyễn Trường Tộ mong muốn canh tân đất nước
- Bài 3: Cuộc phản công ở kinh thành Huế
- Bài 4: Xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX

- Bài 5: Phan Bội Châu và phong trào Đông Du
- Bài 6: Quyết chí ra đi tìm đường cứu nước
- Bài 7: Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời
- Bài 8: Xô viết Nghệ - Tĩnh
- Bài 9: Cách mạng mùa thu
- Bài 10: Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập
- Bài 11: Ôn tập: Hơn tám tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược
và đô hộ (1858 – 1945)
b/ Thời kì (1945 – 1954): Bảo vệ chính quyền non trẻ, trường kì kháng
chiến chống thực dân Pháp
- Bài 12: Vượt qua tình thế hiểm nghèo
- Bài 13: “Thà hi sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước”
- Bài 14: Thu – đông 1947, Việt Bắc “mồ chôn giặc Pháp”
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang4
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
- Bài 15: Chiến thắng Biên giới thu – đông 1950
- Bài 16: Hậu phương những năm sau chiến dịch Biên giới
- Bài 17: Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ
- Bài 18: Ôn tập: Chín năm kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc (1945 –
1954)
c/ Thời kì (1954 – 1975): Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu
tranh thống nhất đất nước
- Bài 19: Nước nhà bị chia cắt
- Bài 20: Bến Tre đồng khởi
- Bài 21: Nhà máy hiện đại đầu tiên của nước ta
- Bài 22: Đường Trường Sơn
- Bài 23: Sấm sét đêm giao thừa
- Bài 24: Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”
- Bài 25: Lễ kí Hiệp định Pa-ri

- Bài 26: Tiến vào Dinh Độc Lập
d/ Thời kì từ 1975 đến nay: Xây dựng chủ nghĩa xã hội trong cả nước
- Bài 27: Hoàn thành thống nhất đất nước
- Bài 28: Xây dựng Nhà máy Thuỷ điện Hoà Bình
- Bài 29: Ôn tập: Lịch sử nước ta từ giữa thế kỉ XIX đến nay
1.2. Đặc điểm sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 5
1.2.1. Về mặt cấu trúc
Cấu trúc của mỗi bài học sách giáo khoa môn Lịch sử gồm các phần sau:
- Phần cung cấp kiến thức (thông tin).
- Phần tóm tắt trọng tâm của bài học được in đậm bằng màu xanh.
- Phần chú thích (có ở một số bài).
- Phần câu hỏi cuối bài vừa làm nhiệm vụ hướng dẫn cách học của học
sinh vừa làm nhiệm vụ củng cố.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang5
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
2.2. Về hình thức trình bày
- Kênh chữ đóng vai trò chủ yếu trong việc cung cấp các thông tin cần
thiết và việc hướng dẫn các hoạt động học tập.
- Kênh hình bao gồm 47 tranh ảnh, 3 lược đồ, , không đơn thuần chỉ
làm nhiệm vụ minh họa mà còn đóng vai trò quan trọng như là nguồn thông
tin chính của một số bài học.
Từ sự phân tích đặc điểm chương trình, sách giáo khoa môn Lịch
sử l?p 5, tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng phiếu học tập
trong môn Lịch sử l?p 5 như sau:
* Thuận lợi:
- Sau mỗi bài học có phần câu hỏi cuối bài nên giáo viên có thể dựa vào
đó để thiết kế phiếu học tập hướng dẫn học sinh cách học và củng cố bài.
- Một số bài có tranh ảnh hoặc lược đồ nên giáo viên có thể tham khảo
để đặt câu hỏi trong phiếu nhằm khai thác nội dung, kiến thức trong ảnh hoặc

lược đồ làm cho bài học phong phú hơn đồng thời học sinh cũng dễ hiểu bài
hơn.
- Việc sử dụng phiếu học tập trong quá trình dạy học Lịch sử 5 đã kích
thích được hứng thú say mê tìm hiểu, khám phá những sự kiện mà học sinh
còn thắc mắc muốn khám phá hiểu biết.
* Khó khăn:
- Số lượng câu hỏi cuối bài học trong sách giáo khoa còn ít (thường là
2 câu).
- Câu hỏi liên hệ thực tế trong sách giáo khoa còn hạn chế. Nếu giáo viên
chỉ sử dụng câu hỏi trong sách giáo khoa thì học sinh không nắm vững được
bài tốt, lớp không sinh động. Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị thêm câu hỏi, bài
tập (câu hỏi chính lẫn câu hỏi phụ và câu hỏi liên hệ thực tế) nên mất nhiều
thời gian.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang6
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
- Kênh hình (tranh ảnh, lược đồ, ) không nhiều, có nhiều bài không có.
Vì vậy giáo viên phải chuẩn bị tranh ảnh, lược đồ kết hợp với soạn câu hỏi
trong phiếu học tập để bài học được sinh động hơn nên tốn thời gian
Biện pháp 2: Giáo viên nắm vững qui trình thiết kế phiếu học tập
trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
2.1. Nguyên tắc thiết kế phiếu học tập.
- Nội dung phiếu phù hợp với nội dung bài học.
- Nội dung phiếu phù hợp với đối tượng học sinh.
- Ngôn ngữ trong lệnh ngắn gọn, dễ đọc, dễ hiểu.
- Thời gian và thời điểm sử dụng phù hợp với từng loại phiếu.
- Trình bày phiếu khoa học.
2.2. Qui trình thiết kế nội dung phiếu học tập.
2.2.1. Xác định ý tưởng.
Điều này thể hiện định hướng của giáo viên về phương pháp dạy học của

bài học, về biện pháp sử dụng các tình huống và môi trường dạy học, về hình
thức tổ chức dạy học và kết hợp các phương tiện dạy học. Việc xác định ý
tưởng tiến hành bài học phải bao quát những thao tác: Phân tích nội dung học
tập, định hướng phương pháp, kĩ thuật, biện pháp và hình thức dạy học, nhận
thức môi trường và các điều kiện học tập, cách thức tổ chức các phiếu học tập
thành hệ thống như thế nào cho phù hợp. Nó cũng phải cho thấy rõ vấn đề hay
nhiệm vụ học tập chủ yếu của bài học.
2.2.2. Xác định cách trình bày nội dung học tập và hình thức thể hiện nó
trong phiếu học tập.
Việc xác định vấn đề hay nhiệm vụ của bài học đã phải làm từ khi xây
dựng ý tưởng. Ở bước này cần cụ thể hoá và làm cho ý tưởng đó chính xác
hơn trong nội dung các phiếu học tập. Tương ứng với những yêu cầu cần giải
quyết vấn đề thì học sinh cần những tư liệu và sự kiện nào, cần tiến hành thí
nghiệm, thực nghiệm gì cần hoàn thành những bài tập lí thuyết và thực hành
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang7
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
nào v.v Từ đó tổ chức bộ phiếu sao cho thích hợp nhất về mặt nội dung,
logic, cấu trúc và kĩ thuật.
Việc phân bố những sự kiện và công việc trong phiếu học tập cần được
kết hợp nhuần nhuyễn với việc lựa chọn hình thức biểu hiện. Có những dữ
liệu và sự kiện nên được trình bày bằng văn bản bình thường, có loại nên đưa
vào sơ đồ, biểu mẫu, hình ảnh.
Hình thức biểu đạt công việc trong phiếu học tập cũng cần được lựa
chọn. Đó có thể là bài tập thực hành, bài tập xử lý tình huống, yêu cầu giải
quyết vấn đề, có thể là viết báo cáo, viết tham luận, viết bảng tổng kết, làm đồ
dùng học tập, chế tạo sản phẩm, thực hiện bài kiểm tra (test), nhận xét hoặc
đánh giá quá trình hay sự vật nhất định, tổng quan hoặc tập hợp dữ liệu, nêu
giả thuyết hoặc tư tưởng, quan sát và ghi chép hiện tượng, v.v Tất cả những
việc này đều phải phù hợp với đặc điểm của lớp và của bài học. Nếu trong lớp

ghép hay lớp hoà nhập hoặc trong lớp có nhiều khác biệt cá nhân và khác biệt
nhóm tương đối rõ rệt, thì phải tổ chức phiếu học tập thật chi tiết, theo cách
tiếp cận phân hoá và cá nhân hoá. Trong trường hợp này phiếu học tập càng
thể hiện rõ chức năng công cụ hoạt động và giao tiếp của nó trên lớp.
2.2.3. Tập hợp thông tin, dữ liệu và sự kiện.
Bước này được tiến hành theo những tính toán ở trên, Các nguồn thông
tin, dữ liệu và sự kiện có thể là sách hướng dẫn giảng dạy, sách hướng dẫn
học tập, nhật báo, tạp chí chuyên ngành, tạp chí khoa học - kĩ thuật,
Việc tập hợp dữ liệu cần trung thành với ý tưởng ban đầu và vừa đủ về
khối lượng, không thừa, không thiếu, đặc biệt trong phương pháp thảo luận và
nghiên cứu tìm tòi. Để có phiếu học tập tốt giáo viên phải chịu khó tìm và
khai thác những tài liệu ngoài chương trình giáo dục và sách giáo khoa, sách
giáo viên một cách thường xuyên. Thông tin và dữ liệu cần được chủ động
tích luỹ, chỉnh lí và cập nhật, được tổ chức thành những cơ sở dữ liệu dễ truy
cập hoặc theo bài học, hoặc theo chuyên đề, hoặc theo hệ thống khái niệm,
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang8
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
hoặc theo những mô hình phương pháp dạy học đã dự kiến. Khi cần đến dữ
liệu thì có thể tập hợp nhanh chóng để thiết kế hệ thống phiếu học tập kịp thời
và hệ thống này luôn có tính chất mới mẽ.
2.2.4. Trình bày phiếu học tập
- Trình bày trên một mặt giấy với ngôn ngữ chính xác, dễ hiểu đối với
học sinh lớp 5.Trên phiếu có thể được sử dụng cả kênh hình lẫn kênh chữ,
hình thức rất đa dạng để tạo hứng thú học tập cho các em.
- Cấu trúc của phiếu học tập gồm: tên bài học, câu hỏi và những khoảng
trống để học sinh tự trả lời.
2.2.5. Chuẩn bị những lập luận câu hỏi và nhận xét để chỉ đạo và điều
chỉnh quá trình học tập.
Đây là sự kết hợp sử dụng phiếu học tập với những kĩ thuật quản lí lớp,

kĩ thuật sử dụng lời nói và câu hỏi trên lớp. Trong phiếu học tập có thể có
những sự kiện, tình huống và vấn đề mang tính chất phân kì, có bản chất song
đề hay nan giải, hoặc tính chất sâu xa cả về mặt nhận thức lí trí cũng như về
tình cảm. Nếu thiếu những lập luận và kiến giải sắc xảo của giáo viên trong
những trường hợp này thì quá trình học tập có thể rơi vào tình trạng bế tắc
hoặc chệch hướng, hoặc ít nhất cũng lãng phí thời gian, giảm sút hiệu quả.
Việc chuẩn bị định hướng và điều chỉnh là một thủ tục bắt buộc, không thể
chủ quan coi thường.
Giáo viên là người phải biết xử lí tất cả những tình huống đột ngột và bất
ngờ. Tuy vậy, việc xử lí hoàn toàn không có nghĩa là giải đáp đúng mọi
vướng mắc của học sinh, biết làm mọi việc mà học sinh không làm nổi, đưa ra
được những kết luận hoàn toàn chuẩn xác, phát biểu những đánh giá hoàn
toàn thuyết phục. Ý nghĩa chủ yếu của việc xử lí là thúc đẩy học tập, hỗ trợ
quá trình học tập tiến triển theo hướng tích cực, phá vỡ thế bế tắc hoặc tâm
trạng chùng giãn trong lớp, và quan trọng nhất là khuyến khích học sinh mạnh
dạn suy nghĩ nhiều hơn, hành động nhiều hơn, biết phê phán sâu sắc hơn.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang9
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
Nếu việc chuẩn bị định hướng chu đáo và thông minh, thì nó có tác dụng
hết sức mạnh mẽ đến hiệu quả học tập. Học sinh có thể được động viên khám
phá những giá trị vượt lên trên những tri thức sách vở, tích luỹ thêm nhiều sự
kiện không có trong bài học, bổ sung cho mình rất nhiều điều trong phong
cách tư duy và phong cách học tập.
Biện pháp 3: Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài
học Lịch sử lớp 5
3.1. Nguyên tắc sử dụng
- Ngôn ngữ ngắn gọn, rõ ràng, đủ ý.
- Phiếu phải đến được từng học sinh.
- Chú ý đến hoạt động cá nhân.

- Tránh áp đặt về câu trả lời, khuyến khích học sinh diễn đạt các ý tưởng.
- Không được lạm dụng phiếu học tập.
3.2. Phương pháp sử dụng.
3.2.1. Giao phiếu học tập theo cách tổ chức học tập.
Tùy cách tổ chức học tập, thí dụ học nhóm thực hành hay thảo luận, giáo
viên giao phiếu cho học sinh cùng với yêu cầu hướng dẫn nhiệm vụ cụ thể.
Các phiếu cá nhân hay dành cho cả nhóm dùng chung có thể khác nhau về sự
kiện, chủ đề, yêu cầu hay tình huống. Có thể dùng chính phiếu học tập để tổ
chức học tập, làm công cụ để ghép nhóm học sinh.
3.2.2. Quan sát và hướng dẫn quá trình học tập và hoạt động với phiếu
của học sinh.
Mục đích quan sát là phát hiện những biểu hiên thiếu tập trung nghiên
cứu dữ liệu, sự kiện, hoặc đọc và phân tích dữ liệu một cách tản mạn, tuỳ tiện
của học sinh để kịp thời khuyến khích và hướng dẫn. Điều đặc biệt quan trọng
là quan sát hoạt động cá nhân của mỗi học sinh, kể cả khi học nhóm. Không
để em nào dựa dẫm và thụ động chờ các bạn khác làm việc.
3.2.3. Giám sát những kết quả hoạt động của học sinh.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang10
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
Giáo viên có thể luân phiên tham gia công việc của từng nhóm, hoặc
cộng tác với một nhóm hay một học sinh cụ thể khi làm việc với phiếu, qua
đó kiểm soát được nhịp độ làm việc của học sinh và điều hành lớp một cách
chính xác. Việc giám sát như vậy giúp cho công việc của các nhóm tiến triển
đòng đều và xoay quanh trọng tâm của bài học, tạo thuận lợi hơn cho học sinh
khi họ thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân, nhận xét và xử lý tương tác
nhóm sau khi kết thúc thảo luận. Cần khuyến khích học sinh làm việc thành
công, đạt được kết quả cụ thể.
3.2.4. Tổ chức thảo luận, báo cáo nhóm hoặc cá nhân để xử lý dữ liệu,
tình huống, giải quyết nhiệm vụ hoặc vấn đề công khai trước nhóm hoặc lớp.

Đây là hoạt động phát triển các kĩ năng học tập hợp tác, giúp học sinh
thực hiện nhiệm vụ trong quan hệ chia sẻ và tương tác. Từ đó nảy sinh nhiều
ý tưởng hơn, nhiều giải pháp hơn và tất nhiên việc học đạt hiệu quả cao hơn
so với những khâu trước. Lúc này phải lựa chọn kĩ thuật thảo luận sao cho
công việc hoàn thành nhanh nhất.
3.2.5. Giao phiếu học tập có nội dung đánh giá, kiểm tra hoặc hệ thống
hóa bài học.
Loại phiếu học tập này vẫn có hai chức năng cơ bản, nhưng nó nhấn
mạnh khía cạnh và tác dụng luyện tập. Học sinh làm việc với phiếu theo một
qui trình như trước, song với những yêu cầu mới mẻ về nội dung, nhịp độ và
phong cách. Việc luyện tập không hẳn là lặp lại những gì đã làm, mà chủ yếu
là nâng cao những nội dung đã lĩnh hội, nhất là về kĩ năng học tập.
3.2.6. Tổng kết công việc.
Nói chung qui trình sử dụng phiếu học tập diễn ra từng bước khớp với
logic của mô hình thảo luận và những kĩ thuật học hợp tác khác ( thí dụ học
tập dựa vào vấn đề, nghiên cứu tình huống). Vì vậy, trong bước này không
nhất thiết giáo viên phải đích thân nhận xét, tổng kết bài, mà tốt hơn là
khuyến khích học sinh tổng kết. Thông qua việc tổng kết, học sinh tự đánh
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang11
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
giá, đánh giá công việc của nhau, xử lí các quan hệ xã hội trong nhóm và lớp,
rút ra những kinh nghiệm cần thiết từ lập trường của chính họ,chứ không phải
từ lập trường của giáo viên. Lúc này giáo viên có thể khéo léo đưa ra những
lập luận định hướng và chỉ đạo nếu nhận thấy học sinh bối rối. Nếu học sinh
tự thực việc tổng kết thành công, thì giáo viên không cần can thiệp vào.
3.3. Phương pháp sử dụng phiếu học tập trong các dạng bài học
3.3.1. Dạy học bài mới: ( Hình thức dạy học theo nhóm)
Bước 1: Giới thiệu bài.
Bước 2: Cho học sinh chia nhóm và phát phiếu học tập cho mỗi nhóm.

Bước 3: Yêu cầu các nhóm học sinh thảo luận trong thời gian qui định và
trình bày kết quả.
Bước 4: Cho các nhóm khác nhận xét và bổ sung.
Bước 5: Củng cố, đánh giá.
3.3.2. Củng cố bài học: ( Dạy học theo hình thức cá nhân)
Bước 1: Phát phiếu cho mỗi em.
Bước 2: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân trong thời gian qui định.
Bước 3: Sửa bài cả lớp.
Bước 4: Củng cố lại nội dung bài học.
3.4. Một số mẫu phiếu học tập trong dạy học môn Lịch sử lớp 5
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang12
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
PHIẾU HỌC TẬP
**********
bài 1: “BÌNH TÂY ĐẠI NGUYÊN SOÁI” TRƯƠNG ĐỊNH
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trương Định sinh năm 1920 tại:
… Gò Công ( Tiền Giang).
… Tân An ( Gia Định).
… Bình Sơn ( Quảng Ngãi).
… An Giang.
2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Trước khi là thủ lĩnh của phong trào chống Pháp ở Nam Kì, Trương Định
là:
… Lãnh tụ của phong trào Duy Tân.
… Lãnh đạo của phong trào kháng chiến chống Pháp ở Đà Nẵng.
… Phó lãnh binh tỉnh Gia Định, sau được phong chức lãnh binh
tỉnh An Giang.
… Một người dân Việt Nam bình thường yêu nước.

3. Sau khi nhận được lệnh vua ban xuống phải giải tán lực lượng kháng chiến
của nhân dân ba tỉnh miền Đông để đi An Giang nhận chức lãnh binh thì
Trương Định đã làm gì?



4. Việc từ chối nhận chức lãnh binh An Giang để đứng về phía nhân dân
chống Pháp của Trương Định thể hiện điều gì?



GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang13
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 3: CUỘC PHẢN CÔNG Ở KINH THÀNH HUẾ
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng:
Tôn Thất Thuyết là người đứng đầu phái:
… Chủ hòa.
… Chủ chiến.
2. Em hãy trình bày tóm tắt diễn biến cuộc phản công ở kinh thành Huế.



3. Trong cuộc thảo luận về nguyên nhân thất bại của cuộc phản công ở kinh
thành Huế vào đêm 5/7/1885, các bạn em đưa ra nhiều ý kiến khác nhau. Em
hãy đánh dấu x vào ô trống, tương ứng với ý em cho là đúng:
… Do chủ quan khinh địch.
… Do sự bạc nhược của triều đình Huế.

… Do sự chênh lệch về lực lượng.
… Do sự chênh lệch về vũ khí.
4. Cuộc phản công ở kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết và một số quan lại
yêu nước tổ chức đã mở đầu cho phong trào Cần Vương. Vậy phong trào Cần
Vương diễn ra trong khoảng thời gian nào sau đây. Em hãy đánh dấu x vào ô
trống, ứng với thời gian đúng:
… 1858 - 1945
… 1885 - 1896
… 1858 - 1896
… 1896 - 1899
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang14
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 11: ÔN TẬP: HƠN TÁM MƯƠI NĂM CHỐNG THỰC
DÂN PHÁP XÂM LƯỢC VÀ ĐÔ HỘ (1858 – 1945)
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử với một mốc thời gian tương ứng:
Cách mạng tháng Tám
Đảng cộng sản Việt Nam ra đời
Thực dân Pháp nổ súng xâm lược nước ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời
Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước
2. Em hãy điền vào chỗ chấm ( ) tên những nhân vật lịch sử tương ứng với
mỗi phong trào:
a. Canh tân đổi mới đất nước :
b. Phong trào Đông Du :
c. Cuộc phản công ở kinh thành Huế :
d. Bình Tây đại nguyên soái :
e. Phong trào nông dân Yên Thế :

3. Tại sao các phong trào yêu nước chống Pháp trước khi chưa có Đảng đều
bị thất bại ?



GV: Võ Thị Hồng Nhung
1/9/1858
19/8/1945
5/6/1911
3/2/1930
2/9/1945
Trang15
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 17: CHIẾN THẮNG LỊCH SỬ ĐIỆN BIÊN PHỦ
1. Tại sao nói Điện Biên Phủ là Pháo đài không thể công
phá ?


2. Trong bài thơ “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên” của nhà thơ Tố Hữu có đoạn
viết :
“ Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt”.
Em hãy cho biết năm mươi sáu ngày đêm của chiến dịch Điện Biên Phủ
được bắt đầu và kết thúc vào thời gian nào ?
* Bắt đầu ngày tháng năm
* Kết thúc ngày tháng năm
3. Em hãy kể lại những gương chiến đấu điển hình trong chiến dịch Điện
Biên Phủ.

GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang16
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 18: ÔN TẬP: CHÍN NĂM KHÁNG CHIẾN BẢO VỆ
ĐỘC LẬP DÂN TỘC (1945 – 1954)
1. Em hãy nối mỗi sự kiện lịch sử sau ứng với một mốc thời gian xác định:
Quốc hội khoá I của nước Việt Nam dân
chủ cộng hoà
Kháng chiến toàn quốc bùng nổ
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II
Đại hội anh hùng và chiến sĩ thi đua toàn
quốc
Chiến thắng Điện Biên Phủ
2. Trong thời kì từ 1945 - 1954, quân ta đã chủ động tiến hành các chiến
dịch nào ? Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
… Chiến dịch Việt Bắc thu - đông năm 1947.
… Chiến dịch Biên giới thu - đông năm 1950.
… Chiến dịch Tây Bắc năm 1952.
… Chiến dịch Điện Biên Phủ.
3. Em hãy kể lại những câu chuyện về các anh hùng, liệt sĩ đã học trong
thời kì kháng chiến chống Pháp.


GV: Võ Thị Hồng Nhung

19/12/1946
6/1/1946
2/1951
7/5/1954
1/5/1952
Trang17
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai



PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 20 : BẾN TRE ĐỒNG KHỞI
1. Em hãy trình bày những chính sách mà Mĩ - Diệm đã thực hiện đối với các
chiến sĩ và đồng bào miền Nam trong thời gian 1955 - 1959.

2. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng.
Việc Mĩ - Diệm điên cuồng khủng bố chiến sĩ cách mạng và đồng bào miền
Nam thể hiện :
… Sức mạnh của quân đội viễn chinh Mĩ.
… Sự suy yếu và cô lập.
… Sức mạnh của quân đội ngụy.
3. Quan sát lược đồ dưới đây, em hãy tô màu vào những địa phương : Quảng
Ngãi (1), Bến Tre (2), Tây Ninh (3) là những nơi nổ ra phong trào đồng khởi
cuối năm 1959 đầu năm 1960 :
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang18
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
(Lược đồ phong trào đồng khởi cuối năm 1959 đầu năm 1960)
PHIẾU HỌC TẬP

**********
Bài 23 : SẤM SÉT ĐÊM GIAO THỪA
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với câu trả lời đúng :
Quân ta chọn đêm 30 (đêm giao thừa) Tết Mậu Thân để mở đầu cho cuộc
Tổng tiến công và nổi dậy T?t Mậu Thân vì đây là :
… Thời điểm quân ta tập trung lực lượng mạnh nhất.
… Lúc địch có nhiều sơ hở và chủ quan.
… Thời điểm bất ngờ, ngoài sức tưởng tượng của địch.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang19
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
2. Trong lịch sử dân tộc ta đã từng có một trận đánh diễn ra đúng vào thời
điểm giao thừa, đó là trận đánh nào ? Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng
với câu trả lời đúng.
… Bạch Đằng.
… Ngọc Hồi - Đống Đa
… Rạch Ngầm - Xoài Mút.
3. Em hãy nêu ý nghĩa của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy T?t Mậu Thân
1968.




PHIẾU HỌC TẬP
**********
Bài 27 : HOÀN THÀNH THỐNG NHẤT ĐẤT NƯỚC
1. Em hãy đánh dấu x vào ô trống, ứng với thời gian đúng :
Cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất được tổ
chức trong cả nước vào :
… Ngày 30 tháng 4 năm 1975.

… Ngày 25 tháng 4 năm 1976.
… Cuối tháng 6, đầu tháng 7 năm 1976.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang20
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
2. Em hãy nêu quyết định quan trọng nhất của kì họp đầu tiên Quốc hội khoá
VI.




3. Dựa vào SGK, em hãy điền những từ thích hợp vào chỗ chấm ( ) của các
câu sau để hoàn thành đoạn văn nêu lên ý nghĩa của cuộc Tổng tuyển cử bầu
Quốc hội của nước Việt Nam thống nhất :
''Ngày , nhân dân ta vui mừng, phấn
khởi cho cả nước. Kể từ
đây, thống nhất.”
III. KẾT QUẢ
Qua thực tế, giáo viên bắt đầu sử dụng phiếu học tập từ học kì II của
năm học 2006 – 2007 đến nay, kết quả đã cho thấy: Phiếu học tập có khả
năng giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách tự giác tích cực, tạo hứng thú,
động cơ, nhu cầu học tập của học sinh, gây được sự tập trung chú ý của học
sinh đối với bài học; giúp học sinh lĩnh hội kiến thức vững vàng, chính xác
hơn.
BẢNG THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG MÔN LỊCH SỬ
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang21
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
Điểm
Thời gian

Sĩ số
HS
9 - 10 7 - 8 5 - 6
PHT
SL TL SL TL SL TL
Học kì I
(2006 – 2007)
30 18 60% 5 16,7% 7 23,3%
Học kì II
(2006 – 2007)
30 26 86,7% 4 13,3%
Học kì I
(2007 -2008)
35 33 94,3% 2 5,7%
Kết quả dạy học thực tế đã chứng tỏ việc thiết kế và sử dụng phiếu học
tập một cách hợp lí không những nâng cao kết quả học tập của học sinh mà
còn giúp các em tham gia vào hoạt động học tập một cách tích cực. Qua đó
nhằm giúp các em năng lực tự học, tự khám phá, tự tìm tòi tri thức khoa học,
giờ học sôi nổi, thoải mái.
Từ đây, chúng tôi nhận thấy việc thiết kế và sử dụng phiếu học tập thực
hiện theo đúng qui trình và kĩ thuật hợp lí sẽ giúp giáo viên có được phương
pháp tối ưu cho quá trình dạy học Lịch sử nói riêng và dạy học nói chung.
C - KẾT LUẬN
Phiếu học tập là một phương pháp rất thông dụng trong dạy học. Nó có
nhiều ưu thế như:
- Dùng phiếu học tập có thể tiết kiệm được nhiều thời gian, nhờ đó mà
phiếu học tập cho phép gia tăng tốc độ làm việc của học sinh.
- Tạo điều kiện để 100% học sinh đều phải làm việc bằng tay. Nhờ đó
giáo viên có thể kiểm soát chặt chẽ được hoạt động của từng em.
GV: Võ Thị Hồng Nhung

Trang22
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
- Qua các sản phẩm của quá trình làm việc bằng tay của học sinh, giáo
viên có được nguồn thông tin phản hồi trung thực hơn, từ đó điều chỉnh được
cách dạy học của mình.
- Chống thói quen ỷ lại, dựa dẫm của đa số học sinh kém và trung bình.
- Trong lúc học sinh tiến hành các hoạt động học tập bằng tay, các biến
đổi sinh hóa được diễn ra một cách mạnh mẽ hơn, sâu sắc hơn trong não của
các em, giúp trẻ hiểu sâu và nhớ lâu bài học.
- Bản thân phiếu học tập đã là một sự phân bậc, trong đó giáo viên đã
tính toán kĩ từng bước nhỏ vừa sức của học sinh, để các em có thể tự làm
được; qua đó có thể tự mình chiếm lĩnh kiến thức mới. Nói cách khác, phiếu
học tập đồng thời cũng là bộ phận chính của giáo án; dựa vào đó, giáo viên có
thể dạy học một cách thuận lợi hơn, nhẹ nhàng hơn.
- Phiếu học tập thường được soạn trên giấy khổ lớn (khổ A4), do đó học
sinh có thể viết chữ tương đối to trên những khoảng giấy rộng. Ngoài ra, nhờ
vị trí của các bài trên phiếu học tập (in sẵn) là như nhau đối với mọi học sinh
nên giáo viên có thể quan sát nhanh quá trình và kết quả làm việc của các em.
Trong khi đó, lối làm việc trên vở hiện nay không có được các ưu thế nêu
trên. Còn lối làm việc trên bảng con, tuy giúp cho giáo viên có thể quan sát
nhanh nhưng diện tích bảng con lại quá nhỏ, không viết được nhiều; đồng
thời gây mất vệ sinh vì bụi phấn rất có hại cho sức khỏe của trẻ.
- Trong phiếu học tập sẽ có rất nhiều bài tập mang dáng dấp trắc nghiệm.
Do đó, việc sử dụng phiếu học tập sẽ giúp giáo viên và học sinh nhanh chóng
tiếp cận với các lối kiểm tra, đánh giá và thi cử mới theo định hướng đổi mới
công tác kiểm tra, đánh giá và thi cử của Bộ giáo dục và đào tạo.
- Trong lúc dạy học, giáo viên chỉ phải làm ít, nói ít; còn học sinh lại
phải làm việc nhiều. Điều này phù hợp với quan điểm dạy học mới: Lấy học
sinh làm trung tâm.
GV: Võ Thị Hồng Nhung

Trang23
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
Tóm lại, trong khi dạy môn Lịch sử ở lớp 5, giáo viên không những
nghiên cứu kĩ chương trình môn học mà còn phải nắm vững các nguyên tắc
thiết kế và sử dụng phiếu học tập một cách linh hoạt, sáng tạo. Từ đó, sẽ góp
phần phát huy tính tích cực của học sinh, làm cho lớp sinh động, rèn được
năng lực suy nghĩ, diễn đạt độc lập, sáng tạo trong học tập, đồng thời tạo điều
kiện cho giáo viên hiểu học sinh hơn. Do vậy, việc thiết kế và sử dụng phiếu
học tập trong dạy học môn Lịch sử lớp 5 nói riêng và ở Tiểu học nói chung là
hết sức cần thiết. Nó thật sự lôi cuốn học sinh vào quá trình tìm tòi, khai thác
và chiếm lĩnh tri thức làm cho hiệu quả giờ học tăng lên đáng kể, đáp ứng
được phần nào yêu cầu cấp bách đặt ra với ngành giáo dục: đào tạo những con
người tri thức, năng động, sáng tạo.
Thiết kế và sử dụng phiếu học tập trong môn Lịch sử lớp 5 đã thực sự
mang lại hiệu quả cao trong việc giúp các em lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ
năng và hình thành thái độ học tập đối với từng bài cụ thể. Tuy nhiên, bên
cạnh những kết quả đạt được, đề tài còn có những hạn chế nhất định về kiến
thức, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm giảng dạy.
D - BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Để thực hiện tốt việc dạy phân môn Lịch sử lớp 5 trên phiếu học tập
đòi hỏi:
- Giáo viên phải nghiên cứu kĩ đặc điểm chương trình, sách giáo khoa,
để thiết kế bộ phiếu học tập.
- Giáo viên phân loại các dạng bài để làm phiếu học tập cho phù hợp.
GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang24
Sáng kiến kinh nghiệm  Trường Tiểu học Lê Lai
- Giáo viên phải nhận xét đánh giá, kiểm tra phiếu học tập qua mỗi tiết
học.
- Trong cuộc họp phụ huynh học sinh, giáo viên có thể truyền tải nội

dung xuống thông qua giới thiệu bài mẫu để phụ huynh hỗ trợ kinh phí thực
hiện.
E - KIẾN NGHỊ
Trong quá trình giảng dạy môn Lịch sử, giáo viên đã tận dụng những
phương tiện dạy học sẵn có trong nhà trường để tổ chức các hoạt động cho
học sinh sử dụng phiếu học tập đạt kết quả cao như: khi học sinh thảo luận
nhóm lớn, giáo viên đã ghi sẵn câu hỏi (câu lệnh) trên bảng phụ, sau đó phát
ra cho các nhóm học sinh. Đối với hình thức dạy học các nhóm nhỏ (nhóm 2)
hoặc hình thức cá nhân, giáo viên phải photo nội dung phiếu học tập. Điều
này gây tốn kém về kinh phí cho bản thân giáo viên. Vì vậy, tôi có những đề
xuất với các cấp như sau:
- Nhà trường hỗ trợ kinh phí để cho giáo viên thực hiện tốt việc dạy học
môn Lịch sử bằng phiếu học tập.
- Giáo viên trao đổi với Ban phân hội lớp để tạo được sự ủng hộ của
cha mẹ học sinh trong lớp về việc phối hợp với giáo viên photo phiếu học tập
cho các em học tập tốt, nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử lớp 5.
Vì vậy, chúng tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý cấp
lãnh đạo và của các bạn đồng nghiệp.

GV: Võ Thị Hồng Nhung
Trang25