Đạo đức môi trường một số vấn đề lý luận và kinh nghiệm thế giới

VIEN KHOA HOC XA HOl VIET NAM
VIEN TRIET HOC
bA o cA o to m t a t d e tA i cap b o
d a o D ir e m 6 i TRirdNG - m Ot so v a n d e l y l u a n
VA KINH NGHIEM THE GlOl
CHU NHIEM DE TAI: PGS,TS. NGUYEN VAN PHUC
HANOI, 2009
Nhftng ngiroi tham gia thirc hien:
PGS.TS Nguy6n Van Phuc
TS. Hoang Thi Tho
TS. Nguy6n Thi Lan Huong
TS. Nguy6n Tai Dong
Ths Tran Thi Tuyet
CN Vu Manh Dung
2
MUC LUC
A. PHAN M d DAU Trang
1. Trnh cap thiet va muc tieu nghien cun cua d6 tai: 3
2. Tinh hinh nghien ctiu: 4
3. Cach tiep can, phuong phap nghien cun cua de tai 9
4. Dong gop moi cua d£ tai: 10
B. PHAN NOI DUNG
Dao dire moi trurong: mot so van de ly luan va kinh nghiem the gidi
Chuomg 1: Cac quart niem ton giao va mot so khuynh hitting dao dice
hoc hien dai ve dao du:c moi tric&ng 11
1.1. Phuong dien dao due moi trucmg trong cac ton giao 1cm 11
1.2. Mot so khuynh huong dao due hoc moi truong phuong Tay
hien dai 17
Chitong 2: Nhung kinh nghiem the gidi ve bao ve moi tru&ng va
xay dung dao dice moi tric&ng 21
2.1. Phuong dien dao due moi trudng qua cac cam ket quoc te 21

2.2. Bao ve moi trudng va xay dung dao due moi trucmg o Chau Au 29
2.3. Bao ve moi trucmg va xay dung dao due moi trudng o Trung Quoc 33
Chuomg 3: Dao dice moi tru&ng va xay dung dao due moi tru&ng
a nu&c ta hien nay 39
3.1. Thuc chat va nhung chuan muc can ban cua dao dtic moi truong 39
3.2. Van de xay dung dao dtic moi trucmg a nu6c ta hien nay 48
C. KET LUAN VA KIEN NGHI 56
A. PHAN M6 DAU
1. Tinh cap thiet va muc tieu nghien cun cua de tai:
1.1. Tinh cap thiet cua de tai:
Bao ve moi trucmg dang la van de co tinh toan cau. Sir phat tri6n ben
vung, tuang lai cua nhan loai phu thuoc vao trach nhiem, quyet tarn, nhung
n6 luc thuc te cua chmh nhan loai trong viec bao ve moi trucmg. Ke tu Hoi
nghi thucmg dinh dau tien v6 moi truang (Stockholm 1972) den nay, nhieu
tuyen bo chung, nhieu cong uac quoc te, nhieu chuong trinh hanh dong da
dugc soan thao va thuc thi. C) Viet Nam, luat moi truing, Nghi quyet 41 cua
Bo Chrnh tri “V6 bao ve moi trudng trong thori ky cong nghiep hoa, hien dai
hoa dat nuac”, nhieu Nghi dinh, chi thi vi bao ve moi trirang cung da dugc
cong bo va thuc thi. Tuy vay, moi trucmg, ca trong pham vi quoc te, ca trong
pham vi quoc gia vSn dang ngay cang bi suy thoai va o nhiim nghiem trong.
Dieu do dat ra van d6 la phai huy d6ng dong bo toan bo cac giai phap co the
co nham bao ve m6i trucmg. Dao dtic vdi tu cach la linh vuc cua su ttr giac
va tu nguyen, co mot vai tro khong the thieu duoc trong viec bao ve moi
truang. Xay dung dao dtic moi trudng dang la mot trong nhung nhiem vu,
mot trong nhiing giai phap vtra cap bach vua lau dai nham dap ung yeu cau
bao ve moi trucmg vi su phat trien ben vung. Nhiing nghien cuu v6 dao due
moi trudng tuy da xuat hien tu: nhiing nam 40 cua the ky XX, nhung mai den
nhung nam gan day mai thuc su dugc chu y. Tuy vay, thuc chat va nhung
chuan muc cua dao due m6i trucmg hien van chua co dugc mot sir nhan thuc
thong nhat va xac dinh. Vi the, tac dong cua dao due moi truang doi vai viec

bao ve moi trucmg chua the hien dugc nhu vai tro ma no co the dam nhan. O
Viet Nam, neii khong ke nhiing cong trinh mang tmh gian tiep, thi den
nhiing nam 90 cua the ky XX, m6i le te co mot so bai nghien ctru true tiep
ve dao dire moi trudng. Di6u do cho thay, viec day manh nghien cuu va xay
dung dao due moi trudng vi su phat trien b^n vung dang la mot trong nhung
3
nhiem vu co y nghia ly luan va thuc ti6n, vua cap thiet vua lau dai trong di6u
kien hien nay.
1.2. Muc tieu nghien cuu va nhiem vu cua de tai:
Tren co so khao sat cac quan niem v6 dao due moi truong, cac kinh
nghiem xay dung dao due moi truong, de tai lam ro thuc chat va nhung
chuan muc chu yeu cua dao diic moi truong; tu do, de xuat mot so giai phap
xay dung dao due moi tnrdng & nude ta hien nay.
2. Tinh hinh nghien cuu:
2.1. Cac nghien cuu trong nude:
Trong thdi gian gin day, v6i nhung mure do khac nhau, da co mot so
cong trinh hoac la true tiep hoac la gian tiep d6 cap den van de dao due moi
truing.
Trong khuon kho chung cua quan he giua phat tri6n va bao ve moi
truing da co mot so cong trinh nghien cun tieu bieu sau : Le Trong Cue,
A.Terry Ramloo (chu bien), Mot so van de sinh tliai nhan van Viet Nam,
Nxb Nong nghiep, Ha Noi 1995 ; Nguyln Viet Chirc (chu bien), Van hod
ting xtf cua ngudi Ha Noi vdi moi trtfdng thien nhien, Nxb Van hoa - Thong
tin, Ha Noi, 2002 ; Ha Huy Thanh (chu bien), Mot so van de xa hoi, nhan
van trong viec su dung hop ly tai nguyen thien nhien va bao ve moi trUdng a
Viet Nam, Nxb Chinh tri quoc gia, Ha Noi, 2001 ; Ho Sy Quy (chu bien),
Moi quan he giita con ngU&i va tu nhien trong su phat trien xa hoi, Nxb
Khoa hoc xa hoi, Ha Noi, 2000 ; Tr<in Le Bao (chu bien), Van hod sinh thdi
nhan van, Nxb Van hoa - Thong tin, Ha Noi 2001, Pham Thi Ngoc Trim
(chu bien), Quan ly nha nuac doi vai tai nguyen va moi trUdng vi su phat

trien ben vitng dudi goc nhin xa hoi - nhan van, Nxb Khoa hoc xa hoi, Ha
Noi, 2006
Cac cong trinh tren da phan tich ca sa ly luan va ca sa thuc tiin cua
quan he giua con ngudi va moi trucmg; cu the han, da phan tich tinh quy
dinh va tac dong qua lai giua con ngudi va moi truang; theo do, moi truang
4
(tu nhien) la ca sd, la than the vo ca cua con ngu'di; su ton tai va phat trien
cua con ngudi (xa hoi loai ngudi) gan liSn vai su phat trien, sir da dang sinh
hoc cua tu nhien. Con ngudi va tu nhien von ton tai nhu mot he thong, mot
chinh the can bang, hai hoa. Su can bang, su hai hoa nay dugc dieu chmh bdi
mot c.a che tu nhien. Tuy vay trong di6u kien hien dai, vdi kinh te thi trudng,
vdi tien bo cong nghe, su can bang giua con ngudi (xa hoi) va tu' nhien da va
dang bi pha vd. Dieu do khong chi din den suy thoai moi trudng, giam thi£u
tinh da dang sinh hoc, ma con can trd chmh su phat trien kinh te - xa hoi,
anh hudng bat lgi den sric khoe con ngudi, tham chi co nguy ca huy diet trai
dat. Su phat trien xa hoi trong di6u kien hien dai doi hoi thiet lap mot sir can
bang, hai hoa mdi giua con ngudi (xa hoi) va tu nhien ; su hai hoa nay dugc
diSu chinh bdi mot ca che tu giac, co y thuc. Trong ca che nay, cac muc tieu
cua su phat trien (kinh te, xa hoi, moi trudng) gan ket chat che vdi nhau, quy
dinh va thuc day lln nhau. Trong ca che tu giac ay, viec bao ve va phat tri6n
tu nhien, mdi trudng khong chi la doi hoi mang tinh tat yeu dugc nhan thuc
ma con la doi hoi mang tinh tu nguyen, nghia la suddi hoi ve mat dao due.
Ciing vdi nhung nghien cuu khai quat tren, trong thdi gian qua da co
mot so cong trinh mang tinh gidi thieu cac quy dinh va thuc hanh quy dinh
cua nha nude vi bao ve moi trudng; gidi thieu cac quan diem cua cac Hoi
nghi v6 mdi trudng, Bao cao ve hien trang mdi trudng Viet Nam qua cac
nam. Trong cac cong trinh do, 6 mot mric do nhat dinh, cung the hien yeu
c;iu ve dao due mdi trudng.
Chang han, Le Quy An, Nhung quan diem chu yeu ve moi trudng va
phat trien tai Hoi nghi Rio -1992, Tap chi Thong tin mdi trudng so 3/1992 ;

Bo tai nguyen va mdi trudng, Tai lieu tap huan : Nang cao nhan thuc mdi
trudng, Ha Noi, 2003 ; Bo tai nguyen va mdi trudng, Nghien cun quy dinh
phap luat ve moi trudng trong tien trinh hoi nhap vdi cac to chuc quoc te,
Nxb Lao dong, Ha Noi, 2003 ; Cac cong udc quoc te va bao ve moi trudng
(Viet - Anh), Nxb Chmh tri quoc gia, Ha Noi, 1995. Dinh hitting chien luge
phat trien ben vUng a Viet Nam (chuong trinh nghi sit 21 cua Viet Nam) Ha
Noi 2004 ; Bo Khoa hoc cong nghe va moi truang, Bao cao hien trqng mdi
tritdng Viet Nam hang nam, nam 1998, 1999, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005,
2006, 2007.
Mot so cong trinh de cap true tiep den van de dao due moi trudng va
xay dung dao due moi trudng d Vi6t Nam. Chang han, Pham Thi Ngoc
Tram, Dao due sinh thai: tut ly luan den thuc tien, Tap chi triet hoc so
2/1999 ; Pham Thi Ngoc Tram, cac gia tri van hod sinh thai truyen thong
Viet Nam tntdc xu the toan cau hod, Tap chi triet hoc sd 7/2001 ; Pham Thi
Ngoc Tram, Van de xay ditng dao due sinh thai trong dieu kien kinh te thi
trudng, Tap chi triet hoc sd 3/2002 ; Ho Sy Quy, Ve dao due mdi trudng,
Tap chi triet hoc sd 9/2005
Trong cac cong trinh tren, thuc chat va nhung yeu cau can ban cua
dao dric mdi trudng dugc budc d£u nghien cun. Tac gia Pham Thi Ngoc
Trim cho rang, dao dric co hai lmh vuc bieu hi6n chu yeu. Do la quan he
giua con ngudi va con ngudi, giua con ngudi va tu nhien. Nhung vi tu nhien
la vd thuc nen dao due mdi trudng (tu'c la dao dire phan anh mdi quan he
giua giua con ngudi va tu nhien) co tmh dac thu so vdi quan he dao dire giua
con ngudi va con ngudi. Quan he dao dire giua con ngudi va tu nhien, mdi
trudng la quan he co tmh mot chieu. Vi the, con ngudi can ton trong, bao ve,
yeu mfin thien nhien, can phai coi thien nhien cung binh dang va co gia tri
noi tai nhu chinh con ngudi. Cac cong trinh tren cung luge khao nhiing net
ca ban trong tu tudng ve mdi quan he hai hoa giua con ngudi va tu nhien
trong truyen thong phuong Dong xem do nhu la nhung yeu to cua dao due
mdi trudng. Vdi bai ‘Ve dao dice moi trudng ’, tac gia Ho Sy Quy da gidi

thieu so luge mot vai ly thuyet (hoac khuynh hudng) dao due hoc mdi trudng
'4
phuong Tay ; da co mdt vai nhan xet ve nhiing han che trong y thuc mdi
trudng cua ngudi Viet Nam.
Tren ca sd nghien ciru thuc trang nhiing bieu hien cua dao diie mdi
trudng trong dieu kien hien nay, cac cong trinh tren da dat van de sit can
6
thiet phai xay dung y thuc sinh thai ma cot loi la y thuc ve dao due moi
trudng trong dieu kien hien nay a nude ta.
2.2. Tinh hinh nghien cun ngoai nud’c
C5 nude ngoai, dac biet la a phuong Tay, do sur phat trien cua kinh te
thi trudng, sir phat trien cua cong nghe ma nhu cau va kha nang khai thac tu
nhien da gia tang tijf rat sdm. Tur do, moi trudng vdi tmh cach la van de cua
phat trien va do do, va'n dl cua dao due da xuat hien ngay tir nhung nam bon
muoi cua the ky XX.
Nhung nghien ciru ly luan ve dao due moi trudng duoc bat dau tur
A.Leopold vdi cong trinh The Land Ethics in trong Tap san A Sand County
Almanac, New York: Oxford University Press, 1949. Leopold cho rang, de
giai quyet van de mdi trudng, con ngudi phai thay doi quan he cua minh vdi
thien nhien, noi cach khac, phai xay dung quan he dao due doi vdi thien
nhien. Leopold duoc coi la ngudi sang lap ra dao due hoc moi trudng.
Nhung nha dao dire hoc mdi trudng tien hanh phe phan 3 truyen thong tu
tudng cua nhan loai. Do la truyen thong coi con ngudi la trung tdm
(anthropocentrism), thuyet sang the, va chu nghia duy ly thdi khai sang.
Theo ho, vdi 3 truyen thong nay, nhan loai roi vao chu nghia vi ky
chiing loai , chi biet den gia tri va lgi fch cua loai ngudi ma khong biet den
gia tri va loi fch cua cac loai khac va rong ra la gia tri va lgi fch cua tu nhien.
Nhung nha dao due mdi trudng chu truong thiet lap mot quan he mdi giua
con ngudi va tu nhien theo do khong cho phep con ngudi khai thac tir nhien
chi vi lgi ich cua minh ma khong biet den lgi fch cua tu nhien. Quan he mdi

nay mang tinh dao dtic giua con ngudi va tu nhien dua tren mot dinh d6 can
ban la: Tat ca moi sinh the, vat the deu co gia tri noi tai. Di6u do co nghia la
moi sinh the, vat the, ke ca con ngudi deu binh dang. Ton trong dinh d€ nay
' t
la hanh vi dao due va ngugc lai, khong ton trong djnh d£ nay la hanh vi vo
dao diic.
7
Tir khi xuat hien den nay, dao due hoc moi trudng phat tri6n theo 3
khuynh hudng. Khuynh hudng thir nhat la dao due hoc day sinh vat
(Biocentric Ethics) duoc sang lap bdi P.Taylor. Trong cong trinh Dao due
ton trong tu nhien (The Ethics of Respect for Nature) Taylor cho ring, moi
sinh vat deu co gia tri noi tai (inherent value) vi the can phu nhan uu the cua
loai ngudi so vdi van vat va thira nhan rang khong mot chung loai nao cao
han hay thap han mot chung loai nao tu- do mdi co the xac lap dugc bon
phan dao due co tinh pho quat doi vdi toan bo the gidi huu sinh. Khuynh
hudng thir hai la khuynh hudng dao due hoc duy mdi trudng
(Environmentcentric Ethics) dugc sang lap bdi A.Leopold. Dao due hoc duy
mdi trudng mudn md r6ng pham vi dieu chinh cua dao du'c ra toan bo mdi
trudng bao ham ca the gidi huu sinh va the gidi vo sinh. Khuynh hudng thir
ba la
sinh thai hoc be sau (Deep Ecology) dugc sang lap bdi Arne Naess.
Trong cong trinh “Deep Ecology and Untimate Premises” (Peregine Smith
Book, 1985) Naess da de xuat nhiing quy pham dao dire moi trudng (8 quy
pham) va cho rang, tat ca nhung ai chap nhan cac quy pham do deu co bon
phan thuc hien chung nham bao ve mdi trudng va con ngudi.
Mac du khac nhau trong lap luan nhung nhin chung nhung nghien cuu
trong khuon kho cac khuynh hudng dao due hgc mdi trudng da neu tren deu
khang dinh su can thiet phai xay dung dao due mdi trudng tren ca sd nhan
thurc mdi (khac truyen thong) ve quan he giua con ngudi va tu nhien, theo
do, con ngudi chi la mot bo phan, mot yeu to huu ca va binh dang cua tu

nhien nhu mot toan the (holist). Tuy vay, vi mat ly luan, nhung luan giai cua
ho ve gia tri ndi tai cua van vat, quyen song cua van vat, cung nhu su phe
phan cua ho doi vdi dao due truyen thong la khong thuyet phuc, tham chi la
nguy hiem.
Song song vdi nhiing nghien cuu ly luan do la nhiing rlghien cuu va
nhCrng de xuat thuc te cho nhung hoat dong nham bao ve moi trudng tu goc
do dao dire. Theo hudng nay, co nhiing cong trinh tieu bieu sau: D.Ikeda va
A.Peccei, Tieng chuong canh tinh cho the ky XXI, Nxb. Chinh tri Quoc gia,
8
Ha Noi, 1993; Nhom nghien cuu v i moi trudng va kinh te toan cfiu, O nhiem
moi trudng: mot kinh nghiem bi tham d Nhat Ban, Nxb. Cong ty ky thuat
Cay xanh (AMICE, Ha Noi, 1995); M.S.Swaminathan, Xay dung mot nen
dao dice sinh thai, Ngudi dua tin UNESCO so 5/thang 6 nam 2000; Trong
nhiing cong trinh nay, van de bao ve moi trucmg duoc xem xet co tmh cu the
hem va vdi nhung de xuat co tmh thao tac duoc trong viec bao ve moi truang.
Dae biet la vao nam 1991, Hiep hoi quoc te ve bao ve thien nhien (IUCN),
chuang trinh moi trucmg lien hap quoc (UNEP), Quy the gidi ve bao ve thien
nhien (WWF) da phoi hap va xay dung mot Chien luge cho cuoc song ben
vung, dudi tieu de Cuu lay trai dat (Ciiu lay trai da't, chien luge cho cuoc
song bin vung, Nxb. Khoa hgc ky thuat, Ha Noi, 1996). De cu'u lay trai dat
can xay dung mot cuoc song ben vung tren pham vi toan cau. Nhung ngudi
soan thao chien luge nay danh gia cao vai tro cua dao du'c trong viec bao ve
moi trucmg noi rieng va xay dung cuoc song ben vung noi chung. Trong
chien luge nay, hg de xuat nhung yeu cau dao dure kha cu the va keu goi tat
ca cac quoc gia, toan the nhan loai hucmg ling nham bao ve trai dat - ngoi
nha chung cua nhan loai.
Viec tong quan tinh hinh nghien cuu trong va ngoai nude cho thay,
mac du thong nhat vdi nhau a su nhan thiic tinh cap thiet (va lau dai) cua
viec xay dung dao diic moi trudng, nhung nhiing nghien cu’u van con khac
biet nhau ve thuc chat cua dao due moi trucmg, ve nhung chuan muc cua

dao due moi trudng, ve pham vi the hien cua dao due moi trudng . Vdi de tai
nay, chung toi hy vong se co nhiing dong gop vao viec luan gidi thuc chat
cua dao due mdi trudng va gidi thieu kinh nghiem xay dung dao due moi
trudng a mot vai quoc gia tieu bieu hien nay.
3. Cach tiep can, phuong phap nghien curu cua de tai
3.1. De tai dua tren cach tiep can bien chi'tng duy vat, cu the Id cac
nguyen tac:
- Nguyen tac khach quan
9
- Nguyen tic toan dien
- Nguyen tac lich sir - cu the
3.2. De tai sit dung cac phuong phap
- Danh gia dinh tmh thong qua thu thap, phan tich van ban, su ly tai
lieu co lien quan den de tai.
- Cac phuong phap logic: phuong phap so sanh, phan tich, tong hop,
phuong phap trim tuong hoa, phuong phap khai quat hoa.
4. Dong gop moi cua de tai:
- Tir lap trudng cua chu nghia Mac, de tai da luan chung va khang
dinh rang, dao du’c moi truong, thuc chat, la mot phuong dien cua dao due,
mot he thong cac chuan muc dao du’c dieu chinh quan he giua con ngudi va
tu nhien hudng tdi su phat trien bln vung.
- De tai da xac dinh mot so' chuan muc dao due mdi trudng va de xuat
mot so giai phap nham xay dung dao due moi trudng d nude ta hien nay.
B. PHAN NOI DUNG
DAO DtTC MOI TRUtJNG: M 0T SO VAN DE LY LUAN
VA KINH NGHIEM THE G idi
Nhung tu tudng ve su tuong dong, su hoa hop giua con ngudi va van
vat( tu nhien) va do do, nhung tu tudng ve su md rong tinh thuong giua con
ngudi vdi con ngudi sang tinh thuong khong chi giua con ngudi vdi con
ngudi ma ca giua con ngudi vdi van vat da co tir trong cac ton giao va cac

hoc thuyet triet hoc ngay tu’ thdi co dai. Tuy vay , nhung tu tudng nay, tir
10
chung khong the phat trien thanh dao due hoc moi trud'ng hien dai. Kinh te
thi trudng, tien bo cong nghe, loi song tieu thu da lam cho nhu cau va
nang luc khai thac tu nhien vuot kho kha nang tu dieu chinh cua moi trudng
tu nhien. Moi trucmg tro thanh van de cua phat trien, van de mang tmh toan
cau. Bao ve moi trudng dang tro thanh trach nhiem cua moi quoc gia, moi td
chuc xa hoi, cua mdi ngudi dan. Bao ve moi trudng cung the hien ra tren tat
ca cac lmh vuc hoat dong cua xa hoi va con ngudi: kinh te', chmh tri, phap
luat, ton giao, nghe thuat va llnh vuc dao du'c.
La mot lmh vuc con rat mdi, dao due hoc mdi trudng chua co
duoc mot cach nhin, mot quan niem thong nhat. Tham chi, ban dau, no chua
duoc goi la dao du’c hoc mdi trudng. Mdi tac gia khi de cap de'n quan he dao
due giua con ngudi va mdi trudng deu tu mimh dua ra mot cai ten cho lmh
vuc nay. Nam 1979, E.C. Hargrove, triet gia My, da sang lap tap san Dao
dire hoc mdi trudng (Environmental Ethics). Tir do, thuat ngu Dao due mdi
trudng va Dao du’c hoc mdi trudng tumg budc duoc su dung mot cach pho
bien.
CHUONG 1
CAC QUAN NIEM TON GIAO VA MOT SO KHUYNH HUONG DAO
DU'C HOC HIEN DAI VEDAO DUG MOI TRlfdNG
1.1.Phtrcmg dien dao du’c moi trudng trong cac ton giao lorn
1.1.1.Cong giao va trach nhiem bao ve moi trudng.
De luan chung cho vai tro va trach nhiem cua Cong giao doi vdi viec
giai quyet van de mdi trudng hien nay, cac lanh tu va cac nha Cong giao hoc
da vien dan tdi cac khfa canh cua Thanh kinh. Theo do, tu nhien, con ngudi
deu la thanh tuu sang tao cua Thien Chua.
Con ngudi va tu nhien deu duoc tao ra qua ban tay cua Chua. Tuy vay,
do duoc sang tao theo hinh anh Thien Chua, con ngudi nhan duoc menh lenh
11

chinh phuc trai dat va moi thir chua dung trong do, dong thai cai tri trai dat
trong cong ly va thanh thien. Thong qua viec thuc hien menh lenh ay, con
ngudi va tu nhien duoc lien ket vdi Chua; dong thai con ngudi thay dugc
Chua la chua te va tao hoa cua muon loai. Nhu vay, khi trao quyen cai tri
thien nhien vao tay con ngudi la danh Chua dugc ton vinh.
Nhd chia se anh sang cua tri khon Thien Chua, con ngudi vugt len
tren van vat; dac biet la ngay nay “Vdi su giup do cua khoa hoc va cong
nghe, con ngudi da md rong quyen lam chu cua minh gan nhu tren toan the
tu nhien va con tiep tuc di xa han nua. Tuy nhien, Cong giao doi hoi rang,
khi ling dung cac thanh tuu khoa hoc-cong nghe, dieu can tmh den la phai
ton trong con ngudi va ton trong cac sinh vat khac. Con ngudi khong bao gid
dugc quen rang, kha nang bien doi va theo mot nghia nao do, kha nang sang
tao the gidi thong qua lao dong cua con ngudi luon luon dua tren mot dieu
co trudc va co ngay tir dau la Thien Chua da ban cho chung ta tat ca nhung
gi dang hien huu. Con ngudi khong dugc sir dung trai dat mot cach tuy tien,
“bat no phuc tung y muon cua minh mot each khong gidi han, nhu the no
khong co nhung yeu cau rieng va khong co mot muc tien ma Chua da ban
cho tir trudc, mot muc tieu ma con ngudi thuc su co the trien khai ra nhung
khong dugc phep phan boi” . Bdi ne'u khong, tu nhien se phan lai con ngudi.
Tren tinh thin do, Cong giao nhan manh trach nhiem bao ve mdi
trudng trong viec ket hgp kha nang cua khoa hoc cdng nghe vdi loi song
dao du'c lanh manh, loi song ton trong su song va pham gia con ngudi, ton
trgng quyen lgi cua the he hom nay va cac the he mai sau. Cu the han, bao
ve mdi trudng can phai dugc nhin nhan va thuc hien nhu mot trach nhiem
chung cua loai ngudi; trach nhiem nay bao ham nhung phuong dien sau:
a, Gin coi mdi trudng nhu mot tai san tap the. Cham soc mdi trudng,
do do, la nghia vu chung cua toan nhan loai, nghia vu ton trgng mot tai san
chung.
12
b,Trach nhiem doi vdi moi trudng khong chi lien quan den nhu cau

hien tai ma con co quan he vdi cac nhu cSu tuong lai. M6i the he da hudng
loi tu the he tru'dc, vi the phai co bon phan vai the he sau. Trach nhiem doi
vai moi trucmg c£n dugc the hien tren binh dien phap ly, theo do, cac quoc
gia trong pham vi lanh tho cua minh can n6 luc ngan chan nhung su pha
hoai khi quyen va sinh quyen, kiem soat chat che nhung thanh tuu mdi ve
cong nghe, dam bao cho cong dan tranh dugc nhung chat o nhiim doc hai.
Ngay nay, noi dung phap ly cua quyen co dugc mot moi trudng tu nhien
dang hinh thanh. Tuy nhien, cac bien phap phap ly la chua du. Bdi vay,
song song vdi cac bien phap phap ly, can neu cao y thuc trach nhiem cung
nhu phai thay doi cach suy nghi va loi song mot cach huu hieu. Dieu do
cung co nghia la can quan tam han doi vdi viec bao ve moi trudng tir
phuong dien dao du’c.
c, Nhung va'n de mdi trudng da trd thanh van de toan cau thi chi co
the dugc giai quyet mot cach huu hieu thong qua su hgp tac quoc te, bao
dam co su phol hgp rong rai trong viec khai thac va su dung tai nguyen
thien nhien. Cung vdi nhung dieu do, de giai quyet nhung van de mdi
trudng hi6n nay, can phai thay doi cach suy nghi de don nhan nhung loi
song mdi. Theo do , viec tim kiem Chan Thien Mi, hiep thong vdi ngudi
khac va cong ich se la nhung nhan to quyet dinh cho nhimg viec lua chon
de tieu dung tiet kiem va d^u tu. Loi song mdi se dugc xay dung tren nhung
d\xc tinh thanh dam, dieu d6 va tu chu d ca cap ca nhan lln ca'p xa hoi.
1.1.2 Phat giao va quan he dao due vdi thien nhien
9
Phat giao la mot ton giao co, no co cach ung xu dac thu cua mot ton
giao de cao dao dure doi vai moi trudng, hoan toan ngugc vai thai do cua
cong nghiep va xa hoi tieu dung doi vai moi trudng tu nhien. Doi vdi Phat
giao, su doi xu nhu vay vai moi trudng cua cong nghiep va tieu dung hien
dai, chi chay theo lgi nhuan va thoa man khong ngung nhu cau hudng thu
la do bi tham, san, si chi phoi. Phat giao la mot trong nhung ton giao noi
13

bat co chu truang than thien vai moi truang, dac biet Phat giao da dat ra
mot so quy dinh ve thai do ung xu doi vai tu nhien theo nghia rong. Co the
noi, tuy thuat ngu “moi truang” hay “dao due moi truang” khong co trong
giao ly nha Phat, nhung cac giai phap ung xu cua Phat giao doi vai tir nhien
la kha phu hgp vai quan niem dao due moi truong hien dai trong Ban tuyen
r t
bo Seoul. Dac biet la hanh vi va thai do doi vai moi truang cua Phat giao
dugc xay dung tren mot triet ly nhan van kha dac thu so vai cac ton giao
khac. Do la cac chuan mire dao due nhu tic bi, khong sat sinh, an chay, tao
nghiep thien rat co y nghia doi vai bao ve moi truang, dugc xay dung tren
triet ly Duyen khai (paticca-smnppada), Vo thuong, Vo Nga (anata),
Nghiep (karma) va Nhan qua.
Co the noi, van de moi truang thai ky Phat giao nguyen thuy con rat
dan gian, vi mai chi co su can thiep cua ton giao (luc do la Ba La Mon
giao) va thi truang tieu dung gian dan, chua co sir can thiep cua cach mang
r
cong nghiep, cua ca che thi truang. Song trong giao ly Phat giao da chua
dung nhiing noi ham cot loi cua dao due moi truang nhu ngay nay chung ta
llnh hoi. Co hoc gia da danh gia cao noi dung dao due moi truang cua Phat
giao, cho rang “Tren phuong dien nganh moi truang hoc co the cong nhan
Phat giao da giup hinh thanh nhung thai do doi vai thien nhien, va tren
phuong dien khac, vi dao Phat co long ton trong doi vai thien nhien, nen no
f r ■>
co the tao ra nhiing nang luc bien cai nhung tap tuc dao due de bao ve
nhung he sinh thai dang bi nguy co tan pha, nhung chung loai bi de doa va
cac nguon tai nguyen can dan”.
Vdi tu cach mot ton giao hay mot to chuc phi chinh phu, Phat giao
co thuan loi dac biet khi tham gia cac chuong trinh bao ve moi truong. Vi
theo giai luat, cac Phat tu da*hinh thanh thoi quen co y thuc cao doi he qua
cua moi hanh vi cua ban than doi voi moi truang, va coi do nhu cach thuc

de tich nghiep thien. Cac Phat tu deu san sang hoac mot cach tir nhien tham
gia cac chuong trinh hanh dong vi mdi truong, bao ve moi truong vi cac
14
hoat dong do phu hop voi giao ly nha Phat. Tir nhung hat nhan Phat tu,
Phat giao co the tien hanh cac tuyen tuyen truyen, giao due moi ngudi dan
thong qua tin nguong “lam thien hudng qua thien” de cung nhau gin giu
moi truong.
1.1.3.Nho giao, Dao gia va quan he hai hod Thien Dia Nhan
Ngay nay, nhieu hoc gia cho ring, Nho giao co nhung tu tuong,
nhung gia tri co tinh pho quat va vinh hlng. Nhung tu tuong do co the coi
nhu co sd, nhu dinh hudng cho viec thiet lap mot xa hoi khong chi bao gom
su hai hoa giua con ngudi vdi con ngudi ma con gom ca su hai hoa giua con
ngudi vdi tu nhien, trdi dat. Mot su hai hoa nhu the la dam bao cho su phat
trien ben vung khong chi doi vdi mdi quoc gia ma con cho ca the gidi nhu
mot chinh the. Cu the han, nhiing nha Tan Nho giao cho ring, cac tu tudng
can ban cua Nho giao nhu: Nhan, Hoa, Thanh, Tin, Trung, Thu, Trung
dung co the la co sd de xay dung nen mot nin “luan ly pho bien cho the
gidi”.
Viec nhin nhan con ngudi, xa hoi, tu nhien nhu mot chinh the thong
nhat da co trong cac tu tudng Nho giao nhu: “Due ldn cua Trdi la hieu
sinh”, “Thien Nhan hop nhat”, “Van vat nhat the” Neu van vat la nhat the
thi quan ly xa hoi phai hudng den su thiet lap nhung mdi quan he mang tmh
dao diic khong phai chi giua con ngudi vdi con ngudi ma ca giua con ngudi
vdi van vat. Co the tim thay tinh than ay trong Hoc thuyet Nhan chinh (cai
tri mot cach nhan ai) cua Manh Tir. Manh Tir doi hoi cac bac minh vuong
phai biet tao cho dan mot san nghiep, hudng dan ho cach lam an, giao due
dao ly, cham lo ngudi gia, bao ve va phat trien tai nguyen .Tren binh dien
dao due, dieu do the hien long nhan ai sau rong, the hien su khuyech truong
long trac an tu* con ngudi den cay coi, van vat
Sau Manh Tir, nhung tu tudng cua Dong Trong Thu lien quan den dao

diic mdi trudng cung duoc mot sd hoc gia Nho giao chu y. Bao quat tu
tudng cua Dong Trong Thu la su thong nhat giua Trdi va Ngudi. Trong
15
“Xuan Thu phon lo”, ong dat ra yeu cau vua phai “noi theo dao trai ma tii
ra cach cai tri, phai yeu dan, yeu khlp van vat va lam lgi cho van vat de hoa
hgp vdi trdi. Tu tuong hoa hgp vdi trdi, tinh yeu dugc mfl rong tic yeu dan
den yeu khap van vat va lam lefi cho van vat a Dong Trong Thu da dugc
nhi£u nha Nho hgc hien dai tan thuong va coi nhu nhung ti£n de ly luan de
xay dung dao due moi trudng trong dieu kien hien nay.
Nhung gia tri cua Nho giao tren binh dien dao du’c moi truang con
dugc the hien rat dac sic d Vuang Duang Minh(1472-1529) khi ong ly giai
vi dai nhan va cai hoc cua dai nhan. Trong Dai hgc van, ong cho ring, con
ngudi, mgi ngudi (ca dai nhan va tieu nhan) deu tiem an mot nhan tinh trdi
phu, mot nang luc hgp nhat m0t the vdi trdi dat, van vat va do do co the yeu
thuong rong khlp. Ke tieu nhan do tu due che lap nen chi thay sir khac biet
chia cach; bac dai nhan hoac nhung ngudi muon trd thanh dai nhan thi can
khlc phuc tu due, lam sang cai diic sang cua minh de long nhan cua minh
hgp nhat vdi van vat.
Tom lai, nhung ngudi muon khoi phuc Nho giao trong dieu kien hien
dai cho rang nhiing tu tudng nen tang cua Nho giao la can cu' thfch hgp nhat
de nhan loai tir bo nhiing cach nhin nhan sai lam (do bi tu due che khuat) ve
quan he giua con ngudi va con ngudi, giiia con ngudi va tu nhien; ddng thdi,
tren ca sd do xay dung mot xa hoi hai hoa tham day long nhan ai mang tinh
vu tru.
Trong bo'i canh hudng v6 phuong Dong, lay triet ly hoa hgp vdi tir
nhien de thay the triet ly chinh phuc tu nhien thong tri tu nhien von la dac
trung cua tu tudng phuong Tay, nhieu hgc gia da danh gia rat cao nhung gia
tri cua Dao gia, coi Dao gia la mot trong nhung tien de de xay dung nen dao
dire mdi, nSn dao diic hoa hop vdi tu nhien.
Nhu moi ngudi dlu biet, diem xuat phat cua Dao gia la quan niem ve

Dao. Dao dugc hieu nhu khdi nguy6n cua toan the vu tru hoac toan the’ trdi
dat va con ngudi; dao cung dugc hieu nhu quy luat van hanh cua vu tru, tao
nen su thong nhat cua vu tru.
16
Neu dao va sir van hanh cua dao la mang tmh tir nhien va pho quat thi
sir van hanh cua xa hoi cung phai tuan theo tmh tu nhien va pho quat do.
Dao gia phan doi viec tuyet doi hoa nhung thiet che cung nhu su' quan ly xa
hoi mang tmh ap dat bdi y chi con ngudi, va cho do la nhung cai trai vdi tu
nhien Bdi the, trong cai tri, can phai sir dung phuong thircvo vi.
Doi vdi Dao gia, vo vi khong chi la mot yeu clu cua cai tri, cua quan
ly xa hdi ma con la mot yeu cau cua loi song, mot phuo'ng thuc u'ng xu vi
mat loi song cua con ngudi. Ve mat loi song, Lao Tu' khong chu truang vo
due ma chi mon dan bo su thai qua ve xa xi ma thoi.Doi vdi ong, qua due
va tri tuc la nhung yeu cau cua mot loi song thu In phac, mot loi song phu
hgp vdi dao. Mot sd hgc gia cho ring, loi song nay khong chi gop phan
giam thieu nhu cau khai thac, boc lot tu nhien, moi trudng ma con tao nen
mot the gidi thong nhat giua con ngudi vdi trdi dat, van vat.
1.2. Mot so khuynh hudng dao dire hoc moi trudng phuong Tay
hien dai
1.2.1. Dao ditc hoc duy sinh vat (Biocentric Ethics)
P.Taylor dugc coi la ngudi sang lap ra dao due hgc duy sinh vat.
Trong cong trinh mang ten Dao ditc hgc ve su ton trgng tu nhien (The
Ethics of Respect for Nature), Taylor chu truang xay dung mot nin dao du'c
mdi, n6n dao du’c nay coi su song la trung tdm nhlm vugt qua nen dao due
truy6n thong coi con ngudi la trung tdm. Quan diem coi sir song la trung
tarn cho ring:
Tint nhat, con ngudi la mot trong nhung thanh vien cua cong d6ng
tren trai dat; tu cach thanh vien cua con ngudi la binh dang vdi tu cach
thanh vien cua cac sinh vat khac.
Thit hai, toan bo trat tu tu nhien cua sinh quySn trai dat la mot mang

ludi phitc hop nhung thong nhat cua nhung mdi lien he lln nhau giua cac
sinh vat, cac doi tugng va cac su kien.
17
Thti ba, mdi ca the sinh vat la. mot trung tdm song co muc dich, moi
ca th6 trong suot vong ddi cua minh luon co gSng ton tai, thfch nghi, dau
tranh de duy tri su song, tang truang, truydn giong, nghia la de thuc hien lgi
ich cua ban than theo cach rieng cua minh
Thu tu, can phu nhan uu the cua con ngudi, loai ngudi so vdi tu
nhien.
Khi nhin nhan the giai theo quan diem duy sinh vat, chung ta se nhan
ra moi lien he dao du’c vung chdc vdi cac sinh vat ngoai con ngudi. “Do vay,
quan diem duy sinh vat ggi y rang, ban than no la mot he thong khai niem
va niem tin co the cha'p nhan dugc doi vdi mdi ngu'di co suy nghi mach lac,
khong thanh kien va dua tren thuc te, va do'i vdi nhung ngudi co kha nang
nhan thu’c thuc ti£n phat tri6n vdi su quan tam den cuoc song cua cac ca the’
sinh vat”. Tir do, Taylor khang dinh rang, khong co ly do gi de noi rang, cac
loai dong thuc vat khong co quyen dao due. Noi cach khac, chung co quy6n
dugc ton trgng, dugc bao ve nhu quyen dugc ton trong, dugc bao ve doi vdi
con ngudi.
1.2.2. Dao dice hoc duy sinh thai (Ecocentric Ethics)
Leapold khong chi la ngudi khdi xudng ra dao due hgc mdi trudng
noi chung, ong dong thdi la ngudi chu truang mdt khuynh hudng cu the cua
dao du'c hgc moi trudng; do la khuynh hudng duy sinh thdi. Neu khuynh
hudng duy sinh vat chi nhin nhan quan he dao du'c giua con ngudi va mdi
trudng trong khuon kho quan he vdi dong, thuc vat, nghia la vdi the gidi
huu sinh thi khuynh hudng duy sinh thai md rong pham vi cua quan he nay
tdi ca the gidi vo sinh.
De hinh thanh dao du’c moi trudng doi hoi phai md rong dudng bien
cua khai niem cong dong dao dike. Neu tat ca cac ly thuyet dao du'c tu trudc
tdi nay deu gidi han dao diic trong khuon kho con ngudi va cac quan he

ngudi, thi Dao dure hgc mdi trudng turc la “Dao diic hgc ve dat, rat dan gian,
la md rong dudng bien cua khai niem cong dong den dat dai, nguon nude,
thuc vat va dong vat, hay noi mot cach chung nhat: ca vung dat”
18
Doi vai dao due hoc duy sinh thai, su khang dinh quyen ton tai cua
dat dai, dong thuc vat la he qua cua mot quan niem ve gia tri noi tai cua tu
nhien. Tu nhien khong the chi la vat sd huu cua con ngudi, ma binh dang
vai con ngudi ; chung co gia tri noi tai va do do cSn phai dugc ton trong,
can dugc dua vao cong d6ng dao dire.
Vdi pham vi md rong nhu vay, theo Leopold, dao du'c hoc ve dat da
thay doi vai tro cua loai Homo Sapiens tir chd la ke chinh phuc trong cong
d6ng trai dat den chd la mot thanh vien va mot cong dan cua cong dong ay.
Dieu nay ham chira su tOn trgng doi vdi cac loai vai tu cach la thanh vien
cua cong dong, dong thai ton trong ca cong dong bao ham dat dai va sinh
vat noi chung.
Nhu vay, khac vdi dao due duy sinh vat, dao du’c duy sinh thai cua
Leopold mang tmh toan the. Tinh toan the nay bieu hien d chd, no ddi hoi
con ngudi phai ton trong su toan ven cua he sinh thai (cong dong sinh vat va
dat dai) thay vi chi ton trong sinh vat.
Tuy nhien, neu chi xem loai, cong dong la cuti canh can dugc bao ve
thi do la mot quan niem kho dugc chap nhan, vi ngudi ta co the nhan danh
lgi ich loai, cong dong de? hi sinh ca the. Chmh vi vay, nhieu hoc gia da phe
phan quan diem cua Leopold va cho rang no co the din tdi “chu nghia Phat
xit moi trudng.
1.2. 3. Dao dice hoc sinh thdi hoc be sau (Deep Ecology)
Cung nhin nhan cong dong dao dire bao ham ca con ngudi, dong thuc
vat va dat dai nhung Anne Naess va mot so hgc gia khac co cach ly giai
rieng, tir do tao nen mot khuynh hudng dao diic hoc moi trudng khac, do la
khuynh hudng sinh thdi hoc be sau. Sinh thai hoc be sau xuat phat tir mot
true giac, mot bieu tugng ve thuc tai, theo do, ban chat cua mdi vat the ke

ca con ngudi dugc xac dinh bdi ban chat cua cac quan he giua no vdi cac
v|t the khac cua thuc tai. Khi ban chat cua cac quan he nay thay doi thi ban
chat cua cac vat the cung thay d6i theo
19
Trong khai niem true giac ve moi trudng 6 cac nha sinh thai hoc be
sau co hai diem dang chu y.
Thu nhat, khong co su phan biet khach the va chu the cua quan he.
Vdi quan niem nay, nhung nha sinh thai hoc be sau muon khang dinh su
binh dang ve mat gia tri, khang dinh gia tri noi tai cua van vat
Thu: hai, trong mang ludi cua cac thuc the co quan he chong cheo
nhau, ban chat cua quan he quy dinh ban chat cua thuc the. Dieu do ngu y
rang, tir trudc tdi nay, vdi su chi phoi cua cac quan diem sai lam (Chu nghia
duy nhan loai Hi Lap co dai; quan diem Thien chua giao ve chudi huu the
ldn; Thuyet Nhi nguyen Decacto). Nhan loai da xac lap mot quan he sai
lam, mot quan he co tmh chu-td, vo dao du'c vdi tu nhien. Chmh ban chat
cua mdi quan he nay chi phd'i ban chat cua nhan loai. Vdi sir danh gia cua
dao diic mdi trudng thi nhan loai la nhung ke fch ky; trong quan he vdi tu
nhien chi biet den lgi fch cua minh ma khong biet den lgi fch cua ban than
tu nhien, chi biet den quyen song, quyen phat trien cua minh ma khong thay
quyen do trong tu nhien. Vi the' van de la xac lap mot quan he mdi vdi tir
nhien, mot quan he thuc su binh dang, qua do con ngudi lay lai ban chat
dfch thuc cua minh, ban chat nhan ai.
Theo Naess, hien tai, nhan loai da can thiep mot cach qua muc vao
the' gidi loai thu va su vat tao nen mot tinh trang ngay cang toi te. Chinh vi
vay ma cac chfnh sach phai thay doi. Su thay doi nay nham vao cac ca cau
kinh te', ky thuat va vao y thiic he. Ket qua la tinh trang cua ddi song nhan
loai se khac han tinh trang hien nay mot cach sau sac va se giup cho con
ngudi co mot kinh nghiem tot dep ve su lien ket chat che giua tat ca mgi vat
the.
Nhiing su thay doi can thiet trong phat trien kinh te', su dung cong

nghe, trong lo'i so'ng chi co dugc khi nhan loai tao dung dugc mot y thuc
moi trudng theo quan niem va nhung yeu cau cua dao diic hgc sinh thai be
sau. De tao dung y thiic mdi trudng theo tinh thin sinh thai be sau, Naess de
xuat phuong thiic tu thuc hien ban nga (self realization); su thuc hien nay la
20
su dong hoa giua cai nga ca nhan (tieu nga) vdri cai nga cua vu tru (dai nga).
Su thuc hien ban nga la mot kinh nghiem co suy tu v6 su hop nhat trong da
dang. Vdi tu cach nhung huu the hien dien trong vu tru, chung ta song giua
nhung su vat nhung vcfi mot nhan thuc sau sac la chung ta lam cho ban nga
cua minh lan rong ra khap noi. Trong qua trinh thuc hien ban nga, lgi ich
cua vat the khac dugc xem nhu lgi fch cua chmh minh nhung vdi mot y thuc
ro ret vi su khac biet cua mdi ban nga.
Cho dii khang dinh rang, su tu thuc hien ban nga khong phai la mot
trang thai thin bf hay tram tu, nhung nhu su trinh bay cua Naess va nhung
nha sinh thai hoc be sau, qua thuc cai phuong thuc tao dung y thu'c moi
trudng cho con ngudi la than bf va khong kha thi. Day co the la han che
hoac diem yeu nhat cua sinh thai hoc be sau.
CHUONG2
NHUNG KINH NGHIEM THE G idi VE BAO VE MOI TRUdNG
VA XAY DUNG DAO DUG MOI TRIJONG
2.1. Phirong dien dao dure moi trudng qua cac cam ket quoc te
2.1.1. Nhung Hoi nghi thuong dinh ve moi trudng, con ngudi va
phat
trien ben vung
Dat con ngudi a trung tarn cua moi quan he con ngudi va moi trudng,
tur do xem xet vai tro cua moi trucmg de dua ra nhung tuyen bo, nguyen tac
bao ve moi trudng la ndi dung chu yeu xuyen suot cua cac Hoi nghi thugng
dinh cua Lien hgp quoc ve moi trudng. Ngay tir Hoi nghi thugng dinh dau
tien cua Lien hgp quoc ve moi trudng nam 1972 tai Stockholm, Thuy dien,
vdi chu de Mdi trudng va con ngudi da tuyen bo: “Con ngudi vira la sinh vat

vtra la ngudi nhao nan moi trudng cua minh. Moi trudng tao cho con ngudi
21
phuang tien sinh nhai ve mat the chat va ban cho con ngudi co' hoi phat
trien tri tue, dao du’c, xa hoi va tinh thin.Tat ca cac khia canh ve moi trudng
cua con ngudi, v6 thien nhien va nhan tao d£u mang tmh chat cot yeu ddi
vdi phuc lgi cua con ngudi, thiet yeu cho viec dugc hudng cac quy6n ca ban
va ngay ca quyen cho ban than cuoc song”. Tuyen bo con nhan manh:
“Trong moi thu" tren the gian nay, con ngudi la von quy nhat. Chmh con
ngudi la nhan to thuc day tien bo xa hoi, tao ra cua cai xa hoi, phat trien
khoa hgc va cong nghe va thong qua su cln cu lao dong da lien tuc bien doi
mdi trudng con ngudi. Cung vdi tien bo xa hoi va nhung budc tien trong san
xuat, khoa hgc va cdng nghe, nang luc cua con ngudi cai thien mdi trudng
ngay mot tang len”. Cung tai day, lan dlu tien Hoi nghi neu len rang quy6n
cua con ngudi dugc song trong mot mdi trudng co chat lugng cung la mot
quy6n con ngudi co ban ben canh cac quy£n con ngudi khac nhu tu do va
binh dang. Khi nhan manh vi tri cua con ngudi trong quan he con ngudi vdi
mdi trudng Hoi nghi cung dong thdi chi ra rang nhung van de nghiem trong
v6 mdi trudng lien quan mat thiet den su song con cua con ngudi trong the
gidi.Bdi vay toan the nhan loai “c&n co mot quan diem chung va nhung
nguyen tac chung tao ra tinh cam va hudng mgi dan toe tren the gidi trong
qua trinh gin giu va lam tot dep han mdi trudng cua con ngudi”.
Trong cac hoi nghi Thugng dinh the gidi ve mdi trudng, cac nguyen
tac va dinh hudng hanh dong chmh la su the hien nhung ddi hoi chuan mire
lien quan den hanh vi ting xir vdi mdi trudng cua cac cong dong, cac quoc
gia tren pham vi toan clu; cac nguyen tac nay tap trung vao viec dam bao
thuc hien cac chuan muc sau day:
Thti nhat, cac hanh vi moi trudng trudc het phai dam bao kha nang
tdi tai phuc hoi cua tu nhien, do la dam bao sU tdi tao, phuc hoi cua cac he
dong, thuc vat dong then phai khai? thac, sit dung hop ly nhitng nguon tai
nguyen khong tdi tao nhu khoang san, cac nguyen, nhien lieu hoa thqeh.

Thti hai la viec san xuat ra cac san pham co chat lugng sinh thdi
(dam bao cac tieu chuan sinh thdi) phai dugc coi Id mot trong nhung chuan
22
muc dao dike dac biet doi vdi cac to clu(c, doanh nghiep, dong thdi la tieu
chuan dieu chinh hanh vi san xuat cua con ngudi. Kien quyet khong san
xuat ra nhung san pham phi sinh thai, phai tay chay nhung san pham khong
dam bao tieu chuan sinh thai.
Thu ba la san xuat tieu dung phai dam bao bao toan chat lugng mdi
trudng song nhu dam bao tinh da dang sinh hoc cua he sinh thdi, dam bao
tinh trang site khoe cua con ngitdi trong vung md ho dang song cung nhu
dam bao cac tieu chi moi trudng nhu tieu chuan ve khi thai, tieng on, bid.
Chuan muc nay la bieu hien ro nhat v6 quyen con ngudi duoc song,
sinh hoat va tieu dung trong mot moi trucmg sinh thai co chat lugng
Tir su thong nhat quan niem va cac nguyen tac ve moi quan he giu'a
con ngudi vdi moi trudng. Hoi nghi di den xac dinh trach nhiem xa hoi cua
con ngudi trong quan he giua con ngudi vdi mdi trudng.
Trach nhiem mdi trudng (environmental responsibility) la mot khai
niem tucmg ddi mdi. Khai niem nay xuat hien cung vdi su xuat hien cua dao
du'c mdi trudng va la noi dung can ban cua dao du'c mdi trudng. Trach
nhiem mdi trudng cho rang con ngudi khong nhung phai chiu trach nhiem
ve hanh vi cua minh doi vdi cac ca nhan khac va doi vdi xa hoi ma con phai
chiu trach nhiem ve cac hanh vi cua minh trudc tu nhien - moi trudng song
cua chinh con ngudi.
Trach nhiem mdi trudng khOng chi don thuan la trach nhiem vdi gidi
tu nhien ma thuc chat la con ngudi phai hanh dong mot cach khon ngoan de
khong lam phuong hai den mdi trudng vdi tu cach toan bo he thong sinh ton
cua con ngudi va cac sinh the khac vi lgi fch cua chfnh con ngudi va cac
sinh the do. Chung ta bao ve moi trudng cung chfnh la chung ta bao ve lgi
✓ ♦
fch cua chfnh minh. Hon the, trach nhiem mdi trudng khong chi la bao ve

lgi fch cua chung ta ma viec thuc thi no cung la bao ve lgi fch cho cac the
he tuong lai cua con ngudi.
23
Y thiic dugc van d6 nay, trong may chuc nam qua cac hoi nghi
thugng dinh ve moi truang a cap do toan cau da dien ra thuong xuyen va
thuc su ban den nhung van de moi trudng cap bach nha't. Mac du con nhung
diem bat dong hay chua nhat tri tuyet doi, song n6 luc tren da cho thay su
co gang rat Ion cua nhan loai doi vdi cac van de toan cau lien quan den moi
trudng. Dac biet, trach nhiem moi trudng cua cong d6ng the giai ngay cang
dugc quan tam, thao luan va nhat tri vdi nhau giua cac quoc gia v<5 cac van
de rat cu the.
Den Hoi nghi Thugng dinh the gidi ve Phat trien ben vung
Johannesburg, Nam Phi, 26/8-4/9/2002 trach nhiem lai dugc gan chat vdi
nhiing muc tieu cua phat trien ben vung. Phat trien bin vung gid day khong
chi la phat trien cho nhung the' he hien tai ma con vi cac the he tuong lai
trong do la trach nhiem dam bao cho cac the he tuong lai co dugc mot mdi
trudng song khong bi huy hoai, bdi vay Hoi nghi da tuyen bo rang: “Thong
qua Ke hoach thuc hien va tuyen bo nay, chung tdi tuyen bo trach nhiem
vdi nhau, trach nhiem vdi cong dong song rong ldn han va trach nhiem vdi
con em chung ta”.
2.1.2. Chien lucrc Cuu lay trdi dat va tuyen bo Seoul ve dao dice mdi
tru&ng.
Nam 1991 Chuong trinh moi trudng Lien hgp quoc (UNEP), Hiep hoi
quoc te v6 bao ve thien nhien (IUCN), Quy the' gidi bao ve dong vat hoang
da (WWF) da pho'i hgp soan thao va cong bo' tai Thuy Sy mot chien luge
mang ten Ctfu lay trdi dat.
Muc dfch cua cun la'y trai dat la cai thien tinh trang cua trai dat va
cac dieu kien song cua con ngudi bang cach thuc hien hai yeu clu cap thiet.
Mot la, cung co' dugc nen dao du’c mdi mot cach sau rong, dao due vi cuoc
song bin vung, bie'n nhung nguyen ly cua no thanh hien thuc. Hai la, dam *

bao su ket hop giua bao ve va phat trien: bao ve nham gidi han hoat dong
cua nhan loai trong kha nang chiu dung cua trai dat; phat trien la tao dieu
kien cho con ngudi d dau cung co cuoc song day du, lanh manh va lau dai.
24